پاورپوینت کامل واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی ۱۰۵ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی ۱۰۵ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی ۱۰۵ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی ۱۰۵ اسلاید در PowerPoint :

>

علی اکبری معلّم[۱]

چکیده:

روشنفکران سده اخیر ایران پس از آشنایی با فرهنگ غربی و ورود آن به ایران، واکنشهای متفاوتی را از خود نشان داده اند. عده ای بر این باور شدند که حرکت به سمت الگوهای صنعتی و فرهنگی غرب می تواند جامعه ایرانی را به رشد و تعالی رسانده و به عظمت گذشته برگرداند.

بنابراین، در علوم و فنون و در ابعاد اداری و آموزشی با نگاه به غرب، اصلاحاتی را صورت دادند(غرب گرایی). دسته ای دیگر، راه پیشرفت و سعادت جامعه ایران را تقلید از غرب پنداشتند. با این نگاه، کوشیدند تا ایران را هم در شکل و هم در محتوا به سمت الگوهای غرب سوق دهند(غرب زدگی). دسته سوم، ضمن تأکید بر نظام ارزشها، فرهنگ، تاریخ، دین، عقیده و ایدئولوژی خویش، راه حل اصولی برای رسیدن به سعادت و بهروزی را در نهضت «بازگشت به خویشتن» معرفی کرده اند.

جریان فکری سوم خود به دو گروه تقسیم می شود: اول آنان که به اخذ جنبه های مثبت فرهنگ و تمدن غربی و رد جنبه های منفی و استعماری آن معتقد می باشند. و دوم کسانی که به رد مطلق غرب و نفی یکسره غرب و تجدد معتقد هستند، البته گروه اول از جریان سوم، دارای طرفداران بیشتر بوده و موفق به تشکیل حکومت و جمهوری اسلامی شدند.

در این گزارش سعی شده است تا به برخی از مفاهیم، تاریخچه آشنایی روشنفکران ایرانی با غرب و تأثیرات آن بر ایران و واکنش سه جریان فکری مذکور نسبت به فرهنگ غربی به طور مختصر اشاره شود.

۱- مقدمه

نوگرایی در غرب موجب تأثیراتی بر جهان و ایران شده است. ایران در ابعاد فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از فرهنگ غربی متأثر شده است. غرب به طرق گوناگون از جمله اعزام کشیش، تأسیس لژهای فراماسونری، تجّار و بازرگانان و اعزام دانشجو به خارج توانست بر فرهنگ ایران اثر بگذارد، به طوری که بسیاری از تحصیل کرده های ایران در غرب از مروّجان فرهنگ و مدلهای غربی درآمدند. تأثیر فرهنگ و اندیشه غربی در بعد سیاسی بر ایران را می توان در انقلاب مشروطیت مشاهده کرد.

گزارش حاضر در پی آن است تا انواع واکنش روشنفکران ایرانی را در سده اخیر در برخورد با فرهنگ غربی بیان دارد. در واقع، سؤال اصلی پژوهش آن است که روشنفکران ایرانی سده اخیر چه واکنشهایی را در برخورد با فرهنگ غربی و چه راه حلهایی را نسبت به عقب ماندگی و انحطاط ایران ارائه دادند؟

گروهی از روشنفکران و زمامداران ایرانی از زمان جنگهای ایران و روس و عهدنامه های گلستان و ترکمانچای و پس از آن و بعد از آشنایی با غرب و پیشرفتهای آنان و ملاحظه و عقب ماندگی خود، به فکر چاره افتادند و در پاسخ به این پرسش که علل برتری و موفقیت اروپاییان چیست؟ و علل عقب ماندگی و شکست ما کدام است؟ راه حلهای متفاوتی را ارائه کردند.

واکنشهای ارائه شده توسط روشنفکران ایرانی در برابر فرهنگ و تمدن غربی را می توان به سه دسته مهم غرب گرایی، غرب زدگی و بازگشت به خویشتن تقسیم کرد، البته در این دسته بندی، واکنش روشنفکران ایرانی در برابر فرهنگ غربی از دوره فتحعلی شاه قاجار و جنگهای ایران و روس تاکنون مورد توجه بوده است.

