پاورپوینت کامل زمینه ها و علل اقتصادی گرایش به فاطمیان در افریقیه و مغرب ۹۳ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل زمینه ها و علل اقتصادی گرایش به فاطمیان در افریقیه و مغرب ۹۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل زمینه ها و علل اقتصادی گرایش به فاطمیان در افریقیه و مغرب ۹۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل زمینه ها و علل اقتصادی گرایش به فاطمیان در افریقیه و مغرب ۹۳ اسلاید در PowerPoint :

>

تشکیل خلافت فاطمیان به سال ۲۹۷ قمری در افریقیه(۱) عوامل و زمینه های متعددی داشته است. در بین این عوامل، زمینه های اقتصادی کم تر مورد توجه قرار گرفته است؛ در حالی که اهمّیت آن کم تر از عوامل دیگر نیست.

در این مقاله اوضاع اقتصادی و نقش آن در تشکیل خلافت فاطمیان بررسی می شود. برخی از عوامل اقتصادی تأثیر گذار بر تشکیل خلافت فاطمی، به اوضاعِ افریقیه و مغرب در نیمه ی دوم قرن سوم قمری و بخشی به عملکرد فاطمیان در دوران دعوت و قیام باز می گردد که در این مقاله هر دو دسته عوامل مورد بررسی قرار می گیرد.

اوضاع اقتصادی افریقیه و مغرب در آستانه ی قیام فاطمیان

اوضاع اقتصادی این منطقه، در دوران بعد از اسلام تا تشکیل خلافت فاطمیان، به سه دوره تقسیم می گردد:

– از ورود اسلام تا تشکیل حکومت های مستقل؛

– از تشکیل حکومت های مستقل تا اواسط سده ی سوم؛

– نیمه ی دومِ سده ی سوم.

وضعیت اقتصادی مغرب و افریقیه در دوره ی اول، با اوضاع اقتصادی در نیمه ی دومِ قرن سوم و در آستانه ی قیام فاطمیان شباهت های زیادی دارد. برای تبیین عوامل اقتصادی زمینه سازِ قیام فاطمیان، لازم است اوضاع اقتصادی مغرب و افریقیه تا اواسط قرن سوم را به اختصار بررسی کنیم. از ورود اسلام تا تشکیل حکومت های مستقل

سرزمین مغرب و افریقیه در این دوران از وضع اقتصادی مطلوبی برخوردار نبود. حملات اعراب، قیام های پیوسته ی بربرها و خوارج علیه حکامشان، غارتگری های ساکنان کوهستان و صحرانشینان در شهرها و دشت ها، سرمایه های عظیمی که از مغرب و افریقیه به دربار خلفا سرازیر می شد و فتنه ها و شورش هایی که شعله ی آن سراسرِ منطقه را فرا گرفته بود همه از اسباب وضعیت نامطلوب اقتصادی بودند.

در این میان شورش هایی مثل شورش کسیله و کاهنه(۲) و خوارج صفریه و اباضیه موجب رکود زراعت و صنعت و تجارت در مغرب و افریقیه گردیده بود. درخت ها به آتش کشیده شد و قلعه های مابین طَرابُلُس و طَنْجَه تخریب گردید.(۳) بر اثر تخریب بلاد و مناطق زراعتی، بسیاری از ساکنانِ آن جا به اندلس مهاجرت کردند؛ زیرا می دیدند در آن جا مکانی برای کسب روزی و زندگی نیست.(۴)

تمام تلاش های والیان در دو قرن اول به فرونشاندن این شورش ها معطوف شد و اموال و ذخایر عظیمی در این راه هزینه گردید.(۵)بعد از گذشت نیم قرن از این شورش ها وضعیتِ اقتصادی شدیداً لطمه دید.

