پاورپوینت کامل راه های کنترل غضب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل راه های کنترل غضب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل راه های کنترل غضب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل راه های کنترل غضب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

اشاره

بسیار شنیده و دیده ایم که گاهی فردی بر اثر از دست دادن کنترل عصبی خود به اقدامی جنون آمیز دست یازیده و سرنوشتی ناگوار برای خود، خانواده و دیگران رقم زده و حیرت و تأسف بر جای نهاده است.

به راستی چه عاملی باعث بروز چنین حالاتی در انسان شده و چگونه می توان آن را کنترل نمود و با بالا بردن آستانه تحمل خود، از پیامدهای آن مصون ماند. این ها پرسش هایی است که در این نوشتار بدان خواهیم پرداخت.

نعمتی به نام غضب

بی گمان تمام داده های الهی برای انسان حکیمانه و دارای منافع فراوان است که فقدان آن مساوی با از دست دادن برخی نعمت ها خواهد بود. قوه ی غضبیه نیز از این قاعده مستثنا نیست و همانند قوه ی شهویه از نعمت های بزرگ خداوند حکیم بر انسان است که خاستگاه برخی اوصاف و اعمال پسندیده است.

حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در بیان حکمت این نعمت شریف می نویسند:

«بدان که قوه غضبیه، یکی از نعم بزرگ الهی است که به واسطه آن، تعمیر دنیا و آخرت شود و با آن، حفظ بقای شخص و نوع و نظام عایله گردد و مدخلیت عظیم در تشکیل مدینه فاضله و نظام جامعه دارد. اگر این قوه شریفه در حیوان نبود، از ناملایمات طبیعت دفاع نمی کرد و دستخوش زوال و اضمحلال می گردید؛ و اگر در انسان نبود، علاوه بر این، از بسیاری از کمالات و ترقیات باز می ماند؛ بلکه حد تفریط و نقص، از حال اعتدال نیز از مذام اخلاق و نقایص ملکات شمرده شود که بر آن، مفاسدی بسیار و معایبی بی شمار مترتب گردد؛ از قبیل ترس و ضعف و سستی و تنبلی و طمع و کم صبری و قلت ثبات در مواردی که لازم است و راحت طلبی و خمودی و زیربار رفتن و انظلام و رضای به رذائل و فضایح که پیش آید برای خود یا عایله اش، و بی غیرتی و کم همتی. اداره امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود و تعزیرات و سایر سیاسات دینیه و عقلیه نشود، جز در سایه قوه شریفه غضبیه.

..جهاد با اعدای دین و حفظ نظام عایله بشر و ذبّ از جان و مال و ناموس و سایر نوامیس الهیه، و جهاد با نفس که اعدا عدوّ انسان است صورت نگیرد، مگر به این قوه شریفه. حفظ تجاوزات و تعدیات و حدود و ثغور و دفع موذیات و مضرات از جامعه و شخص، در زیر پرچم این قوه انجام گیرد.»[۱]

واژه شناسی

خشم: «خشم» در لغت، به غضب، غیظ، قهر، سخط، برآشفتگی[۲] و خلاف خشنودی[۳]، به کار رفته است.

غضب: کلمه «غضب» در لغت به معنای خشم گرفتن، خشمگینی، خلاف خشنودی، سخت خشم، و زرد خشم به کار رفته است.[۴]

عصبانیت: از جمله کلماتی که به خشم اشاره دارد، «عصبانیت» است که جلوه خشم و غضب است و به حالت کسی اطلاق می شود که از نظر روحی ناراحت است و تعادل قوای ارادی و تسلط خود را بر اثر ناراحتی و خشم از دست داده است.[۵]

غیظ: از معانی مترداف خشم و غضب، «غیظ» است که در لغت به معنای خشم یا سخت ترین خشم یا تیزی آن است[۶] و در اصطلاح، حالت برافروختگی و هیجان فوق العاده روحی است که پس از رویارویی با ناملایمات به انسان دست می دهد.[۷]