از آن جا که موضوع بحث بسیار گسترده است، بنابراین، سعی خواهد شد تا دورنمایی از واکنش روشنفکران ایرانی در سه قالب کلی مذکور به همراه زیرمجموعه های آن ارائه گردد. پیش از بیان واکنش روشنفکران ایرانی نسبت به فرهنگ غربی، به طور مختصر به برخی از مفاهیم مهم بحث، تاریخچه آشنایی روشنفکران ایرانی با غرب و به تأثیرات این آشنایی در ایران اشاره می شود.

۲- مفاهیم

۲-۱) روشنفکر[۲]

در اوایل دهه ۱۳۲۰ / ۱۹۴۰ فرهنگستان ایران اصطلاح فارسی روشنفکر را به جای اصطلاح منورالفکر که صبغه عربی داشت، وضع کرد.[۳]

از دیدگاه جلال آل احمد «روشنفکر» کسی است که فعالیت روزانه اش مستلزم نوعی کار فکری آمیخته با ابتکار باشد و این که حاصل کارش را نه برای نفع شخصی بلکه برای حل مشکلات اجتماعی در اختیار جامعه بگذارد، طرفدار توسعه علم، فرهنگ و هنر باشد، از ارزشهای برتر مثل حقیقت، نیکی و عدالت پاسداری کند و نادرستی ها و مفاسد اجتماعی را مورد انتقاد قرار دهد.[۴]

یکی دیگر از نویسندگان، «روشنفکر» را چنین تعریف می کند: به طور کلی روشنفکران کسانی هستند که از چهارچوبه های سنتی در هر زمینه ای فراتر می روند، ارزشهای جدید ایجاد می کنند و یا به ارزشهای قدیم جامه ای نو می پوشانند، دستگاههای فکری جدید برای تبیین وجوه مختلف زندگی عرضه می کنند، با بکارگیری اندیشه و قدرت انتقادی به حل مسائل و مشکلات علمی می پردازند، از وضع موجود اجتماعی و سیاسی انتقاد می کنند، در امور جامعه و سیاست و فرهنگ به تعقل و تفکر می پردازند و خالق و انتقال دهنده فرهنگ هستند.[۵]

با توجه به تعاریف بالا و دیگر تعاریف، «روشنفکر» دارای ویژگیهای عالم، سنت شکن، منتقد و مبتکر است و دغدغه اصلی او فهم علل انحطاط و مشکلات جامعه و ارائه راه حلهای مناسب برای معضلات موجود می باشد.

۲-۲) روشنفکری[۶]

«روشنفکری» جریان معنوی و فرهنگی خاصی است که در قرون ۱۷ و ۱۸ م. در سراسر اروپا به وسیله بورژوازی نمایندگی می شد – این جریان به عقل تکیه داشتند و به مسائل دینی و اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از جنبه علمی و عقلی نگاه می کردند – افرادی که در ترویج این افکار در میان مردم کوشیدند.[۷] این جریان معنوی و فرهنگی در ایران توسط دانش آموختگان داخل و خارج از کشور رهبری شده و می شود.

۲-۳) فرهنگ[۸]

«فرهنگ» مجموعه عناصر معنوی و مادی است که در سازمانهای اجتماعی جریان می یابند و از نسلی به نسلی دیگر منتقل می شوند. «فرهنگ معنوی» عبارت است از مجموع دستاوردهای جامعه در تمام زمینه های علم، هنر، اخلاق و فلسفه، اما «فرهنگ مادی» به مجموعه وسایل تولیدی و دیگر ارزشهای مادی گفته می شود که شامل ساختار اقتصادی یا زیر ساخت جامعه است.[۹]

در یک نگاه کلی شاید بتوان «فرهنگ» را ساختار کامل سازمان یافته تمامی الگوهای رفتاری یک ملت معرفی کرد.[۱۰] به عبارت دیگر، «فرهنگ» شامل آداب و رسوم (راه و روش زندگی)، نهادها، قواعد، شیوه های تفکر، باورها و ارزشهای مشترک یک جامعه است که با ویژگیهای خود، مردم و جامعه را با تأکید بر نگرشها، باورها و سنتهای مشترک به وحدت و یکپارچگی سوق می دهد و این توافق جمعی موجب هویت اجتماعی، تداوم جامعه، تسهیل در کنش متقابل و قاعده مند ساختن رفتار افراد در جامعه می شود.[۱۱]

۲-۴) غرب گرایی[۱۲]

«غرب گرایی» از نظر جامعه شناسی از انواع تحول فرهنگی است. تحول فرهنگی جریانی است که در نتیجه برخورد با فرهنگ دیگری، در نهادها، ارزش ها، گرایش ها و روش های یک فرهنگ و جامعه تحول ایجاد می شود. «غرب گرایی» نوعی از دگرگونی فرهنگی و اجتماعی در فرهنگ جوامع است که در جهت غربی شدن صورت می گیرد.[۱۳] در واقع، «غرب گرایی» در ایران نوعی از فرهنگ سیاسی مردم بخصوص نخبگان مردم در عصر قاجار و پهلوی بوده است که جامعه را به سمت الگوهای فرهنگی غرب سوق می داد.

