پاورپوینت کامل چند وام واژه سغدی در شاهنامه فردوسی ۱۰۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل چند وام واژه سغدی در شاهنامه فردوسی ۱۰۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل چند وام واژه سغدی در شاهنامه فردوسی ۱۰۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل چند وام واژه سغدی در شاهنامه فردوسی ۱۰۰ اسلاید در PowerPoint :

زبان فارسی از قابلیت ویژه ای در جذب و پذیرش واژه های بیگانه برخوردار است . افزون بر آن بر بی شمار واژه ی عربی و شمار زیادی واژه های آرامی و ترکی باید از قابل توجهی واژه های ایرانی شرقی نیز در آن نام برد . از آنجا که هیچ زبان شرقی در میان گویش های پدید آورنده ی فارسی نو نیست که بتواند ادامه ی زبان متداول و فرهنگی و تجاری توسعه یافته در ایران دوران ساسانی باشد . لذا واژه های ایرانی شرقی را میتوان در زبان فارسی در زمره ی وام – واژه ها محسوب کرد .

زبان فارسی از قابلیت ویژه ای در جذب و پذیرش واژه های بیگانه برخوردار است . افزون بر آن بر بی شمار واژه ی عربی و شمار زیادی واژه های آرامی و ترکی باید از قابل توجهی واژه های ایرانی شرقی نیز در آن نام برد . از آنجا که هیچ زبان شرقی در میان گویش های پدید آورنده ی فارسی نو نیست که بتواند ادامه ی زبان متداول و فرهنگی و تجاری توسعه یافته در ایران دوران ساسانی باشد . لذا واژه های ایرانی شرقی را میتوان در زبان فارسی در زمره ی وام – واژه ها محسوب کرد .

از جمله ی زبانهای ایران شرقی و رایج ترین آنها سغدی است که زبان فرهنگ ، ادبیات و تجارت بوده و گستره ی آن در مناطق فارسی زبان تا مرزهای چین بوده است . از این گذشته اگر نقش بسیار مهم بخارا و سمرقند – مادر شهرهای زبان سغدی – را در گسترش ادبیات آغازین فارسی مد نظر داشته باشیم ناگزیر باید آمیخته شدن تعداد قابل ملاحظه ای واژه ی سغدی را در زبان فارسی بپذیریم . اگر چه ممکن است تعدادی از واژه هایی که گفته خواهد شد ، به غیر از سغدی ، از سایر زبانهای ایرانی شرقی به عاریت گرفته شده باشد ، اما تفوق تاریخی و فرهنگی زبان سغدی احتمال آن را میدهد که نامبرده زبان وام دهنده باشد .

معدودی از این واژه ها در سغدی و فارسی هم آوا هستند ، از این رو مشکل میتوان گفت که از سغدی به عاریت گرفته شده اند و یا برگردان آن از فارسی ، یا آن که میراثی مشترک در هر دو زبان هستند ، مانند :

۱ ) خذوک

xaouk ( xuouk

) ، خشم ، نا امیدی ، قهر ، رشک ، آزردگی ، م.ج ۱ ، ص ۷۲ ، ل.ف.۲ ، ص ۹۹ – ۱۰۰ ، ب.ق ۳ ، ص ۷۲۰ ، ف.ف ۴ ، ص ۱۴۰۳ ، ل.شه . ۵ ، ش ۸۲۳ با این بیت

به هر کار چون داوری هوش دار خدوکی مکن پند را گوش دار

معجم ص ۵۸ با این بیت :

خدوکی مـــکن پند را گوش دار به هرکار چون در روی هوش دار

در سغدی

yowk

مانوی :

xowk

. اگر این واژه که در هر زبان بسیار کمیاب است توسط فارسی به عاریت گرفته شده بود بیشتر انتظار می رفت غلوک یا خلوک شود .

