پاورپوینت کامل نسخ خطی کتابخان? امیرالمؤمنین علیه السلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نسخ خطی کتابخان? امیرالمؤمنین علیه السلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نسخ خطی کتابخان? امیرالمؤمنین علیه السلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نسخ خطی کتابخان? امیرالمؤمنین علیه السلام ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

مخزن کتب خطی کتابخان امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف اشرف، با نزدیک به پنج هزار نسخ خطی یکی از گنجینه‌های ارزشمند خطی است که در آن نسخه‌های ارزشمند فراوانی می‌توان یافت. این نسخه‌ها به همت والای علامه امینی، مردی بزرگ و دانشور با سفرهای متعدد علمی به مخازن و کتابخانه‌های خطی در جهان، گرد آمده‌اند. از آغاز شکل‌گیری مخزن کتب خطی در کتابخانه، تا راه‌اندازی و فهرست شدن نسخه‌ها فاصل چندانی نگذشته و تلاش پی‌گیر علامه و مدیریت فرزندش مرحوم حاج شیخ رضا امینی در به بار نشستن این تلاش‌ها نقش اساسی داشته است

مخزن کتب خطی کتابخان امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف اشرف، با نزدیک به پنج هزار نسخ خطی یکی از گنجینه‌های ارزشمند خطی است که در آن نسخه‌های ارزشمند فراوانی می‌توان یافت. این نسخه‌ها به همت والای علامه امینی، مردی بزرگ و دانشور با سفرهای متعدد علمی به مخازن و کتابخانه‌های خطی در جهان، گرد آمده‌اند. از آغاز شکل‌گیری مخزن کتب خطی در کتابخانه، تا راه‌اندازی و فهرست شدن نسخه‌ها فاصل چندانی نگذشته و تلاش پی‌گیر علامه و مدیریت فرزندش مرحوم حاج شیخ رضا امینی در به بار نشستن این تلاش‌ها نقش اساسی داشته است. در جاى جاى این کتابخانه و خصوصاً در بخش خطى، مى توان اثر دستان و قلم مرحوم علّامه سید عبدالعزیز طباطبائى ـ فهرستنگار این نسخ ـ را دید که در کنار دستخطهاى خودِ علّامه امینى یا مرحوم علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى و مرحوم آیه الله سید محمّد نورى رضوان الله علیهم، در شناسایى نسخ خطى کوشیده اند و گره‌گشایى کرده‌اند.

فهرست مخطوطات این کتابخانه به قلم محقق طباطبائى، در دو مجلد تألیف شده، که بخشى از آن در مجله تراثنا منتشر شده است. اما حتی با انتشار هم این فهرست، همچنان بسیارند نسخه‌هاى ارزشمندى که آن مرحوم، مجال فهرستنگارى آنها را نیافت و همچنان، شناسایى نشده، باقى مانده‌اند. چنانکه با نگاهى به این مخطوطات دریافتم که آنچه فهرست شده است، از سوى فهرستنگار گزینش نشده بوده، و نسخه‌هاى نفیسى همچون شفاى بوعلى از قرن پنجم و تبیان شیخ از قرن پنجم، و چندین نسخه نفیس دیگر، همچنان فهرست نشده باقى مانده‌اند.

آنچه در پى مى‌آید برگزیده‌اى است از نفائس این کتابخانه که از مطاوى فهرست آن مرحوم، استخراج شده است و اطلاعات آن فهرست عیناً منعکس شده.

تلاش خواهد شد تا در این بخش از سایت کتابخانه، به تدریج معرفی تفصیلی نسخه‌ها همراه با ارائ تصویر کامل برخی نسخ منعکس گردد و در دسترس محققان قرار گیرد.

نسخه‌هاى خطى کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام از چند جهت قابل توجهند:

۱. کتابخانه نسخه هاى قدیمى و سالخورده اى دارد.

۲. در میان این نسخ، میراث علماى شیعه فراوان است.

۳. در این میان نسخى که هرچند سالخورده نیستند اما به خط مؤلف‌اند یا در زمان حیات مؤلف کتابت شده‌اند بسیارند.

۴. همچنین نسخه‌هایى هست که متعلق به کتابخانه هاى شاهزادگان، از جمله صدرالسلطنه و فرهاد میرزا معتمد الدوله و مبشر السلطنه هستند، و گاه نسخه‌هاى سلطنتى چشمگیرى در آن میانه به چشم مى‌خورد.

۵. در آخر، مى‌توان نسخه‌هاى تزئینى و هنرى بسیارى را که در این کتابخانه گرد آمده است مشاهده کرد. نسخه‌هایى که از لحاظ ظرافت‌هاى تذهیب و خطاطى و نگارگرى و جلدسازى، حائز اهمیتند۱.