۲-۵) غرب زدگی[۱۴]

«غرب زدگی» نوعی از غرب گرایی است، اما به شکل حاد و مفرط. در این گرایش، اقتباس از غرب، کورکورانه و لجام گسیخته می باشد نه از روی تشخیص.[۱۵]

۲-۶) بازگشت به خویشتن

«بازگشت به خویشتن» جریان تعدیل غرب گرایی مفرط است و تأکید مجدد بر نظام ارزشها، فرهنگ، تاریخ، دین، عقیده و ایدئولوژی خویش دارد. در این رویکرد، اقتباس از تکنولوژی و دانش غربیان از روی تشخیص صورت می گیرد و برداشتهایی که با اسلام اصیل منافات دارد، طرد می شود. از مهمترین ویژگی این گرایش، تلاش در پیراستن اسلام از خرافات است.[۱۶]

۳- تاریخچه آشنایی روشنفکران ایرانی با غرب

عباس میرزا پس از شکستهای نظامی از روس به فکر چاره اساسی افتاد و با آشنایی از آنچه در روسیه و عثمانی گذشته بود و می گذشت، دست به اصلاحات زد. در این زمان به شخصیت «پطر کبیر» که ملت روسیه را از پستی به بزرگی رساند، بسیار توجه شد.

مهمترین اقدام عباس میرزا فرستادن دانشجو به فرنگ بود. بازگشت دانشجویان، برخی از افکار جدید را دست کم در میان گروهی از سردمداران رایج کرد و جوانان درس خوانده به اقدامات عباس میرزا دل بستند، البته نقش امیر کبیر نیز در این دوران اساسی بود.

رفت و آمد دانشجویان و دیگران در این دوره موجب شد تا در بازگشت، از عجایب فرنگ سخن بگویند و گاه سیاحت نامه بنویسند. این سیاحت نامه ها شامل اطلاعات زیادی درباره راه و رسم زندگی اروپاییان بود. اولین آثار این دوره دو کتاب از دو ایرانی مقیم هند بود؛ یکی «سیر طالب فی بلاد افرنجی» (۱۷۹۹ / ۱۲۱۴ ق.) تألیف ابوطالب اصفهانی و دیگری «تحفه العالم» (۱۸۰۳ / ۱۲۱۸ق.) از عبداللطیف شوشتری. هر دو از سفرشان به انگلستان می گویند و از انقلاب فرانسه خبر می دهند.[۱۷]

میرزا صالح خان شیرازی در شرح سفر و تحصیل خود در انگلستان (۱۸۱۵ / ۱۲۳۰ ق.) از حکومت قانون و دستگاه قضاوت و مطالب تازه دیگر سخن می گوید و از پارلمان انگلیس به عنوان «مشورت خانه» و از مجلس عوام به عنوان «خانه وکیل رعایا» نام می برد.[۱۸]

برخی از زمامداران از راه همین کتابها با اروپا آشنا می شدند و در راه تجدد می کوشیدند. در زمان محمد شاه پای پزشکان فرانسوی به دربار باز می شود. وی در سال (۱۸۴۰ / ۱۲۵۶ ق.) با فرمانی، مسیحیان را از مزایای حقوقی دیگر رعایای ایران بهره ور ساخت، البته صدور چنین فرمانی، اجازه ایجاد مدارس مذهبی و سرانجام تأسیس دارالفنون، نشانه هایی از کاهش قدرت روحانیون در سلطنت محمد شاه و اوایل سلطنت ناصرالدین شاه است.[۱۹]

