پاورپوینت کامل نظری کوتاه بر جنبش نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم ۱۰۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نظری کوتاه بر جنبش نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم ۱۰۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نظری کوتاه بر جنبش نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم ۱۰۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نظری کوتاه بر جنبش نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم ۱۰۷ اسلاید در PowerPoint :

>

آیت الله محسن اراکی[۱]

چکیده:

نوشتار حاضر در یک بررسی مختصر، به تحولات و نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران در نیمه دوم قرن بیستم؛ یعنی پس از جنگ جهانی دوم می پردازد و مسائلی چون تعلیم و تربیت (مواد درسی و کتابهای درسی و شخصیتهای برجسته این برهه) تحقیقات و شیوه های آن و استفاده از امکانات جدید ورود در مباحث سیاسی و ایجاد سازمان و تشکیلات اداری از جمله تحولات ایجاد شده در این دوره است که مورد بحث قرار می گیرد.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، تحولات فراوانی در جامعه جهانی، از جمله جامعه ایران به وجود آمد که دامنه آن اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دینی را فرا گرفت. از جمله تحولات عمده ای که در جامعه ایران در این برهه تاریخی بوجود آمد، تحولات مربوط به اوضاع دینی بود.

در میان تحولات مربوط به اوضاع دینی جامعه ایران، آنچه در این بررسی کوتاه مورد توجه است، جنبش نواندیشی دینی در حوزه های علمی است که در این دوره، عمق و گسترش ویژه ای یافت و سرانجام از درون همین جنبش نواندیشی دینی، انقلابی بی نظیر در تاریخ ایران، بلکه در تاریخ جهان سربرآورد، که از آغاز تا به امروز خبرسازترین حادثه سیاسی و فرهنگی جامعه بشر بوده است.

پیش از اینکه به اصل مطلب بپردازیم تبیین دو واژه به عنوان مقدمه بحث ضروری است:

۱- نو اندیشی

مقصود ما از نواندیشی، برنامه، اثر علمی، روش یا سازمان جدیدی است که در گذشته اوضاع دینی ایران سابقه نداشته یا آنکه به ندرت وجود داشته و در دوره مورد بحث شیوع و گسترش یافته است.

۲- حوزه های علمی

مقصود از حوزه های علمی مراکزی است که علوم اسلامی در آن تدریس می شود، در عین حال، مرکز اصلی رهبری و ساز و کار تشکیلات ارشاد و هدایت دینی است. در برهه تاریخی مورد بحث، مهمترین حوزه علمی ایران، حوزه علمیه قم بوده که در حال حاضر نیز از بزرگترین حوزه های علمی ایران بلکه، جهان تشیع به شمار می رود.

رشته های اصلی نواندیشی دینی

جنبش گسترده نواندیشی دینی در حوزه های علمی ایران شامل پنج رشته اصلی است که به ترتیب مورد بحث قرار می دهیم:

الف) تعلیم و تربیت:

تحولاتی که در زمینه تعلیم و تربیت در حوزه های علمی ایران بویژه حوزه علمیه قم، در برهه تاریخی مورد بحث رخ داده است به طور خلاصه شامل موارد زیر است:

۱- مواد درسی

در این دوره پرداختن به موادی چون فلسفه اسلامی، فلسفه مقایسه ای، تفسیر، علوم قرآن، تاریخ، مکالمه عربی، زبانهای خارجی بویژه زبان انگلیسی در حوزه های علمی، رواج بی سابقه ای یافت و به تازگی نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی گسترش استفاده از کامپیوتر، موجب رواج آموزه های کامپیوتری شده است؛ همچنین تدریس رشته های گوناگون علوم انسانی بویژه حقوق، اقتصاد، روانشناسی، جامعه شناسی نیز به طور قابل توجه ای گسترش یافته است.

