پاورپوینت کامل منابع مالی دولت فاطمیان ۷۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل منابع مالی دولت فاطمیان ۷۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل منابع مالی دولت فاطمیان ۷۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل منابع مالی دولت فاطمیان ۷۸ اسلاید در PowerPoint :

>

بدون تردید، از عوامل مؤثّر در بقای دولت ها (اعم از دینی و غیر دینی)، برخورداری از اقتصاد سالم است. دولت فاطمیان با استقرار در مصر و شام برای هزینه های تبلیغاتی داعیان اسماعیلی، مخارج گزاف دربار و رقابت با دولت عباسی و امویان اندلس، افزون بر بهره گیری از منابع مرسوم و مشروع گذشته، هم چون خُمس، زکات، جزیه، موقوفات و…، با ابتکار عمل، از منابع جدیدی نظیر احتکار، نجوا، رباع و… نیز بهره گرفت و توانست تا حدود زیادی بر قوام و دوام خود در بستر تاریخ اسلام بیفزاید.

مقاله ی حاضر به بررسی منابع گوناگونِ درآمد در دولت فاطمیان می پردازد.

مصر قبل از فاطمیان

کشور باستانی مصر در شمال شرقی آفریقا قرار دارد و شبه جزیره ی سینا در جنوب غربی آسیا جزء آن است. رود نیل که از صحرا می گذرد با طغیان سالانه ی خود و رسوب هایی که باقی می گذارد جایگاه مهمّی در وضعیت اقتصادی مصر در طول تاریخ این کشور داشته است. وضعیت خراج مصر در عصر ملوک قبطی چهار قسم بوده است: قسمتی برای پادشاه، قسمتی مربوط به سپاهیان، سهمی مربوط به عمران اراضی، ساختن پل، کانال و… و باقی مانده ی آن برای حوادث منظور می شده است.۲

در دوره ی تسلط رومی ها مصر انبار غله ی روم گردید. شش سال قبل از ظهور اسلام خسرو پرویز، پادشاه ساسانی، مصر را گرفت (۶۱۶ م) و شش سال بعد هراکلیوس (هرقل)، امپراطور بیزانس، آن را پس گرفت و در همین سال نامه ای از پیامبر(ص) دریافت نمود. بعد از استیلای مسلمین بر تمامی سرزمین شام، فتح مصر برای تثبیت فتوحات شام و فلسطین ضروری به نظر می رسید؛ لذا بعد از موافقت خلیفه (عمر)، عمروعاص مصر را فتح نمود. در طی دوران امویان، حدود سی نفر والی برای مصر تعیین گردید و در طول این زمان مبلغی مازاد بر مخارج سالانه ی مصر به دارالحکومه فرستاده می شد؛ تا این که دوره ی عباسیان فرا رسید و اینان هم تا ۱۲۰ سال والیان متعددی را برای سرزمین مصر تعیین نمودند و همه ساله خراج لازم را اخذ می کردند.

در سال ۲۵۴ قمری، احمدبن طولون، از ممالیک ترک، به سبب لیاقت و شایستگی، ولایت مصر را تحویل گرفت. او با استفاده از وضعیت آشفته ی خلافت عباسی (نفوذ ترکان – تشکیل دولت های نیمه مستقل طاهریان، صفاریان، علویان طبرستان و…) دعوی استقلال نمود و بعد از مصر، شام را هم در سال ۲۶۴ قمری ضمیمه ی متصرفات خود نمود.

احمدبن طولون به جز اقدامات عمرانی (مثل: ساختن جامع طولون، احداث بیمارستانی با هزینه ی شصت هزار دینار، کشیدن حصاری بر دور دژ مهم الجزیره با هزینه ی هشتاد هزار دینار)، رشد اقتصادی مصر را تا حد بسیار زیادی بالا برد و در مدت چهار سال مبلغ ۰۰۰/۲۰۰/۲ دینار برای دستگاه خلافت عباسی فرستاد که نسبت به گذشته از رشد چشم گیری برخوردار بود.۳ ظهور فاطمیان