۲ ) نوک

nauk

« سر هر چیز که تیز باشد ، منقار پرندگان » ، م. ج ، ص ۸۴ ، ل.ف ، ص ۱۰۵ ، ب.ق ، ص ۲۲۰۴ ، ف.ف ، ۴۸۵۵ ، ل.شه . ش ۲۵۳۵ با این بیت :

کنون خوردنت نوک زوبین بود تنت را کفن چنگ شاهین بود

معجم ندارد ، ش بروخیم ، ج ۳ ، ص ۷۳۰ ، ب ۸۸۵ :

کنون خوردنت زخم ژوبین بود تنت را کفن چنگ شاهین بود

ش مسکو ۴ ، ج ۳ ، ص ۲۱۹ ، ب ۳۳۳۵ :

کنون خوردنت نوک ژوبین بود برت را کفن چنگ شاهین بود

نمونه ی دیگرش : ش بروخیم ، ج ۶ ، ص ۱۵۲۰ ، ب ۴۱۷ و ش مسکو ، ج ۶ ، ص ۹۴ ، ب ۴۲۴ :

چگونه رسد نوک تیر خدنگ برین آسمان بر شده کوه و سنگ

در سغدی :

nwk

. احتمالا با

nauha

و

nuha

سکایی در ارتباط است . این واژه در فارسی امروزی تداول بسیار دارد .

۳ ) ستیغ

sitey

«راست ، عمودی ، هم چنین طولانی ، دراز ، طویل و قله ی کوه» م . ج ، ص ۶۶ ، ل . ف ، ص ۸۲ ، ب . ق ، ص ۱۱۰۴ ، ف . ف ، ص ۱۸۳۸ ، ل . شه ، ش ۱۴۴۴ با این بیت :

یکی بود مردانه با گرز و تیغ همه کار و گفتار کردش ستیغ

معجم ، ص ۵۲ :

یکی بود مردانه با گرز و تیغ همه کار وکردار وگفتش ستیغ

با تبدیل

y

به

x

، ستیغ

sitex

را داریم م . ج ، ص ۲۴ ، ب . ق ، ۱۱۰۳ ، ف . ف. ، ص ۱۸۳۷ ، معجم ، ص ۱۰۸ از شواهد لغت فرس از فردوسی :

خم آورد پشت سنان ستیغ ســــرا پرده بر کند هفتاد میخ

این واژه بر اساس فرهنگ ولف یک بار در شاهنامه آمده است . ش بروخیم ، ج ۲ ،ص ۴۸۷ ، ب ۸۷۲ :

خم آورد پشت و سنان ستیخ بــزد تند و بر کند هفتاد میخ

ش مسکو ، ج ۲ ، ص ۲۲۱ ، ب ۶۵۷ :

خم آورد زان پس سنان کرد سیخ بــــزد نیزه بر کند هفتاد میخ

صورت بهتر

sitey

است = در سغدی

stey ., st,yy

« راست ، عمودی» اگر

sitey

از

vsta

باشد اصل سغدی آن محرز می گردد . اما به همان اندازه احتمال دارد که این واژه از ریشه ی (

s

) « نوک دار شده » مشتق شده باشد (مقایسه کنید : واژه ی اوستایی

stija

) در آن صورت با

tiy

فارسی خویشاوندی نزدیک دارد و هر دو صورت میتواند متعلق به میراث مشترک هر دو زبان باشد . این مطلب در مورد واژه ی بعدی نیز صدق میکند .

۴ ) راغ

ray

«جلگه ، دشت ، دامنه ی تپه» (پربسامد) م . ج . ص ۶۴ ، ل . ف ، ص ۷۹ ، ب . ق ، ص ۷۲۰ ، ف . ف ، ص ۱۴۰۳ ، ش بروخیم ، ج ۲ ، ص ۳۱۷ ، ب ۳۲ و ش مسکو ، ج ۲ ، ص ۷۷ ، ب ۲۸ :

نوازنده بلبل به باغ اندرون گرازنده آهو به راغ اندرون

در سغدی :

r,y

(مقایسه کنید

rraa

– سکایی «بیابان» ) معنای « بیابان» با صفت سغدی

r,yyh

«وحشی . متروک ، بیابان » و

r,y

«متروک ، خشک و خالی »تایید میشود . کونو(

konow

) معتقد است که

raya

پشتو احتمالا مشتق از فارسی است . به احتمال زیاد

raga

ایرانی باستان با

ravah

– اوستایی « فضای باز ، آزادی » ، هم چنین « جلگه ، دشت » ( مانند در

ravascarat

) اگر از قشلرشا – باشد ، مرتبط است (مقایسه کنید : واژه ی

ray

بلخی و آسی ).