بدون تردید، مسئولیت والیان در ایجاد این اوضاع کم تر از مسئولیت خوارج و بربرها نبود. در بین خوارج، صفریه بیش تر از اباضیه در ایجاد این اوضاع سهم داشتند؛ زیرا جنگ های آنان همراه با غارتِ اموال و آتش زدن شهرها و مزارع بود. نمونه ی این اعمال را می توان در محاصره ی شهر طنجه (۱۲۳ق) توسط بَلْجَ بن بِشْر و یارانش(۶) و در قیروان (۱۳۸ق) دید.(۷) در این جنگ ها تعداد زیادی کشته شدند که مورخین اتفاق بر کثرت آنان دارند.(۸) افزون بر این مصایب، امراض مسری نیز تعداد کثیری را به کام مرگ کشید.

این حوادث موجب وخامت اوضاع اقتصادی و قحط و غلای شدیدی شد؛ تا آن جا که مردم برای زنده ماندن به خوردن حیوانات بارکش، سگ، پوست و علف روی آوردند.(۹) والی افریقیه در اثر اوضاع نامطلوب اقتصادی مغرب و افریقیه، مجبور شد برای سر و سامان دادن اوضاع دستِ کمک به سوی مصر دراز کند، ولی این کمک ها نتوانست اوضاع اقتصادی افریقیه و مغرب را سر و سامان دهد؛ زیرا تمام کمک ها صَرف تحکیم موقعیت حکام و موقعیت دفاعی شهرها و برپایی دژها و باروها گردید.(۱۰) ظاهراً والیان افریقیه اهتمامی به اصلاح اقتصادی آن نواحی نداشتند، اما بعد از آن که شورش های خوارج و دیگر مدعیانِ قدرت در آن منطقه فروکش کرد، تلاش هایی برای بهبود و اصلاح وضع اقتصادی در دوره ی محمد بن اشعث، والی عباسیان (۱۴۳ – ۱۴۸ق) انجام گرفت، ولی عمر این اصلاحات کوتاه بود.(۱۱) با حرکت وی به شرق مجدداً شورش های خوارج شدت گرفت و وضعیت مانند قبل شد.

تأثیرات نامطلوب شورش های خوارج بر اوضاع اقتصادی افریقیه از تلاش های یزید بن حاتم (۱۵۴ – ۱۷۰ق) والی دیگر افریقیه، در مواجهه با گرسنگی و قحطی و مشکلات اقتصادی روشن می شود. او اهتمام زیادی به کشت و زرع زمین ها مصروف داشت و غَلاّت این زمین ها را در اختیار مردم قحطی زده قرار داد(۱۲) و گوسفندان و شتران زیادی را ذبح و میان رعیت تقسیم کرد. یزید برای بهبودِ اوضاع اقتصادی، تلاش وسیعی در زمینه ی گسترش حِرَف و صنایع و برپایی بازارها انجام داد.(۱۳) این اقدامات و تلاش ها نیز نتوانست اوضاع اقتصادی را بهبود بخشد؛ زیرا می بینیم بسیاری از والیان قیروان از پرداخت حقوق و عطایای لشکریانشان ناتوان بودند.(۱۴)

این شرایط بحران زده ی اقتصادی تا استقرار دولت های مستقل تداوم داشت. اوضاع اقتصادی افریقیه و مغرب در عصر دولت های مستقل تا اواسط قرن سوم

با استقرار دولت های مستقل و برقراری آرامش، مغرب و افریقیه شاهد تغییر و بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شد. این بهبود اقتصادی در تمام نواحی منطقه در محدوده ی حکومت های اغلبیان (۱۸۴ – ۲۹۶ق)، ادریسیان (۱۷۲ – ۳۶۴ق) و دولت خارجی مذهب رستمیان (۱۶۰ – ۲۹۶ ق) و بنی مدرار (۱۴۰ – ۳۵۲ ق) نمودار گردید.

