پاورپوینت کامل آثار برگزیده، نقد نظریه ابن سینا در تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلم ۵۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل آثار برگزیده، نقد نظریه ابن سینا در تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلم ۵۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۵۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل آثار برگزیده، نقد نظریه ابن سینا در تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلم ۵۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل آثار برگزیده، نقد نظریه ابن سینا در تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلم ۵۸ اسلاید در PowerPoint :

>

چکیده

تبعیت یا عدم تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلم، از جمله مسایل پراهمیت در دانش منطق است. در این مسئله، دو پرسش اساسی، قابل طرح است: نخست آن که معنای تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلّم چیست؟ و دیگر آن که آیا دلالت آن ها، تابع اراده متکلّم است یا نه؟ در پاسخ به پرسش نخست، امام خمینی بر اساس قاعده «الغایه تحدّد فعل الفاعل»، پاسخی دقیق و قابل توجه ارائه نموده است.

در پاسخ به دومین پرسش، برخی دلالت را مطلقاً تابع اراده متکلم، عده ای مطلقاً تابع وضع و عده ای دیگر، دلالت الفاظ بر معانی را تابع اراده ای می دانند که بر قانون وضع استوار باشد. مؤیّد نظریه اخیر، آن است که اگر متکلّمِ هوشیار، لفظ را به غرض رساندن معنای مرادش به کار بَرد، قطعاً قرائنی برای دلالت لفظ به آن معنا خواهد آورد و از این رو، مورد مذکور را می توان جزء موارد تبعیت دلالت لفظ از اراده متکلم برشمرد.

مقدمه

همواره در طول تاریخ، اندیشمندان برجسته ای می زیسته اند که با طرح مسایلی پیچیده و گاه مسایلی به ظاهر ساده، اما بسیار دقیق، تأثیری بنیادین و بسیار عمیق تر از سایرین در شکوفایی علم بر جای نهاده و ابواب نوینی را به روی کاوش گران و علم پژوهان گشوده اند. ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابن سینا، از جمله اندیشمندان بزرگی است که در حوزه های متعدّدی از علوم مختلف، آرای بدیع و شگرفی بر جای نهاده است.

ابداعات بسیار این اندیشمند سترگ در دانش منطق و تحوّل آن، بر کسی پوشیده نیست. ابن سینا با طرح نظریه «تبعیت دلالت الفاظ از اراده متکلّم»، بابی را در علم منطق گشود که دامنه آن به بسیاری علوم دیگر، از جمله اصول فقه نیز کشیده شد که به تبع، تأثیر قابل تأمل آن در دیگر نظریات و دیدگاهها، تاکنون معرکه اقوال اندیشمندان قرار گرفته است.

نگارنده در متن پیش رو سعی دارد گزارشی واضح از چالش های نظری به وجود آمده، حول این نظریه ارائه کرده و با بررسی و نقد دیدگاه های مختلف، برای این پرسش که «آیا اراده لافظ، مضیّق دلالت لفظ بوده و لفظ مستعمل، غیر از معنای مرید را نمی رساند یا الفاظ برای دلالت بر معنا، از اراده متکلم تبعیت نمی کنند؟»، پاسخی موجّه ارائه کند.

در این میان، علامه حلی با طرح نظریه «تبعیت دلالت لفظ از قانون وضع» و قطب الدین شیرازی با جمع دو قول مذکور، به جرح نظر ابن سینا پرداخته اند. به هر روی از نظر نگارنده، دلالت اولیه الفاظ، مطلقاً تابع اراده متکلم نیست و تبعیت از اراده متکلم در مرحله پس از آن؛ یعنی با بررسی قرائن حالیه و مقالیه متکلم، امکان پذیر خواهد بود. میان این نظر و دیدگاه قطب الدین شیرازی، شباهتهایی وجود دارد.

واژه شناسی

راغب اصفهانی، دلالت را آن چیزی می داند که به وسیله آن، نسبت به چیزی معرفت کسب می شود (راغب، ۱۴۱۲: ۳۱۶)؛ به عنوان مثال، شنیدن الفاظ، باعث انتقال ذهن به معانی می گردد. بنا بر معنایی که راغب از دلالت ارائه می دهد، صِرف این انتقال ذهن را میتوان دلالت نامید.