۵ ) ارمان

arman

« اندوه ، غصه ، دردسر ، زحمت »ل . ف . ، صص ۳۶ و ۱۴۶ شاهد از فردوسی :

به ارمان و اروند مرد هنر فراز آورد گنج و زر و گهر

ب . ق ، ص ۱۰۸ ، ف . ف ، ص ۲۰۶ ، ل . شه ، ش ۵۶ :

به ارمان و اروند مرد هنر فراز آورد گونه گون سیم و زر

معجم ، ص ۲۲ :

به ارمان و اروند مرد هنر فراز آرد از هر سوی سیم و زر

احتمالا در سغدی : ( ,

pw ) rm,,n

« ( بدون ) دردسر و زحمت» واکه های پیش هشت در سغدی معمول است .

۶ )چغد

cuyd

«جغد» (واژه ای کهن و پربسامد ، امروزه با تلفظ

juyd

رایج است) ل . ف ، ص ۳۳ شاهد از فردوسی :

به موبد چنین گفت دهقان سغد که بر ناید از خانه ی باز چغد

ب . ق ، ۶۴۴ ، ف . ف ، ۱۲۹۵ ، نمونه ی دیگر : ش . بروخیم ، ج ۵ ، ص ۱۳۱۹ و ب ۹۱۰ :

وز آنجا بیامد سوی مرز سغد یکی نو جهان دید آرام چغد

ش مسکو ، ج ۵ ، ص ۲۸۹ ، ب ۹۰۰ :

وز آنجا بیامد سوی شهر سغد یکی نوجهان دید رسته ز چغد

در سغدی :

cywt

-برای آنها که با نظام خطی سغدی آشنا نیستند باید خاطر نشان کرد که املای

cywt

– وجود واژه ی

cuyd

را اثبات کرده و تلفظ گویشی هم بودی-

cuyud

– را ارائه میکند که ممکن است چغو

cuyu

« جغد » فارسی را توجیه کند . ل . ف ، صص ۲۷ ، ۳۳ و ۱۶۸ با این بیت از بوشکور :

اگر بازی اندر چغو کم نگر وگر با شه ای سوی بطان مپر و

ب . ق ، ص ۶۴۶ ، ف . ف ، ص ۱۲۹۷ ، معجم ، ص ۷۲ با همان بیت از شکور .

۷ ) زیور

zevar

« پیرایه ، زینت » ب . ق ، ص ۱۷۷۳ ، ف . ف ، ص ۱۰۵۵ ، ش بروخیم ، ج ۳ ، ص ۶۰۵ ، ب ۱۵۱۲ و ش مشکو ، ج ۳ ، ص ۹۲ ، ب ۱۴۱۸ :

پس پرده ی شهریار جهان سه ماهست با زیور اندر نهان

در سغدی :

zywr

پیش از آن که چند وام – واژه ی اصلی سغدی که در شاهنامه ی فردوسی آمده است بررسی شود لازم است چند قانون مهم آوایی سغدی ذکر شود :

الف )

B

سغدی ( =

B

و

F

در سغدی مانوی و مسیحی ) همواره با ف که عملکرد مضاعف

f

و

B

را دارد جایگزین میشود ( = ف در بعضی از دستنویس های کهن فارسی ، در خوارزمی و غیره ) .

ب )

o

سغدی ( بودایی و مانوی ) =

d

سغدی مسیحی ( یعنی

o

) و

t

( یعنی

o

) علی القاعده به صورت ل ظاهر میشود . به نظر میرسد که در بیشتر گویش های سغدی (

s ) d

و

o

ایرانی باستان . آوایی به خود میگیرد که به در غرب بسیار نزدیک است ( به گونه ای که از وام . واژه ی فارسی و نظام نوشتاری سغدی پیداست : حرف

I o

آرامی ) ، حال آن که در تعدادی از گویش های شرقی بیشتر شبیه

d

تلفظ میشده است ( زیرا ایغوریان حرف

o

سغدی را به جای

d

خود به کار می برده اند . از سوی دیگر تمایز میان

o

و

o

در سغدی مسیحی و دقیقا در یغنابی (

d

مبین

t/s

است ) یا خوارزمی باقی مانده است .