در این یادداشت، تنها به ذکر چند نسخه ارزشمند این کتابخانه به عنوان نمونه مى‌پردازیم که قدمتى دارند یا به خطوط مؤلفند و یا اجازه و دستخط علماى بزرگ را دارند. از این نمونه‌ها نسخه‌هاى بسیار دیگرى در این کتابخانه هست که اینجا ذکر نشده‌اند و تنها چند نسخه به عنوان نمونه عرضه مى‌شود. از کتابهاى شاهزادگان نیز تنها اکتفا به کتابهاى صدرالسلطنه مى کنیم. امیدوارم در آینده فهرست کاملى از نفائس این کتابخانه عرضه شود.

اما آنچه که فهرست نشده است:

(ش. ۱۷۱) التبیان

تفسیر شیخ الطائفه طوسى.

نسخه بسیار ارزشمندى است در ۲۸۱ برگ، از قرن پنجم، به خط نسخ و برخى کلمات غیر معجم کتابت شده است. عناوین آن با مرکب سیاه به خط درشت کتابت شده است. از اواخر تفسیر آیه ۱۵۰ سوره بقره تا آیه ۹۵ سوره آل عمران را شامل است. نام سوره ها بر سمت چپِ بالاى همه صفحات نوشته شده.

در اخر نسخه آمده است: «قوبلت فی مجالس آخرها التاسع عشر من شوّال سنه خمس مائه».

این نسخه را – با نسخ متعدد دیگرى – سرلشکر ضرغامى در دوره محمدرضا شاه، در سال ۱۳۷۳ قمرى به کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام هدیه داده است.

در آغاز و انجام نسخه مهر مربع با سجع «المتوکل على الله الغنى محمّد رضا الحسینى» و مهر مربع دیگرى با عبارت «محمدصفى بن محمدرضا الحسینى ۱۲۷۸» و در آخر نسخه مهر بیضى «عبده محمدرضا الحسینى» آمده است.

(ش. ۳۰۷۰) الشفاء

از شیخ الرئیس ابن سینا.

نسخه بسیار نفیسى است از قرن پنجم.

شامل کمى از اواخر مقاله سوم طبیعیات و پس از آن فصل اول مقاله چهارم «فی قول کلى على الحواس الباطنه التی للحیوان».

به خط نسخ کهنى غیر معجم کتابت شده است و راده ها و نشان ها به شنگرف است. عناوین مباحث در حاشیه نسخه نیز به شنگرف کتابت شده است. تعداد سطرها مختلف است و معمولاً بیش از سى سطر است. در ۳۳/ب در آخر کتاب النفس طبیعیات آمده است: «..وقع الفراغ من کت[ابته ]منتصف صفر سنه ست وتسعین واربعمائه هجریه الحمد للَّه رب العالمین وصلواته على نبیه وآله الطاهرین أجمعین». و پس از آن فن هفتم طبیعیات که یک مقاله است آغاز شده است که تاریخ فراغ آن در ۴۳/ب اواخر صفر همان سال ذکر شده است. پس از آن افتادگى اندکى احتمالاً به اندازه دو برگ از آغاز مقاله اول الهیات دارد و عبارت آن اینچنین آغاز مى شود: «قدر ما یکون قد وقفت علیه مما سلف لک من الکتب ولم یتبین من ذلک أن موضوع العلم الإلهى…» و به اوائل فصل دوم مقاله نهم الهیات خاتمه مى یابد. انجام موجود: «فهکذا أیضاً الحرکه الأولى فإنّ محرّکها لایزال یحدث فی جسمها میلاً بعد میل وذلک المیل لا یمتنع أن یسمى طبیعه لأنه لیس بنفس ولا من خارج ولا له اراده».

سه نسخه دیگر از الشفاء در فهرست محقق طباطبایى معرفى شده است که یکى از آنها به شماره ۱۰۹۶، مهم است و به خط عبدالحى بن عبدالرزاق رضوى مؤلف حدیقه الشیعه است به تاریخ ۱۰۹۱، که از روى نسخه اى که در بغداد به سال ۵۰۳ کتابت شده است نوشته شده و تصحیح شده و تعلیقاتى دارد.

