پاورپوینت کامل جایگاه اخلاق و فقه در آثار و فعالیت‌های بانو امین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل جایگاه اخلاق و فقه در آثار و فعالیت‌های بانو امین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل جایگاه اخلاق و فقه در آثار و فعالیت‌های بانو امین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل جایگاه اخلاق و فقه در آثار و فعالیت‌های بانو امین ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

سیده نصرت‌بیگم امین یکی از اندیشمندان زن معاصر است که تاکنون زندگی، شخصیت، فعالیت‌ها و آثار او از جنبه‌های مختلف بررسی و ارزیابی شده است. با توجه به غلبه نگاه فقهی در جامعه مذهبی ایران، وجه فقهی این شخصیت علمی، که آثارش در زمینه‌های مختلفی همچون تفسیر قرآن، اخلاق، حدیث، عرفان و فقه است، برجسته شده و در اصل از او با عنوان مجتهده یاد می‌شود که خود نمایانگر غلبه چنین رویکردی در پرداختن به آثار و معرفی خدمات این بانوی بزرگ است. در این مقاله می‌کوشیم شخصیت علمی بانو و ابعاد مختلف آن را در آیینه آثارش بشناسیم و نشان دهیم خلاف تصور رایج در این زمینه، بانو بیشتر به قرآن‌پژوهی، حدیث‌پژوهی، اخلاق و عرفان اشتغال و تعلق خاطر داشته است، نه فقه به معنای محدود آن.

سیده نصرت‌بیگم امین یکی از اندیشمندان زن معاصر است که تاکنون زندگی، شخصیت، فعالیت‌ها و آثار او از جنبه‌های مختلف بررسی و ارزیابی شده است. با توجه به غلبه نگاه فقهی در جامعه مذهبی ایران، وجه فقهی این شخصیت علمی، که آثارش در زمینه‌های مختلفی همچون تفسیر قرآن، اخلاق، حدیث، عرفان و فقه است، برجسته شده و در اصل از او با عنوان مجتهده یاد می‌شود که خود نمایانگر غلبه چنین رویکردی در پرداختن به آثار و معرفی خدمات این بانوی بزرگ است. در این مقاله می‌کوشیم شخصیت علمی بانو و ابعاد مختلف آن را در آیینه آثارش بشناسیم و نشان دهیم خلاف تصور رایج در این زمینه، بانو بیشتر به قرآن‌پژوهی، حدیث‌پژوهی، اخلاق و عرفان اشتغال و تعلق خاطر داشته است، نه فقه به معنای محدود آن. گرچه وی در علم فقه توفیقاتی داشت که بسیاری از هم‌عصران او نداشتند، اما شاید بتوان او را از جهت محتوای آثار و دغدغه‌ها، بدون داوری در باب طراز علمی و عمق مباحث، بیشتر شبیه علامه طباطبایی دانست؛ حال آنکه علامه در جامعه مذهبی ما به قرآن‌پژوهی، علم تفسیر، فلسفه و عرفان اشتهار یافته است و بانو به فقه و اجتهاد. به نظر می‌رسد این مسئله عوامل جامعه‌شناختی خاصی دارد که به اختصار به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

