پاورپوینت کامل شهرستانی و ملَل و نحَل ۸۱ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل شهرستانی و ملَل و نحَل ۸۱ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۱ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل شهرستانی و ملَل و نحَل ۸۱ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل شهرستانی و ملَل و نحَل ۸۱ اسلاید در PowerPoint :

>

ابوالفتح محمد بن ابوالقاسم عبد الکریم بن ابوبکر احمد شهرستانی (۴۷۹ ـ ۵۴۸ ق)، مُتَکلّم شافعی اشعری، فقیه اصولی، فیلسوف و ملقب به افضل، حُجّه الحق و تاج الدین، از اندیشمندان بزرگ تاریخ علوم در ایران است که بیشتر به سبب نگارش کتاب ملَل و نحَل (آیین ها و کیش ها) شهرت دارد. ملل و نحل مروری جامع و مُفصّل بر ادیان، فِرق، مذاهب، مکاتب و نحله های فلسفی گوناگون است.

این مقاله سعی دارد تا شهرستانی و ملل و نحل او را معرفی کرده و برخی ادعاهای آن درباره تشیع و اسماعیلیه را مورد بررسی قرار دهد.

خاستگاه شهرستانی

در جغرافیای تاریخی ایران، سه منطقه به نام شهرستان خوانده می شد: «شهرستان» فارس، «شهرستان» اصفهان و «شهرستان» خراسان.[۱] «شهرستان» خراسان را شهرستان خوارزم نیز می نامیدند که زادگاه مؤلف ملل و نحل است. این شهر را عبدالله بن طاهر (۲۱۳ ـ ۲۳۰ ق) در عصر مأمون عباسی (۱۹۸ ـ ۲۱۸ ق) بنا نهاد و گروه زیادی از دانشمندان در رشته های مختلف علمی و هنری در آنجا پرورش یافتند.[۲] تاریخ تولد شهرستانی را سال های ۴۶۷، ۴۶۹ ق ضبط شده است.[۳]

شهرستانی روزگار کودکی و جوانی را در شهرستان و گُرگانج[۴] به تحصیل علوم مقدماتی گذراند و سپس وارد نظامیه نیشابور شد. وی در نیشابور به فقه اشعری متمایل گردید و فقه را نزد ابو المظفر احمد خوافی (م ۵۰۰ ق) و ابو نصر قُشیری (م ۵۱۴ ق) و اصول را در محضر ابوالقاسم انصاری (م ۵۱۲ ق) و حدیث را نزد ابوالحسن مداینی (م ۴۹۴ ق) فرا گرفت.[۵] او در ۵۱۰ ق. برای ادای فریضه حج رهسپار مکه گردید بعد از ادای حج، به بغداد رفت و در نظامیه بغداد در مقام یک اشعری شافعی به مدت سه سال (۵۱۱ ـ ۵۱۴ ق) به تدریس پرداخت. شهرستانی سرانجام در حدود ۵۱۴ ق. به خراسان بازگشت و بقیه عُمر را در خراسان و ماوراء النهر و مرو گذراند.[۶] وی در خراسان، پس از ایجاد روابط با رجال دربار سلطان سنجر بن ملکشاه سلجوقی (۵۱۱ ـ ۵۵۲ ق)، به خدمت سلطان سنجر در آمد و در پرتو تکریم و تشویق وی و برخی رجال دانش دوست دربار همچون نصیرالدین محمود بن مظفر و مجدالدین علی بن جعفر موسوی به تألیف و تصنیف روی آورد و در سال ۵۲۱ ق. کتاب الملل و النحل را نگاشت و به نصیرالدین محمود بن مظفر تقدیم کرد.[۷] شهرستانی بعد از تألیف ملل و نحل، به نیابت دیوان سنجر برگزیده شد و مَحرمَ اَسرار شاهی گردید.[۸] او در ۵۴۸ ق. حدود هشتاد سالگی وفات یافت.