(ش. ۱۳۲۴) زیج الغ بیک

نسخه ارزشمندى است احتمالاً از قرن نهم. حواشى بسیارى با نشان «۱۲» و «شرخ» و «عبدالرحمن» و «ع ر» و «ع ر عفى عنه» و «قطب» و «رفیع» دارد. با جداول شنگرف تزئین شده است. نام کاتب بعضى از جداول زیج (در ۸/ب) «محمدمهدى» آمده است. در ۱۸۴ برگ نوشته شده و ۲۶ برگ به آن ضمیمه شده است که آنها نیز کهن اند. در آغاز نسخه براى تاریخ درگذشت الغ بیک آمده است:

شاه مغفور الغ بیک علیه الرحمه

آنکه خود را به سوى کعبه مقصود رساند

راست در عاشر ماه رمضان گشت شهید

خلق را محنت او بر سر آتش بنشاند

اگر اى دل ز تو تاریخ وفاتش پرسند

گوى: اى بیخبران دور الغ بیک نماند

(ش. ۵۸۲) غرر الحکم ودرر الکلم

از عبدالواحد آمدى.

نسخه نفیسى است با جلد میشن عنابى، به محمّد بن صدقه بن حسین بن فائز که کتابت آن را در سلخ ربیع الثانى سال ۷۴۰، در نجف اشرف به خط نسخ زیبایى به پایان برده است. عناوین آن به شنگرف است و رکابه دارد. پس از آن در نسخه کتاب معدن الجواهر ونزهه الخواطر من الواحد إلى العاشر تألیف شیخ ابوالفتح کراچکى رحمه الله (۱۲۸/ب – ۱۳۴/الف) به خط بسیار ریز کتابت شده است و تاریخ کتابت آن پاک شده است «نسخه فی مستهل ربیع الآخر…». در آغاز نسخه به خط مبارک علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى آمده است که کاتب از فخر المحققین اجازه دارد و اینکه این معدن الجواهر کامل است اما در صحافى برگهاى آن تقدیم و تأخیر شده است.

مفاتیح الغیب

تفسیر کبیر فخر رازى است از قرن هشتم، به خط احمد بن محمّد بن فرید اردبیلى، با رکابه، در ۱۷ سطر، با تعلیقات فراوان با نشان «۵» و «۵ عبدالله» و «۵ ظم». از آغاز و انجام افتادگى دارد. از سوره حجر آغاز شده و تا آیه ۴۱ سوره نور پایان مى یابد.

(ش. ۵۱۴) من لا یحضره الفقیه

از این کتاب نسخه هاى بسیارى در کتابخانه امیرالمؤمنین هست و از آن جمله نسخه ارزشمندى است، که آن را «…؟ الله بن …؟ محمود» کتابت کرده و آن را در روز یکشنبه جمادى الآخر سال ۹۸۴ به انجام رسانده است. تملک حسین بن على بن زین الدین حسینى شامى عامِلى، در مکه معظمه و تملک برادرش محمّد بن على بن زین الدین، بر نسخه آمده است. این نسخه از جمله نسخى است که مرحوم آیه الله العظمى سید شهاب الدین مرعشى نجفى، به این کتابخانه هدیه کرده است و تاریخ اهداء این نسخه، ۱۳۷۶ است. نسخه ارزشمندى است و قرائت و تصحیح شده و حواشى بسیار دارد. در ۳۸۴ برگ به خط نسخ نوشته شده و در پایان آن اشعارى از شریف مرتضى علم الهدى کتابت شده است.

(ش. ۷۳۳) نظم درر السمطین فی فضائل المصطفى والمرتضى والبتول والسبطین

تألیف محمد بن یوسف زرندى که در این نسخه به صورت «محمّد بن یوسف بن الحسن بن محمّد بن محمود بن الحسن الزرندیّ محتداً المدنیّ داراً ومولداً الأوسیّ الأنصاریّ نسباً…» معرفى شده است. آغاز: «الحمد للَّه ذی المنّ والإحسان…». در شیراز در رمضان سال ۷۴۷ تألیف شده است.

نسخه کهن و نفیسى است و احتمالاً به خط مؤلف است و تعلیقاتى در حاشیه دارد. در ۱۲۳ برگ به خط نسخ کتابت شده و جلد تیماج سیاه مجدول دارد.

(ش. ۲۹۲) هدایه الأمه إلى أحکام الأئمّه

در احادیث فقهى از محدث بزرگ حر عاملى (م. ۱۱۰۴).

نسخه نفیسى است که به سال ۱۰۹۱ در زمان حیات مؤلف به خط نسخ خوش در ۴۱۷ برگ، کتابت شده است و تصحیح شده است. مهر عباسعلى کرارى بر نسخه آمده است. جلد آن میشن عنابى مجدول با ترنج و سرترنج ضربى است. این نسخه را مرحوم سید احمد زنجانى در هشتم شوال ۱۳۷۴ به کتابخانه اهدا کرده است.