دولت فاطمیان، که مرحله ی آغازین تکوین آن عموماً در شمال آفریقا (افریقیه و مغرب) در سال ۲۹۷ قمری بود، قسمتی از دوران حدود ۶۰ ساله ی خود را در آن جا عمدتاً به جنگ و درگیری با مخالفان گذراند و پاره ای از آن را به تحکیم قدرت و بقای خود سپری نمود لذا فرصتی برای پی ریزی نظام مدون اقتصادی نداشت. آنان احتمالاً اطلاعی از این امور نداشتند، و از این رو بعدها بیش تر سازمان مالی و اداری خود را از عباسیان اقتباس نمودند، اگر چه بعضاً تجدید نظر و اصلاحاتی در این امور صورت دادند.۴ دولت مردان فاطمی، با آگاهی از اوضاع آشفته ی مصر، بعد از مرگ کافور اخشیدی، جوهر صقلی(سیسیلی) سردار معروف خود را مأمور فتح مصر نمودند و او در ۳۵۸ قمری وارد مصر شد و چهار سال بعد، در ۳۶۲ قمری، با ورود المعز فاطمی به مصر، دولت فاطمیان در مصر ظهور یافت.

فاطمیان با ورودشان به مصر دست به تحولاتی زدند که بیش تر مدیون وزرای کاردانی مثل یعقوب بن کلس، بدرالجمالی، یازوری، عسلوج بن حسن و… بود.۵

منابع درآمد در دولت فاطمیان

1. فلاحت و زراعت

رود نیل، با طولی معادل ۶۰۰۰ کیلومتر، طولانی ترین رود دنیا، از مصر می گذرد و نقش عمده ای را در وضعیت اقتصادی مصر ایجاد نمود تا جایی که می توان گفت شاهرگ اقتصاد مصر است. طغیان آب نیل که در بعضی کتب و منابع مهم تاریخی، هم چون نجوم الزاهره و تاریخ ذهبی، به طور مرتب در وقایع هر سال ذکر می گردد، مؤید این مطلب است که تمامی دول حاکم در مصر و از جمله فاطمیان به این امر توجه نشان دادند و وسایل لازم را برای دست یابی به اهداف اقتصادی از طریق کشاورزی فراهم نمودند.۶

میزان طغیان رود نیل زمانی که به حداکثر می رسید ۱۸ ذراع بود و اکثر مناطق اطراف رود نیل به زیر آب می رفت و کشاورزی مختل می شد و این امر تبعاتی در پی داشت، از جمله از بین رفتن محصولات به صورت آنی و کمبود علوفه برای دام ها به صورت آتی بود.۷ مصریان برای جلوگیری از این حالت در اطراف رود نیل آب گیرهایی را احداث می کردند که در هنگام ارتفاع آب نیل این مشکل را تا حدی بر طرف می کرد و لذا همواره از این آب گیرها و کانال ها مراقبت می کردند و در طول سال چندین بار لایروبی می نمودند.۸

زمین هایی را که به طور کامل زیر آب می رفت بیاض می گفتند و محصولاتی در آن کشت می شد که تا هنگام درو به آبیاری نیاز نداشت؛ هم چنین از طریق کانال ها و چاه ها محصولات زمستانی به دست می آمد. معمولاً نوع دوم، عایدات بیش تری داشت.۹ بعضاً کشاورزان آب را با سطل ها و وسایل خاصی که خود طراحی می کردند به زمین ها می رساندند.۱۰

از مهم ترین محصولات زمستانی، گندم، شبدر، کتان، و مهم ترین محصولات تابستانی، انگور، هلو، نارنج، گلابی، لیموشیرین، خربزه، برنج و نیشکر بود.۱۱

در مواقع کم شدن آب رود نیل آبادی های اطراف از بین می رفت، غذا و آذوقه ی مردم کم یاب می شد. بدرالجمالی، وزیر کاردان دولت فاطمی، برای جلوگیری از این حالت حفر کانال ها را سرعت بخشید و این امر درآمدهای مالی دولت فاطمی را افزایش داد، تا جایی که مقریزی اظهار می دارد که با روی کار آمدن بدرالجمالی درآمد (خراج) سیصدهزار دینار افزایش یافت.۱۲ ۲. تجارت و بازرگانی