مقدمه

شخصیت‌های علمی در تمدن اسلامی به دلایل مختلف و از وجوه متفاوتی برجسته شده‌اند. عوامل مختلفی در این مسئله دخیل است. سنخ فعالیت‌هایی که یک اندیشمند در دوره زندگی‌اش دارد و نیز آثاری که از خود به جا می‌گذارد شاید بهترین ملاک برای داوری در این زمینه باشد، اما گاه ملاک‌ها و عوامل دیگری در این داوری‌ها دخیل می‌شود، به‌گونه‌ای که حتی شخصیت‌هایی که هنوز فاصله تاریخی چندانی با ما نگرفته‌اند و دست‌کم معاصر نسل قبل از ما بوده‌اند چنان دیگرگون به جامعه معرفی می‌شوند که ضرورت می‌یابد دوباره زندگی و آثار آن‌ها بازخوانی شود. بانو امین یکی از این شخصیت‌هاست که به‌رغم اینکه حتی یک اثر مستقل در فقه ننگاشته و فعالیت‌ها و آثارش نشان می‌دهد که بیشتر دغدغه اخلاق، عرفان و قرآن داشته است، به عنوان شخصیتی فقهی در جامعه معرفی شده و حتی با لقب «مجتهده» از او یاد می‌شود. نگارنده در این مقاله می‌کوشد ضمن پذیرفتن این مطلب که بانو امین، به معنای مصطلح، به مقام اجتهاد رسیده بود و معاصرانش به این نکته اذعان کرده‌اند، نشان دهد که فقه، محور اصلی فعالیت‌ها و آثار بانو نبوده، بلکه اخلاق، عرفان، قرآن‌پژوهی و حدیث‌پژوهی اهمیت بیشتری نزد بانو امین داشته است. برای اثبات این ادعا، ابتدا مروری بر زندگی و فعالیت‌های بانو امین خواهیم داشت. سپس می‌کوشیم بانو و دغدغه‌هایش را از خلال آثارش بهتر بشناسیم. بدین‌ترتیب زوایایی از زندگی و آثار او را مرور خواهیم کرد که کمتر مورد توجه قرار گرفته و یا برجسته کردن بعد فقهی او مانع از توجه به آن‌ها شده است. به نظر می‌رسد معرفی تک‌بعدی شخصیتی چندوجهی که آثار متنوعی در زمینه‌های مختلف دارد، به لحاظ اخلاقی روا نیست؛ زیرا اجحاف در حق او و کسانی است که چنین شخصیتی به آن‌ها معرفی می‌شود؛ مسلماً این کار در گذر زمان، به تحریف شخصیت افراد می‌انجامد. ‌

زندگی بانو امین

سیده نصرت‌بیگم امین در ۱۲۷۴ ه.ش. (۱۳۱۲ ه.ق./ ۱۸۹۵ م.) در اصفهان به دنیا آمد. پدرش سید محمدعلی حسینی اصفهانی، ملقب به امین‌التجار و از تجار ثروتمند و سرشناس اصفهان بود. مادرش زهرا، دختر حاج مهدی، ملقب به «جناب» است، که بسیار پرهیزگار و در کمک به مستمندان معروف بود (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۳). والدین بانو متمکن بودند و اهتمام خاصی به تعلیم و تحصیل بانو داشتند. بنابراین وی را در پنج‌سالگی به مکتب‌خانه فرستادند و در حدی که می‌توانستند مقدمات تحصیل او را فراهم کردند. در حالی که در آن زمان شرایط به گونه‌ای بود که کمتر خانواده‌ای دختر را برای تحصیل به مکتب‌خانه می‌فرستاد (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۳-۴). وی در ابتدای تحصیل استعداد چندانی از خود نشان نداد و حتی معلم مکتب‌خانه از تعلیم او ناامید شد، اما به تدریج خوش درخشید (عموخلیلی، ۱۳۷۹: ۳۳). در سیزده‌سالگی با پسرعموی خود، حاج میرزاآقا، معروف به معین‌التجار، ازدواج کرد و هفت فرزند به دنیا آورد؛ اما فقط یکی از آن‌ها زنده ماند و بقیه در دوران طفولیت از دنیا رفتند (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۴-۶). در بیست‌سالگی والدینش استاد خصوصی به منزل دعوت کردند و تحصیل بانو ادامه یافت (عموخلیلی، ۱۳۷۹: ۳۶). وی تحصیل علوم دینی و صرف و نحو را آغاز کرد. بانو عربی را به خوبی آموخت، به طوری که توانست برخی آثار خود را به زبان عربی بنویسد. در سی ‌و دو سالگی یادگیری فقه و اصول و حکمت را آغاز کرد (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۵-۶). وی با سخت‌کوشی و پشتکار تحصیلات خود را در زمان‌های دشوار ادامه داد. در عین حال، توجه کافی به حقوق همسر و فرزندان داشت و در اداره منزل نیز مشارکت می‌کرد. بانو مشقت و گرفتاری را غنیمت می‌شمرد و وسیله تهذیب نفس می‌دانست. وی جدیت خاصی در امر تحصیل داشت و معتقد بود هیچ چیز نمی‌تواند کلاس درس را تعطیل کند، حتی مرگ فرزند.

