پاورپوینت کامل درآمدی بر پاپیروس شناسی و مطالعه مصر در اوایل دوره اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل درآمدی بر پاپیروس شناسی و مطالعه مصر در اوایل دوره اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل درآمدی بر پاپیروس شناسی و مطالعه مصر در اوایل دوره اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل درآمدی بر پاپیروس شناسی و مطالعه مصر در اوایل دوره اسلامی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

>

هنگامی که آلفرد باتلر[Alfred Butler]؛ اثر پژوهشی کلاسیک خود را با عنوان «فتح مصر به وسیله عربها و سی­سال آخر حکومت رومیان»[The Arab Conquest of Egypt and the last thirty years of the Roman Dominion] در ۱۹۰۲ م. منتشر کرد، نخستین ثمره های شکوهمند یافته های جدید که مبتنی بر پاپیروس بود، درست از این زمان به بعد در دسترس مورخان قرار گرفت. تحقیقات در این زمینه با کشف اسنادی در ۱۸۷۷م. در سرزمین کهن آرسینویتس[Arsinon] ـ سرزمینی در خارج شهر فیوم ـ آغاز و به زودی در این سرزمین و دیگر نواحی فیوم هزاران متون یونانی، قبطی و عربی کشف گردید. علاوه بر این در اهناس المدینه (هیراکلیوپولیس)،[Heracleopolis] بهنسا (اوکسیرنخیس)،[Oxyrhynchus] اشمونین (هرموپولیس)،[Hermopolis] کوم ایشکاو (افرودیتو)،[Aphrodito] تیبس غربی، اسوان (سینیتس و الفنتینس)[yene and Elephantine] و دیگر نواحی مصر علیا و وسطی یافته های ارزشمندی به دست آمد. اکثر این متون که بر روی پاپیروس و گاه پوست، لباس، چوب، استخوان، چرم و تکه سفالهای شکسته (و برخی از اسناد متأخر تر نیز بر کاغذ) نوشته شده بودند، در یک حفاری باستان شناختی به شکلی مخفیانه بوسیله ساکنان محلّی ـ یا واقعاً به صورت تصادفی ـ در نتیجه گسترش زراعت در مصر آن زمان کشف شد.[۲]

از دهه ۱۸۸۰ م. به بعد چاپ ویرایش متون پاپیروسی و نیز تدوین فهرست های توصیفی اکثر مجموعه ها رو به افزایش نهاد. باتلر پیش از ۱۸۸۰ م. توانسته بود، اوّلین سند پاپیروسی را مطالعه و بررسی کند. او بارها از این پاپیروس­ها کمک گرفت؛ به عنوان مثال وقتی درباره اختلاف جدی موجود در وقایع نامه یحیی نیقیه ای مربوط به قرن ۱۷ و نوشته های بسیار متأخر تر تاریخی عربی درباره ی دوران فتوح با مشکلات جدی مواجه شد، چنین اظهار کرد: در صورتی که تعداد کثیری از پاپیروس­های فیوم و دیگر نواحی بررسی شود، امیدهایی به رفع این اختلاف عمیق وجود دارد.[۳] چندی بعد وی در کتابش از چند سند پاپیروسی متعلق به مجموعه وین استفاده کرد تا به سؤالی درباره وجود نامی در وقایع نامه یحیی پاسخ گوید.[۴]

