پاورپوینت کامل ولایت فقیه در اندیشه فقهی – سیاسی صاحب جواهر ۸۵ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ولایت فقیه در اندیشه فقهی – سیاسی صاحب جواهر ۸۵ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۵ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ولایت فقیه در اندیشه فقهی – سیاسی صاحب جواهر ۸۵ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل ولایت فقیه در اندیشه فقهی – سیاسی صاحب جواهر ۸۵ اسلاید در PowerPoint :

>

محمدعلی قاسمی[۱]

چکیده:

صاحب جواهر، محمدحسن نجفی، از فقیهان و اندیشمندان بزرگ قرن سیزدهم است که با تألیف بزرگترین دائره المعارف فقهی (جواهر الکلام) در احیای نظام کامل و جامع اسلام در زمینه های گوناگون زندگی بشر کوشیده است.

اندیشه های فقهی – سیاسی این اندیشمند سترگ که برگرفته از منابع دینی (کتاب، سنت، عقل و اجماع) است، در راستای ترسیم یک نظام سیاسی مطلوب و ارائه عوامل ثبات و پایداری آن، اهمیت ویژه ای دارد.

نوشتار حاضر به بررسی دیدگاه فقهی و سیاسی این فقیه بلند مرتبه با تأکید بر جایگاه ولایت فقیه می پردازد؛ تا پس از تبیین بستر و اهمیت چنین کاوشی، تأثیر آن را در ابواب مختلف فقهی بررسی کند و به این دستاورد نایل شود که در اندیشه جواهری، ولایت مداری فقیهان در همه زمینه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، هسته مرکزی تدبیر و رهبری جامعه را تشکیل می دهد؛ تا آنجا که اندیشه ولایی حضرت امام خمینی قدس سره به گونه ای تکامل علمی و عملی نگرشهای صاحب جواهر می باشد.

مقدمه

محمدحسن بن باقر بن عبدالرحیم بن آقا محمد الصغیر بن عبدالرحیم الکبیر، مشهور به صاحب جواهر که در قرن سیزدهم، پس از عصر نوزایش علمی اروپا می زیست، از شاگردان سید جواد عاملی و شیخ جعفر کاشف الغطا و فرزندش شیخ موسی است. اندیشه های سیاسی وی در مورد ولایت فقیه و حاکم، منشأ و مراتب آن و نیز ترسیم یک نظام سیاسی روشمند در فقه و چگونگی برخورد مردم با حکومت، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

صاحب جواهر با تألیف بزرگترین دائره المعارف فقهی، تصویری شفاف از دستگاه جهان شمول شریعت (که دیدگاه های سیاسیش نیز مبتنی بر آن است) ارائه نمود. وی در مباحث حکومتی، با اعتقاد به ولایت سیاسی فقیهان، حاکمیت آنان را در امور زیر به گونه ای ثمر بخش تر، تبیین کرده است: نیابت فقیهان از امامان معصوم علیهم السلام، گستره ولایت، تجلّی حکومت مبتنی بر ولایت در نمونه های بارز سیاسی – فقهی آن (مانند نماز جمعه، قضاوت، سرپرستی افراد محجور) امور مالی (همچون خمس، انفال و زکات، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر)، مسائل نظامی دولت و اجرای حدود.)

جامعیت اندیشه سیاسی – فقهی صاحب جواهر سبب شد که حضرت امام خمینی قدس سره آن را مورد توجه و تأکید فراوان قرار دهد.

حیات جسمی و فکری صاحب جواهر

صاحب جواهر (محمد حسن نجفی) از فقیهان بنام قرن سیزدهم هجری است. اگر چه سال دقیق تولد وی، ثبت نشده است، اما برخی از صاحب نظران تاریخ نویس، سال تولد ایشان را از ۱۲۰۰ ق. فراتر نمی دانند.[۲] به نظر مرحوم مظفر تولد این فقیه بزرگ، سال ۱۱۹۲ بوده است.[۳]

وی را باید یکی از نوادر روزگار در زمینه فقه به شمار آورد که نظرات و اندیشه هایش تأثیر بسزایی بر نگرش فقیهان پس از خود داشته است. او تمام عمر خویش را وقف مطالعه و پژوهش در مسائل فقهی نمود که از دستاوردهای اعجاب انگیز آن، کتاب گران بهای جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام است، که سی سال تمام برای نگارش و تحقیق مسائل آن، وقت صرف شده است. این صورت بندی کامل فقهی راهی مطمئن با فراز و فرودهای کمتر برای فقیهان بعدی فراهم آورد. تا آنجا که برخی از شاگردان او تألیف این کتاب را از عجایب قرن سیزده می دانند.[۴]