در ۱۳۰۷ ه.ش. رضاخان کشف حجاب را رسما اعلام کرد و مراسمی برای اقشار و اصناف ترتیب داد و افراد سرشناس را دعوت کرد. این افراد باید به همراه همسران خود و بدون حجاب در مراسم حاضر می‌شدند. معین‌التجار، همسر بانو، نیز به این مراسم دعوت شده بود. بانو، به منظور مخالفت با این دعوت و نیز اصل قضیه کشف حجاب، از اصفهان خارج شد و چهار ماه در قم اقامت گزید. بعدها نیز در کتاب روش خوشبختی‌ (ص۹۰) به تحلیل سیاست‌های غلط سیاست‌مداران و تبیین وجوب حجاب با ارائه ادله عقلی و نقلی پرداخت (ص۹۱-۹۲). وی بعضی مطالب را که جنبه سیاسی داشت بر کتاب روش خوشبختی افزود، اما مامور اداره نشر از چاپ آن سر باز زد. در ۱۳۳۰ ه.ش. نیز مقاله‌ای در پاسخ به شبهات حجاب نگاشت و آن را به یکی از مجلات ارسال کرد (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۶-۸).

افزون بر این، بانو خدمات فرهنگی زیادی داشت. در ۱۳۴۴ نخستین حوزه علمیه خواهران را در اصفهان بنیان گذاشت و آن را مکتب فاطمه (س) نامید. همچنین دبیرستان دخترانه امین را تاسیس کرد که در آن علاوه بر دروس متداول، سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی تدریس می‌شد (همان: ۱۰). به علاوه، جلسات هفتگی اخلاق و تفسیر قرآن برگزار می‌کرد و به تربیت شاگرد می‌پرداخت.

بانو امین ضمن خودشناسی در کسب فضایل اخلاقی نیز بسیار می‌کوشید. چنان‌که گفته‌اند بسیار اهل مراقبه بود و حالات عرفانی و واردات قلبی خاصی داشت که بخشی را خود در کتاب النفحات الرحمانیه منعکس کرده است. این کتاب را به عربی نگاشت تا اسباب سوء فهم واقع نشود. آثارش را با نام مستعار می‌نوشت و گمنامی را ترجیح می‌داد. وی در ۲۳ خرداد ۱۳۶۲ ه. ش. (۱۴۰۳ ه.ق.) درگذشت.

آثار بانو امین

بانو امین نویسنده‌ای است پر اثر. نه‌گانه‌های او عبارت‌اند از:

۱. الاربعین ‌الهاشمیه که نخستین اثر بانوست و در چهل سالگی به زبان عربی نگاشته شده است. این کتاب مشتمل بر چهل حدیث در عقاید، اخلاق، احکام و … است. وی اقوال فیض کاشانی، علامه مجلسی و … را نقل می‌کند و سپس به مقایسه و نقد آن‌ها می‌پردازد. آنگاه یکی از نظریات را برمی‌گزیند، یا خود نظر دیگری عرضه می‌کند. این کتاب را علویه همایونی، شاگرد بانو، ترجمه و شرح کرده است (همان: ۱۲).

۲. النفحات الرحمانیه (به زبان عربی)؛ شامل ۵۶ نفحه که در آن احوالات عرفانی بانو و واردات قلبی او منعکس شده است. وی در مقدمه‌ای نسبتا طولانی علت نگارش این حالات را بیان کرده، راه هر گونه طعن و تهمت را می‌بندد و خویشتن را از تهمت خودستایی و عجب و ریا دور می‌سازد.

۳. مخزن اللئالی فی مناقب مولی الموالی؛ که در یک مقدمه، پنج باب و یک خاتمه به ذکر فضایل و مناقب علی (ع) می‌پردازد.

۴. سیر و سلوک؛ بررسی راه‌های صحیح وصول به سعادت حقیقی و موانع رسیدن به آن.

۵. معاد یا آخرین سیر بشر؛ بررسی عقلی و نقلی دلایل معاد در نه مقاله.

۶. روش خوشبختی؛ تبیین معنای سعادت و خوشبختی و راه نیل به آن به زبانی ساده، همراه با اندرزهای نیکو به زنان مؤمن.