قبل از دهه ۱۸۷۰ م. متون پاپیروسی بسیار اندکی برای مطالعه و بررسی مصر در قرون نخستین اسلامی و دهه های شکوه فرمانروایی ایرانیان و بیزانسی ها – که بر دوره فتوح عرب مقدم است – در دسترس بوده است. با وجود این، اهمیت بالقوه تاریخی این ابزارها از حدود نیمه دوّم قرن هیجدهم، خصوصاً پس از کشف صدها اسناد پاپیروسی متعلق به شهر هرکولانوم[Herculaneum] در ایتالیا در ۱۷۵۲ م، مورد توجه محقّقان اروپایی قرار گرفت. مسافران اروپایی که به مصر سفر می کردند، طی چندین قرن قطعاتی از متون قدیمی پاپیروس را با خود به خانه می آوردند. تا آغاز قرن نوزدهم گردآورندگان اسناد مصر باستان، غالب این گونه اسناد را از طریق حفّاری کشف می کردند. اوّلین و دومین پاپیروس یونانی به ترتیب در سال های ۱۷۸۷ و ۱۸۱۳ م. چاپ و منتشر شد.[۵] سرعت و توجه به چاپ و نشر اسناد پاپیروسی در سراسر قرن نوزده رو به فزونی گذاشت، با این حال، آهنگ انتشار آنها به تدریج افزایش می یافت. شایان توجه است پاپیروس­های یونانی مذکور – که برای نخستین­بار انتشار یافت بیشتر مشتمل بر متونی بود که از دوران بطالسه یا نخستین رومی ها سرچشمه می گرفت، چنین دوره هایی بیشتر مورد توجه محققان بود، تا موضوعات مطرح شده در دوره های بعد. در واقع بسیار اتفاق می افتاد که گردآورندگان به هنگام کشف اسناد در حفّاری ها، صرفاً به دلیل علاقه به متون باستانی و کلاسیک به سادگی آنها را کنار می نهادند. محققان چنین می پندارند که هزاران سند یونانی ـ بیزانسی، قبطی و عربی بدین­سان مفقود شده است. [۶] قبل از اواخر قرن نوزده و نگارش اثر تئودور ممسن[Theodor Mommsen] به نام باستان شناسی[Altertumswissenschaft] اصولاً به اسناد متأخّر در مقایسه با متون ادبی ـ که هم محقّقان و هم گردآورندگان اسناد به آن بسیار علاقه مند بودند ـ توجّه اندکی می شد.[۷]

جالب توجه است که اسناد پاپیروسی موثّق عربی از ۱۸۲۵م. یعنی از زمان چاپ دو متن جواز عبور و اعتبارنامه مربوط به قرن هشتم، به وسیله شرق شناس مشهور فرانسوی آ. ای سیلوستردوساسی، مجال انتشار یافت.[۸] وی به نشر بیش از دو پاپیروس کهن عربی و نیز ویرایش مجدد یکی از دو متن پاپیروسی فوق اهتمام ورزید. وی احتمالاً در دهه هایی به انجام این کار مبادرت ورزید که پیش از آن، هیچ فرد دیگری در این امر پیشگام نشده بود تا اثری بدیع و مبتکرانه را پدید آورد. به طور کلّی، پیش از پایان قرن نوزده اسناد موثّق اندکی به زبانهای مختلف رایج در مصر آن عصر پیرامون دوره ی مورد بحث در دسترس است.

سهم واقعی پاپیروس در بررسی و مطالعه مصر اواخر دوره بیزانس و اوایل دوره اسلامی، صرفاً با نشر اسنادی آشکار گشت. کشف انبوه آنها از ۱۸۷۷، آغاز شد این اسناد مشتمل بر متونی به زبانهای عربی، یونانی، قبطی و گاه سریانی و پارسی میانه است. با وجود این که محققان اطلاعات فراوانی از این گونه نوشته ها در اختیار دارند؛ اما به علت نقصان فهرست جامع مجموعه های اسناد، کشف مستمر پاپیروس ها در مصر، نیز باقی­ماندن آنها در دست دلّالان قدیمی و یا گردآورندگان خصوصی، به طور کلی تعیین تعداد دقیق متون کشف شده مشکل است. پیترفان منّین[Peter van Minnen] پاپیروس شناس در سال ۱۹۹۳ چنین تخمین زد که تا آن تاریخ ۳۵۰۰۰ پاپیروس یونانی چاپ و منتشر شده است.[۹] در ده سال اخیر (از ۱۹۹۳ تا کنون) گام­هایی که در راه چاپ و نشر متون پاپیروسی جدید برداشته می شود؛ رو به افزایش گذارده است. به رغم ناشناخته ماندن شمار دقیق و کامل اسناد یونانی اواخر دوره بیزانس و اوایل دوره اسلامی، بخش قابل توجهی از یافته های مهم اواخر قرن نوزدهم به این دوران اختصاص دارد. شایان ذکر است که بیشتر مطالب به دست آمده در برخی مکانها نظیر کوم ایشکاو (افرودیتو) در مصر علیا به دوره متأخر تعلّق دارد.