نکته: غیظ و غضب هر دو معنایی نزدیک به هم دارند، ولی یک فرق جزیی با هم دارند و آن این است که «غیظ» به معنای هیجان طبع برای انتقام در اثر مشاهده پی در پی ناملایمات است. به همین جهت است که گفته می شود: «خدای متعال غضب می کند»، ولی گفته نمی شود: «خدای متعال غیظ می کند.»[۸]

معنای اصطلاحی خشم

حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در معنای اصطلاحی غضب چنین می فرمایند:

«اما غضب، پس آن یک حرکت و حال نفسانیه ایست که به واسطه ی آن جوشش و غلیان در خون قلب حادث شود برای انتقام. پس وقتی این حرکت سخت شود، آتش غضب را فروزان کند و پر شود شریان ها و دماغ از یک دود تاریک مضطربی که به واسطه ی آن عقل منحرف شود و از ادراک و رویه بازماند و موعظه و نصیحت دراین حال، فایده به حال صاحب آن نکند، بلکه شعله ی آتش غضب را فروزان تر کند. حکما گفته اند: “مثل انسان در این حال، مثل غاری است که در او آتش فراوان افروخته شود، به طوری که از شعله و دود پر گردد، و در آن هوا و دود محتبس گردد، و نفیرها و صدای سخت از آن بیرون آید، و شعله های آتش در هم پیچد.. در این حال، علاج آن بسیار مشکل شود و خاموش نمودن آن ممکن نگردد، زیرا که هرچه در او افکنند از برای علاج، شعله های فروزان و برافروخته، آن را بخورد و بلع کند و.. بر ماده آن افزایش پیدا شود. از این جهت انسان در حال نائره آتش غضب، کور شود از رشد و هدایت و کر شود از موعظه و نصیحت، بلکه موعظه در این حال سبب ازدیاد غضب او شود.»[۹]

مرحوم ملااحمد نراقی درباره خشم (غضب) چنین می گوید: «خشم یک حالت نفسانی است که موجب حرکت روح حیوانی از داخل به خارج می شود تا بر طرف مقابل غالب شود و از او انتقام گیرد.در صورتی که این حالت شدید باشد، حرارت زیادی در بدن ایجاد می کند، رنگ انسان ملتهب و تیره، رگ ها پرخون و نور عقل بی فروغ می شود. غضب برای دفع ضرر است یا به سبب امری است که واقع شده و حرکت آن برای انتقام است. اگر غضب با هدف انتقام باشد، رنگ آدمی سرخ می شود و اگر انتقام ممکن نباشد و از آن مأیوس باشد، خون به باطن میل می کند و به آن جهت، رنگ آدمی زرد می شود و اگر غضب بر کسی باشد که نداند خواهد توانست انتقام از او بگیرد یا نه، رنگ آدمی گاهی سرخ و گاهی زرد می شود.»۳

آیت الله مصباح یزدی نیز می فرماید: «خشم حالتی نفسانی است که کما بیش در همه ی ما وجود دارد. معمولاً زمانی که انسان احساس می کند فردی قصد تجاوز و تعدی به او، یا به مال، و یا به حیثیت و آبرویش دارد، به طور طبیعی حالتی در او پیدا می شود که در نتیجه ی آن جریان خون در رگ هایش سرعت می گیرد، انرژیش را متمرکز می کند و آماده می شود که اگر تجاوزی انجام گرفت، با آن مقابله کند یا از متجاوز انتقام گیرد. این حالتی طبیعی است که خداوند برای انسان قرار داده تا در مقابل تجاوز دیگران آماده دفاع و یا آماده قصاص شود.»[۱۰]

تعریف خشم در اصطلاح روانشناسی

از دیدگاه روانشناسی، خشم نوعی هیجان است و رفتار پرخاشگرانه یکی از راه های ابراز خشم به شمار می رود. با این تفاوت که خشم نوعی هیجان است، ولی پرخاشگری رفتاری است که گاهی بر اثر احساس خشم در افراد دیده می شود[۱۱] به عبارت دقیق تر سه صورت را در رابطه با پرخاشگری و خشم می توان تصور کرد:

۱- گاهی ممکن است فرد بدون این که پرخاشگری کند احساس خشم نماید، به عنوان مثال ممکن است کسی به خاطر مریض بودن یا مردود شدن در امتحان خشمگین باشد؛ ولی به کسی آسیبی وارد نکند.