۷. اخلاق و راه سعادت؛ ترجمه و تلخیصی است از تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق ابوعلی مسکویه رازی. البته بانو برداشت‌ها و دیدگاه‌های خود را در حواشی آن آورده است.

۸. تفسیر مخزن العرفان آخرین اثر بانوست که در پانزده جلد به زبان فارسی نگاشته شده است. نگارش این اثر حدود بیست سال (۱۳۷۴-۱۳۹۴ ه.ق.) طول کشید. بانو امین تنها زن مفسر قرآن است که تمام سوره‌های قرآن را تفسیر کرده است (همان: ۴۳-۴۴).۱ بانو در نگارش این تفسیر از آثار مختلفی بهره می‌گیرد و به بررسی و نقد دید‌گاه‌های مفسران متقدم و متأخر می‌پردازد و در برخی موارد نیز دیدگاه خود را در خصوص آیات، توأم با تواضع و به دور از قاطعیت تبیین می‌کند (همان: ۳۵-۳۷). همچنین در تفسیر آیات گاه با رویکرد فلسفی و عرفانی وارد می‌شود و گاه با رویکرد فقهی، اخلاقی و کلامی (همان: ۳۷).

نکته جالب توجه اینکه بانو امین نام تفسیر قرآن خود را مخزن ‌العرفان می‌گذارد و این امر نشان می‌دهد که در نگرش او به قرآن رویکرد عرفانی غلبه دارد، یا دست‌کم اینکه سایر علوم، اعم از فقه، فلسفه، اخلاق و …، زمینه‌ساز معرفت و شناخت خدا خواهند بود و این مقوله‌ای است که در عرفان بیشتر محل توجه واقع می‌شود. بانو امین اهتمام خاصی به معرفت نفس و تهذیب آن داشت و آن را مقدمه‌ای برای معرفت خدا می‌دانست. به همین دلیل می‌کوشید ضمن تفسیر آیات، جنبه‌های عرفانی آن را نیز با استناد به اقوال مفسران یا اتکا به برداشت‌های عرفانی خود از آیات محل توجه قرار دهد (همان: ۴۰). علاوه بر این، نکات اخلاقی و تربیتی ناظر به آیات قرآن و احادیث واردشده در خصوص آیات را نیز به بحث می‌گذاشت (همان: ۴۱).

مرضیه اسلامیت معتقد است آنچه در نظر بانو امین اهمیت داشته بهره‌گیری اخلاقی و تربیتی از تفسیر بوده است (همان: ۴۲). آیت‌الله معرفت نیز معتقد است سبک تفسیر بانو، تربیتی، اخلاقی و مبتنی بر تهذیب نفس و تزکیه است (همان: ۴۳). همچنین، نوعی عقل‌گرایی در تفسیر بانو به وضوح آشکار است، به طوری که گاه دلیل عقلی را بر ظاهر آیات ترجیح می‌دهد (همان). ایازی در کتاب شناخت‌نامه تفاسیر، تفسیر بانو را در زمره تفاسیر جامع قرآن دانسته که صبغه اصلی آن اخلاقی ـ عرفانی است، گرچه به شبهات کلامی نیز توجه می‌کند و بنابراین جنبه استدلالی دارد، اما دغدغه بانو از نگارش آن بهره‌گیری‌های اخلاقی و تربیتی است (ایازی، ۱۳۷۸: ۲۴۷-۲۴۸؛ اسلامیت، ۱۳۸۹: ۱۹۳-۱۹۵).