در باب اسناد عربی بدون تردید می توان پذیرفت که آنان فتوح را بعداً تاریخ گذاری نموده اند هر چند حجم کلّی اسناد پاپیروسی عربی که تا کنون منتشر شده نسبت به پاپیروس های یونانی بسیار کمتر است، ولی شمار متونی که در انتظار چاپ و ویرایش است، بسیار فراوان است. «آدولف گروهمان»[Adolf Grohmann] مردی که مدت­های مدید در قرن بیستم سرآمد پاپیروس شناسی عربی بود، بر این گمان است که از ۵۰۰۰۰ سند عربی مکشوفه در ۱۹۵۲م، تقریباً ۱۶۰۰۰ سند بر روی پاپیروس و بقیه اسنادی که بعدها به دست آمده بر کاغذ نوشته شده است.[۱۰]

کمی بیش از چهل سال بعد، یوسف رقیب پاپیروس شناس فرانسوی با قاطعیت ابراز نمود که تعداد کنونی اسناد بسیار اندک است. وی با بیان این که احتمالاً تعداد کل اسناد بیشتر از ۱۵۰۰۰۰ سند بوده، خاطر نشان کرد که مجموعه وین تنها حدود ۸۳۳۰۰ سند عربی در اختیار دارد (که از این تعداد ۴۶۳۰۰ سند بر پاپیروس و ۳۶۳۳۵ سند بر کاغذ نوشته شده است».[۱۱] بخش اعظمی از این نوشته ها از میان رفته و فقط پاره هایی موجود است و غالب متون نیز ناقص اند، اما حجم انبوه اطلاعاتی که ارایه می دهند؛ مایه حیرت است.

در بیشتر مجموعه ها حجم مطالب قبطی بسیار اندکتر از مطالب یونانی و عربی است با این همه، میزان آن قابل توجه است. به عنوان مثال در مجموعه وین حدود ۱۱۱۵۹ سند پاپیروسی فهرست نویسی شده به زبان قبطی وجود دارد که از این تعداد ۷۱۵۳ سند بر پاپیروس و بیشترین تعداد باقی مانده از آنها بر پوست یا کاغذ نوشته شده است، که اگر متون اسنادی را که فهرست شده اند به این مجموعه بیفزاییم، می توان گفت در حدود ۲۶۰۰۰ سند به زبان قبطی وجود دارد.[۱۲] شایان ذکر است که از اسناد قبطی مجموعه وین بالغ بر ۲۳۰۰۰ متن چاپ شده است. با آن که وین بزرگترین مجموعه جهانی پاپیروس را داراست، موزه ها، کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی متعددی نیز از اسناد یونانی، عربی و قبطی در سراسر جهان وجود دارند که برخی از آنها مجموعه هایی بالغ بر هزاران متن و سند پاپیروسی دارد.[۱۳]

در بین متون موثّق موجود در این مجموعه ها با موضوعات متنوعی مواجه می شویم که واقعیات اقتصادی و اجتماعی پیچیده مصر را در قرون اولیه وسطی منعکس می سازد. اسناد خصوصی نظیر نامه های شخصی، عقدنامه های ازدواج و اسنادی دالّ بر طلاق؛ متون تجاری مشتمل بر صورت حسابها، قراردادهای فروش و اجاره، اسناد ترک دعوی، صورت کالاها، مکاتبات شغلی و سفارش کالاها؛ و نیز اسناد رسمی نظیر دریافت و مطالبه مالیات، برآوردهای مالیاتی، بیانیه ها و فرمان های رسمی، مکاتبات اداری، فرمان های پیش از دادرسی قضات، گزارش هایی از اقدامات قانون دادخواست ها و حتی قراردادهای بین المللی را می توان از این دست برشمرد.

