پاورپوینت کامل مبانی فقهی قاعده اهم و مهم ۸۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل مبانی فقهی قاعده اهم و مهم ۸۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل مبانی فقهی قاعده اهم و مهم ۸۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل مبانی فقهی قاعده اهم و مهم ۸۰ اسلاید در PowerPoint :

>

چکیده:

مقاله حاضر تحت عنوان منابع استخراج قاعده « اهمّ و مهمّ» با هدف تبیین و تشریح مبانی فقهی قاعده « لزوم تقدیم اهمّ بر مهمّ»، از دیدگاه عقل و شرع، همراه با نقل آراء حضرت امام خمینی(ره) و دیگر فقهای شیعه است.

زیرا که لازمه ساماندهی مباحث گسترده مرتبط با مصالح اهمّ در قالب «فقه المصلحه» با متدولوژی اصول فقه شیعه، اثبات قاعده «اهم و مهم» در احکام و لسان شارع است. بدین نحو که حکم اهم بر مهم هنگام تزاحم، مقدم می شود.

نکته حائز اهمیت این است که قاعده «اهمّ و مهمّ»، قاعد ه ای فقهی- عقلی است که در بعضی از ابواب فقهی مطرح شده است. این پژوهش با استناد به منابع معتبر، به روش توصیفی اسنادی و تحلیلی است.

مقدمه

قاعده «اهم و مهم» قاعده ای فقهی- اصطیادی است که فقیه و در مواردی مکلف براساس آن استنباط کرده یا استنباط خود را محک می زند. فقیهان به این موضوع تصریح نکرده و آن را به عنوان یک مساله علمی مورد نظر قرار نداده اند، البته اعتقاد بر این است که کم و بیش در کتاب های قواعد فقهی به استطراد و اشاره به قاعده «تقدم اهم بر مهم» پرداخته شده است که به نظر می رسد تا به طور مستقل به این بحث پرداخته نشود حق مطلب ادا نگردیده و جوانب آن مبهم می ماند.

بنابراین با امعان نظر به اهمیت مسأله و مطرح شدن آن در نظام اسلامی، نگارنده مناسب دیده است تا آن را در یک مقاله مستقل، مورد بحث قرار داده و مدارک مربوطه اش را نیز ارائه کند و با بضاعت علمی و توان اندکی که هست، در حد امکان ابعاد آن توضیح داده شود تا برای طالبان و علاقمندان، مطالعه آن آسان شود و راه برای تحقیق و تتبع بیشتر هموار گردد.

زیرا برای گره گشایی از زندگی اجتماعی و سیاسی مردم، باید از قواعد کلی نشأت گرفته از کتاب و سنت و عقل و اجماع، قوانین جزئی را استخراج و به کار بست، تا هم نیازهای جامعه برطرف گردد و هم فقه در عرصه زندگی، حضور چشمگیر و فعال داشته باشد. در این راستا این مقاله به بررسی پاورپوینت کامل مبانی فقهی قاعده اهم و مهم ۸۰ اسلاید در PowerPoint اختصاص داده شده تا مقدمه ای باشد بر پژوهشی مبسوط در این زمینه-ان شاءالله-.

این مقاله درصدد اثبات این فرضیه است که قاعده «اهم و مهم» در احکام و لسان شارع آمده و نیز حکم اهم بر مهم هنگام تزاحم، مقدم میشود. برای اثبات فرضیه مذکور این مقاله به شرح زیر تبویب شد که به نوع خود، بی سابقه است. مقاله حاضر متشکل از دو قسمت است: قسمت اول آن با عنوان بررسی های مفهومی، درای تعاریف مفاهیمی چون: قاعده فقهی و تزاحم، قاعده اهم و مهم از حیث لغوی و اصطلاحی است.

قسمت دوم نیز شامل مهمترین قسمت این مقاله با عنوان «مبانی فقهی قاعده لزوم تقدیم اهم بر مهم» با استناد به دلایل معتبر عقلی است.

مفاهیم

«قاعده»: در لغت به معنی پایه، بنیاد، اصل و اساس یک شیء است (الطریحی،۱۳۶۲ش، ج ۳: ۱۲۹؛ ابن منظور، ۱۴۱۴ق، ج۳: ۳۶۱).

«فقه»: لغت شناسان عرب واژه ی « فقه» را به معنی مطلق «فهم، علم و درک» معنا کرده اند (همان، ج۸: ۱۷۶). تعریف اصطلاحی فقه عبارت است از: «علم به احکام شرعی فرعی از راه ادله تفصیلی آن» (الراغب الاصفهانی، ۱۳۸۳، ج۱: ۶۴۲).