بانو، خلاف اخباری‌ها، دستیابی به مدلول آیات قرآن و مراد خداوند را امری ممکن می‌داند. همچنین معتقد است از آنجایی که قرآن کتاب هدایت است و قصد دارد پیام خود را به مخاطبان منتقل کند باید این پیام از طریق کلمات، قابل فهم و قابل انتقال باشد؛ چراکه اگر قرآن قابل فهم نباشد، نقض غرض شده و رسالت انبیا ناتمام می‌ماند. گذشته از این، خداوند امر به تدبر و تفکر در آیات قرآن کرده است. اگر تدبر در قرآن و تفسیر آیات آن جایز نبود چنین امری صورت نمی‌گرفت. بنابراین، از دیدگاه بانو، تفسیر قرآن امری ضروری است (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۴۹-۵۱). گرچه بانو در این تفسیر از علوم قرآنی، کلام، فقه، اصول فقه، احادیث، علوم ادبی و بلاغی، عرفان، فلسفه و اخلاق بهره می‌گیرد، اما برداشت‌ها، استنباط‌ها و دید‌گاه‌های خود را نیز بر آن می‌افزاید و در عین حال می‌کوشد از تفسیر به رأی احتراز کند (همان: ۸۵-۱۰۷).

نکته دیگر اینکه بانو در نگارش این تفسیر از آثار فراوانی بهره گرفته که نشانگر گستره مطالعات اوست. برخی از این آثار عبارت‌اند از: تفاسیر قرآنی که قبل از بانو نگاشته شده بود و نیز تفاسیر معاصر (همان: ۱۱۲-۱۳۰)؛ جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت (همان: ۱۳۰-۱۳۸)؛ منابع لغوی مختلف (همان: ۱۳۸-۱۴۳)؛ آثار متنوعی همچون منظومه ملاهادی سبزواری، اربعین شیخ بهایی، احیاء علوم‌الدین، فتوحات، ارشاد القلوب، بصائر القلوب، دلائل النبوه، الاحتجاج، علل الشرایع و … (همان: ۱۴۵-۱۴۹)؛ منابع تاریخی (همان: ۱۴۳).

مخزن العرفان یک تفسیر روایی محض نیست، بلکه اجتهاد و استنباط نیز در آن نقش بسزایی دارد؛ یعنی مفسر برای تبیین معانی آیات به نوعی اجتهاد و تلاش علمی می‌پردازد و در عین حال می‌کوشد از تفسیر به رأی دوری کند (همان: ۱۵۴-۱۵۶). افزون بر این، بانو از روش تفسیری قرآن به قرآن نیز بهره می‌گیرد (همان: ۱۷۱). نکته دیگر اینکه مباحث فقهی در مخزن العرفان چندان به چشم نمی‌خورد و بانو به ندرت برای تبیین آیات، وارد مباحث فقهی می‌شود (همان: ۱۸۷-۱۸۸). مباحث عرفانی نیز بخش دیگری از مطالبی است که در مخزن العرفان به چشم می‌خورد (همان: ۱۸۸-۱۹۱).

۹. جامع الشتات (به زبان عربی)؛ که بخش عمده آن شامل پرسش‌های متعدد اساتید مختلف و پاسخ‌های بانو به آن‌هاست. این کتاب در واقع نگاشته بانو نیست، بلکه شیخ مرتضی مظاهری نجفی آن را گرد‌آوری و تنظیم کرده است.

تأثیرگذاری بانو اصفهانی

آثار بانو اغلب چندین نوبت به چاپ رسید و مخاطبان زیادی یافت. حتی در برخی حوزه‌های علمیه برادران نیز تفسیر قرآن وی تدریس می‌شد. در شهرهای مختلف استان اصفهان و نیز دیگر استان‌ها آثار بانو امین توزیع می‌شد. گاهی نیز شاگردان بانو برای ترویج معارف دینی به شهرهای اطراف سفر می‌کردند و در گسترش اندیشه‌های بانو و معارفی که وی دلمشغول آن بود می‌کوشیدند. علاوه بر این، آوازه بانو از اصفهان فراتر رفت و به سایر شهرها و برخی کشورهای اسلامی هم رسید. علمای اصفهان، تهران، قم و حتی نجف خدمت بانو می‌رسیدند و در برخی زمینه‌های علمی با او سخن می‌گفتند (عموخلیلی، ۱۳۷۹: ۴۷).