نخستین کسی که تدریس فلسفه اسلامی را در حوزه علمیه قم به طور رسمی و گسترده آغاز نمود حضرت امام خمینی رحمه الله بود. ولی پس از فعال شدن حوزه درس فلسفی مرحوم علامه طباطبایی، امام از تدریس فلسفه دست کشید و به تدریس فقه و اصول روی آورد. علامه طباطبایی با همت و پشتکار عجیبی به تعمیق و توسعه مباحث فلسفی پرداخت تا آنجا که جنبش فلسفی بی سابقه ای را در حوزه علمیه قم بنیاد گذاشت که شعاع تأثیر آن نه تنها سایر حوزه های علمی تشیع را در برگرفت، بلکه به تعدادی از مراکز علمی و تحقیقی دانشگاهی در ایران و خارج از آن نیز رسید.

علامه طباطبایی علاوه بر توسعه فلسفه نقش منحصر به فردی نیز در گسترش و تعمیق علوم قرآنی و تفسیر داشتند. جلسات مستمر تفسیر ایشان، یکی از پرنشاط ترین حوزه های علم و تحقیق قرآنی به شمار می رفته و منشأ تحول عمیق و بنیادین در بسیاری از مباحث علمی و فکری در حوزه های علمی تشیع شده است.

تا آنجا که شخصیتهای علمی و برجسته ای نظیر شهید آیت الله مطهری، شهید آیت الله بهشتی، شهید آیت الله مفتح، آیت الله جوادی آملی، آیت الله حسن زاده آملی، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله جعفر سبحانی، آیت الله مصباح یزدی،… که از برجسته ترین چهره های علمی و فکری حوزه در نیم قرن اخیر به شمار می روند و در فلسفه و همچنین معارف قرآنی دارای آثار علمی فراوان و برجسته ای هستند، همگی از پای درس فلسفه و تفسیر آن استاد بزرگ برخاسته و در هر دو رشته، محصول تربیت علمی این مرد بزرگ به شمار می روند.

در زمینه فلسفه، از علامه طباطبایی سه اثر مهم به یادگار مانده است:

۱- بدایه الحکمه. این کتاب شامل خلاصه ای از فلسفه کلاسیک اسلامی است.

۲- نهایه الحکمه. این کتاب نیز به سبک فلسفه کلاسیک اسلامی نگارش یافته است ولی از کتاب بدایه الحکمه مفصلتر و عمیقتر است.

این دو کتاب از آغاز انتشار تا کنون از مهمترین متون تدریس فلسفه کلاسیک اسلامی در حوزه های علمی شناخته شده اند.

۳- اصول فلسفه و روش رئالیسم. این کتاب با سبک و شیوه جدیدی به نگارش درآمده و در نوع خود بی سابقه و ابتکاری است. ایشان در این کتاب علاوه بر فلسفه اسلامی، نظریات فلسفی رایج را نیز مورد بررسی قرار داده است. پاورقی مشروح و محققانه استاد شهید مطهری بر ارج و فایده این کتاب افزوده و آن را در نوع خود بی نظیر ساخته است.

در زمینه تفسیر، مهمترین و ماندگارترین اثر علامه طباطبایی تفسیر بزرگ و بی نظیر «المیزان» است که بحق انقلابی در جهان تفسیر به شمار می رود. این کتاب در ۲۰ جلد به زبان عربی نگاشته شده و به زبانهای دیگر از جمله زبان انگلیسی ترجمه شده است.

شاخصترین چهره های علمی پس از علامه طباطبایی در زمینه فلسفه و تفسیر که راه ایشان را ادامه داده اند، پنج تن از برجسته ترین شاگردان ایشان بودند:

۱- استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری

آثار فلسفی ایشان بسیار است که از جمله مهمترین آن:

۱- پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم؛

۲- شرح اسفار ملاصدرا؛

۳- شرح شفای بوعلی سینا؛

۴- شرح منظومه سبزواری (مبسوط و مختصر)؛

۵- عدل الهی؛

۶- انسان و سرنوشت؛

۷- جامعه و تاریخ؛

۸- علل گرایش به مادی گری؛

در زمینه تفسیر نیز آثار متعددی از ایشان به یادگار مانده است.

۲- استاد آیت الله جوادی آملی

مهمترین آثار ایشان در فلسفه، رحیق مختوم (شرح اسفار) و در تفسیر، تفسیر موضوعی قرآن، که اثری، ابتکاری و محققانه است.