«قاعده فقهی»: در تعریف اصطلاحی قاعده فقهی چنین گفته شده است: «قاعده امری (حکمی) است کلی (فرعی الهی) که در هنگام شناسایی احکام جزئیات از آن، بر تمامی جزئیات خود منطبق باشد.» (تهانوی،۱۹۹۶ق.، ج ۲: ۱۱۷۹- ۱۱۷۶).

«تزاحم»: تزاحم لفظی عربی از ماده ی زحمت است و از ریشه «ز ح م» گرفته شده است که برخی از ارباب لغت آن را چنین معنی کرده اند: «تراکم و ازدحام افراد یا اشیاء درمکانی خاص به نحوی که موجب تنگی جا شود» (خلیل بن احمد،بی تا، ج۳: ۱۶۶)،« به گونه ای که از شدت شلوغی همدیگر را فشار دهند» (جبران، ۱۳۸۰،ج۱: ۹۰۲؛ ابن منظور، ۱۴۱۴ق، ج ۱۲: ۲۶۲).

از نظر اصطلاحی تزاحم چنین تعریف شده است: «هر گاه دو حکم چنان جعل شده باشند که از نظر قانون گذار هر دو مطلوب باشند، ولی در عمل و در مقام امتثال و اجرا تصادفا با هم جمع شوند به نحوی که امتثال هر دوی آن ها با هم در زمان واحد، برای مکلف امکان نداشته باشد و تنها بتواند یکی از آن ها را انجام دهد، تزاحم بین دو حکم رخ داده است.»(مظفر، ۱۴۲۴ق:۲۸۰؛ مختاری مازندرانی،۱۳۷۷، ج۱: ۹۸) مانند انقاذ غریقین و امثال آن «التزاحم عباره عن: تنافی الحکمین فی مقام الامثال لعدم قدره العبد علی امتثالهما معا».

«مهمّ»: «مهم» که از ریشه « ههم م » می باشد، در لغت عبارت است از:«الهِمًّه» با هاء مکسور، به معنای توجه قلب به هر چیزی است.« آهنگ آن چیز را کرد و آن را خواست تا انجام دهد» (جبران، ج۲: ۱۸۲۷ و تهانوی، ۱۹۹۶ق، ج۲: ۱۷۴۴).

«اهمّ»: مراد از «اهم» از حیث لغوی امری را گویند که انجام آن از اهمیت بسزایی برخوردار است و نیز به معنی امری که مهمتر است. خواه مهمتر، از نظر مصلحت اهمی که دارد یا مفسده اهم آن ( الصّفار، ۱۴۲۹ق:۲۴).

« اهمّ و مهمّ»: در اصطلاح به معنای تقدم حکم مهمتر در جایی است که بین دو حکم(مهم و مهمتر) در مقام عمل تزاحم وجود دارد. بنابراین، هرگاه بین دو واجب تزاحم باشد، در مقام رفع تزاحم، در صورتی که یکی اهمیت بیشتری داشته باشد، مقدم می گردد وجوبا و باید به اهمّ عمل نمود. مثل آن که دو نفر درحال غرق شدن هستند، بر ما واجب است هر دو را نجات دهیم ولی ما فقط می توانیم یک نفر را نجات دهیم، لکن چون یکی دانشمند است(اهمّ) و دیگری فردی معمولی(مهمّ)، باید دانشمند(اهمّ) را نجات داد.) این راه حل را، قاعده لزوم تقدم اهم بر مهم می گویند.»(جمعی از محقّقان،۱۳۸۹: ۶۱۳)،

بنابراین منظور از اصطلاح «تزاحم بین اهم و مهم» همان تدافع بین آنهاست، خواه بین دو مصلحت یا دو مفسده یا مصلحت و مفسده. پس وقتی که گفته می شود تزاحم مصلحت اهم با مهم، مراد مصلحت شدید و قوی تر است؛ که به حکم عقل انجام کاری که اهمیت آن کمتر است، قبیح است و در نهایت حکم به لزوم ترجیح اهم بر مهم دریافت می شود.