در اوایل دولت فاطمیان، بغداد مرکز تجاری دنیای اسلام محسوب می شد و این امر تأثیرات نامطلوبی بر اقتصاد و تجارت و بازرگانی مصر داشت. با استیلای کامل فاطمیان و مسلط شدن بر اوضاع، حجم تجاری ایشان در اواخر قرن چهارم قمری رشد بسیاری نمود و قدرت اقتصادی عراق به دلیل منازعاتی که در خلافت عباسی در شرق صورت می گرفت عملاً کاهش یافت و تعدادی از تجار به دلیل ناامنی در بنادِر عراق و اوضاع آشفته ی آن به مصر گریختند و بیش تر آنها در فسطاط (مصر قدیم) به فعالیت پرداختند و این امر برای فاطمیان بسیار مسرت بخش بود.

کشتی های حامل بار، کالای خود را در مصر تخلیه می کردند و از طرفی فاطمیان بر راه های تجاری هند تا حدود زیادی مسلط شده بودند. شاید این امر به دلیل تبلیغات دعوت اسماعیلی آنان بود که در اکثر نقاط صورت می دادند و هم زمان روابط تجاری خود را با افریقیه، مغرب و جزیره ی سیسیل گسترش بخشیدند و بدین ترتیب قدرت تجاری فاطمیان به کشورهای اطراف و حاشیه ی مدیترانه کشیده شد و راهی را هم به سوی هند برای تجارت کالاهای خود گشودند.۱۳

از جمله مواردی که به فاطمیان در امر اقتصاد تجاری قوت بخشید مقدار قابل توجهی طلا بود که توسط پانصد شتر از افریقیه هنگام ترک آن با خود همراه آورده بودند و بعداً به دستور معز، خلیفه ی فاطمی، به شکل سنگ آسیاب به شمش تبدیل گردید. هم چنین فاطمیان بر معادن جنوب مصر که مشهور به وادی العلاقی بود و قبور فراعنه ی مصر در آن بود دست یافتند و طلای فراوانی از آن استخراج نمودند.۱۴

فاطمیان اصلاحات اقتصادی خود را در مصر با بالا بردن ارزش دینار شروع نمودند. وزن دینار فاطمی ۴ تا ۶/۴ گرم بود و بالاترین عیار را نسبت به تمامی بلاد اسلامی داشت.۱۵ ۳. صنعت

تجارتِ رو به رشد فاطمیان و کسب بازار بین المللی در امر بازرگانی سبب ایجاد صنایع مختلف در مصر گردید. ناصر خسرو این امر را در سفرنامه ی خود ذکر نموده که در میان کشورهای گوناگونی که او بدانها سفر نمود، مصر در آسایش و رفاه و آثار هنری و صنایع سر آمد بوده است.۱۶

قبطیانِ حاضر در مصر به دلیل حضور سابقه دار خود در عرصه ی حیات این کشور، پایه ی اصلی صنایع محسوب می شدند و فاطمیان با سیاست تسامح و تساهل نسبت به ایشان توانستند از قدرت خلاّقه ی قبطیان بهره بگیرند و تولیدات صنعتی خود را که عمدتاً صنایع کهن را در بر می گرفت افزایش دهند. شکوفایی امور صنعتی سبب جذب بسیاری از علاقه مندان به این امر گردید، تا جایی که فاطمیان برای اهداف گسترش صنعت، از اسرای جنگی سود جستند.۱۷ ۴. خراج

این بخش از منابع درآمد مربوط به صاحبان غیر مسلمان اراضی بود و معیار تعیین آن، نوع زمین و محصولات کشاورزی بود و زمانی صورت می گرفت که آب رود نیل ۱۶ ذراع بالا می آمد.۱۸

یکی از طرق اخذ خراج، «قباله» بود؛ به این صورت که زمینی را در حضور جمع به عنوان قباله به مدت چهار سال می گرفتند و پول آن را به صورت اقساط پرداخت می کردند و اگر در طول این مدت مقداری از پول خود را خرج تعمیر و حفر کانال می نمودند، از مبلغ کل که بایستی پرداخت می شد کسر می کردند.۱۹