اصطلاح شناسی

در تعریف اصطلاح دلالت، میان اندیشمندان، اختلافهایی وجود دارد؛ اما قدر مشترک آن ها را می توان در کتاب «المعجم الفلسفی» چنین یافت: «دلالت، عبارت است از این که از علم به چیزی، علم به چیز دیگر لازم آید. شی ء اول را دال و دومی را مدلول می نامند» (صلیبا، ۱۴۱۴، ج۱: ۵۶۴).

تبیین محلّ بحث

دلالت را از یک نظر به لفظی و غیرلفظی تقسیم می کنند که هر کدام از دو قسم مذکور، خود به سه شاخه عقلی، طبعی و وضعی منقسم می گردد (شیرازی، ۱۳۶۹: ۳۰۶). قطب الدین شیرازی، تقسیم بندی دیگری نیز برای دلالت لفظی ارائه می دهد که آن را در ابتدا به ذاتی و غیر ذاتی تقسیم نموده است.

سپس دلالت ذاتی را که شامل دلالت های طبعی و عقلی است، بی ارتباط با فصاحت و اراده مصوّت دانسته و در تمامی ازمنه و اعصار ثابت می انگارد؛ با این حال، دلالت غیرذاتی که وضعیه است، محلّ نزاع می باشد (شیرازی، ۱۳۸۳: ۳۵).

علت چنین ادعایی واضح است؛ چرا که اگر دلالت الفاظ، ذاتی آن ها بود، هر لفظی در هر جای عالَم و با هر شرایطی، معنای واحدی را به ذهن مخاطب منتقل می کرد؛ هم چنان که شیخ در شفا نیز به این نکته اشاره می کند: «إنّ اللفظ لایدلّ بنفسه وإلاّ لکان لکلّ لفظ حق من المعانی لا یجاوزه» (ابن سینا، ۱۴۰۴: ۲۵ ). شارح مطالع الأنوار نیز با همین دلیل، ذاتی بودن دلالت الفاظ را رد کرده است (رازی، بی تا: ۲۸). قطب الدین شیرازی (رک.به: شیرازی، ۱۳۸۳) و خواجه نصیرالدین طوسی (رک.به: طوسی، ۱۳۸۵) نیز مسئله مذکور را با دلایل مشابهی یادآور شده اند که برای جلوگیری از اطاله کلام از ذکر آن ها خودداری می گردد.

ریشه های نقد نظریه ابن سینا

ریشه های اختلاف آراء در مسئله مورد بحث را می توان در موارد گوناگونی جست. عده ای نیز با ذکر قرائنی به بعضی از این موارد اشاره نموده اند؛ از آن جمله، تهانوی است که غرض ادبا را فهم معنای مراد متکلم و غرض منطقیون را صِرف فهم معنی دانسته و علت ایجاد اختلاف بین علما را خلط بین این دو غرض می داند (تهانوی، ۱۹۹۶، ج۱: ۷۹۳-۷۹۲).

اصلی ترین دلیل ایجاد نزاع را می توان اختلاف در تعاریف ارائه شده به شمار آورد. این دلیل را میرزا محمد علی در پاورقی کتاب حاشیه مولی عبد الله ذکر نموده است (یزدی، ۱۴۱۲: ۲۰۱). او علت ادعای خود را، ذکر، یا عدم ذکر قید اراده در تعریف می داند؛ به عنوان مثال، قطب الدین شیرازی، تعریف خود را مقیّد به اراده نموده و دلالت را چنین تعریف می نماید: «آن عبارت باشد از آنکه لفظ به حالتی باشد که توسط علم به وضع از سماع او یا تخیّل او معنایی فهم کنند که مراد لافظ باشد» (شیرازی، ۱۳۶۹: ۳۰۶ ).

با این حال، اثری از قید مذکور در تعریف شمس الدین شهرزوری از دلالت، موجود نیست (شهرزوری، ۱۳۸۳، ج۱: ۵۲). البته جمع بین دو دلیل در اختلاف تعاریف ارائه شده، موجّه به نظر می رسد؛ بدین صورت که دلیل نخست، منشأ دلیل دوم است.