ویژگی‌های بانو امین در مقام یک نویسنده

بانو امین نویسنده‌ای است توانا که آگاهانه و مسئولانه می‌نویسد. مهم‌ترین ویژگی‌های وی در مقام نویسنده عبارت است از:

۱. استفاده از زبان ساده و قابل فهم برای همگان

۲. تواضع و پارسایی در اظهار نظر و داوری

۳. توجه به خطاها و لغزش‌های احتمالی در حین نگارش

۴. استقلال فکری و قلمی، به‌رغم استفاده از آثار دیگران و داشتن مطالعات گسترده؛۲

۵. تسلط کافی به هر دو زبان فارسی و عربی؛ گرچه بنا به تشخیص خود و با توجه به شرایط، برخی از آثارش را به فارسی نگاشت و برخی را به عربی

۶. توجه به تقدم و تاخر علوم و میزان اهمیت آن‌ها

۷. سطح علمی درخور توجه در مقایسه با بسیاری از گذشتگان و معاصران

۸. توجه به روش‌های مختلف کسب معرفت و استفاده از آن‌ها در دانش‌اندوزی و انتقال معرفت

۹. توجه به مخاطب و توانایی‌های او در نگارش هر اثر

اجتهاد بانو

چنان‌که معاصران بانو گفته‌اند و اسناد آن نیز موجود است، برخی از علمای معاصر او به وی اجازه اجتهاد داده‌اند که عبارت‌اند از: آیت‌الله حاج میرسید محمدعلی نجف‌آبادی؛ آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی؛ آیت‌الله ابراهیم حسینی شیرازی اصطهباناتی؛ و آیت‌الله محمدرضا نجفی اصفهانی. برخی نیز به بانو اجازه روایت داده‌اند، از جمله: آیت‌الله محمدرضا نجفی اصفهانی؛ و آیت‌الله مظاهری نجفی اصفهانی. افزون بر این، کسانی نیز از بانو اجازه روایت کسب کردند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: آیت‌الله مرعشی نجفی؛ زهیر الحسون (عموخلیلی، ۱۳۷۹: ۳۹-۴۰)؛ علامه سید عباس حسینی کاشانی؛ علامه سید محمدعلی قاضی طباطبایی؛ علامه شیخ عبدالحسین امینی؛ علامه سید محمدعلی روضاتی، علامه شیخ عبدالله سبیتی؛ زینت السادات همایونی و …

اعطای اجازه اجتهاد و روایت به بانو در پی تألیف کتاب الاربعین الهاشمیه بود که وقتی به حوزه نجف رسید تعجب علما را برانگیخت و باعث شد ضمن استقبال و تقدیر از آن، بانو را در قالب پرسش و پاسخ‌هایی بیازمایند و سپس به او اجازه اجتهاد و روایت بدهند (اسلامیت، ۱۳۸۹: ۱۲-۱۳). به‌رغم داشتن اجازه اجتهاد، بانو هیچ اثری که به‌طور مستقل فقهی باشد ننوشت.

دغدغه‌های اخلاقی و تربیتی بانو امین

سعادت یکی از مفاهیم محوری در علم اخلاق است. بانو امین اهمیت زیادی برای تعقل، اندیشه‌ورزی، مطالعه، کسب معرفت و فضایل اخلاقی، با هدف رسیدن به سعادت، قائل بود و در این راه بسیار می‌کوشید. آثار او سرشار از مضامین اخلاقی است.۳ بانو امین به دنبال علم نافع است و علم حقیقی را در یادگیری قیل و قال‌ها نمی‌داند. بنابراین علم را چیزی می‌داند که روحانیت انسان را تکمیل کند و بر عبودیت و ربوبیت او بیفزاید. به عبارت دیگر، علم باید انسان را نورانی‌تر کند نه آنکه بر حجاب ظلمت او بیفزاید. بانو تزکیه را مهم‌تر از تعلیم می‌دانست و معتقد بود علم بدون تهذیب نفس حجاب است.

بانو دغدغه رستگاری خود و هم‌نوعانش، به ویژه زنان، را داشت. وی جلوه‌گری و خودنمایی را یکی از خصایص اصلی زنان می‌دانست که می‌تواند مانع کمالات نفسانی شود. بنابراین بر عفت و حجاب تاکید می‌کرد و معتقد بود تحصیل معارف قرآنی و کمالات معنوی می‌تواند زنان را در مسیر رستگاری قرار دهد. وی آرامش دل را بالاترین خوشبختی می‌دانست (یادنامه بانوی مجتهده: ۲۷-۲۹).

