پاورپوینت کامل گناه، خطا، اشتباه و رابطه‌ی آن‌ها با فقه اسلامی ۶۳ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل گناه، خطا، اشتباه و رابطه‌ی آن‌ها با فقه اسلامی ۶۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۶۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل گناه، خطا، اشتباه و رابطه‌ی آن‌ها با فقه اسلامی ۶۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل گناه، خطا، اشتباه و رابطه‌ی آن‌ها با فقه اسلامی ۶۳ اسلاید در PowerPoint :

در این نوشتار سعی داریم این سه مفهوم را واشکافیم و مدلول و دامنه‌ی کاربرد آن‌ها را مشخص کنیم و رویکرد دین را (به معنای اعم) و فقه (به معنای اخص) در مورد آن‌ها بررسی کنیم؛ رویکرد ما در این مقاله توصیفی و تبیینی است و داوری ارزشی‌ای پیرامون احکام دین یا اخلاق یا دانش بشری نمی‌کنیم.

اگرچه همان‌طور که عنوان مقاله وعده می‌دهد باید این سه مقوله را در پس‌زمینه‌ی عرفی‌شان معنا و تفسیر کرد، اما از آنجا که عرف عام این الفاظ را همیشه لزوماً در معنای اصلی‌شان به کار نمی‌برد و حتی گاه یکی از آن‌ها را به خطا به جای دیگری به کار می‌برد، ما در ابتدا معنایی را که از این سه کلمه در نظر داریم ابراز و سپس رابطه‌ی آن‌ها را با هم و نیز با دانش فقه بررسی می‌کنیم.

مقدمه

در این نوشتار سعی داریم این سه مفهوم را واشکافیم و مدلول و دامنه‌ی کاربرد آن‌ها را مشخص کنیم و رویکرد دین را (به معنای اعم) و فقه (به معنای اخص) در مورد آن‌ها بررسی کنیم؛ رویکرد ما در این مقاله توصیفی و تبیینی است و داوری ارزشی‌ای پیرامون احکام دین یا اخلاق یا دانش بشری نمی‌کنیم.

اگرچه همان‌طور که عنوان مقاله وعده می‌دهد باید این سه مقوله را در پس‌زمینه‌ی عرفی‌شان معنا و تفسیر کرد، اما از آنجا که عرف عام این الفاظ را همیشه لزوماً در معنای اصلی‌شان به کار نمی‌برد و حتی گاه یکی از آن‌ها را به خطا به جای دیگری به کار می‌برد، ما در ابتدا معنایی را که از این سه کلمه در نظر داریم ابراز و سپس رابطه‌ی آن‌ها را با هم و نیز با دانش فقه بررسی می‌کنیم.

اشتباه

در اینجا ما در وهله‌ی اول این لفظ را به‌عنوان صفت فعل/ ترک فعلی به کار می‌بریم که «دانش بشری» و «درک عمومی» (

common sense

) خلاف آن را به ما توصیه می‌کند و نه مرجعی دیگر. این فعل/ ترک فعل به لحاظ اخلاقی نیکو یا نکوهیده (قبیح) و یا شرعاً حرام/ واجب دانسته نمی‌شود؛ مثلاً کسی بااینکه می‌داند نوشیدن چای به همراه غذا مانع جذب آهن در بدن می‌شود ولی بااین‌حال این کار را انجام می‌دهد، یا اینکه دندانش پوسیدگی دارد ولی بدون اینکه دلیل موجهی داشته باشد به پزشک مراجعه نمی‌کند. در این موارد ما در مورد مرتکب داوری اخلاقی یا شرعی نمی‌کنیم ولو اینکه رفتارش را اشتباه بدانیم؛ بگذارید این را «اشتباه رفتاری» بدانیم.

اینجا باید بین این نوع اشتباه و اشتباه معرفتی تمایز قائل شد. در اشتباه معرفتی (که در کاربرد عامه خطا هم نامیده می‌شود) عموماً اختیاری در کار نیست؛ به این معنی که فرد با علم و اراده این اشتباه را مرتکب نشده همانند کسی که عقیده‌ای خلاف واقع دارد‍، یا دانشجویی که یک معادله‌ی ریاضی را اشتباه حل می‌کند، اگرچه قصد «انجام فعل» (پاسخ به سؤال) را داشته است، اما چون قصد «تحقق نتیجه» (پاسخ نادرست) را نداشته، اگرچه جوابش اشتباه است اما علی‌الاصول نمی‌توان کار او را اشتباه توصیف کرد، چون فعل اشتباه به این معنی که ما به کار می‌بریم پیش‌فرضش اختیار است حتی اگر اخلاقی/ ضد اخلاق هم نباشد؛ بگذارید این دو معنا از اشتباه را «نادرست درجه اول» بنامیم.