آثار شهرستانی

شهرستانی آثار گوناگونی در زمینه های مختلف نگاشته است. که عبارت اند از: الملل و النحَل، المَناهِِج و الآیات، العُیون و الاََنهار، قصه موسی و الخضر، الاقطار فی الاصول، الارشاد الی عقائد العباد، تاریخ الحکماء، تلخیص الاقسام لمذاهب الانام فی علم الکلام، دقایق الاوهام، نهایه الاوهام، المبدأ و المعاد، شرح سوره یوسف، غایه المرام فی علم الکلام، اسرار العباده، ردِّ شُبهات ارسطو طالیس و ابن سینا و نقضها، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار فی تفسیر القرآن و مسئله فی اثبات الجوهر الفرد.[۹]

مشهورترین اثر وی بعد از ملَل و نِحَل، مُصارعه الفلاسفه یا المُصارعه یا المُصارعات است که ردیه ای بر برخی مدعیات بو علی سینا (۴۲۸ ـ ۳۷۰ ق) است. خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷ ـ ۶۷۲ ق) بر کتاب المصارعه شهرستانی ردّیه ای به نام مُصارع المُصارع نوشته است.[۱۰]

ملَل و نحَل

1. واژه شناسی

«مِلل» جمع ملت و «نِحَل» جمع نحله است. ملت در زبان عربی به معنای شریعت و دین است. آنچه را که خداوند برای رسیدن بندگانش به سعادت، بواسطه انبیا وضع کرده است ملت و جمع آن ملل است.[۱۱] نحَل جمع نحلَه به معنای دین و مذهب[۱۲] و به معنای ادعا یا ادعای باطل آمده است.[۱۳] واژه ملت در قرآن کریم نُه بار و به دو معنای آیین الهی و غیر الهی به کار رفته است.[۱۴] برخی معتقدند ملل یعنی ادیان و مذاهب آسمانی و ریشه دار، و نِحَل یعنی مذاهب باطل و ساختگی و بی اساس.[۱۵] برخی دو واژه ملل و نحل در عربی را معادل فرق و مذاهب کلامی در فارسی دانسته اند.[۱۶] نویسندگان کتاب های تاریخ ادیان و مذاهب در زبان عربی، از دو واژه «ملل و نحل» استفاده کرده اند.

2. پیشینه ملَل و نحَل نویسی

این دانش درباره مکتب های فکری و شعبه ها و گرایش های درون یک دین بحث و مطالعه می کند و تاریخ تولد و تطور آنها را مورد توجه قرار می دهد.[۱۷] در میان ملت های پیش از اسلام، روش علمی ای برای پژوهش در تاریخ ادیان و مذاهب (ملل و نحل) وجود نداشته و این علم اولین بار در اسلام پایه گذاری شد.[۱۸] آثار درباره فرق و تاریخ ادیان به دو قسم تقسیم می شود: ۱. آثاری که صرفاً در مورد فرق اسلامی نوشته شده است؛ همچون مقالات الاسلامیین اشعری (م ۳۲۴ ق)، الفرق بین الفرق بغدادی (م ۴۲۹ ق)، التبصیر فی الدین اسفراینی (م ۴۷۱ ق)، فرق الشیعه نوبختی (حدود قرن سوم)، المقالات و الفرق سعد بن عبدالله الاشعری قمی (م ۲۹۹ یا ۳۰۱ ق)، تبصره العوام جمال الدین ابو عبدالله رازی (حدود قرن هفتم)؛ ۲. آثاری که به جز فِرَق اسلامی، به سایر ملل نیز پرداخته است؛ همچون الفِصَل فی الملل و الاهواء و النِحَل از ابن حزم اندلسی (م ۴۵۶ ق)، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین امام فخر رازی (۵۴۴ ـ ۶۰۶ ق) و الملل و النحَل شهرستانی (م ۵۴۸ ق).[۱۹]

ملل و نحل شهرستانی

شهرستانی با تألیف ملل و نحل، مکتبی فلسفی برای مطالعه ملل و نحل پایه گذاری کرد که تا کنون استمرار دارد.[۲۰] این کتاب به رغم دیدگاه مشخصاً اسلامی و بواسطه بی طرفی و واقع بینی نسبی آن و نیز مطالعه گسترده در اعتقادات و باورها و آرای مذهبی گوناگون، همچنان مورد توجه و تحسین است و هیچ زمان دانشمندان از آن مستغنی نخواهند بود.[۲۱] ملل و نحل دایره المعارف مختصر از ادیان، مذاهب، فرق و آرای فلاسفه است. شهرستانی در این کتاب جهان را به هفت اقلیم تقسیم می کند و می نویسد:

کسانی که در اقلیم هفت گانه وجود هستند از لحاظ زبان، طبایع، نفوس، شکل و رنگ اختلاف و گوناگونی دارند و ملت هایی که در جهات اربع (شمال، جنوب،شرق و غرب) زیست می کنند به چهار ملت بزرگ تقسیم می شوند که عبارت اند از: عرب، عجم، روم، هند.[۲۲]