برخلاف اسناد اروپای قرون وسطی، که غالباً در آرشیوهای سازمانی به چند روش نگهداری شده اند ـ (به عنوان مثال در مجموعه های مذهبی، کلیسایی، شهرداری و یا حکومتی) ـ از دوره ی آغازین مصر در قرون وسطی هیچ آرشیوی برجا نمانده است. با این حال بسیار روشن است که هر دو دسته­ی اسناد یعنی مجموعه های شخصی و سازمانی؛ از مصر باستان در قرون وسطی موجود بوده و تعدادی از آنها از جمله اسناد متعلق به مصر در اواخر دوره سلطه بیزانس و اوایل دوره اسلامی به طور نسبی کشف شده اند.[۱۴]

تغییر دادوستد در ادوار پیشین سبب گردید که گروهی از اسنادی که با هم کشف می شدند همانند اسناد شخصی از هم جدا شود و در معرض فروش گذاشته شوند. حتّی هنگامی که این اسناد، با هم و به صورت یک جا خریداری می شد، اسناد مرتبط به ندرت از یکدیگر تفکیک و در مجموعه های مختلف قرار داده می شد. تا به حال ـ به رغم پراکندگی متون شخصی ـ در موارد متعدد، چنین آرشیوهایی از چند قاره با موفقیت بازسازی شده اند.[۱۵]

متون ادبی که به شیوه باستان شناختی کشف شده، نقش مهمی در فهم ما از اوضاع مصر در اواخر سلطه بیزانس و اوایل دوره اسلامی ایفا می کند.[۱۶] امّا متأسفانه این متون عموماً جدای از اسنادی که در کنارشان کشف می شود مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند.[۱۷] با این حال، متون ادبی فوق در مقایسه با متون عصر کتابت و استنساخ که دوره ای بسیار متأخر تر به نگارش درآمده اند، اطلاعات و مدارک دست اوّل و کهن در خور توجهی در خصوص فعالیت دینی، علمی، ادبی و نیز سیر نتایج این فعالیت­ها به ما ارایه می دهند. ریف جورج خوری[Raif Georges Khoury] در مقاله اهدایی خود به این مجلد، از پاپیروس به عنوان شاهد و مدرکی بر فعالیت ادب عربی از آغاز سده هشتم میلادی یاد کرده و به بحث و گفتگو درباره آن می پردازد. با این حال سده (۸ م)، به گونه ای است که اسناد و مدارک برای آن ناکافی است و بحث­های بسیاری در این باره صورت پذیرفته است. به عنوان نمونه، این پرسش مطرح است که آیا متون دینی و تاریخی برخلاف روایات شفاهی نوشته می شده اند؟ همانگونه در این مقاله، راجع به آثار مسیحی کهن و دوره کلاسیک مصر و بخش­هایی از آثار ادبی موجود از دوره پس از فتوح، مشتمل بر قدیمی ترین شواهد و اسناد برای تعدادی از متون مهم و نیز برخی از آثاری که مدتها تصور می رفت از بین رفته اند، سخن گفته­ شده است.[۱۸] به علاوه متون فوق، بیش از آن که بتوانند ما را از دستاوردهای نهایی عصر کتابت و استنساخ آگاه کنند، اطلاعاتی در اختیار ما می گذارند، که در آن عصر چه متونی خوانده و نوشته می شد.

علاوه بر این برخی اوقات متون ادبی به دست آمده که بر روی پاپیروس، پوست و دیگر چیزها نوشته شده اند در برگیرنده ی اطلاعات ارزشمندی درباره مالکان و سازندگان آنها است. به عنوان مثال گاه ترقیمه های این نسخ به فرد پشتیبانی کننده از تولید نسخه خطی یا نام کاتبان آنها اشاره می کند.[۱۹] به رغم آن که متون ادبی بدون این ترقیمه ها نیز، قراین درونی اندکی از مبدأ تاریخ، مالکیت و یا کاربردشان ارایه می دهند، با این حال اگر با دقت به نمونه هایی که به همراه اسناد که در یک حفّاری تحت نظارت بدست آمده بنگریم، به ما امکان می دهد به سؤالات دقیق­تر و روشن­تر پاسخ دهیم. در پایان، متون نیمه ادبی نظیر دو، دعای عربی که «عالیه حنفی»[Alia Hanafi] در این جلد آن را منتشر کرده، اطلاعات ارزشمندی در باب عقاید و اعمال دینی مرسوم در آن جامعه را ارایه می نماید. هم چنین استفاده فراوان متون نیمه ادبی و دیگر متون درسی و آموزشی که از آن دوره به دست آمده، اطلاعات فراوانی درباره سوادآموزی و نظام تعلیم و تربیت در اختیار ما قرار می دهند.