تأسیس دارالفنون در سال (۱۸۵۲ / ۱۲۶۸ ق.) همزمان با پایان کار امیر کبیر بود. آخرین کار امیر کبیر آغاز دوره آشنایی واقعی ایرانیان با علم و فن غربی و اندیشه تجدد بود. دارالفنون نخستین مدرسه بزرگ غیر دینی بود که در آن، طب و تشریح، مهندسی و زبان خارجه تدریس می شد و اکثر استادانش خارجی بودند. امیر کبیر می خواست پیشگامان تجدد در ایران در آن تربیت شوند، ولی با مرگ امیر کبیر، دارالفنون از هدف اساسی خود دور شد.[۲۰]

به دنبال تأسیس دارالفنون، مدارس دیگری نیز بر پا گشت و استادان برای نیازهای درسی، کتابهایی را تألیف یا ترجمه کردند که در همان مدرسه ها به چاپ رسیدند و این برای اولین بار بود که علوم جدید به اطلاع جوانان ایرانی می رسید.[۲۱]

پس از آشنایی با افکار جدید و عکس العمل های آن، همزمان با زمامداری میرزا حسین خان سپهسالار دوره ای تازه شروع شد که اهمیت آن، آماده کردن زمینه برای نهضت مشروطیت بود.

سالهای ۸۰ – ۱۸۷۰ / ۹۵ – ۱۲۸۵ ق. به دوره اصلاحات معروف شد و در آن سالها برای نخستین بار مسائلی چون جدایی دولت از مذهب طرح گردید.[۲۲]

برخی از روشنفکران بویژه ملکم خان از سالها پیش مسأله تجدد را مطرح کرده بودند و آشکارا از اخذ تمدن فرنگی بدون تصرف ایرانی سخن می گفتند. در این دوران، گروهی از نویسندگان ایرانی که بیشترشان در خارج از مملکت می زیستند، آثاری به چاپ رساندند که در ایران دست به دست می گشت. اینها که به عقب ماندگی ایران، اوضاع اروپا و اندیشه غربی آشنا بودند، در زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی فلسفی، کتاب و رساله و مقاله نوشتند و یا آثار خارجیان را ترجمه کردند؛ افرادی همانند آخوندزاده، طالبوف، مراغه ای، ملکم خان، سید جمال الدین، مستشار الدوله و…[۲۳]

۴- تأثیرات آشنایی با فرهنگ غربی در ایران

ما در اواخر قرن ۱۹ شاهد تحولاتی در ایران هستیم؛ از یک سو، آغاز حرکت مشروطه خواهی و تجدد فکر دینی و از سوی دیگر، جنبش و تجددطلبی به صورت پیدایش یک حرکت فرهنگی در جهت بسط ترجمه آثار خارجی و نگارش رسالات فلسفی، حقوقی و اجتماعی، نشر روزنامه ها در داخل و خارج از کشور و نیز تأسیس مدارس جدید.[۲۴]

نهضت ترجمه که از زمان عباس میرزا آغاز شده بود در این دوره اهمیت بیشتری پیدا کرد. تأسیس چاپخانه و دارالترجمه رسمی از وقایع مهم برای پیشرفت بود. بعد از آن به مطبوعات توجه شد. نخستین روزنامه به وسیله میرزا صالح شیرازی به نام «کاغذ اخبار» در سال ۱۸۳۷ / ۱۲۵۳ ق. منتشر شد. ده سال بعد، «روزنامه رسمی ایران» و بعد «وقایع اتفاقیه» منتشر گردید.[۲۵]

تأسیس مدارس جدید جنبه دیگر حرکت فرهنگی آخر قرن ۱۹ است. پس از تأسیس دارالفنون نوبت به برپایی مدرسه نظامی اصفهان و تهران، مدرسه سیاسی، مدرسه فلاحت و… رسید، البته مدارس ابتدایی و متوسطه جدید نسبت به مدارس عالی دیرتر احداث شدند.

میسیونرهای[۲۶] آمریکایی در ۱۸۳۴ مدارس خود را در منطقه مسیحی نشین ارومیه دائر کردند. فرانسویها در ۱۸۳۷ در سلماس و روستاهای ارومیه شروع به فعالیت کردند. پس از آن، میسیونهای روسی، آلمانی و انگلیسی آمدند، البته به غیر از ارومیه در تبریز، اصفهان و تهران نیز به کارهای آموزشی پرداختند.[۲۷]

از ۱۳۰۵ ش. یک نوع نوسازی آمرانه در ایران شروع شد و نقش اساسی را در این زمینه، دولت بر عهده گرفت. دستگاه اداری و ارتش، بر اساس الگوهای غربی سازمان یافت. با کارهای بزرگ ساختمانی، معماری جدید، جاده سازی، راه آهن و… با کمک خارجیها چهره شهرها شکل تازه به خود گرفت.[۲۸]

مهمترین کار دولت در راه تجدد، جدا کردن امر آموزش و دادگستری از دین بود؛ یعنی ایجاد مدرسه غیر دینی و دادگاههای عرفی.