دولت فاطمی زمین های مربوط به بیت المال را به صورت اجاره در اختیار کشاورزان قرار می داد و به صورت مزارعه عمل می نمود و در صورت مرغوبیتِ زمین ها این کار به شکل مزایده واگذار می گردید.۲۰

واگذاری اقطاع در دولت فاطمی به شیوه های گوناگون بود. گاهی زمین های دولتی به وزیران و امیران سپاه واگذار و در قبال آن وجهی دریافت می شد که آن را «اقطاع الاستغلال» می گفتند. گاهی کسی که اقطاع می گرفت فقط از بعضی عایدات آن بهره مند می شد که به آن «اقطاع ارتفاع» می گفتند. و اگر اراضی را دولت به نزدیکان خود واگذار می کرد «اقطاع تملیک» گفته می شد.۲۱

گروهی به نام ادلاّء (راه نمایان) دفاتری به نام «سجلاّت التحضیر» داشتند که در آن زمین های موجود در مناطق مختلف را با نوع محصول و مقدار مساحت آن ثبت می کردند و افراد صاحب اراضی می توانستند مبلغ تعیین شده را، که می بایست به دولت پرداخت نمایند، در طی ۳ یا ۸ قسط (نوبت) بپردازند و ضمناً پولی را به عنوان حق الزحمه در اختیار مسّاحان قرار می دادند.۲۲ ۵. جزیه (جالیه)

بر مسیحیان و یهودیان واجب بود که مبلغی را به عنوان جزیه، که آن را جالیه هم می نامیدند، به دولت پرداخت نمایند و در صورت مسلمان شدن از پرداخت آن معاف می شدند. طبق قانون، فقط افراد جوان و آزاد و بالغ می بایست جالیه بپردازند و از افراد سالخورده و زنان و دیوانگان جزیه گرفته نمی شد. بر کودکان از ۹ سالگی جالیه واجب می گردید. در هر سال از افراد متمول و ثروتمند ۴ و یک ششم دینار، از افراد متوسط ۲ دینار و دو قیراط، و از طبقه ی سوم ۱ و پنج هشتم دینار اخذ می شد.۲۳

پرداخت جزیه با حلول سال قمری و معمولاً در اول محرم بود.۲۴ گروهی به نام حاشران (کارمند و مسئول)، جمع آوری آمار و اطلاعات را در مورد افراد به عهده داشتند و طبقه ی هر کدام را تعیین می کردند. مردگان و کسانی که از مصر خارج می شدند از دفتر اخذ جزیه حذف می شدند.۲۵ ۶. زکات

زکات از صدقاتی است که در اسلام به صاحبان انعام ثلاثه(گوسفند، گاو، شتر)، نقدین (طلا و نقره)، غلات اربعه(گندم، جو، خرما، کشمش) واجب می گردد.۲۶

در عصر فاطمیان داعیان اسماعیلیه مالی را به نام فطره و نجوا می گرفتند و این حکم را به استناد آیه ی ۱۲ سوره ی مجادله (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا ناجَیتُمْ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْوَاکمْ صَدَقَهً) اعمال می کردند و مبلغ آن ۳ و یک سوم درهم بود و آن را در اختیار دولت قرار می دادند و در رونق اقتصادی دولت فاطمی بسیار حایز اهمیت بود.۲۷

مستنصر خلیفه ی فاطمی در ۴۸۱ قمری طی فرمانی اعلام نمود که این صدقات بر هر مؤمنی واجب است و کسی که آن را ترک نماید، مثل این است که امری واجب همانند نماز و روزه و حج و جهاد را ترک کرده و این امر باعث می شود که بیت المال پر نگردد. بر امیرالمؤمنین واجب است نسبت به پرداخت آن تعهد گیرد تا اعمال صالحه ی شما را ارتقا بخشد و باقیات الصالحات را نصیب شما گرداند. ۷. رباع

به خانه هایی که بیش ا