ادلّه قاعده فقهی اهمّ و مهمّ

برای شناخت ادله و مدارک و مستندات قاعده اهم و مهم، باید به منابع اصیل و دست اوّل مراجعه کرد. منابع فقه از نظر شیعه که در اصطلاح فقهاء و اصولیون«ادله اربعه» خوانده می شوند (مطهری،بیتا، ج ۳: ۲۵۳ )، عبارتاند از:قرآن، سنت، اجماع و عقل. در این مقاله سعی شده است در حد امکان با استناد به منابع اصلی و فرعی، به استخراج قاعده فقهی اهمّ و مهمّ پرداخته شود.

منابع اصلی مورد نظر در این قاعده را می توان به دو دسته کلی ادله لفظی و ادله غیر لفظی تقسیم کرد.منظور از ادله لفظی استناد به کتاب و سیره و سنت منقول از حضرات معصومین(ع) است و مراد از ادله غیر لفظی (لبّی) استناد به عقل و اجماع، سیره عقلا و متشرعه است. منابع فرعی نیز با استناد به قواعد ناظر بر قاعده و نیز ضرورت های فقهی استخراج شده است.

راقم این سطور در مقاله حاضر با جستجو در متون فقهی، به استخراج مبانی فقهی که به نوبهی خود بی سابقه بوده و از اهمیت ویژهای در عصر حاضر برخوردار است پرداخته، و با استناد به آن ها، اثبات کرده است که «اهم و مهم » در احکام و لسان شارع آمده و باید آن را تبیین کرد و نیزحکم اهم بر مهم هنگام تزاحم مقدم و مرجح است.

خلاصه نموداری منابع استخراج قاعده فقهی «لزوم تقدیم اهمّ بر مهمّ»:

۱. ادله لفظی

۱-۱: استناد به کتاب

با توجه به اهمیت قاعده عقلی- شرعی «اهم و مهم» آیات کثیری از قرآن کریم به طور غیر مستقیم، مربوط به این بحث است. به عنوان نمونه:

۱- یکی از احکامی که در قرآن بیان شده است، حرمت خوردن گوشت مردار است، اما اگر انسان در موقعیتی قرار بگیرد که ناچار باشد از گوشت مردار بخورد و اگر این کار را نکند جان او به خطر می افتد و تلف می شود.

حال آنکه ادله زیادی داریم که حفظ نفس واجب است؛ بنابراین در چنین حالتی امر دائر است بین اینکه انسان از گوشت حرام بخورد و یا جانش به خطر بیفتد و از آنجایی که حفظ نفس اهمیت بیشتری دارد، شارع مقدس اجازه داده است که انسان مضطر از گوشت مردار بخورد.(البقره:۱۷۳)، بر این اساس در قانون، باید اهمّ و مهمّ رعایت شود. حفظ جان، مهم تر از حرام بودن مصرف مردار است. پس در اسلام بن بست نیست،« وقتی اضطرار پیش آید مصرف حرام ها مجاز می شود».(قرائتی،۱۳۸۳،ج ۳: ۳۷۲)

۲- نمونه دیگر این است که اظهار کفر و شرک نسبت به خداوند از گناهان کبیره است و بالاجماع حرام است. اما جایی که جان انسان بهخطر بیفتد اظهار آن اشکال ندارد از باب اکراه اگر انسان را مجبور کنند که کلمات کفر آمیز به زبان بیاورد و اگر آن کار را نکند او را می کشند این عمل جایز است. قرآن می فرماید:«کسانی که بعد از ایمان کافر شوند بجز آنها که تحت فشار واقع شده اند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است عذاب عظیمی در انتظارشان است».(آلعمران:۱۰۶؛نحل: ۱۰۶)

علاوه بر این آیات دیگری که دلالت بر جواز تقیه و جواز استفاده از محرمات در حال اضطرار می کنند وجود دارد، که نمونه هایی از تمسک به قاعده اهم و مهم در قرآن است.

۳- و نزد مسجد الحرام با آنها جنگ نکنید، مگر آنکه آنها در آنجا با شما بجنگند، پس اگر با شما جنگ کردند، آنها را (در آنجا) به قتل برسانید. چنین است جزای کافران.(البقره:۱۹۱)

۴- ماجرای حضرت موسی و حضرت خضر(ع) (الکهف:۷۸.۷۱ و الکهف:۸۲.۷۹ )، نیز به وضوح دال بر قاعده تقدیم اهمّ بر مهمّ است.(تفسیر نمونه، ج ۱۲: ۵۰۵؛ نجفی خمینی، ۱۳۹۸ ق، ج ۱۰: ۳۸۲؛ مکارم شیرازی، بیتا.ج ۷: ۳۳۱)

۵- در قرآن موضوع اهمّ و مهمّ رعایت شده است؛ شاهد مثال آن آیه ۶۰ سوره توبه است که به ترتیب به ذکر کسانی که در دادن صدقه در اولویت هستند، پرداخته است.(موسوی سبزواری ، ۱۴۰۹، ج ۴: ۳۵۰؛ رازی، ۱۴۲۰ ق، ج ۱۶: ۷۷).

