پاورپوینت کامل تحول و تطور در نیروی دریایی مسلمانان (تا پایان خلافت عباسی( ۹۲ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تحول و تطور در نیروی دریایی مسلمانان (تا پایان خلافت عباسی( ۹۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تحول و تطور در نیروی دریایی مسلمانان (تا پایان خلافت عباسی( ۹۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تحول و تطور در نیروی دریایی مسلمانان (تا پایان خلافت عباسی( ۹۲ اسلاید در PowerPoint :

>

از هنگامی که نیروی نظامی مسلمانان از مرزهای جزیره العرب خارج شده و در صدد گسترش اسلام به مناطق مجاور برآمدند, در مراحل مختلف عملیاتی و فتوح خویش با پدیده ای جدید در جنگ ها روبرو گردیدند که مقابله با آن نیازمند تکنیک, ابزار و تاکتیک های جنگی جدید و ویژه بود. بر اساس شرایط جدید, دیگر جنگ های زمینی تنها جنگ هایی نبودند که مسلمانان با آن روبرو باشند. مسلمانان در این راه با تلاش و کوشش بی نظیر به پیشرفت ها و تکامل چشمگیری دست یافتند. دیری نپایید که استفاده از کشتی ها و ملوانان و متخصصان جنگ در دریا, ایجاد کارخانجات کشتی سازی در سواحل کشورهای فتح شده و ساخت سلاح ها و ابزارهای جنگی مخصوص کشتی ها باعث به وجود آمدن ناوگان های عظیم جنگی گشت که مسلمانان به وسیله آن توانستند جزایر مختلف و نیز سواحل شمالی آفریقا, اندلس, سواحل دریای مدیترانه را فتح کرده و اسلام را تا دورترین نقاط گسترش دهند, در این مقاله برآنیم تا سیر تحول و تطور نیروی دریایی مسلمانان از آغاز تا پایان عصر عباسی را به اجمال مورد بررسی قرار دهیم.

الف. آشنایی عرب با دریا و دریا نوردی و اهمیت آن از دیدگاه پیامبر(ص)

اعراب از دیرباز به ویژه قرن ها قبل از اسلام, با دریا و دریانوردی آشنایی داشتند و چون اکثر آن ها از طریق تجارت روزگار می گذرانیدند, از این رو کشتی های تجاری آنان همواره در حال فعالیت بود در این مورد می توان به حمیریان و قوم سبا اشاره داشت.(۱)

عرب جزیره العرب, در منطقه ای سکونت داشته که به سبب محاصره دریا از سه طرف, همواره با دریا و ارتباطات دریایی آشنا بوده است و بارها در تجارت زمستانی به سوی حبشه, از دریای سرخ عبور کرده است. می توان گفت نخستین بار که در میان مسلمانان یک سفر دریایی پدید آمد, زمان مهاجرت به حبشه بود و به دلیل مسافرت با کشتی, آن مهاجران را ((اصحاب سفینه)) لقب دادند. به علت آشنایی عرب جزیره العرب با دریا و نیز اهمیت آن است که در قرآن کریم سی وهشت بار از بحر و بحیره و بحرین(۲) و چهار بار نیز از کشتی یا سفینه نام برده شده است.(۳) اما با این وصف, جای تعجب است که چگونه طبری از عدم آشنایی خلیفه دوم نسبت به دریا سخن گفته است. او روایت می کند که: معاویه مترصد کسب اجازه از خلیفه برای یک نبرد دریایی بود, اما خلیفه پس از آن که از عمروبن عاص خواست دریا را برای او توصیف کند و مطمئن شد که دریا برای جان مسلمانان خطر دارد, چنین اجازه ای را نداد و خطاب به معاویه گفت: ((به خدا سوگند هرگز مسلمانان را به این راه وادار نمی کنم)).(۴) این در حالی است(۵) که قبل از آن, رسول خدا(ص) بارها مسلمانان را به جهاد از طریق دریا تشویق فرموده بود: ((لاترکب البرح الاحاجا, او معتمرا او غازیا فی سبیل الله));(۶) (در دریا حرکت نکنید جز برای حج و عمره و جهاد در راه خدا); و نیز آن حضرت می فرمود: ((من غزا فی البحر غزوه فی سبیل الله…));(۷) (کسی که در راه خدا به نبرد در دریا بپردازد, خداوند از احوال کسی که در راه او[ در دریا] جهاد می کند آگاه تر است, پس او در اطاعت خود به خداوند پناه برده, بهشت او را به خود می خواند و آتش او را از خود می گریزاند). از ام حرام نقل شده است که روزی رسول خدا(ص) در خانه او فرمود: ((ناس من امتی عرضوا علی غزاه فی سبیل الله یرکبون…));(۸) (گروهی از امت من به عنوان مجاهد در راه خدا همچون پادشاهان و ملوک در دریا برکشتی ها سوار خواهند شد). ام حرام می گوید: از او خواستم که از خدا بخواهد من هم جزء آنان باشم. پس آن حضرت فرمود: تو اولین آنان خواهی بود. این گفته پیامبر(ص) بعدها محقق شد; ام حرام به همراه همسرش عباده بن صامت در سپاهی که برای فتح قبرس حرکت کرده بود حضور یافت و در آن نبرد دریایی از پشت استر خویش به زمین افتاد و از دنیا رفت و در همان جا مدفون گشت.(۹)