تا اینجا احتمالاً خواننده‌ی گرامی تصدیق می‌کند که صحت/ اشتباه (رفتاری/ معرفتی) در دایره‌ی خطا و صواب اخلاقی نمی‌گنجد و این دو حوزه محدوده‌های جدا از هم دارند.

خطا

«خطا» از میان معانی متعددی که دارد در این نوشتار به معنی خطای اخلاقی است، کاری که اخلاقاً نباید انجام داد، فعل یا ترک فعلی که عرف عام آن را غیراخلاقی تلقی می‌کند، مثل کشتن یک انسان بی‌گناه یا خیانت در امانت؛ در مقابل یک عمل مثبت را حسب مورد حسن، نیک، شایسته و لازم می‌دانند. روشن است که در اینجا این صفات صرفاً به رفتار ما قابل اتصاف هستند نه عقاید ما؛ بگذارید خطا را هم در اینجا «نادرست درجه دو» بنامیم.

گاه برای دفاع از یک عمل شایسته‌ی اخلاقی (اگر نخواهیم از دلایل و دستاویزهای مذهبی استفاده کنیم) دست به دامان دلایل معرفتی درستی یا نادرستی (صحت یا اشتباه) می‌شویم، به‌بیان‌دیگر، شیوه‌ی استدلال ما هم در ساختار هم در محتوا برای محکوم کردن یک فعل غیراخلاقی یا تشویق به یک عمل اخلاقی کاملاً مشابه شیوه‌ی ما در برخورد با یک عمل «اشتباه» یا «نادرستِ نه لزوماً اخلاقی» است. در سطور آینده چند مثال از این مورد آورده می‌شود.

ذکر این نکته به نظر ضروری می‌رسد که این شیوه استدلال علیه یا له افعال نیکو/ زشت اخلاقی شیوه‌ی ناقص و نادرستی است و راه به مقصود نمی‌برد، چون ماهیت افعال اخلاقی با ماهیت افعال معرفتی متفاوت است، به‌بیان‌دیگر، ماهیت نادرستی/ درستی با ماهیت حسن/ قبیح فرق می‌کند، هم ازاین‌روست که برخورد اولیه ما با افعال درست/ نادرست با برخورد با افعال زشت/ نیکوی اخلاقی فرق می‌کند؛ به این معنی که ما عموماً در مقابل فعل اخلاقی (مثبت یا منفی) احساساتمان تحریک می‌شود و شخص را حسب مورد مستحق ستایش یا سرزنش، تشویق یا توبیخ و حتی گاه مستحق پاداش یا مجازات می‌دانیم. پس افعال اخلاقی عنصری مازاد بر درست/ نادرست معرفتی دارند و آن همان برانگیختن «احساسات عمومی» است، ولی فعل درست/ نادرست معرفتی فاقد این خصیصه است.

کوتاه سخن آنکه این دلایل فقط جنبه‌ی معرفتی عمل را ثابت می‌کنند (اگر بکنند) و احساساتی را که پیامد افعال است تبیین یا توجیه نمی‌کند و از آن مهم‌تر اینکه احساساتی را که انگیزه‌ی فعل اخلاقی است، نمی‌تواند شناسایی کند. به طور مثال اگر کسی را می‌بینیم که سیگار می‌کشد یا هنگام صرف غذا روی خوراکش نمک فراوان می‌ریزد، می‌توان علیه عمل او دلایل پزشکی یا زیست‌شناختی ارائه کرد، ولی گمان نمی‌رود بتوان کار او را تقبیح اخلاقی کرد و او را به صرف انجام این افعال فاقد عدالت دانست؛(۱) و از سوی دیگر اگر کسی با یک انسان دیگر به درشتی و خشونت برخورد کند، برای اثبات قباحت کار او نمی‌توان (نادرست است) که دلایل زیستی ارائه کرد (حتی اگر در مواردی عملاً امکان اقامه‌ی این‌گونه دلایلی باشد) و برای اثبات زشتی این فعل و هر فعلی ازاین‌دست باید از اصول‌موضوعه اخلاق کمک گرفت. این نکته زمانی بروز و نمود بیشتری می‌یابد که می‌بینیم خطاهای اخلاقی منشأ پیامدهای اجتماعی می‌شوند؛ مثلاً فقه اسلامی مرتکب را از درجه‌ی عدالت ساقط می‌داند و نتیجتاًّ او را به‌عنوان پیش‌نماز، قاضی یا شاهد می‌پذیرد. این نکته در بحث گناه بیشتر به کار ما خواهد آمد.