۶- از آیه ای دیگر (النساء: ۱۴۸) چنین مستفاد می شود که در تزاحم ارزش های انسانی، باید اهم رعایت شود. ارزش دفاع از مظلوم، بیش از ارزش حیا و سکوت است. (قرائتی، ج ۲: ۴۲۱).

یکی از علمای اهل سنت در اجتماع مصالح و مفاسد، با استناد به آیه ای از قرآن می گوید: « زمانی که مصالح و مفاسد اجتماع کردند، در صورت امکان باید مصالح را جلب و مفاسد را دفع کنی. اینگونه در اجتماع مصالح و مفاسد عمل کن تا امر الهی را امتثال کرده باشی، همانطور که خداوند فرموده: پس تا می توانید تقوای الهی را پیشه کنید (التغابن: ۱۶)» (العز بن عبد السلام، بیتا، ج۱: ۶۸)

۱-۲: استناد به سنت

علاوه بر تاییدات قرآنی در سنت نیز موارد زیادی وارد شده است که احکام صادر شده در آنها از مصادیق این قاعده می باشد و دال بر ضرورت تقدیم اهمّ برمهمّ است.

۱-۲-۱: قاعده «اهمّ و مهمّ» در سیره پیامبر خاتم(ص)

با تعمق بر عملکرد پیامبر گرامی اسلام در خواهیم یافت که سیره عملی آن حضرت در روابط فردی واجتماعی و حکومتی در تزاحمات،لحاظ اهمّ و مهمّ بوده است.

گروهی از روایات از ایشان وارد شده است که دلالت بر جواز دروغ گفتن در موارد خاصی می کند و حتی قسم دروغ خوردن برای نجات جان دیگران، جایز است. (عاملی، ۱۴۰۹ق،ج۱۶: ۱۳۴)

پیامبر اکرم به عمار یاسر دستور دادند که اگر دشمنان از تو خواستند به پیغمبر بدگویی کنی این کار را بکن.(ابن اثیر،ق. ج۱: ۵۹۰)

آن حضرت در سال چهارم هجری در جنگ با قبیلهی بنی نضیر مصلحت را چنان دیدند که برای به زانو درآوردن یهودیان دستور قطع درختان را صادر کنند (همان، ج۲: ۶۵)، یا در صلح حدیبیه امتیازات زیادی به کفار دادند.(همان: ۸۷)

۱-۲-۲: قاعده «اهمّ و مهمّ» در سیره ائمه اطهار((ع))

ائمه اطهار (ع) پیوسته بطور مستقیم و غیر مستقیم به رعایت اولویت ها و مرجحات توصیه می کردند که در این جا به چند نمونه اشاره میشود:

«اذَا اجْتَمَعَتْ حُرْمَتانِ طُرِحَتِ الصُّغْری لِلْکبْری» وقتی که دو حرمت (حرمت در این جا یعنی: احترام که شامل واجب و حرام هر دو می شود) جمع شد، کوچکتر را باید بخاطر بزرگتر رها کرد. حدیث بودن این جمله مشکوک است؛ هر چند از اقبال عام برخوردار است.

از امام علی بن حسین(ع): نقل است که: «آنگاه که واجب و مستحبی جمع شدند از واجب(أهمّ) آغاز می شود.إِذَا اجْتَمَعَتْ سُنَّهٌ وَ فَرِیضَهٌ بُدِئَ بِالْفَرْضِ».(محمد باقر مجلسی، بیتا، ج۲،: ۲۷۸؛ شیخ طوسی، ۱۳۶۵، ج۱: ۱۰۹؛ شیخ طوسی، ۱۳۶۳، ج۱: ۱۰۱)

۱- از حضرت امام علی(ع) نقل است که: «اگر نافله ها (عبادات مستحبی) به واجبات (أهمّ) ضرر رساندند، مستحب را ترک کنید. إِذا اضرتِ النَّوافِل بِالفَرائِض فِارفضُوها ». (محمد باقر، مجلسی، بیتا، ج۸۴،: ۳۰؛ فیض الاسلام، ۱۳۷۳: ۱۲۲۲)

۲- موضوع مستفاد شده به روایتی از امام