تبیین نظر ابن سینا از لسان امام خمینی

ابن سینا در مدخل منطق شفا، ذیل بحث مفرد و مرکب این چنین می نویسد: «إنّ اللفظ لایدلّ بنفسه وإلاّ لکان لکلّ لفظ حق من المعانی لایجاوزه بل دلالته تابعه لاراده اللافظ فإذا أرید بلفظ العین مثلاً الینبوع دلّ علیه و إذا ارید الدینار دلّ علیه و لو خلا عن الاراده لم یکن دالاًّ علی شی ء بل لایکون لفظاً عند کثیر من أهل النظر» (ابن سینا، ۱۴۰۴: ۲۵).

ابن سینا در این عبارت، مدّعی می شود که دلالت لفظ بر معنای آن، تابع اراده متکلم بوده و لفظ بر هر معنایی که او از آن اراده کند، دلالت خواهد کرد؛ مثلاً لفظ «عین» که مشترک بین چندین معناست، اگر لافظ از آن، اراده معنای «چشمه» کند، قطعاً به همین معنا دلالت می نماید و اگر معنای «دینار» را اراده کند، دال بر معنای «دینار» خواهد بود.

در ادامه از این مقدار هم پیش روی نموده و صوتی که همراه با اراده نباشد را نه تنها دال بر معنای معینی نمی داند، بلکه اساساً آن را لفظ به حساب نمی آورد. محقق طوسی نیز در شرح اشارات، ذیل بحث مذکور، نظر ابن سینا را تأیید می نماید (طوسی، ۱۳۷۵، ج۱: ۳۲)؛ گرچه نظر وی در این رابطه، معتدل تر از دیدگاه ابن سینا بوده و او عدم دلالت لفظ بر معنای مراد متکلم را فقط باعث عدم اطلاق اصطلاح دال بر آن می داند، نه این که لفظیت آن را انکار کند.

پیش از تبیین نظریه، این نکته شایان ذکر است که منطقیون دیگری نیز مسئله تبعیت دلالت از اراده را مطرح نموده و بدون این که توضیح و تفصیلی درباره این مطلب بدهند، از بحث عبور کرده اند (رک.به: ساوی، ۱۳۸۳؛ دغیم، ۲۰۰۱).

امام خمینی در کتاب تنقیح الأصول پس از اعلام رأی خویش که «دلالت، تابع اراده نیست»، در صدد تبیین معنای اراده در کلام ابن سینا و محقق طوسی برآمده و با بررسی فروض مختلف عقلی که می توان کلام او را حمل بر آن نمود، بحث را به دقت، منقّح نموده است.

نخستین فرضی که امام مطرح کرده است، این است که تبعیت دلالت از اراده بدین معناست که هر معنایی که متکلم از لفظی اراده کند، همان معنا به ذهن مخاطب منتقل می شود؛ به عنوان مثال، وقتی شخصی، لفظ «سیب» را به کار برده و آن را اراده کند، صرفاً لفظ «سیب» به همان معنا دلالت می کند و در غیر این صورت، دلالتی رخ نخواهد داد.

فرض دیگری که امام در تبیین نظر مذکور بیان می دارد، معنایی شبیه به معنای نخست می باشد، با این تفاوت که در این فرض، وضع عام و موضوع له خاص است؛ به این معنا که لفظ برای معنای عامّی وضع شده، اما برای مصادیق جزئیه اش استعمال می شود؛ به عنوان مثال، لفظ «سیب» برای معنای عام «سیب» به ضمیمه اراده وضع شده است، اما در هر مورد از استعمال، برای سیب خاصی با اراده ای مخصوص به آن و به صورت جزئی به کار می رود. امام خمینی حمل کلام ابن سینا بر مطالب مذکور را نادرست می داند.

اما آخرین فرض مطرح شده توسط امام، آن است که وقتی واضع، اراده می کند لفظی را برای معنایی وضع کند، حتماً غایتی برای این فعل خود (وضع) در نظر گرفته است که همان انتقال معنای مورد نظر به