۲- گاهی خشم منجر به پرخاشگری می شود. در چنین صورتی یعنی اگر پرخاشگری با خشم پیوند داده شود، پرخاشگری عاطفی نامیده می شود.[۱۲]

۳- گاهی ممکن است فرد بدون این که احساس خشم کند، برای رسیدن به هدف، رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهد. به عنوان مثال ممکن است فردی برای بردن در رقابت ورزشی یا مبارزات سیاسی بدون این که احساس خشم کند، سعی در آسیب رساندن به دیگری داشته باشد.[۱۳]

عده ای نیز خشم را حالت هیجانی و ذهنی می دانند که با برانگیختگی فیزیولوژیک، تضادشناختی و افکار ستیزه جویانه همراه است.

البته در مورد «خشم»، تعاریف دیگری نیز از سوی فلاسفه و روان شناسان ارائه شده است که تقریباً تمام آن ها، عامل اصلی بروز خشم را تهدیدها، ناکامی ها و موانعی می دانند که بر سر راه افراد قرار می گیرد و هدف خشم را بیشتر دفاع، جنگ و تخریب بیان کرده اند.[۱۴]

غضب در قرآن

قرآن کریم پیرامون یکی از ویژگی های بارز مؤمنین چنین می فرماید: «وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یغْفِرُون: مؤمنین زمانی که خشمگین می شوند (با فرو خوردن خشم خود) عفو می کنند.» (شوری/۳۷)

در برخی دیگر از آیات، خداوند متعال مؤمنان را به کنترل خشم سفارش کرده و از صبر و تحمل در برابر حکم و قضای خداوند به عنوان یکی از ویژگی های بارز آنان نام برده، می فرماید: «وَ الَّذِینَ یجَْتَنِبُونَ کبَئرَِ الْاثمْ وَ الْفَوَاحِشَ وَ إِذَا مَا غَضِبُواْ هُمْ یغْفِرُون – و (همان) کسانی که از گناهان بزرگ و از کارهای زشت دوری می کنند و هنگامی که (به مردم) خشم می گیرند، راه چشم پوشی و گذشت را بر می گزینند.» (شوری/۳۷)

در آیه ای دیگر، خداوند انسان را از شتابزدگی در تصمیم گیری و غضب نمودن عجولانه پرهیز داده، داستان پیامبری را نقل می نماید که زود خشم گرفتن؛ تنبیه و پشیمانی را برایش به همراه داشته است. «وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَک إِنِّی کنْتُ مِنَ الظَّالِمینَ – و ذا النون [یونس ] را (به یاد آور) در آن هنگام که خشمگین (از میان قوم خود) رفت و چنین می پنداشت که ما بر او تنگ نخواهیم گرفت (امّا موقعی که در کام نهنگ فرو رفت،) در آن ظلمت ها (ی متراکم) صدا زد: (خداوندا) جز تو معبودی نیست! منزّهی تو! من از ستمکاران بودم.» (انبیا/۸۷)

درباره ی ابراهیم علیه السلام می فرماید:

«إِنَّ إِبْراهیمَ لَأَوَّاهٌ حَلیمٌ – به یقین، ابراهیم مهربان و بردبار بود» (توبه/۱۱۴) و نیز می فرماید: «إِنَّ إِبْراهیمَ لَحَلیمٌ أَوَّاهٌ مُنیب – ابراهیم مردی بردبار و دل سوز و بازگشت کننده (به سوی خدا) بود» (هود/۷۵) که این دو شکل تعبیر بیانگر رابطه و نزدیکی این دو وصف با یکدیگر است. این آیات اشاره دارد که فرو بردن غضب و حلم و بردباری و دل سوزی حتی درباره ی مجرمانی مانند آذر عموی حضرت ابراهیم علیه السلام، از صفات برجسته ی انبیاء بزرگ الهی است که پیروان آنان نیز باید بدان متصف گردند.