هم چنین از آن حضرت, روایت شده است: ((شهید دریا مثل شهید خشکی است و سرگردان شده در دریا چون کسی است که خون او در خشکی ریخته شده باشد)); و نیز می فرمود: ((یک جنگ در دریا برابر با ده جنگ در خشکی است و کسی که در دریا گرمازده یا سرگردان شود چون کسی است که خون او در راه خداوند سبحان در خشکی ریخته شود)). (۱۰)

ب. نیروی دریایی در عصر خلفای راشدین و اموی

در دوران پیامبر(ص) و پس از او, ابوبکر موقعیت برای نبرد دریایی پیش نیامد. به رغم آن روایتی که قبلا ذکر شد, چند عملیات دریایی در دوران خلافت عمر گزارش شده است; از جمله این که: اولین تهاجم دریایی از سوی والی بحرین, عثمان بن عاص ثقفی, به سواحل هند صورت گرفت که تا نزدیک بمبئی در مکانی به نام ((تانه)) رسیده و تا مصب رودخانه سند پیش رفت.(۱۱) هم چنین, والی دیگر بحرین, علإبن حضرمی, از طریق دریا به ایران حمله نمود و در سال ۱۷ه” به شهر اصطخر رسید. در سال ۲۰, خلیفه عمربن خطاب به علقمه بن مجزر برای حمله ای دریایی به سوی حبشه از طریق دریای سرخ فرمان داد تا به این شکل از مسلمانان در قبال تهاجمات دریایی حبشیان بر سواحل مرزهای اسلام دفاع کنند این حمله اگر چه عقیم ماند, اما با این وجود, مسلمانان توانستند تا شهر ((اودلس)) در حبشه پیشروی نمایند.(۱۲)

فتح قبرس در سال ۲۷ یا ۲۸ه” نخستین تجربه موفق بود و چون مسلمانان از این نبرد پیروز بیرون آمدند, در این نوع جنگ نیز بیشتر فعال شدند. اگر روایت نه چندان صحیح طبری در مورد جنگ اندلس در عصر عثمان ـ به سال ۲۷ ـ را بپذیریم,(۱۳) باید گفت مسلمانان یک سال قبل از فتح قبرس و پس از فتح افریقیه, از طریق دریا برای فتح اندلس اقدام کرده اند. طبری گزارش می کند که خلیفه به عبدالله بن نافع دستور داد تا از طریق دریا به سوی اندلس تهاجم برند. او به فرمانده سپاهش چنین نوشت:

((اما بعد, جز این نیست که قسطنطنیه از طریق اندلس فتح خواهد شد و شما اگر آن را گشودید در اجر و پاداش کسی که قسطنطنیه را فتح کرده شریک هستید)).(۱۴)

عثمان در فتح اندلس, قصد داشت یک استراتژی پیشرفته را به نمایش بگذارد و آن این که فتح قسطنطنیه جز از طریق اروپا و آن هم از طریق دریا و فتح اندلس میسر نیست. مسلمانان ابتدا رودس و سیسیل را فتح کردند و در سال ۳۴ه” مهم ترین نبردهای دریایی در تاریخ فتوح اسلام را علیه روم به راه انداختند. در آن نبرد که به فرماندهی عبدالله بن سعدبن ابی سرح, حاکم مصر, صورت گرفت و نبرد ((ذات الصواری)) نامیده شد, به یک پیروزی درخشان دست یافتند.(۱۵)

از سال ۲۸ه” کشتی های مسلمانان در دریاها بر کشتی های بیزانس تفوق یافته و سیادت خود را بر دریاها محرز نموده و حملات متعددی را علیه سواحل تحت سلطه بیزانس انجام دادند.(۱۶) به هنگام رسیدن مروان بن محمد به مصر, که عباسیان در تعقیب او بودند, وی بخشی از نیروهای خود را به سوی دریا فرستاد تا تمامی کشتی ها را در سواحل دریای مدیترانه به ویژه در اسکندریه به آتش کشند. او هم چنین کشتی های موجود در فسطاط را که در رود نیل مستقر بودند به آتش کشید.(۱۷)