ج )

y

سغدی ( =

y

و

x

در سغدی مانوی و مسیحی ) علی القاعده با

y

غ و ندرتا با

x

خ نشان داده می شود . اما به یاد داشت که دو حرف

heth

و

Gimel

معادل حرف

y

سغدی اند ، این مسئله با توالی حروف الفبای ایغوری ( یعنی الفبای تقریبا دست نخورده ی سغدی ) کاملا اثبات می شود که در آن (

q) y

دو بار ظاهر میشود :

a v y ( q ) w z y ( q ) y k d m n s b ( p ) c r s t I ( { s } m q

) .

د ) –

yt

– سغدی که –

yd

– و – –

Bt

سغدی که –

Bd

– تلفظ میشده است به درستی به غد و فد جابجایی حاصل کرده است .

ه ) در وام – واژه ها (-

a,-a )e

– = ه جایگزین پی بند اسمی-

e

( با املاهای – ,

w , – k , – , kw – y , – , y

, و غیره ) شده است به عبارت دیگر پی بند سغدی دقیقا نظیر پی بند فارسی که از نظر ریشه شناسی با آن همانند است ، نوشته می شده است . به هر روی از این روش نگارش می توان استنتاج کرد که پی بند سغدی دارای واکه ای کوتاه بوده است .

به نظر نمی رسد که وام گیری منحصر به گروه خاصی از واژها بوده باشد ، بنابراین نمی توان آنها را به ترتیب موضوعی منظم کرد . پس بهتر است با آغاز

ayaz

شروع کنیم :

۱ ) آغاز

ayaz

« شرع ، ابتدا» م . ج ، ص ۴۸ ، ب . ق ، ص ۴۷ ، ف . ف ، ص ۶۶ ، ش بروخیم ، ج ۱ ، ص ۳ ، ب ۳۶ و ش مسکو ، ج ۱ ، ص ۱۴ ، ب ۳۵ :

از آغاز باید که دانی درست سرمایه ی گوهران از نخست

در سغدی : ,,

y,z

(پربسامد) . افعال

ayaz

– و

ayast

« شروع کردن » ،

frayaz

– و ماضی آن

frayaz

-« شروع کردن» و غیره . در فارسی آغازیدن

ayazIdan

که مصدر قیاسی است به کار می رود . ب . ق ، ص ۴۷ ، ف . ف ، ص ص ۶۷ ، ش بروخیم ، ج ۲ ، ص ۳۱۶ ، ب ۵ و ش مسکو ، ج ۲ ، ص ۷۶ ، ب ۵ :

اگر شاخ بد خیزد از بیخ نیک تو با شاخ تندی میاغاز ریک

۲ ) مل

mul

«شراب» م . ج ، ص ۸۹ ، ل . ف ، ص ۱۲۳ ، ب . ق ، ص ۲۰۳۰ ، ف . ف ، ص ۴۳۲۷ ، در معجم ول . شه . نیامده است ، ش . کلکته ، ص ۱۳ ، ب ۱۳۰۲ :

شده ژاله در گل چو مل در قدح همی تافت از چرخ قوس و قزح

ش بروخیم ، ج ۸ ، ص ۲۲۶۹ ، ب ۳۴ :

پر از ژاله در چنگ گلبن قدح همی تافت از چرخ قوس و قزح

ش مسکو ، ج ۸ ، ص ۱۱ ، ب ۷۷ :

شده ژاله بر گل چو مل در قدح همــی تافت از ابر قوس و قزح

ش کلکته ، ۳۸ ، ب ۳۴ :

سزاوار مسماری و بنـــد و غل نیی در خور تاج و دیهیم و مل

ش بروخیم ، ندارد .

ش مسکو ، ج ۴ ، ص ۹۱ ، ب ۱۲۷۵ :

سزاوار مسماری و بنــد و غل نـه اندر خور تاج و دیهیم و مل

در سغدی

maou

از

muo

( مقایسه کنید

mwoy

فاعلی در مقابل

mow

مفعولی ) که

y

سغدی به صورت ل فارسی در آمده است .