۳- استاد آیت الله مصباح یزدی

ایشان در زمینه فلسفه کلاسیک، التعلیقه بر نهایه الحکمه، و آموزش فلسفه را نگاشته اند. این دو کتاب هم اکنون در حوزه های علمی ایران مورد استفاده دانشجویان فلسفه کلاسیک می باشند. روش نوین در تدریس فلسفه از آثار دیگر ایشان است.

در زمینه تفسیر، سبک جدید تفسیر قرآن که نوعی از تفسیر موضوعی به روش مخصوصی است و تحت عنوان معارف قرآن به نگارش درآمده است، از دست آوردهای بسیار ارزشمند این استاد بزرگ است. آثار علمی فراوان این استاد در زمینه فلسفه و تفسیر قرآن همگی مورد توجه فراوان محققان و دانش پژوهان علوم اسلامی و بویژه فلسفه و تفسیر است.

۴- استاد آیت الله مکارم شیرازی

آیت الله مکارم شیرازی از پیشتازان نوآوری در حوزه علمیه قم و از محققان و نویسندگان پرکاری است که در زمینه های گوناگون علمی اسلامی، دارای آثار فراوانی است. در زمینه مباحث فلسفی، اثر معروف فیلسوف نماها و نیز آفریدگار جهان از شاخص ترین آثار فلسفی ایشان است که در این رشته به نگارش درآمده است.

در زمینه تفسیر نیز، تفسیر نمونه از مهمترین آثار این محقق گرانقدر است.

در زمینه های گوناگون علوم اسلامی، بویژه فقه، کلام، فلسفه و تفسیر آثار فراوان دیگری بوسیله ایشان به رشته تحریر درآمده، که همگی مفید و مورد استفاده علما و محققان علوم اسلامی است.

۵- استاد آیت الله جعفر سبحانی

ایشان از پرکارترین چهره های علمی حوزه علمیه قم، بلکه حوزه های شیعی به شمار می رود. در میان معاصرین، کمتر کسی از لحاظ تنوع و عمق و کثرت آثار علمی، به پای ایشان می رسد. ایشان در زمینه های گوناگون علوم اسلامی نظیر، فقه، تفسیر، فلسفه، کلام، رجال و غیره دارای آثار فراوانی هستند. از جمله آثار فلسفی و کلامی ایشان مجموعه اصول عقاید، و بویژه خداشناسی و نیز الالهیات را می توان برشمرد. در زمینه تفسیر مجموعه مفاهیم القرآن از آثار جاودان ایشان به شمار می رود. کلیه آثار و تألیفهای این استاد فرزانه مفید و ارزشمند و مورد توجه اهل فضل و تحقیق است.

در میان آثاری که در زمینه تفسیر و علوم قرآنی در این دوره به نگارش درآمده و منشأ تحول گردیدند، علاوه بر کتاب بی نظیر المیزان فی تفسیر القرآن که نام برده شد، به چند اثر با ارزش دیگر نیز اشاره می کنیم:

۱- البیان فی تفسیر القرآن، تالیف آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی که شامل مباحثی در علوم قرآنی و تفسیر سوره حمد است.

۲- التمهید فی علوم القرآن، نوشته آیت الله محمد هادی معرفت. این کتاب شامل مطالب ابتکاری فراوانی است و از برجسته ترین آثاری است که در این موضوع به نگارش درآمده و در ۵ جلد منتشر شده است.

۳- مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن که در حدود ۲۵ جلد توسط آیت الله العظمی سید عبدالاعلی سبزواری به نگارش درآمد.

در دو دهه اخیر یکی از موثرترین چهره های حوزه علمی که از پیشتازان نوآوری در حوزه علمیه به شمار می آید استاد علامه آیت الله محمد تقی مصباح یزدی است. ایشان با تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و سپس دانشکده باقرالعلوم و سرانجام مؤسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی، زمینه تحقیقات اسلامی در موضوع علوم انسانی را فراهم ساخت و بدین ترتیب یکی از بهترین نوآوریها در زمینه مواد درسی در حوزه های علمی شکل گرفت.