مؤلف الذریعه در توصیف آن کتاب می نویسد:

هیچ کتاب جامع و فراگیری در استنباط حلال و حرام، همانند کتاب جواهر الکلام نوشته نشده است و هیچ یک از بزرگان مکتب موفق به ارائه مثل آن نشده اند؛ چه آن که این کتاب فراگیر، ابتدا و انتهای فقه است و حاوی تمام وجوه استدلال همراه با دقت نظر و نقل اقوال دیگران می باشد.[۵]

محدث بزرگ، مرحوم نوری، نیز در ارج نهادن به شخصیت صاحب جواهر چنین می گوید: وی آموزشگر فقیهان بسیاری است و کتابش نیز بی نظیر است.[۶]

جامعترین سخن در اهمیت این کتاب، گفتار شیخ انصاری است که وجود آن در کنار کتاب الرسائل، برای استنباط مبانی فقهی کافی می باشد.[۷]

اکنون با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه اندیشه های این فقیه بزرگ، نوشتار حاضر به بیان اجمالی از بنیادهای فکری وی درباره حکومت، ولایت فقیه، مبانی فقهی و سیاسی و مظاهر آن می پردازد.

صاحب جواهر و احیای دین

در دنیای اسلام، احیاگران بزرگی ظهور کرده اند که همه آنان در پی یافتن راهی برای احیای دین بوده اند و عمده فعالیتهای آنان، برای نیل به چنین هدفی صورت می گرفت. در گذر زمان، برخی از آنان برای احیای دین، یا به فقه توجهی نداشتند و یا به تضعیف آن معتقد بودند؛ به نظر آنان، فقه سبب شده است که ابعادی از دین مورد بی توجهی قرار گیرد.[۸] اما ویژگی ممتاز برخی از فقیهان، همچون صاحب جواهر، ارائه نظریه حکومتی و سیاسی مبتنی بر فقه است. بر اساس این اندیشه، احیای دین وابسته به توجه فقه و اقتدار فقیهان است.

اگر چه در بیشتر برهه ها، بستر مناسبی برای تلاش عملی به کارگیری چنین نظریه ای وجود نداشته است، ولی در زمانهای اخیر، همانند عصر حضرت امام خمینی قدس سره تلاش فراوانی برای نظریه سازی و اعمال اندیشه ولایی صورت گرفت؛ این تلاش است حضرت امام قدس سره را از دیگر احیاگران جدا می سازد.[۹]

باید توجه داشت که در گزاره های ارائه شده توسط فقیهان، بیشتر تکیه بر نقل است و مستندات روایی، زیربنای استدلال را تشکیل می دهد. از این رو، بررسی مفهوم ولایت فقیه و حکومت در عصر غیبت نیز وابسته به ژرف نگری در روایات است. گاه نیز این نظریه در حوزه مدرّس فقهی باقی می ماند و گاه برای احیاگری دین و اثرگذاری، به طرحی سیاسی تبدیل می شود؛ زیرا داده های اندیشه جامع فقه، مواد لازم را برای تحلیل و تصمیم گیری در حوزه سیاست فراهم می سازد.

بستر اندیشه های سیاسی صاحب جواهر

تبیین و تحلیل اندیشه سیاسی هر یک از اندیشمندان، ما را به تحقیق در حوزه دیگر؛ یعنی بستر و ظرف پذیرش و تصدیق این گونه دیدگاه ها، رهنمون می شود پیشرفت علم فقه در قرن سیزدهم آن را از قرون قبل ممتاز می گرداند؛ تألیف تعداد پرشماری از کتب، بویژه در زمینه فقه، بهترین شاهد صدق این ادعاست؛ کتاب هایی مانند کشف الغطاء، مفتاح الکرامه، ریاض المسائل، المکاسب، قوانین الاصول، ضوابط الاصول، حاشیه معالم، الرسائل شیخ انصاری و تعلیقات آن و سرآمد همه اینها کتاب ارزشمند جواهر الکلام.[۱۰]

از سوی دیگر، نجف اشرف روزگار آرامش و سلامت سیاسی خود را می گذراند؛ زیرا به سبب وساطت صاحب جواهر برای آزادی اسیران عثمان نزد شاه ایران، از حمله عثمانی در امان بود و در رابطه با ایران نیز مشکلی وجود نداشت.[۱۱]