آنچه در کتب تاریخی و مسالک و ممالک از شکوفایی اقتصادی مغرب و افریقیه بیان کرده اند عمدتاً مربوط به این دوره از تاریخ مغرب و افریقیه است. مغرب و افریقیه از زمان رومی ها به بعد در هیچ دوره ای چنین شکوفایی به خود ندیده بود؛ مزارع امنیت لازم را برای زراعت به دست آوردند(۱۵) و شکوفایی اقتصادی مغرب حتی به فریاد مردم قحط زده ی اندلس رسید. بر اثر قحط و غلا در اندلس (۲۳۲ق) چهارپایانِ بسیاری هلاک شدند و درختان و زمین های زراعی خشکید و قیمت ها بالا رفت؛ در این احوال مغرب از چنان وضعی برخوردار بود که توانست به اندلس یاری برساند.(۱۶)

در سایه ی امنیت ایجاد شده در دوران اغلبیان تا اواسط قرن سوم، محصولات کشاورزی افزایش یافت. یعقوبی از سرسبزی و کثرت درختان در منطقه ی قعوده تا ساحل سخن می گوید:

در آن جا زیتون و نخل و انگور به صورت فراوان کشت می شد و در شمال منطقه ی قعوده کشتِ حبوبات رایج بود.(۱۷)

به فضل زیادی معادن، صنایع در این عصر شکوفا شد؛ به ویژه صنعت کشتی سازی و شمشیر و زین و لگام اسبان و صنایع شیشه ای رونق گرفت. در قیروان، محله ای خاصِّ شیشه گران بود.(۱۸) اوضاع اقتصادی افریقیه از اواسط قرن سوم تا پایان قرن سوم

در اواخر قرن سوم بر اثر عوامل انحطاط، که قبلاً بدان اشاره شد، آرامش نسبی بار دیگر از جامعه ی افریقیه رخت بربست و به دنبالِ آن تغییراتی در اوضاع اقتصادی منطقه به وجود آمد که شباهت زیادی به دوران قبل از تشکیل دولت های مستقل داشت. این اوضاع اقتصادی بستر مناسبی برای قیام فاطمیان فراهم ساخت.

در اواخر قرن سوم مجدداً بحران اقتصادی همه جانبه و فرا گیر شد. این بحران بیش تر در افریقیه و در مناطق تحت نفوذ اغلبیان بود. به دنبالِ آن، جنگِ داخلی شدت گرفت و آسایش و رفاه از شهرها و روستاها رخت بربست. در این سال ها خشک سالی و گرانی، که قسمتی بر اثر عوامل طبیعی و قسمتی حاصل عملکرد حکام بود، بر افریقیه سایه افکند. ابن ابی زرع نمونه هایی از این قحطی ها را که از ۲۵۳ قمری آغاز شد و تا سال ۲۶۵ قمری ادامه یافت، بیان می کند.

در این بین قیمت ها بالا رفت و شمار زیادی تلف شدند. مشابه این قحطی در سال ۲۸۵ قمری نیز رخ نمود که گفته اند بعضی مردم به مردارخواری روی آوردند. همراه قحطی امراض کشنده هم گریبان گیر مردم شد. جمعیت مردگان به حدی زیاد شد که چندین نفر را بدون غسل و نماز در یک قبر قرار می دادند.(۱۹)

آنچه ابن خلدون در مقدمه راجع به وضعیت نامطلوب اقتصادی دولت ها بیان می دارد،(۲۰) در مورد افریقیه در آستانه ی قیام فاطمیان صدق می کند. به علت خراج سنگینی که قرار داده شده بود و هم چنین بروز فتنه ها و آشوب های مختلف قبایل بربر، کشاورزی رونق قبلی خود را از دست داده و بسیاری از سرزمین هایی که قبلاً کشت می شد رها شده بود.

بر اثر بحران، وضعیت پولی و مسکوکات رایج شدیداً ضربه دید. در دوره ی ابراهیم دوم اغلبی در موقع جنگ با طولونیان (۲۶۷ق) اختلالی در گردش درهم ها و دینارها به وجود آمد که ادامه ی جنگ با طولونیان را مشکل ساخت. ابراهیم دوم برای رفع بحران پولی حتی مجبور شد زیورآلات زنانش را تبدیل به درهم و دینار کند. با توجه به مشکلات اقتصادی، ضرب این درهم و دینارها احتمالاً همراه با کاهش عیار بوده است.