البته آیات دیگری نیز در این موضوع آمده است که به جهت اختصار اشاره نشده است.[۱۵]

غضب در روایات

گستره ی بحث از خشم و غضب در روایات بسیار گسترده است؛ تبیین ماهیت، پیامدها و راهکارها، اثرات منفی خشم و غضب بر روحیات، عقل و خرد و.. نمونه هایی از روایات هستند که به تعدادی از آن ها در چهار محور کلی – به صورت گذرا – اشاره می کنیم.

الف: ماهیت خشم و غضب

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: «الْغَضَبُ نَارٌ مُوقَدَهٌ مَنْ کظَمَهُ أَطْفَأَهَا وَ مَنْ أَطْلَقَهُ کانَ أَوَّلَ مُحْتَرِقٍ بِهَا – غضب آتشی مشتعل است، کسی که خشم خود را فرو نشاند، آن آتش را خاموش کرده است و آن کس که غضب را به حال خودش آزاد گذارد، خود اولین کسی است که در شعله های آن خواهد سوخت.»[۱۶]

و نیز فرموده است: «إِیاک وَ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ طَیرَهٌ مِنَ الشَّیطَان – از غضب به دور باش؛ زیرا خشم از سبک مغزی های شیطان است.»[۱۷]

نیز فرمود: «اَحْذَرِ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ جُنْدٌ عَظِیمٌ مِنْ جُنُودِ إِبْلِیس –

از خشم برحذر باش؛ زیرا از لشکریان بزرگ شیطان است.»[۱۸]

و فرمود: «الْحِدَّهُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ، لِأَنَّ صَاحِبَهَا ینْدَمُ، فَإِنْ لَمْ ینْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْکم – غضب (تندخویی) نوعی دیوانگی است، زیرا صاحب آن پشیمان خواهد شد، و اگر پشیمان نشود دیوانگی اش مسلّم است.»[۱۹]

و امام باقر علیه السلام فرمود: «إِنَ هذَا الْغَضَبَ جَمْرَهٌ مِنَ الشَّیطَانِ، تُوقَدُ فِی قَلْبِ ابْنِ آدَم – همانا این غضب [که در وجود شماست]، جرقه ای است از شیطان که در قلب اولاد آدم بر افروخته می گردد.»[۲۰]

و از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ –

خشم و غضب کلید تمام بدی ها است.»[۲۱]

و همچنین فرمود: «لَیسَ لِإِبْلِیسَ جُنْدٌ أَشَدَّ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْغَضَب –

برای شیطان سپاهی قوی تر از زنان (فاسد) و غضب نیست.»[۲۲]

ب: پیامدهای خشم

در حدیثی از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم می خوانیم:

«اَلْغَضَبُ یفْسِدُ الاْیمانَ کَما یفْسِدُ الصَّبْرُ اَلْعَسَلَ – غضب ایمان را فاسد می کند همان گونه که صبر (داروی بسیار تلخی که در تلخی ضرب المثل است) عسل را خراب می کند.»[۲۳]

علی علیه السلام می فرماید: «عُقُوبَهُ الْغَضُوبِ وَ الْحَقُودِ وَ الْحَسُودِ تَبْدَءُ بِاَنْفُسِهِمْ –

کیفر افراد خشمگین و کینه توز و حسود، قبل از هر کس دامن خود آن ها را می گیرد.»[۲۴]

در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علی علیه السلام می خوانیم: «اِیاکَ وَ الْغَضَبَ فَاَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ – از غضب بپرهیز که آغازش دیوانگی و آخرش پشیمانی است.»[۲۵]

و نیز فرمود: «الْغَضَبُ یفْسِدُ الْأَلْبَابَ وَ یبَعِّدُ مِنَ الصَّوَاب –

غضب عقل آدمی را فاسد می کند، و انسان را از کار صحیح دور می سازد.»[۲۶]

و فرمود: «بِئسَ القَرینُ الغَضَبُ، یبدِی المَعائبَ ویدنِی الشَّرَّ وَیباعِدُ الخَیرَ –

غضب همنشین بدی است، عیوب پنهانی را آشکار می سازد، شر و بدی را نزدیک و خیر و نیکی را دور می گرداند.»[۲۷]