ج. نیروی دریایی در عصر عباسیان

عباسیان برای نخستین بار در مقاصد نظامی و به هنگام محاصره شهر واسط از کشتی استفاده کردند. آن ها کشتی ها را پر از هیزم کرده در داخل آن ها آتش انداختند و سپس به سوی واسط روان ساختند تا هر چه سر راه آن ها قرار دارد سوزانیده شود; اما ابن هبیره حاکم اموی این شهر قلاب هایی آماده کرده بود که به وسیله آن کشتی های مهاجم را می کشید و غرق می ساخت.(۱۸)

خلیفه منصور نیز به نیروی دریایی و ساخت کشتی های جنگی اهمیت می داد و بدین منظور کارخانه هایی برای ساختن کشتی به ویژه در مصر احداث نموده و مردم را به کار کردن در آن تشویق می کرد; او حتی ذمی ها را تا زمان کار در کارخانه های ساخت کشتی از پرداخت جزیه معاف کرد.(۱۹)

منصور به بازگردانیدن اندلس به حاکمیت دولت عباسی می اندیشید, از این رو در سال ۱۴۶ه” به فرمانده سپاه خود علإبن مغیث الحیصبی دستور داد تا با یک نیروی دریایی عظیم به سوی اندلس حرکت کند. او در مرزهای باجه فرود آمد و دشمنان عبدالرحمان الداخل, به ویژه فهریان و یمانیان, نیز به او پیوستند; انقلاب گسترش پیدا کرد تا این که عبدالرحمان توانست این شورش و انقلاب را سرکوب نماید.(۲۰)

منصور در سال ۱۴۶ه” به دلیل این که مردم تونس بیزانسیان را در تهاجمات ایشان علیه لاذقیه و طرابلس در سال ۱۴۰ه” یاری رسانیده بودند, از طریق دریا مورد حمله قرار داد. فرماندهی این تهاجم دریایی را امیر البحر شامی, عباس بن سفیان خثعمی برعهده داشت و این نخستین لشکری بود که از زمان تشکیل دولت عباسیان, به سوی قبرس عازم شد. منصور یک ناوگان دریایی برای مقابله با تهاجمات دریایی تدارک دیده بود. در سال ۱۵۳ه” حبشیان با ناوگان های خود جده را مورد تهاجم قرار دادند و منصور ناوگان دریایی خود را علیه آنان به کار گرفت و توانست تجاوزات آنان را دفع نماید.(۲۱)

هم چنین منصور پس از بازگشت از حج بعد از آن که خبر تهاجمات و یورش های راهزنان ساکن در مناطق سند به کشتی ها و شهرهای ساحلی و تخریب سواحل حجاز را دریافت کرد, برای از بین بردن این تهاجمات, یک حمله دریایی از طریق بصره تدارک دید.(۲۲)

در دوران او نیروی دریایی چند جنگ دیگر انجام داد; از جمله تهاجم به قبرس (۱۵۶ه”) و سواحل آسیای صغیر (۱۵۷ه”) که البته بیزانس توانست ارتباط بین نیروی دریایی و زمینی مسلمانان را قطع کرده و عملیات ثمامه بن وقاص را در تهاجم به آسیای صغیر ناکام گذارد.(۲۳)

دولت عباسی در این دوران (منصور) کوشید تا سیطره خود را بر دریاهای هند برقرار سازد و با راهزنان دریایی که این دریاها را دستخوش تجاوز و غارت خود می کردند برخورد نماید. او این کار را به منظور تإمین راه تجارت با هند و چین انجام می داد, از ین رو عمربن جمیل را با کشتی های جنگی به این مإموریت فرستاد. عمر به ((تماران)) و سپس به قندهار رفت و آن جا را فتح کرد. در دوران مهدی نیز, المعمربن عباس خثعمی در سال ۱۶۰ه” دست به یک جنگ دریایی زد.(۲۴)

عباسیان در این عصر به خاطر مرزهای مشترک دریایی ناچار به درگیری با ناوگان های بیزانس بودند و ناوگان های خود را برای تحت نظر گرفتن تحرکات دریایی ناوگان های بیزانس وارد عمل می کردند.(۲۵) علاوه بر آن, به تهاجمات و جنگ های دریایی و یا مقابله با تهاجمات بیزانس نیز می پرداختند. اما در حقیقت, فعالیت دریایی عباسیان در این عصر چندان پویا نبود; زیرا این دولت در برخوردهای دریایی به ویژه در دریای مدیترانه با یک فترت روبرو شده بود. دولت های اروپایی به خاطر مشکلات داخلی ,از این دریا غافل شده و در حدود نیم قرن راه را برای سیطره بی رقیب بیزانس باز گذاشته بودند که البته بیزانس نیز گاهی به خاطر درگیری با بلغارها در اروپا از مسائل این دریا غافل می ماند.(۲۶) با این حال, مسلمانان در سال های ۱۴۸ و ۱۴۹ه” سلسله حملاتی را به قبرس و سیسیل تدارک دیدند و تا سال ۱۵۶ه” تا حدودی فعالیت ها و نبردهای دریایی فعال شد و زمینه برای افزایش حملات نظامی دریایی در دوران خلیفه مهدی فراهم گردید.(۲۷) خلیفه در این دوران, عبدالملک بن شهاب مسمعی را به فرماندهی یک ناوگان دریایی منصوب نموده و او را به سوی سرزمین های هند اعزام داشت. وی در سال ۱۶۰ه” شهر ((باربد)) را تسخیر کرد. عباسیان در این حمله از منجنیق نیز بهره بردند.(۲۸) در این دوران فعالیت های دریایی گسترش بیشتری یافت.