در مصر علاوه بر متون پاپیروسی و ابزارهایی شبیه به آن، اسناد موثّق متعدد و ارزشمندی به دست آمده که نباید آنها را نادیده انگاشت. کتیبه ها، دیوار نوشته ها، مهرها، تمبرها، کیل ها و تعداد سکه ها از مصر در قرون نخستین اسلامی باقی مانده که به زبانهای یونانی، قبطی و عربی موجود است از این رو باید اطلاعات به دست آمده از حفاری های باستان شناختی کاملاً با توجّه به آثار دوره مذکور با یکدیگر ترکیب شوند. اگر چه در کنفرانس قاهره تحت عنوان «اسناد و شواهد موثّق در تاریخ مصر دوره اسلامی» نوشته ها و آثاری که به شواهد فوق الذکر می پرداخت مطرح نشد. با این حال انتظار می رود که در همایش های آتی که از سوی جامعه ی بین المللی حمایت می شود، پاپیروس شناسان عرب با وسعت دید افزونتری به اهمیت نقش چنین ابزارهایی در مطالعات بپردازند.

پاپیروس شناسی و تاریخ

پاپیروس و دیگر منابع موثّق در مقایسه با منابع ادبی، که غالباً مدتها پس از حوادث نوشته می شوند و به نظر می رسد که توصیفی باشند، پنجره ای مستقیم و بعضاً غیرمستقیم به روی ما می گشاید، تا از طریق آن تحولات اولیه جامعه ای اسلامی را مشاهده کنیم. با توجه به آنکه شواهد و اسناد موثق بسیار اندکی از مصر در قرون نخستین اسلامی نسبت به سایر نقاط جهان اسلام و هر سرزمینی که شواهد ادبی آن عمدتاً متأخّر است، ـ بر جای مانده ـ اسناد مصریان از اهمیت بیشتری برخوردار است. از این روی برآنیم تا از تحولات و پیشرفت­های هم زمان اقیانوس اطلس تا رود جیحون آگاهی یابیم.[۲۰]

نمونه های فراوانی از اسناد، کتیبه ها، سکه ها و یا کیل های موجود به شخصیت های بزرگ و مهم تاریخی که از طریق گزارش های ادبی از وجود آنها آگاهیم اشاره می­کند.[۲۱] گاه این اسناد به جزئیاتی می پردازند که آن را در گزارش های مربوط به تاریخ نگاری نمی یابیم و نیز این امکان را پدید می آورند که درستی گزارش های به دست آمده از منابع ادبی را بررسی و ارزیابی کنیم. نمونه مشهوری از این دست در مکاتبات گسترده اداری قره بن شریک والی مصر در سالهای ۹۰ـ ۹۶ ه ق / ۷۰۹ ت ۷۱۵ م. وجود دارد. این نامه ها به زبانهای یونانی، قبطی و عربی از فسطاط به حاکمان محلّی خصوصاً حاکم افرودیتوسی باسیل فرستاده شده بود. پاپیروس مذکور، ظاهراً تصویر این حاکم اموی را آن چنان که از منابع تاریخی دست اول دوره عباسی برمی آید، ردّ می کند.[۲۲] در روایات دوره عباسی، قره بیشتر از زاویه ای منفی و تا حدودی به مثابه حاکمی ستمگر به تصویر کشیده شده، حال آن که در نامه های پاپیروسی تا اندازه ای به مثابه حاکمی کاردان به نظر می رسد، که با درایت و عدالت به اداره امور می پردازد و در صورتی که باسیل و دیگر مقامات محلّی با مأموران مالیاتی مسلمان بدرفتاری می­کردند یا به رؤسای روستاها اجازه بدرفتاری با مأموران مذکور را می­دادند، آنها را به مجازات تهدید می کرد.