در سایه چنین آرامشی، جهان اسلام بتدریج، به طور ملموسی با تمدن غرب آشنا می شد؛ زیرا رفت و آمد اروپاییان به ممالک اسلامی به عنوان بازرگان، مستشرق و سیاست مدار و نیز مسافرت کم و بیش مسلمانان به غرب و آشنایی با زندگی مردم و علوم مغرب زمین و از سوی دیگر، تلاش غرب، بویژه انگلیس، برای توسعه مستعمرات خود، موجب داد و ستد فرهنگی و برخورد فکری فراوانی گردید. در نتیجه، اندیشمندان و زعیمان دینی، که رهبری فکری و فرهنگی جامعه را بر عهده داشتند؛ می بایست به همه پرسشهای برآمده از این تعامل پاسخ گویند.

با توجه به آنچه ذکر شد، در عصر صاحب جواهر، بحث از حکومت، منشأ و مشروعیت آن در حوزه های علمیه و مجامع دینی به طور جدی مطرح بود. در این قرن، شکل گیری حکومتها از شکل سنتی گذر کرد تا شاید به چارچوب بی پیرایه ای از حکومت قانون (پارلمانی)، آزادی خواهی و استقلال طلبی و مشروعیت الهی دست یابد.

اگر با این رویکرد به تفقه بپردازیم که فقه بخشی از دین است که داعیه پرداختن به همه شؤون زندگی بشر را دارد و «در این نظام حقوقی، هر چه بشر نیاز دارد، فراهم است…»[۱۲] می توانیم با بررسی و پژوهش در کاملترین کتاب فقهی (جواهر الکلام) چارچوب جامعی از گزاره ها و قوانین اجتماعی را ارائه کنیم؛ چه این که صاحب جواهر با توجه به نیازهای اجتماعی – سیاسی عصر خویش، از تلاش در پاسخ دادن به آنها باز نایستاد و به گونه ای ثمربخش تر و تکامل یافته تر از اندیشه ولایی مرحوم نراقی، راهکار اداره جامعه اسلامی را مبتنی بر مبانی دینی تبیین نمود که اساسی ترین رکن آن، ولایت فقیه می باشد.

صاحب جواهر و اندیشه ولایت فقیه

ولایت فقیه، تقریبا اصلی پذیرفته شده نزد همه فقیهان است؛ تفاوت و اختلاف تنها بر سر درک مفهوم «ولایت» و گستره آن است. این گستردگی و فراخی مفهوم از «ولایت بر صغار و دیوانگان» شروع می شود و تا «ولایت بر فرزانگان» ادامه می یابد.[۱۳] با توجه به این نکته که کم کردن قدرت فقیه و اقتدار فقه و توانایی آن، موجب تعطیلی نمونه هایی یقینی از فقه در عصر غیبت خواهد شد، در گذر زمان، تبیین های جالب توجه تری از ولایت فقیه و گستره آن ارائه می شود.

بنابراین، برای فعّال نگاه داشتن فقه در همه زمینه ها و عملی کردن نظریه های فقهی در جامعه، یک اعتقاد اساسی لازم است: کسی که نگرش عالمانه به مفاهیم و مواد استنباطی شریعت دارد (فقیه) باید در رأس هرم حکومت قرار بگیرد. صاحب جواهر چنین برداشتی را برگرفته از سخنان امامان معصوم علیهم السلام می داند و می گوید:

«او لظهور قوله علیه السلام: «انی قد جعلته علیکم حاکما» فی إراده الولایه العامه نحو المنصوب الخاص کذلک الی اهل الأطراف الذی لا إشکال فی ظهور اراده الولایه العامه فی جمیع الامور المنصوب علیهم فیه، بل قوله علیه السلام: «فانهم حجتی علیکم وا نا حجه الله علیهم» اشد ظهورا فی اراده کونه حجه فیما انا فیه حجه الله علیکم… بل ما عن بعض الکتب: «خلیفتی علیکم» اشدّ ظهورا ضروره معلومیه کون المراد من الخلیفه عموم الولایه عرفا.»