در دوران هارون نیز تهاجمات و درگیریهای دریایی افزایش یافت و از سال ۱۷۰ تا ۱۷۴ه” چند درگیری عمده به وقوع پیوست. در سال ۱۷۴ه” مجددا تحرکات دریایی لشکر عباسی برای تهاجم به قبرس شروع شد. در این سال بعضی از راه های دریایی عباسیان که مصر را به شام مرتبط می ساخت از سوی ناوگان رومی مورد تهاجم قرار گرفت.(۲۹) هارون با ناوگان عباسی شام در همان جزیره قبرس به مقابله با این تهاجم پرداخت. ناوگان او به خلیج ایتالیا در سواحل جنوبی آسیای صغیر رسید(۳۰) و با ناوگان رومی درگیر شده و آن را شکست داد و حتی فرمانده نیروی دریایی روم را به اسارت گرفت.(۳۱)

عباسیان, پایگاه هایی را جهت مقاله با تهاجمات بیزانس در سواحل شمال افریقیه برپا کردند; از جمله پایگاه ((المنسیتر)) که هرثمه بن اعین در سال ۱۸۰ه” ایجاد نمود. اغالبه هم این پایگاه ها را که ((قصور)) یا ((پاسگاه)) نامیده می شد, گسترش داد. ناوگان عباسی در سال ۱۹۰ و ۱۹۱ه” به فرماندهی اغالبه, سواحل یونان و رودس را مورد تهاجم قرار دادند. در دوران امین نیز این فعالیت های دریایی هم چنان در دریای مدیترانه برقرار بود.(۳۲)

در دوران مإمون, عبدالله بن طاهر تعدادی کشتی جنگی از طرسوس به راه انداخت و تا ((تنیس))(۳۳) پیش رفت. مإمون در سال ۲۱۰ه” او را برای سرکوبی شورش های داخلی مصر بدان جا اعزام داشته بود. وی توانست اندلسی ها را در اسکندریه به محاصره خود درآورد.(۳۴) در دوران معتصم نیز فعالیت های دریایی در دریای مدیترانه هم چنان قابل ملاحظه بود و تسلط بر آن دریا از شرق تا غرب کامل گردید.(۳۵)

در مجموع باید گفت: در دوران عباسیان توجه به دریا و نیروی دریایی به اندازه ای گسترش یافت که دیوانی به نام ((دیوان الاسطول)) برای آن پدید آمد. در این دیوان, اسامی کسانی که می بایست در آن ناوگان ها خدمت کنند به همراه میزان مواجب و عطایا و غنیمت ها ثبت می شد. حضور در نیروی دریایی از روی اختیار و داوطلبانه بود.(۳۶) نیروهای نظامی که می خواستند در دریا و نیروی دریایی خدمت کنند می بایست به اندازه لازم دارای مهارت, تجربه و شجاعت بوده و بتوانند در صورت نیاز, به تعمیر و اصلاح کشتی هم بپردازند و یا تیراندازی و دریانوردی نمایند. خلفا بعضی افراد را به سوی مناطق سرحدی و سواحل می فرستادند تا در آن جا مقیم شده و مرزهای دریایی و سواحل را به عنوان مناطق پشتیبان به وسیله ساختن دیوار و حصار مستحکم نمایند.(۳۷) برای جذب نیرو در نبردهای دریایی, مسلمانان به جهاد فراخوانده می شدند و در آن حال بسیاری افراد داوطلبانه در پایگاه ها و سواحل مستقر می شدند تا در فریضه جهاد شرکت کنند. در یک نمونه, اسدبن فرات, قاضی قیروان, فرماندهی یک ناوگان دریایی را بر عهده گرفت که در آن یک صد کشتی با ده هزار نیروی نظامی برای فتح سیسیل حضور داشتند.(۳۸)

در بسیاری از سرحدات و سواحل شام, پایگاه هایی ساخته شده بود تا مجاهدان در آن جا به استقبال دشمنانی که از طریق دریا تهاجم می کنند بشتابند. این مجاهدان از شهرهای شام و مصر میآمدند.(۳۹) یکی از مجاهد