۲- مدارس و شیوه های کلاسداری

در گذشته کلاسداری در حوزه های علمیه منحصر به «حلقه های آزاد» بود. در این شیوه، تعدادی از محصلین استاد مورد نظر خود را آزادانه انتخاب می کنند. علاقمندان به تحصیل نزد استاد مذکور، در یکی از محلهای مناسب نظیر مساجد یا اطاقهای مدارس علمی، گرد استاد مورد نظر خود حلقه وار جمع می شوند و از تدریس او بهره مند می گردند.

این شیوه که از آن به حلقه های آزاد تعبیر می شود، تا کنون نیز شیوه رایجی است، ولی آنچه به عنوان یک تحول جدید در کلاسداری، نخست در حوزه علمیه قم و سپس در حوزه های علمی دیگر بوجود آمد، مدرسه منتظریه معروف به حقانی بود. این مدرسه با همت و ابتکار شهیدان بزرگوار، آیت الله قدوسی و آیت الله بهشتی تاسیس شد. شخصیتهای علمی دیگری چون آیت الله علی مشکینی و آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جنتی و برخی دیگر از چهره های علمی سرشناس حوزه علمیه قم نیز، در پشتیبانی و حمایت از این مدرسه نقش موثری داشتند.

در این مدرسه، علوم اسلامی تا پایان دوره سطح۱ تدریس می شد و با مدیریت متمرکز و تشکیل کلاسهای مخصوص به هر دوره و مواد علمی ویژه آن اداره می شد. پس از تأسیس موفقیت آمیز این مدرسه در قم، مدارس فراوان دیگری به همین سبک در قم و دیگر مراکز حوزه های علمی در ایران و خارج از آن بوجود آمد.

این مدرسه توانست در جریان انقلاب اسلامی، نقش محور جنبش انقلابی را در حوزه علمیه قم ایفا کند و تربیت یافتگان آن در جریان انقلاب و پس از پیروزی آن، نقش فعال و تعیین کننده ای داشتند.

موسساتی از جمله موسسه «در راه حق» که حدود سال ۱۳۴۷ هجری شمسی با همکاری آیت الله مصباح یزدی و آیت الله محسن خرازی تاسیس شد و نیز موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی رحمه الله که به دستور آیت الله خامنه ای و با ابتکار و مدیریت آیت الله مصباح یزدی بوجود آمد از جمله موسساتی هستند که نقش مهمی در تحولات گذشته و حال حوزه علمیه قم ایفا نموده اند.

۱- در حوزه های علمی شیعی سه دوره درسی وجود دارد: ۱- دوره مقدمات: در این دوره دانشجو علوم ادبیات عرب و منطق و مبادی فقه و اصول را فرامی گیرد، ۲- دوره سطح است که در آن فلسفه و کلام و فقه و اصول را در سطح متوسط فرامی گیرد، ۳- این دوره به آموزش های عالی اختصاص دارد و از آن به دوره خارج تعبیر می شود.

۳- کتابهای درسی

در این مورد، تحولات متعددی در زمینه کتابهای درسی دوره های مقدمات و سطح بوجود آمد که مهمترین آنها کارهایی بود که بوسیله مدیریت مدرسه منتظریه (حقانی)، یا با درخواست آن انجام گرفت. در زمینه ادبیات عرب، به جای کتابهای قدیم نظیر صرف میر، تصریف، بدایه، صمدیه و امثال آنها، کتابهای جدیدی نظیر مبادی العربیه، و النحوالوافی که از پیش، توسط برخی از ادب شناسان عرب به نگارش درآمده بود استفاده شد. در زمینه منطق، از کتاب المنطق شیخ محمد رضا المظفر که از شخصیت های علمی بزرگ حوزه علمیه نجف اشرف که خود از بنیانگذاران جنبش نوآوری در حوزه نجف بود، استفاده شد. کتاب اصول الفقه همین استاد بزرگ نیز مورد استفاده فراوان قرار گرفت. کتابهای تحریرالمعالم، و الرسائل الجدیده دو اثر نوین علمی بود که به منظور جایگزینی معالم و رسائل که در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت به درخواست مدیریت مدرسه منتظریه توسط آیت الله علی مشکینی به نگارش درآمد. به درخواست همین موسسه، در رشته فلسفه، استاد علامه آیت الله طباطبایی دو اثر ارزشمند خود به نامهای بدایه الحکمه و نهایه الحکمه را که حاوی یک دوره کامل فلسفه در سطح مقدماتی و متوسط بودند به نگارش درآورد. این دو اثر، نخست در این مدرسه و سپس در سایر مدارس و حلقه های آزاد تدریس، رواج پیدا کرد و جایگزین کتابهایی نظیر شرح تجرید علامه حلی، و شرح منظومه سبزواری، و نیز شرح اشارات خواجه نصیرالدین طوسی گردید.