۳ ) ریژ

rez

« مراد ، آرزو » غالبا با

kam

همراه است : « ریژکام » یا « ریژ و کام » (-

u-) rez kam

ل. ف ، ص ۵۷ ، ب . ق ، ص ۹۸۷ ، ف . ف ، ص ۱۷۰۳ ، ل . شه ، ش ۱۱۴۱ :

ترا ریژ آنست که کشته شوم در این آرزو من به سر می دوم

در سغدی

rez

«آرزو ، میل » و به صورت فعلی نیز به کار رفته است :

rez

– «دوست داشتن ، مایل بودن » .

۴ ) کاس

kas

« خوک » در فارسی کاسموی

kasmui

« موی خوک » در فرهنگ ها آمده است . م . ج ، ص ۱۳۸ و ۱۳۹ ، ل . ف ، صص ۵۸ و ۱۷۸ ، ب . ق ، ص ۱۵۶۳ ، ف . ف ، ص ۲۸۲۵ ، ل . شه ، ش ۱۹۸۴ و م . ج ، ص ۱۳۹ مانند آورده اند که از فردوسی نیست :

زبان در کام اعدایش چو خنجر مژه در چشم خصمش کاسمویست

معجم ندارد به نظر میرسد که واژه ی کاس

kas

به تنهایی هرگز به کار نرفته است . البته فرهنگ نویسان با دانستن واژه ی کاسموی ، واژه ی

kas

« خوک » را در فرهنگ ها ضبط کرده اند . ب . ق ، ص ۱۵۶۳ ، ف . ف ، ص ۲۸۲۲ ، ل . شه ، ش ۱۹۸۳ :

اگـــر باز خزند گفت از هراس بـــه هر نامداری یکی مــاده کاس

معجم ندارد . حتی مشکوک است که فردوسی کاس را به معنای « خوک » به کار برده باشد ( نک : ل . شه ، ش ۱۹۸۳ و مقایسه کنید با فهرست ولف ) .

ش بروخیم ، ج ۸ ، ص ۲۵۱۸ ، ب ۳۷۱۴ :

اگــــر باز خزند گفت از هراس بــه هر نامداری یــکی باده کاس

ش مسکو ، ج ۸ ، ص ۲۶۷ ، ب ۳۶۷۹ :

اگــــر باز خرند گفت از هراس بــه هر مایه داری یکی مایه کاس

در سغدی

k,s

۵ ) پتفوز

patfoz

« دهان ، نوک ، پوزه » . این واژه در فارسی معمولا برای حیوانات وحشی ، سگ ها ، پرندگان و نیز آدمی به کار می رود . م . ج ، ص ۵۱ (بتفوز) ، ل . ف ، ص ۴۰ (در دست نویس بتنور که هورن (

Hom

) به غلط بتپوز آورده است و ص ۵۳ بتفوز) ، ب . ق .، ص ۳۶۸ ، ف . ف ، ۶۹۸ ، ل . شه . ، ش ۳۰۵ قرائت بنفوز را ، که غلط است ، ارائه می کند و آن را با بن پوز

bun-I poz

تا آنجا که با

poz

و

poze

فارسی «پوزه ، لب بالایی و غیره» ارتباط دارد ، احتمالا صورت درستی است . ل . شه . ، ش ۳۰۵ :

چـــو رستم بدان اژدهای دژم بدان یال و بنفوز و آن دود و دم

معجم ندارد . ش . کلکلته ، ۱۲ ، ۴۱۰ :

چـــو رستم بدان اژدهای دژم بر آن یال و بتفوز و آن تیـــز دم

ش بروخیم ، ج ۲ ، ص ۳۴۲ ، ب ۴۱۰ :

چو رستم بــدان اژدهای دژم نگه کرد و بــــــر یال آن تیز دم

ش مسکو ، ج ۲ ، ص ۹۷ ، ب ۳۸۷ :

چـو رستم بران اژدهای دژم نگه کرد بــــــر زد یکی تیز دم

در میان قرائت های نادرست متعددی که در ل . شه . آمده است تمفوز یا قابل توجه است زیرا با واژه ی پشتو «پوزه» تائید می شود.

این واژه در سغدی « نوک ، منقار» است در « با منقار یا نوک دراز » .

۶ ) ژغار « فریاد ، نعره» . م . ج .، ص ۳۶ ، ب . ق .، ۱۰۵۹ ، ف . ف ، ص ۱۷۷۶ ، ل . شه . ، ش ۱۳۱۶ :