وی در این کتاب مباحث پیچیده فلسفی و اطلاعات وسیع تاریخی را در اختیار گذاشته و به تشریح آرای فلاسفه یونانی و مسلمان و در کنار آن طرح اندیشه ها و تفکرات فلسفی اعراب جاهلی، مردم هند و ایران باستان پرداخته است. تحقیق او درباره «صابئین» در این کتاب از منابع مهم در این خصوص محسوب می شود؛ به خصوص مناظره «صابئه و حُنفاء» که در هیچ یک از منابع به تفصیلی که شهرستانی بیان کرده است دیده نمی شود.[۲۳]

شهرستانی تمامی فرق و مذاهبی را که تا عصر خویش می شناخته، معرفی کرده است. مرجع وی مطالعه مستقیم آرا و اندیشه های مکتوب در کتاب ها و رسایل گوناگون و شنیده های شفاهی از بزرگان است.[۲۴] ملل و نحل شهرستانی در مقایسه با دو کتاب مشهور الفصَل فی الملَل و الاَهواء و النحَل نوشته ابن حزم اندلس و اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین تألیف امام فخر رازی (۵۴۴ ـ ۶۰۶ ق) از امیتاز خاصی برخوردار است. ابن حزم اندلسی با رویکردی تعصب آمیز تمامی مخالفان تفکر خود را به شدت محکوم کرده است که این رویه در سرتاسر کتاب نمایان است. اما کتاب امام فخر رازی بسیار خلاصه و در ۵۶ صفحه نگاشته شده است. شهرستانی در ابتدای ملل و نحل شرط کرده که بدون کاستی و تعصب و به شکل کامل درباره فرق و مذاهب بحث کند، چه عقاید آنها صحیح و چه نظرشان فاسد باشد.[۲۵] گستردگی مطالب ملل و نحل و پرداختن دقیق و عمیق به برخی از جزییات مذاهب و فرق اسلامی سبب گشته است که وی در برخی مواضع و دیدگاه هایش متهم به گرایش به مذهب یا آیینی خاص شود و مورد بی مهری و انتقادهای تند و خصمانه قرار گیرد.[۲۶] روش شهرستانی در تبیین و توضیح مطالب بدین صورت است که بی پرده به هر مسئله ای پرداخته و خود را در نقل مطالب بی طرف و دور از هرگونه پیش داوری معرفی کرده است. وی در ابتدای ملل و نحل، در مقدمه چهارم، مطالبی را بیان کرده که مبین شخصیت چند گونه وی است. او ریشه پراکندگی و انشعاب را در اسلام ده عامل برشمرده است و به سبب اظهاراتش در این موارد ده گانه، مورد تحسین برخی قرار گرفته و در مقابل، برخی وی را به عدم آگاهی از تاریخ اسلام و علم حدیث متهم کرده اند.[۲۷] شهرستانی گاهی به تشیع متهم می شود و گاهی به باطنی­گری و اسماعیلی و گاهی از طرف برخی منتقدان به الحاد و غرق شدن در ظلمت فلسفی.[۲۸] این در حالی است که خیلی از بزرگان همچون سمعانی، ابن خلّکان، ابن تغری بردی، یاقوت حموی، ابی الفدا و ابن عماد حنبلی از او با عنوان امام و پیشوا یاد کرده اند.[۲۹] ابن تیمیه در منهاج السنه در جواب کسانی که وی را متهم به باطنی گری و اسماعیلی و از متعصبان سخت شیعی معرفی کرده اند ایراد گرفته و اظهار داشته است که شهرستانی به موارد زیادی از امور شیعیان و اسماعیلیان اشاره و پرداخته است و این دلیلی نمی شود که او شیعی یا اسماعیلی باشد. در حقیقت، شخصیت او به گونه ای است که او را به

وجهی شیعه و به وجهی اشعری نامیده اند.[۳۰] آقا بزرگ تهرانی در الذریعه ضمن تجلیل از ملل و نحل شهرستانی می گوید:

ملل و نحل شهرستانی نیکوترین کتاب در این باب است که قدما نوشته اند و او نسبت به مذهب خود اظهار تعصب چندانی ننموده است.[۳۱]