فرستادن دانشجو به اروپا قدم دیگری در نزدیکی با غرب بود. تکنولوژی، اسطوره برتری غرب (پرستیژ)، استعمار، کاپیتالیسم و استبداد داخلی از عوامل مهم غرب گرایی به حساب می آید. از راههای نفوذ و گسترش فرهنگ غرب در ایران را می توان میسیونرها، اقلیتهای مذهبی، اعیان و اشراف، روشنفکران وابسته، مستشاران خارجی، روزنامه و مجلات، رادیو و تلویزیون، سینما و تئاتر و فرآورده های صنعتی برشمرد.

۵- انواع واکنش روشنفکران ایرانی سده اخیر نسبت به فرهنگ غرب

روشنفکران ایرانی پس از روبرو شدن با انحطاط و عقب ماندگی کشور و آشنایی با غرب و پیشرفت مغرب زمین، در چاره جویی از عقب ماندگی ایران، راه حلهای مختلفی را به منظور رشد و توسعه و پیشرفت کشور ارائه دادند. در ذیل به مهمترین برداشتهای روشنفکران از علل عقب ماندگی ایران و موفقیت اروپا و به تناسب، راهکارهای عرضه شده برای نجات ایران و حرکت به سوی بهروزی، به طور مختصر اشاره می شود:

۵-۱) غرب گرایی

این گرایش در نتیجه پی بردن ایرانیان به ضعف خویش در برابر غرب و ناشی از تمایل شدید آنها به تجدید عظمت و شکوه گذشته و شکست دادن غرب بوده است. این گرایش می خواست با استفاده از سلاح دشمن، او را شکست دهد، ولی کم کم خود قربانی سلاح غرب گردید.

نکته دیگر این که زمامداران کشور، شروع کننده جریان غرب گرایی بودند، ولی بعدها استعمار، رهبری این جریان را به دست گرفت.[۲۹] زمامداران با اقتباس شیوه های نظامی از غرب، غرب گرایی را آغاز کردند و به دنبال آن، اصلاحات اداری و آموزشی صورت گرفت و صنعت و فرآورده های صنعتی وارد شد.

دوره منظم غرب گرایی در ایران از شکستهای پی در پی ایران از روسیه در زمان فتحعلی شاه شروع شده است و تا مشروطه خواهی ادامه یافت و از مشروطه به بعد، دوران غرب زدگی را داریم که در دوره رضا شاه و محمدرضا شاه به اوج خود رسید.

عباس میرزا نقش برجسته ای در جریان غرب گرایی داشت. او با کمک مستشاران خارجی به اصلاح نظام لشکری پرداخت و در ترجمه کتب خارجی و تعلیم زبانهای اروپایی کوشید.

امیرکبیر پس از عباس میرزا و قائم مقام فراهانی، نقش مهمی در پیشبرد غرب گرایی ایفا کرد. او با تأسیس دارالفنون، مدرسه نظامی، اعزام محصلان به اروپا، ترجمه کتب خارجی و… در این راه گام مؤثری برداشت. با این تلاشها، بانک، تجهیزات و تکنیکهای مخابراتی و… از غرب وارد شد، البته از زمینه های اصلی رشد اندیشه غربی در ایران را می توان شکستن حریم قداستها و بی اعتبار ساختن باورهای مردم، تحریف اندیشه دینی و شخصیتهای فرهنگی (تحریف آیات و تفسیر مادی از آن) و تأسیس مدارس جدید بدون توجه به نیازها نام برد.[۳۰]

این جریان به خاطر تقویت و تجدید عظمت گذشته با کمک گرفتن از علوم و فنون غرب آغاز شد سپس در ابعاد اداری و آموزشی اصلاحاتی صورت گرفت. به مرور، طبقه جدید تحصیل کرده ایجاد شد. این طبقه به غرب دلبستگی پیدا کرد؛ برخلاف غرب گرای