فرانک ترومبلی[Frank Trombley] در مقاله­ای که در این مجلد چاپ شده، با ذکر نمونه­ای تصریح می­کند که چگونه از اسناد می­توان برای افزایش فهم خود از تحولات و وقایع موجود در رویدادنامه­ها استفاده کرد. وی با استفاده از شواهد موثّق و متون ادبی، برنامه گسترده نیروی دریایی امویان را برای تأثیرگذاری بر جمعیت مسیحی مصر بویژه از طریق درخواست نیروی انسانی و تدارکات، مطالعه و بررسی می کند. در ضمن ترومبلی به حلقه های ارتباط موجود در بین این تحولات و اصلاحات مهم اداری قرن هشتم (که غالباً از طریق پاپیروس از آن آگاهیم) نظیر کنترل و نظارت بر حرکت جمعیت (به عنوان نمونه از طریق صدور کارت عبور یا گذرنامه) نیز اشاره می کند.[۲۳]

در برخی موارد، وجود برخی از اسناد این امکان را فراهم می آورد تا ادعای متناقض موجود در منابع ادبی را ارزیابی کنیم. مقاله آدام سلیورستین[Adam Silverstein] در کتاب حاضر نمونه خوبی بر این مدّعاست. وی به هنگام مطالعه و بررسی تحول اولیه نظام برید در دوره اسلامی، اطلاعات موجود در منابع ادبی و اسناد را با یکدیگر مقایسه می کند تا هم برداشت­ها و تفاسیر و هم میزان اعتبار هر یک را ارزیابی کند. هم چنین از اسنادی برای گزینش روایات متناقض موجود در منابع ادبی و منابع مربوط به تاریخ نگاری استفاده کرده است. همان گونه که سیلورستین نیز خاطرنشان می سازد، این کار از جمله موارد نادری است که در آن اطلاعات به دست آمده از مصر با اسناد و شواهد موثّق سایر نقاط جهان اسلام در قرون اولیه اسلامی مقایسه شده و سرانجام اسناد به دست آمده از آسیای مرکزی نیز به کلمه «برید» اشاره دارند.

به هر حال متون موثّق غالباً اطلاعاتی معمولی عادی در اختیار ما قرار می دهند که می توان از آن برای بازسازی روابط متقابل اقتصادی، اداری و اجتماعی استفاده کرد که در منابع ادبی کاملاً فراموش شده اند. در این متون و اسناد، جزئیات فراوانی از زندگی روزانه مردم در قرون نخستین اسلامی، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، ثروتمند و فقیر، روستایی و شهری و مرد و زن وجود دارد. اطلاعات موجود به دلیل تمرکز متون ادبی بر شخصیت های مهم تاریخی و فعالیت های گروههای خاصّ سیاسی و اجتماعی (نظیر نخبگان حاکم و علما) تنها درباره ی بخشی از مردم جامعه مصر است و بقیه مردم غالباً در این متون نادیده انگاشته شده­اند. با استفاده از حجم انبوه متونی که در دست است و نیز طبقه بندی اسناد از نامه های شخصی گرفته تا اسناد فراوانی که توسط حکومت ها و امور اداری شان بوجود می آید، می توان از ابعاد متعدد فعالیت ها و امور روزانه مردم مصر در قرون نخستین اسلامی آگاه شد.

تقریباً زمینه ای کلّی و چارچوب فعالیت های اقتصادی بر متون ادبی که در قالب نسخ خطی هستند، هیچ گونه تأثیری برجا نمی گذارد و صرفاً باید آنها را از منظر اسناد بررسی و مطالعه نمود؛ به عنوان نمونه در نامه پاپیروسی عربی که پتراسیجپستین[Petra Sijpesteijn] در این کتاب به چاپ رسانده، عملکرد والی یکی از ولایات به نحو بارزی نشان داده شده است. فعالیت های کشاورزی حجم انبوهی از اسناد را در اختیار قرار می دهد، هم چنین بر درک پاپیروس شناسانی که در حال بررسی ادوار بطلمیوسی و رومی اند از امور داخلی ایالات و بخش های متعدّد اقتصاد ارضی و نیز ارتباط این بخش ها با شهرها و حکومت­ها، پیشرفت­های قابل ملاحظه ای پدید آمده است. جیروس بنجی[Jairus Banaji] اخیراً از پاپیروسی یونانی برای مطالعه موضوعات فوق در دوره بیزانس و نخستین دهه های پس از فتح مصر استفاده کرده است.[۲۴] گلادیس فرانتز مورفی[Gladys Frantz Murphy] با استفاده از اسناد عربی کار ارزشمندی در باب مطالعه و بررسی اجاره زمین انجام داده است؛ چرا که مسأله اجاره زمین با سیاست مالی در ارتباط است. [۲۵] با این حال انتظار می رود در آینده حجم انبوه مسائل و مطالب مرتبط با اقتصاد روستایی مصر در قرون نخستین اسلامی پیش از این بررسی شود.