امام صادق علیه السّلام می فرماید: پدرم می فرمودند: «أَی شَی ءٍ أَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ إِنَ الرَّجُلَ لَیغْضَبُ فَیقْتُلُ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ[۲۸] وَ یقْذِفُ الْمُحْصَنَه – مگر چیزی مهم تر از غضب و تندخویی می باشد مردی غضب می کند و در حال غضب آدم می کشد و مرتکب قتل حرام می گردد، و یا این که در اثر تندی زنان پارسا را قذف می کند و آن ها را متهم به زنا می نماید.»[۲۹]

همچنین فرمود: «إِنَ الرَّجُلَ لَیغْضَبُ حَتَّی مَا یرْضَی أَبَداً وَ یدْخُلُ بِذَلِک النَّار –

همانا مرد خشمگین می شود و در هنگام غضب کار انسان به جایی می رسد که به هیچ چیز راضی نمی شود تا این که خود را به جهنم افکند.»[۳۰]

و نیز فرمود: «الغضبُ مُمحِقَهٌ لِقَلبِ الحکیم مَن لَم یملِک غَضَبَهُ لَم یملِک عَقلَهُ –

خشم، نور را از قلب دانا زائل می کند. هرکس مالک خشم خویش نباشد، هرگز مالک عقل خود نیز نخواهد بود.»[۳۱]

ج: دستاوردهای کنترل خشم

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:

«اَعْدَی عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ، فَمَنْ مَلَکَهُما عَلَتْ دَرَجَتَهُ وَ بَلَغَ غایتَهُ –

سخت ترین دشمن انسان غضب و هوای نفس او است، هر کس بتواند این دو را مهار کند، درجه ی او بلند می شود، و به آخرین مرحله ی کمال می رسد.»[۳۲]

امام محمد باقر علیه السلام فرمود: «مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَر اللهُ عَورَتَهُ –

هر که غضب خود را نگه دارد، خداوند عیب او را بپوشاند.»[۳۳]

امام باقر علیه السلام:

«مَنْ کظَمَ غَیظاً وَ هُوَ یقْدِرُ عَلَی إِمْضَائِهِ؛ حَشَا اللَّهُ قَلْبَهُ أَمْناً وَ إِیمَاناً یوْمَ الْقِیامَه –

کسی که خشم خویش را – با آن که قدرت اعمال آن را دارد – فرونشاند خداوند روز قیامت قلب او را پر از امن و ایمان می سازد.»[۳۴]

امام صادق علیه السلام: «مَنْ کفَ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ، کفَ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ یوْمِ الْقِیامَه –

هر که خشم خود را از مردم باز گیرد، خدای تبارک و تعالی در روز قیامت خشم خود را از او باز می گیرد.»[۳۵]

امام صادق علیه السلام فرمودند:

«مَا مِنْ عَبْدٍ کظَمَ غَیظاً إِلَّا زَادَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَه –

هر بنده ای غضب خود را فرو نشاند خدای تعالی به او عزتی در دنیا و عزتی در آخرت می دهد.»[۳۶]

و می فرماید: «مَنْ کظَمَ غَیظاً – وَ لَوْ شَاءَ أَنْ یمْضِیهُ أَمْضَاهُ – مَلَأَ اللَّهُ قَلْبَهُ یوْمَ الْقِیامَهِ رِضَاهُ – هرکس در حالی که قدرت بر انتقام دارد غضب خود را فرو نشاند خدای تعالی در روز قیامت قلب او را از رضای خود پر می سازد.»[۳۷]

د: بایدها و بایسته های روحی هنگام خشم

علاوه بر توصیه اکید قرآن کریم به صفح و گذشت که می فرماید: «وَ الْکاظِمینَ الْغَیظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاس – آنان که خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم در می گذرند» (ال عمران/۱۳۴) روایات نیز به بایسته ها و بایدهای انسان، هنگام مواجهه با خشم و غضب و هیجان و غلیان روحی روانی پرداخته اند که به چند مورد آن اشاره می کنیم.