ابراهیم که در جنگ با طولونیان تمام اموال و ذخیره های پولی خود را هزینه کرده بود، بعد از پیروزی در صدد جبران آن برآمد و دستور داد کلیه ی اموال طولونیان که در صحنه ی جنگ باقی مانده بود جمع آوری شود و هر چه و به هر مقدار نزد لشکریان می یافت با شدت عمل تصاحب می کرد. ابن عذاری بیان می دارد:

بسیاری از لشکریان چون شدت عمل ابراهیم دوم را دیدند به صورت پنهانی هر مقدار از اموال را که در اختیار داشتند فروختند.(۲۱)

وضعیت نامناسب پولی موجب بحران و شورش دیگری در سال ۲۷۴ قمری شد که به نام شورش دراهم شهرت یافت. این بحران بر اثر بی تدبیری ابراهیم دوم ایجاد شد و به شورش ها دامن زد و بحران سیاسی و اقتصادی بزرگی پدید آورد. شورش از آن جا آغاز شد که ضرّاب خانه ی دولت همراه سکه های گذشته، سکه های کم بهایی از جنس مس به نام «صحاح» ضرب کرد. این اقدام باعث شد مردم دست به شورش بزنند و علیه ابراهیم اجتماع کنند. این شورش که به تسلیم ابراهیم دوم در برابر مردم و خارج کردن سکه های مسین از دور معاملات و ضرب درهم جدیدی به نام «عاشری» انجامید(۲۲) حکومت را در موضعی انفعالی قرار داد.

وضعیت خراج و مالیات عامل دیگر بحران اقتصادی بود. با انحطاط و ضعف اغلبیان سیاستِ مالیاتی آنان در اخذ مبالغِ بیش تر با شدت عمل اجرا شد. طبق این سیاست، آنان موارد جدیدی از عوارض و مالیات وضع کردند که اهالی قادر به پرداخت آن نبودند. در اواخر حکومت اغلبیان، خراج و مالیات، که عمدتاً برای تأمین لشکرکشی ها علیه شورشیان و فتوحات در مناطقی مثل صقلیه جمع آوری می گردید، بسیار بیش تر از دوران والیان بود. مأموران وصول مالیات در اخذ آنها بیداد می کردند. در مواردی مأمور وصول مالیات تعهدی به امیر اغلبی می سپرد که به موجب آن موظف بود مستقیماً مبلغ معینی به نام خراج جمع آوری نماید و به امیر اغلبی بپردازد.(۲۳) در این موارد مأمور هر چه می خواست به میل و تشخیص خود، گاه مازاد بر آنچه تعهد سپرده بود، دریافت و به نفع خود برداشت می کرد. مبالغ زیادی که اغلبیان از طریق خراج یا طرق دیگر به دست می آوردند عمدتاً هزینه ی لشکرکشی های آنان علیه شورش هایی می شد که به عملکرد آنان معترض بودند.

این وضعیت، جامعه ی افریقیه را دست خوش تغییرات اقتصادی کرد و در بین طبقاتی که از این وضعیت ناراضی بودند زمینه ی مساعدی برای تبلیغات فاطمیان فراهم شد. سیاست مالی و اقتصادی ابوعبداللَّه شیعی در دوران قیام

شیوه ها و روش های مالی و اقتصادی ابوعبداللَّه شیعی در دوران دعوت در جذب بربرها بسیار مؤثر بود. سیاست اقتصادی وی نقطه ی مقابل سیاست اقتصادی اغلبیان بود. ابوعبداللَّه دریافته بود که یکی از عوامل اصلی انزجار مردم از اغلبیان شیوه های مالی و اقتصادی آنان است.(۲۴) او برای جلب قلوب عامه سیاست اقتصادی اغلبیان را نهی کرد. نظر او این بود که این شیوه بدعت و مخالف با سیره ی سلف صالح است. ابن عذاری بیان می دارد:

در سال ۲۹۳ قمری وقتی ابوعبداللَّه به شهر بَلَزمه و طُبنه دست یافت مالیات هایی که جمع آوری شده بود نزد او آوردند، وی از مأموران مالیاتی پرسید: این اموال چیست؟ پاسخ دادند: این ها خراج عُشُر است. ابوعبداللَّه به جمعی از افراد مورد اعتماد طُبنه فرمان داد اموال را به صاحبان آن ها بازگردانند و مردم را آگاه گردانند که آنان امین مردم در اموالی هستند که خداوند از زمین برای آن ها خارج کرده است؛(۲۵) هم چنین اعلام شود که اخذ و پخش مالیات عشر بر اساس کتاب اللَّه خواهد بود.

در موردی دیگر از فردی که اموالی به نزد او آورده بود پرسید: این مال از کجاست؟ مرد جواب داد: جزیه ی سال گذشته ی یهود و نصار است. ابوعبداللَّه گفت: چگونه جمع آوری کردی؟ مرد جواب داد: به همان شیوه ای که عمر اخذ می کرد. در این موقع ابوعبداللَّه شیوه ی او را تأیید کرد و به داعیان گفت: پس می توانید این مال را بین اصحاب تقسیم کنید.(۲۶)

ابن عذاری در ادامه نقل می کند:

به کسانی که مال خراج را نزد او آورده بودند گفت: در این مال خیری نیست؛ زیرا بر اموال مسلمین خراج نیست؛ و به معتمدان طبنه دستور داد که این اموال را به صاحبانش باز گردانند.(۲۷)

این سیاستِ مالی ابوعبداللَّه اثر نیکویی در میان اهالی افریقیه داشت. ابن عذاری می گوید:

وقتی اهالی طُبْنَه، عملکرد مالی ابوعبداللَّه را دیدند مسرور گردیدند و امیدوار شدند که او کتاب و سنت را در میان آنان اعمال خواهد کرد. خبر عملکرد او در سراسر افریقیه منتشر شد و مردم متمایل به ابوعبداللَّه شدند و با او مکاتبه کردند.(۲۸)

عملکرد مالی ابوعبداللَّه توجه اغلبیان را به خود جلب کرده بود. آنان متوجه این نکته شده بودند که ادامه ی این سیاست، موجب دل سردی بیش تر مردم از حکومت اغلبیان خواهد شد. ابن عذاری باز نقل می کند:

وقتی اخبار سیاست مالی ابوعبداللَّه به زیادهاللَّه سوم رسید حزن و اندوه او را فرا گرفت.(۲۹)

مسلماً حزن و اندوه او برای از دست دادن پایگاه مردمی اش از یک سو و گرایش هر چه بیش تر مردم به فاطمیان از سوی دیگر بوده است. زیاده اللَّه سوم به جای تغییر سیاست اقتصادی اش به رجال و سیاست مداران دستور داد در منابر ابوعبداللَّه را لعن و نفرین کنند(۳۰) تا از این طریق او را از چشم و دل مردم بیفکند.

ابوعبداللَّه سعی می کرد با بزرگ نمایی مشکلات اقتصادی اغلبیان وضع را بحرانی تر از آنچه بود جلوه دهد و در واقع زمینه را برای نارضایی عمومی از اغلبیان فراهم سازد. او می دانست که از عوامل موفقیتِ فاطمیان تشدید معضلات و مشکلات اقتصادی اغلبیان است. تداوم این وضع امید به پیروزی را بیش تر خواهد کرد. قاضی نعمان بیان می دارد:

بعد از آن که خبر مرگ ابراهیم بن احمد والی اغلبی به ابوعبداللَّه رسید حالت وی، در جلسه ای که با سران و مشایخ کتامه داشت، از ناراحتی و ناآرامی اش خب