بانو می‌کوشید با نوشتن کتب و مقالات، تاسیس مدرسه و مکتب علمی، برگزاری جلسات تفسیر قرآن، تدریس معارف اسلامی و پاسخ‌گویی به طالبان علم و فضیلت و راهنمایی آن‌ها، بستری را برای تربیت و تهذیب هم‌نوعانش فراهم کند. در دورانی که بانو می‌زیست حتی مردان به ندرت دغدغه علم‌آموزی داشتند، چه رسد به زنان. وی نه تنها خود این راه را می‌پیمود، بلکه دیگران را نیز به پیمودن این راه دعوت و در حد امکان یاری می‌کرد. بانو به مسائل زنان اهتمام ویژه داشت، گرچه هرگز فمینیست نبود. وی در روزگار خفقان، با مشی شخصیتی خود نشان داد که جنسیت نمی‌تواند مانعی بر سر راه رشد و اعتلای فکری، اخلاقی و معنوی زنان باشد.

سید اسماعیل هاشمی، بانو امین و زندگانی‌اش را تجسم اخلاق و فضایل انسانی می‌داند (مجموعه مقالات: ۵۴). حاج محمدعلی امین، تنها فرزند بانو امین، تاکید می‌کند که بانو معتقد بود صحیح نیست کسی در گوشه‌ای بنشیند و تنها به تحصیل علم یا عبادت خداوند بپردازد، اما کاری برای مردم انجام ندهد (همان: ۶۴). بانو امین نگاه خاصی به علم و علم‌آموزی داشت. وی به تبع پیامبر اکرم (ص)، علم را سه قسم می‌داند: «آیه محکمه» که مراد از آن را خداشناسی دانسته‌اند؛ «فریضه عادله» که مقصود علم اخلاق است و «سنه قائمه» که مقصود علم احکام است و عمل به واجبات و ترک محرمات را در پی دارد (یادنامه بانوی مجتهده: ۲۶). بانو امین هرچند از تعابیر علم نافع و غیرنافع به صراحت استفاده نمی‌کند، اما نگرش او دقیقا چنین چیزی است. وی در وصیت‌نامه‌اش پس از تاکید بر تقوا و پرهیزکاری، دانشی را که حاصل تقواست از دانش نظری، که فقط حاصل از علم رسمی است، تفکیک می‌کند. بانو، سعادت و رستگاری را در گرو تحصیل معرفت و محبت الهی می‌داند. همچنین با ذکر احادیث و آیات فراوانی آموزه‌های اخلاقی مهمی را در خلال وصیت‌نامه‌اش طرح می‌کند که عمل به آن‌ها می‌تواند مقدمه رستگاری باشد (نک.: مجموعه مقالات: ۳۶-۴۲). بانو امین به مسائل تربیتی نیز توجه خاصی داشت. وی در کتاب سیر و سلوک انسان را تربیت‌پذیر می‌داند و بر نقش اراده در رشد و کمال انسان تاکید می‌کند. از نظر وی، زندگی عبارت است از مجموعه افکار و احساساتی که انسان را به جاده سعادت یا شقاوت می‌کشاند (امین، ۱۳۸۷: ۶۱-۶۴).

آیت‌الله جوادی آملی بانو امین را مصداق کسانی می‌داند که در نهان و نهادش تحولی واقع شد؛ و صاحب علمی شد که حاصل درس‌های خواندنی مدرسه نبود. همچنین آثار بانو را انعکاسی از شرح حال او می‌داند و به طور خاص بر النفحات الرحمانیه تاکید می‌کند. کتاب سیر و سلوک بانو را نیز شرح و توصیفی گویا از سفرهای چهارگانه متداول در عرفان می‌داند (مجموعه مقالات: ۳۴۹-۳۵۷). علامه جعفری نیز از تعبیر «تولد جدید» در وصف زندگی بانو استفاده می‌کند (جمعی از محققین، ۱۳۸۹: ۱۷۵). واعظ‌زاده خراسانی هم ضمن اشاره به مضامین عرفانی آثار بانو و تلاش وی برای ساده‌نویسی و پرهیز از اصطلاحات فنی، نکته دیگری را نیز برجسته می‌کند و آن این