یکی از روشن‌فکران معاصر در مصاحبه‌ای که در فضای مجازی منتشر شده نهاد ازدواج را غیراخلاقی می‌داند، ولی دلایلی که اقامه می‌کند معرفتی (به معنایی که گفته شد) هستند؛(۲) دقیقاً به همین خاطر دلایل او ادعایش را ثابت نمی‌کند.

منشأْ درستی/ نادرستی معرفتی فهم مشترک (

common sense

) و یا دانش بشری است، ولی منشأ حسن و قبح اخلاقی (فعلاً اگر فارغ از دین اظهارنظر کنیم) وجدان، احساسات، یا… است. از اینجا می‌توان به بحث حسن و قبح ذاتی یا عقلی افعال در نزد معتزله گریز زد، اما پرداختن به آن فعلاً در حوصله‌ی این مقاله نمی‌گنجد.

مثال دیگری که با این بحث مرتبط به نظر می‌رسد بحث اخلاق باور ویلیام کلیفورد، فیلسوف انگلیسی است؛ تلاش کلیفورد در «اخلاق باور» این بود که اشتباه معرفتی (نادرست درجه یک) را به ساحت خطای اخلاقی (نادرست درجه دو) سرایت دهد و به نوعی نادرستی را نادرستکاری جلوه دهد؛(۳) البته با این تفاوت که او می‌خواست خطای معرفتی در عقیده را مشمول حسن و قبح اخلاقی قرار دهد، ولی آنچه اینجا مدنظر ماست خطای معرفتی در مقام عمل است مگر اینکه ما هم برای عقیده‌ورزی وجهی از عمل و آزادی اراده و اختیار قائل شویم.

گناه

در باب گناه چه می‌توان گفت؟ این مفهوم «کهن‌ترین مفهوم خطای انسانی است که حاکی از زنگار یا لکه‌ایست که فرد را دچار نقصان می‌کند»(۴)؛ دایره‌ی مفهوم و مصداق گناه هم با زشت یا قبیح اخلاقی متفاوت است. در فرهنگ اسلامی برخی از گناهان در دایره‌ی افعال اخلاقی نمی‌گنجند (مثل شرب خمر یا ترک نماز) و دین‌داران در مقابل گناه نسبت به فعل غیراخلاقی احساسات شدیدتری بروز می‌دهند؛ بگذارید گناه را هم «نادرست درجه سه» بنامیم.

منشأ گناه معرفی شدن یک فعل یا ترک فعل همواره گفتار یا کردار و تأکید پیشوایان ادیان است، اگرچه قباحت آن فعل قبل از پیدایش آن پیشوا هم در میان مردم مشهور و مشهود بوده باشد.

از سوی دیگر نقطه‌ی مقابل «گناه» در فعل منهی عنه دینی که «صواب» است نیز نه لزوماً با بایدهای اخلاقی قابل تناظر است نه با درست‌های معرفتی، چون علاوه بر تفاوت‌ها و تباین‌های مصداق‌های آنان، صواب با احساسات خاصه مذهبی همراه است. منهیات دینی جنبه‌ی تابوئیسمی بیشتری نسبت منهیات اخلاقی دارند. گاه برای دفاع و توجیه مفاهیم گناه و صواب از دلایل معرفتی و یا اصول‌موضوعه‌ی اخلاقی کمک گرفته می‌شود. در اینجا نیز ذکر این نکته ضروری است که ما دین‌داران بهتر است به یاد داشته باشیم این دلایل صرفاً تا آستانه‌ی نادرستی معرفتی (درجه یک) و گاه در یک وضعیت بهتر تا آستانه‌ی خطای اخلاقی (درجه دو) مأموریت خود را انجام می‌دهند؛ یعنی مؤدای خود را اثبات می‌کنند و برای اثبات اینکه یک فعل/ ترک فعل خاص غیر از نادرست/ درست بودن یا خطا بودن/ نبودن، گناه هم هست احتیاج به دلیل/ دلایلی مازاد بر دلایل معرفتی و اخلاقی داریم.

برای نمونه اگر بخواهیم از روزه‌داری در فرهنگ دینی دفاع کنیم صرف برشمردن مزایای زیستی یا پزشکی روزه واجب بودن آن را توجیه نمی‌کند، بلکه در بهترین وضعیت درست بودن معرفتی آن را اثبات می‌کند و در این حال اگر مقدمات استدلال خدشه‌ناپذیر باشند برایندشان نهایتاً به ما نشان می‌دهد که روزه برای بدن مفید است. دقیقاً به اندازه‌ای که توصیه‌های یک متخصص