کتاب التمهید فی علوم القرآن تألیف آیت الله معرفت که قبلاً بدان اشاره شد، پس از تلخیص، به عنوان کتاب درسی در رشته علوم قرآنی مورد استفاده قرار گرفت.

در دو دهه اخیر، کتابهای استاد علامه شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، به تدریج در حوزه علمیه قم رواج یافت و در رشته فلسفه کتاب فلسفتنا، در رشته علم اصول کتاب دروس فی علم الاصول که حاوی سه دوره این علم است در سه مرحله ابتدایی، متوسط و عالی به عنوان جایگزین کتابهای معالم، رسائل و کفایه رواج نسبی یافت.

یکی از مهمترین تحولات در رشته تعلیم، تحولاتی است که در زمینه دروس عالی فقهی و اصولی در حوزه رخ داده است. در رشته علم اصول نوآوری های استاد گرانقدرمان، شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، تحول بزرگی در تاریخ این علم به شمار می رود که در اینجا فرصت پرداختن به آن نیست. تدوین منطق استقراء و بکارگیری آن در مباحث اصولی یکی از نادرترین نوآوری هایی است که توسط ایشان در علم اصول به وجود آمد.

در مباحث فقهی، یکی از مهمترین تحولات، مطرح شدن فقه سیاسی است که آغازگر آن در این برهه امام خمینی رحمه الله است. ایشان در نجف اشرف در سالهای ۱۳۴۹-۱۳۴۸ هجری شمسی، با طرح مساله حکومت اسلامی در مباحث فقهی، که پس از آن به عنوان «حکومت اسلامی» منتشر شد، فصل نوینی در مباحث فقهی گشود، که مباحث و تحقیقات فراوانی در پی داشت و مسیر مباحث فقهی را به سوی مباحث سیاسی و دیگر مباحث زنده اجتماعی تغییر داد. پس از پیروزی انقلاب، دامنه این مباحث بسیار گسترده شد و منجر به تحقیقات فراوانی در زمینه های گوناگون مسائل سیاسی و اجتماعی گردید.

ب – مطالعات و تحقیقات:

در زمینه مطالعات و تحقیقات، تحولات متنوعی در حوزه علمیه قم بوجود آمده است که در چند مطلب خلاصه می شود:

۱- شیوه های تحقیق

در مقطع زمانی مورد بحث تحولات گوناگونی در روش تحقیق در حوزه های دینی بوجود آمده است که بطور خلاصه می توان به چند مورد از آن اشاره کرد:

۱-۱- شیوه کار دسته جمعی

این روش در گذشته حوزه ها به ندرت بکار می رفته است، ولی در نیم قرن اخیر به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه علمیه قم رواج گسترده ای یافت و کارهای علمی گوناگونی با این روش انجام گرفت که از آن جمله می توان به جامع احادیث الشیعه اشاره کرد که توسط جمعی از علمای قم زیر نظر آیت الله العظمی بروجردی به نگارش درآمد و نیز تفسیر نمونه که توسط جمعی از فضلای حوزه علمیه قم زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی به رشته تحریر درآمد.

این روش پس از پیروزی انقلاب به طور بی سابقه ای گسترش یافت و موسسات تحقیقاتی فراوانی با استفاده از روش کار دسته جمعی، کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی گسترده ای انجام دادند.

۱-۲- شیوه تحقیق تطبیقی

اگر چه شیوه کار تطبیقی در تحقیق، از سابقه زیادی در حوزه های دینی شیعی برخوردار است ولی گسترشی که این شیوه در مقطع زمانی مورد بحث پیدا کرد، در سه قرن اخیر سابقه نداشته است. آثار تحقیقاتی گرانبهایی که