یعنی: یا به دلیل ظهور سخن امام علیه السلام (من ایشان (فقیهان) بر شما حاکم قرار دادم) در این که ایشان دارای ولایت عامه هستند (نظیر کسی که منصوب به صورت خاص باشد) همچنین برای افرادی در همان عصر، که هیچ شبهه ای نیست که ظهور در ولایت عامه، در همه امور منصوب شده بر آنان می باشد. بلکه این سخن امام علیه السلام که «ایشان حجت من بر شمایند و من حجت خدا بر ایشان» دلالت بیشتری دارد بر این که ایشان همانند امامان علیهم السلام حجت بر مردم هستند. فراتر از این، ظهور آنچه در برخی کتب روایی آمده: «خلیفه من بر شما» در ظهور بر این که ایشان خلیفه و جانشین امامان علیهم السلامهستند، بیشتر است.»[۱۴]

با این نگرش صاحب جواهر، فقیهی واجد قدرت و اختیار است که توانایی ارائه احکام حکومتی و ولایی دارد؛ قدرتی که ما تنها برای پیامبر و امامان علیهم السلام تصور می کنیم.

هم شأنی موقعیت ولایت فقیه و معصوم، به سبب خلاف اصل بودن ولایت، نیازمند دلیلی قاطع و برهانی بی شبهه است. از این رو، صاحب جواهر برای سامان بخشیدن و اثبات چنین گزاره ای در ابواب گوناگون دائره المعارف فقهی خویش، تبیین های پذیرفتنی ای ارائه می دهد که مهمترین آنها در دو تبیین نقلی و عقلی خلاصه می شود:

الف) دلیل نقلی

تقریر وی از دلیلهای نقلی بدینسان است که روایاتی همچون «مقبوله عمر بن حنظله»،[۱۵] «مقبوله یا مرفوعه ابی خدیجه» [۱۶]و «توقیع شریف»[۱۷] را مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد و آنها را نمونه های ناب واگذاری ولایت فراگیر و همه جانبه به فقیهان، توسط امامان معصوم علیهم السلام می داند؛ زیرا چنین سخنانی از مقام عصمت (و هو حجه علیکم یا جعلته علیکم حاکما و…) به مفهوم حجیت بخشیدن به ولایت فقیه و جایگزین نمودن فقیهان در مقام و منصب امامان علیهم السلاماست.

پس از نقل و بررسی روایات یاد شده که در نظر وی دلالتشان تمام است، شواهدی از احادیث در جهت تأکید بر صحت برداشت از این ادله، آورده است، که روایت «علماء وارثان انبیایند.»[۱۸] یا «عالمان همانند انبیاء بنی اسرائیل هستند.»[۱۹] و یا «اگر عالمان نباشند، حق از باطل شناخته نمی شود.»[۲۰] نمونه هایی از آن هستند.

ب) دلیل عقلی

تبیین عقلی ولایت فقیهان در سخن صاحب جواهر، دارای دو مقدمه مهم است:

۱- اجرا و عملی ساختن حدود الهی در جامعه بشری، ویژه زمان خاصی نیست، بلکه مقتضی و اثربخشی اجرای حدود الهی در زمان حضور معصوم علیه السلام و غیبت به صورت یکسان وجود دارد؛ زیرا فایده عملی ساختن حدود الهی، به مجری و عامل آن بر نمی گردد، بلکه اثر نیک آن در فرد مستحق یا آحاد جامعه پدیدار خواهد شد.

۲- برای اجرای این گونه نظریه ها یا قوانین مدوّن توسط فقیهان، فرایند اجرا و عملی ساختن آن نیز تنها به دست فرد آگاه به آن، ممکن است؛ «حکومت نشان دهنده جنبه عملی فقه در برخورد با معضلات اجتماعی، سیاسی، نظامی و فرهنگی است.»[۲۱] بنابراین، اجرای احکام و حدود الهی در اجتماع، بدون تحقق ولایت جامع، امکان پذیر نیست.

صاحب جواهر با تبیین استوار این دو مقدمه، نگرش پسین این رویکرد را چنین ترسیم می کند:

بنابراین، ناگزیر از اقامه حدود به صورت مطلق (نه منحصر به عصر حضور امام معصوم علیه السلام) هستیم؛ به این شکل که نیابت فقیهان را در بسیاری از موارد اثبات کنیم، به گونه ای که بین منصبهای امام علیه السلام در اعطای آن به فقیه تفاوتی نیست، بلکه ممکن است ادعا شود چنین امری بین اهل فن، امری مسلّم و مفروغٌ عنه بوده است؛ زیرا در کتابهای عالمان دین