این نمونه ای از حیات اقتصادی و اجتماعی در شهرهای ایالتی مصر نظیر شهر فیوم، اشمونین و اسوان به شمار می رود با نگاهی اجمالی به مقاله کلس ورپ[Klaas Worp] در این کتاب، می توان دریافت که برای هر یک از این شهرها چه میزان اطلاعات در پاپیروس ها موجوداست. این مسأله از آن رو حائز اهمیت است که دریابیم نام برخی سرزمین ها به ندرت در وقایع نامه ها و دیگر متون ادبی به چشم می خورند. از آن روی که این گونه متون، عمدتاً به حوادثی توجه دارند که در پایتخت جدید مصریان یعنی فسطاط یا در پایتخت امپراطوری آن اتفاق می افتاد. مطالعات و تحقیقاتی که به بازسازی واقعیت های اقتصادی ـ اجتماعی شهرها و روستاهای خاصی در مصر (مقصود سرزمین هایی است که ما در آن جا با فراوانی اسناد موثق روبرو هستیم) می پردازد، آینده درخشانی را به ما نوید می دهند. در مقاله تری ویلفنگ[Terry Wilfing] با بررسی زندگی زنان و (مردان) در یکی از روستاهای بزرگ مصر علیا طی قرون هفت و هشت، درستی سخن فوق به تأیید و اثبات رسیده است.[۲۶] شایسته است روابط اقتصادی شهرهای مذکور و روستاها با مناطق دور افتاده ترشان و با فسطاط بیش از این مورد بررسی قرار گیرد.

علاوه بر این، تحولات مهمی در شهرها و روستاهای مصر و دیگر نواحی اسلامی رخ داده؛ به رغم این که اطلاعات مربوط به آن کاملاً از بین نرفته، اما در منابع ادبی موجود در پرده ای از ابهام قرار دارند. به عنوان مثال تکامل و تحول اولیه حقوق اسلامی غالباً در پس نظام سنّتی پنهان مانده؛ که به گمان حقوقدانان و مورخان، از دوره فتوح وجود داشته است. محققان با استفاده از اسناد حقوقی بر جای مانده از قرون اولیه اسلامی می توانند پیوستگی اسناد این دوره را با اسناد متقدم تر مصر، سرزمین های حوزه دریای مدیترانه و شرق نزدیک مطالعه و بررسی کنند و نیز به دیگر جنبه های متعدد اقتباس حقوقی و تطورات آن در قرون اولیه اسلامی، مثل تحوّل قوانین شرعی بپردازند.[۲۷] در طی این مسیر، قبل از این که نظام کلاسیک در نیمه دوم قرن هشتم با نظام جدید در هم آمیزد، قوانین اداری دستخوش تحولات قابل توجهی شد. با این که از مباحثات و منازعات معمول در آثار و متون حقوقی درمی یابیم که مشکلات و مسائل موجود در اسناد و متون رفع خواهند شد؛ امّا همچنان ارتباط حقیقی این متون با حوادثی که عملاً در مناطق اتفاق افتاده، دشوار است. با گردآوری اسنادی به دست آمده از طریق نظام مالیاتی می توان امید داشت که به اثری از تحولات قوانین اداری دست یابیم. به عنوان نمونه، به خاطر نوع مالیاتی که محتملاً در دوران فتوح بر زمین وضع می شد، مجادلاتی شرعی و حقوقی پدید می­آمد. این گونه مجادلات بسته به نوع تصرف زمین ها متفاوت بود. با بررسی مجادلات فوق می توانیم درباره ی بازگشت نظام سنتی به دوران کهن تر به دقت بررسی و تحقیق کنیم و از این رهگذر به اهداف سیاسی و اقتصادی این اعصار دست یابیم.[۲۸] با این همه بسیار دشوار است که با اتکای صرف بر این مجادلات، بتوانیم واقعیت عینی مسأله فوق را در نخستین دهه های استقرار حاکمیت مسلمانان مشخص کنیم. هنوز شمار بسیاری از درخواست ها و رسیدهای مالیاتی و نیز صورت اسامی و مکاتبات مربوط به آن از آغاز دهه ۶۴۰ م. به زبان یونانی، عربی و قبطی بر جای مانده است. البته شرح و تفسیر این گونه موضوعات و مسائل همیشه آسان نیست و برخی مسائل کلیدی و مهم هم چنان غامض و بحث انگیز باقی می مانند. اهمیت این اسناد تنها در آن است که امکان رفع خطاهای تاریخی را که مدتها بعد در آثار و متون حقیقی به وجود آمده است پدید می آورد.