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پرسیده شد که بهترین بندگان کیانند؟ حضرت در جواب فرمود: «الَّذِینَ.. .إِذَا غَضِبُوا غَفَرُوا – آنان که… هرگاه خشم گیرند، در گذرند.»[۳۸]

امام باقر علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل فرمود که ایشان فرمودند: «شِیعَتُنَا الْمُتَبَاذِلُونَ فِی وَلَایتِنَا… الَّذِینَ إِنْ غَضِبُوا لَمْ یظْلِمُوا – شیعیان ما کسانی هستند که در راه ولایت ما به یکدیگر کمک می کنند… و کسانی هستند که اگر خشم بگیرند ستم نمی کنند.»[۳۹]

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در اوصاف متقین نیز می فرمایند: «وَ إِنْ غَضِبَ لَمْ ینْزَق – مرد با تقوی وقتی به خشم در آید، به سبکسری نمی پردازد.»[۴۰]

امام باقر علیه السلام فرمود ه اند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ الَّذِی إِذَا رَضِی لَمْ یدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَق – همانا مؤمن کسی است که هرگاه خشم گیرد، خشمش او را از گفتار حق بیرون نکند.»[۴۱]

همچنین فرمود: «لَا قُوَّهَ کرَدِّ الْغَضَب – هیچ قدرتی بالاتر از فرونشاندن غضب نیست.»[۴۲]

امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز در همین مورد فرموده اند:

«أَقْدَرُ النَّاسِ عَلَی الصَّوَابِ مَنْ لَمْ یغْضَب – تواناترین مردم در تشخیص درست کسی است که خشمگین نشود.»[۴۳]

ایشان در تعبیر گویای دیگری در خصوص رابطه ی منفی غضب و عقل فرموده است:

«عِنْدَ غَلَبَهِ الْغَیظِ وَ الْغَضَبِ یخْتَبَرُ حِلْمُ الْحُلَمَاء – به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده می شود.»[۴۴]

علل پیدایش غضب

غضب و خشم از عوامل و انگیزه های مختلف سرچشمه می گیرد و شناخت این عوامل یکی از مهم ترین اسباب کنترل تُندخویی و غضب است. بعضی از این عوامل عبارتند از:

۱- قضاوت های عجولانه:

وقتی خبر ناراحت کننده ای به انسان می رسد، اگر فوری به قضاوت بنشیند، آتش خشم در دل او شعله ور می شود، و گاه دست به کارهای زشت و خطرناکی می زند، و چه بسا بعد از تحقیق و تحمل می بیند اصل خبر نادرست یا حداقل ناقص بوده که اگر تحقیق می کرد، هرگز خشمگین نمی شد.

در حدیثی از امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می خوانیم: «مِنْ طَبَائِعِ الْجُهَّالِ التَّسَرُّعُ إِلَی الْغَضَبِ فِی کلِ حَال – از طبیعت جاهلان این است که در هر حال به سوی خشم و غضب سرعت می کنند (چرا که گرفتار قضاوت های عجولانه می شوند).»[۴۵]

۲- کم ظرفیتی:

افرادی که دارای روح بزرگ و فکر گسترده هستند، حوادث تلخ را در درون جان خود، تحمل می کنند و نگه می دارند، ولی افراد کم ظرفیت با کم ترین ناملائمی از ناملائمات بر می آشوبند و گاه به زمین و زمان بد می گویند. چه بسا حدیث بالا اشاره به این خصلت نیز داشته باشد.

۳- تکبّر و خودبرتربینی:

افراد متکبّر افراد پُر توقع اند و همیشه مایل هستند که دیگران حریم آن ها را حفظ کنند، مقدم آن ها را گرامی دارند و امتیازات خاصی برای آن ها قائل شوند، امّا هنگامی که این عکس العمل ها را از مردم نمی بینند به سرعت عصبانی و خشمگین می شوند و در مقابل هرگونه انتقاد و نصیحت از خود خشونت نشان می دهند و با بدزبانی و فحاشی، فریاد کشیدن و بی توجهی به دیگران سعی می نمایند به خود آرامش داده و بر حقارتشان سرپوش بگذارند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«قَالَ الْحَوَارِیونَ