شهرستانی در ملل و نحل انتقادهای بی پروایی به رهبران اسماعیلی می کند و تا حدی مفصل، بی طرفانه و مجزا تعالیم اسماعیلیه پیشین را تبیین می کند ادامه می دهد که «پیروان» دعوت جدید، یعنی اسماعیلیه نزاری در ایران، هنگامی که حسن بن صبّاح شروع به استخدام نیرو کرد و در قلعه ها سنگر گرفت، این تعالیم را کنار گذاشتند. از آن پس حسن بن صبّاح بر نیاز انسان به امامی بر حق در هر زمان و نحوه شناخت او بسیار تأکید نمود.[۳۲] وی با لحنی کاملاً انتقادی، حسن بن صبّاح را متهم می کند که او عامه مردم را از بحث درباره علوم دین منع می کند و پیروان حسن بن صبّاح با این کار باب علم را بر روی خود بسته اند و به دام تقلید کورکورانه افتاده اند. هیچ شخص عاقلی تا اعتقادی را به طور کامل و مشخص نفهمد و شاهدی روشن بر طریقی نداشته باشد آن را نمی پذیرد.[۳۳] به اعتقاد شهرستانی، اسماعیلیه بخشی از جامعه اسلامی و از برخی جهات هستی اصلی آن به شمار می رود و نباید خود را از آن جدا کند و اگر چه او از تعالیم اسماعیلیه پیشین حمایت می کرد؛ اما هیچگاه حاضر نشد به انزوای آنها از جامعه تن در دهد. افزون بر این، به اعتقاد شهرستانی، غیبت موقت امام نمی تواند بهانه ای برای تعلیق تعالیم دینی و عقلانیت مبتنی بر هدایت امامان پیشین باشد.[۳۴] حتی کتاب مصارعه الفلاسفه شهرستانی نیز چنین سرگذشتی دارد و در آن به نحوی به بوعلی سینای اسماعیلی در الهیاتش تاخته است.[۳۵] با وجود این، کسانی همچون ابوسعد سمعانی که تعالیم او را شنیده است، نقل می کند که او به مصاحبت با اهل قلاع، یعنی اسماعیلیه نزاری در ایران و ترویج آرا و تعالیم کفر آمیز ایشان متهم بوده است. او می گوید:

شهرستانی بسیار به عقب بازگشته و از آرای فلاسفه دفاع می کند. سپس می افزاید من خود در چند مجلس وعظ او حضور داشتم، در آنجا نه سخن از «قال الله» بود و نه «قال رسول الله» و پاسخی نیز به مسائل شرعی داده نمی شد.[۳۶]

افزون بر این، منتقدان سنی مذهب، شهرستانی را به داشتن گرایش های فلسفی و برخی اظهارات وی در مورد علل اختلاف در امت اسلام متهم کرده اند. ابن ارسلان خوارزمی، نویسنده تاریخ خوارزم، گرایش او را به الحاد اسماعیلیه، نتیجه دوری از نور شریعت و اشتغال به ظلمت فلسفه می داند.[۳۷] دیدگاه های شهرستانی درباره وقایع صدر اسلام و بیان بی پرده آنها سبب شده که اهل سنت هم او را به بی خبری و بی آگاهی از تاریخ اسلام وعلم حدیث متهم کنند؛ برای مثال در مورد تجهیز و حرکت سپاه اسامه در واپسین لحظات عمر پیامبر(ص) می گوید:

علی رغم اینکه پیامبر(ص) فرمود هر کس از رفتن اجتناب نماید ملعون است، عمر و ابوبکر و عثمان دریغ کردند و نرفتند.[۳۸]

همچنین او می نویسد:

هنگامی که پیامبر(ص) در واپسین لحظات عمر خود فرمود کاغذ و قلم بیاورید تا برای شما صحیفه ای بنویسم که از گمراهی در امان باشید، عمر گفت که بر پیامبر(ص) شدت درد و غلبه مرض عارض شده و کتاب خدا ما را کافی است.[۳۹]

شهرستانی با اینکه سُنّی شافعی است، در مورد عُمَر می گوید که اولین شُبهه را در اسلام عمر طرح کرد که بعد از مرگ پیامبر گفت پیامبر(ص) نَمُرده است.[۴۰]

ابن تیمیه در تمام موارد فوق، شهرستانی را به عدم آگاهی از حدیث و اخبار صحابه و تابعین متهم کرده است.[۴۱] شهرستانی در اوایل ملل و نحل داستان مناظره ابلیس با ملایک را آورده که مخالفانش می گویند: اظهارات او از پیامبر(ص) و ائمه مسلمانان و صحابه شنیده نشده است و وی از کتب نصارا نقل کرده است.[۴۲]

شهرستانی در مورد مهم تر