از نظر زمانی غالب پژوهش ها و تحقیقات تاریخی که بر اسناد موثّق مصر در اواخر دوره بیزانس و اوایل دوره اسلامی مبتنی هستند، بر تاریخ اداری تأکید و توجه دارند. کارل بکر[Carl Becker] مورخ و اچ. آی. بل[H. I. Bell] پاپیروس شناس در نخستین دهه های قرن بیستم با استفاده از پاپیروس عربی و یونانی به دست آمده اخیر، به شرح و توصیف ساختار نظام اداری جدید حکومت عرب در مصر پرداختند. نخستین اثر تک نگاری تاریخی که به شکل گسترده ای از اسناد پاپیروسی دوره اسلامی استفاده کرد، با نام «تغییر دین و نظام مالیاتی در دوره نخستین اسلامی» از دانیل دنت[D. C. Dennett] بود، که در آن سیاست مالی قرون اولیه اسلامی مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفت. اثر جدیدتر وی نیز که براساس پاپیروس نگارش شد. به طور کلّی بر تحولات اداری متمرکز شده و به آن می پردازد.[۲۹] محققان به راههایی دست یافته اند که حاکمان عرب مسلمان برای سازگاری نظام اداری بیزانس با نیازها و سنت های زمان خود به کار بسته اند این راه­ها گاه مبتکرانه و شگفت آور است. نمونه هایی از متون اداری و موثّق دوره بیزانس در دست است که اهمیت و ارزش خود را تا مدت­های مدید همچنان حفظ کرده اند؛ البته اهمیت آنها صرفاً به قرون هفت و هشت، محدود نمی شود یعنی زمانی که از زبان یونانی و (به میزان خیلی کمتر از زبان) قبطی به عنوان زبان اداری استفاده می شد. برخی از الگوهای نظام اداری، اقتصادی و اجتماعی دوره بیزانس (یا ادوار کهن تر) آن چنان تأثیری بر جامعه مصر آن روز نهاد که نتایج آن به خوبی تا دوره اسلامی و بعضاً تا کنون باقی مانده است.

با پیشرفتی دلگرم کننده در سال­های اخیر تحقیقات گوناگونی مشاهده می شود که به جای توجه به ابعاد مختلف تاریخ اجتماعی، اقتصادی و دینی بر اساس اسناد و شواهد موثّق بنا شده اند. با توجه و تمرکز فراوان بر موضوعات تک نگاریهایی نظیر زنان در یکی از شهرهای مصر علیا در قرون هفتم و هشتم میلادی، آیین قدیسان در اواخر دوره بیزانس و اوایل دوره اسلامی، و یا صاحب منصبان کلیسای مسیحی در این دوره، در می یابیم که اسناد قابلیت سرشاری بیش از مطالعه صرف تاریخ مالی، اداری یا فقهی دارند.[۳۰] مایه امیدواری است که هم اکنون محققان با استفاده از اسناد، سیر کنونی را که غالباً بر استفاده از اطلاعات و مطالب قبطی و یونانی مبتنی بوده است ادامه دهند.

در پایان، نکته بسیار مهم آن است که اسناد فوق همچنان چارچوب شواهد ما در مطالعه و بررسی دستور زبان، واژگان­نگاری و تحول سه زبان رایج مصر یعنی قبطی، یونانی و عربی در آغاز دوره اسلامی به شمار آمده و خواهند آمد. چندین سال قبل اثر جشوابلو[Joshua Blau] و سیمون هپکینس[Simon Hopkins] درباره تحول زبان «عربی میانه» که براساس اسناد مصری شکل