آنچه که در فهرست محقق طباطبائى آمده است:

(ش. ۲۷۰) أطباق الذهب

از شیخ شرف الدین عبد المؤمن بن هبه الله مغربى اصفهانى.

مورخ سوم شوال ۷۰۸، در ضمن مجموعه ادبى کهنى است.

(ش. ۲۲۳۹) التأویلات

اثر شیخ ابو الغنائم عبد الرزّاق بن جمال الدین کاشانى سمرقندى.

آغاز: «الحمد للَّه الذی جعل مناظم کلامه مظاهر صفاته…».

نسخه کتابت اواخر جمادى الاولى سال ۸۹۲ در ۲۱۴ برگ، با تملک و خطوط عده اى که اکثر آنها پاک شده است. آنچه موجود است تملک عبد الواسع بن محمد معصوم تونى است بخط و مهرى که تاریخ ۱۰۸۵ دارد.

(ش. ۷۶۹) تذکره الفقهاء

نسخه جلد دهم و یازدهم در ۲۷۰ برگ ضخیم، که با ضمان آغاز شده و با جعاله پایان یافته است.

نسخه ارزشمند و کهنى است که از کهن ترین نسخه هاى کتاب است. از قرن نهم یا پیش از آن است. تاریخ کتابت را در آغاز و انجام و وسط نسخه داشته است که از آغاز و انجام آن پاک شده و از میانه پاره شده است. خط نسخه، شبیه خط مؤلف است.

نسخه بلاغات وتصحیحات اندکى نیز دارد و احتمال دارد که از نسخه اصل یا به یک واسطه از آن استنساخ شده باشد.

(ش. ۲۷۷) تفسیر قرآن

تألیف علّامه شیخ محمد حسین بن یحیى نورى، از عالمان دوره شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوى، و از شاگردان علّامه مجلسى.

نسخه ایست به خط نیکوى مؤلف که در آن متن قرآن را خط نسخه و تفسیر را به خط نستعلیق زیبایى در حاشیه نوشته است و آن را در روز شنبه ششم شوال سال ۱۱۰۳ به پایان برده است. در آغاز تفسیر، دوازده مقدمه نوشته است که همان مقدمات فیض کاشانى بر الصافی هستند و چون آنها را بسیار پسندیده، به طور کامل نقل کرده است و پس از آن مقدمات مجمع البیان را آورده است.

در این تفسیر یادآور شده که هنگامى که در نگاشتن این کتاب به سوره مائده رسیده است تفسیر الصافی را دیده است و مقدمه هاى آن را نقل کرده. اضافاتى را که از تفسیر الصافی در بخش هاى قبل از سوره مائده اضافه کرده است، در سن پیرى نوشته و خطش تغییر یافته است و از استاد خود علامه مجلسى با «قدس سره» یاد مى کند که پیش از آن با «دام ظله» یاد مى کرد.

(ش. ۱۱۳۷) التلویح فی کشف حقائق التنقیح

متن تنقیح الأصول در اصول فقه تألیف صدر الشریعه عبید الله بن مسعود محبوبى بخارى (م. ۷۴۷) است، که تنقیحى است از کتاب بزدوى با اضافاتى از دیگر کتب. سپس مؤلف آن را شرح کرده و شرح خود را التوضیح نامیده است.

التلویح شرحى است که سعدالدین تفتازانى بر هر دو کتاب التنقیح و التوضیح نوشته است و در سلخ ذى القعده سال ۷۵۸ آن را به پایان رسانده است و حواشى متعددى دارد.

نسخه ارزشمندى است به خط نیکوى محمد بن قطب الدین بن مبارک شاه کراتى، مورخ ۹ شعبان سال ۸۳۲، در ۲۲۸ برگ.

(ش. ۱۵۴۹) تهافت الفلاسفه

ابوحامد غزالى.

نسخه اى است در ۱۰۲ برگ، به خط نسخ خوش یکى از خوشنویسان قرن دهم. با جداول زر و لاجورد و عناوین شنگرفت و سرلوحى زیبا در آغاز.

(ش. ۵۱۲) الجمل والعقود

از شیخ الطائفه، شیخ طوسى.

نسخه ارزشمندى است که کاتب آن را در بیستم رمضان سال ۸۲۸ به انجام رسانده است. نسخه تصحیح شده و به همراه کتاب التبصره علّامه حلى است که همین کاتب در همین تاریخ کتابت کرده است.

(ش. ۱۷۸۶) الحاشیه على شرح حکمه العین

حکمه العین در فلسفه الهى و طبیعیات اثر ابوالحسن على بن عمر قزوینى مشهور به دبیران کاتبى، شاگرد خواجه نصیر الدین طوسى است که شروح متعددى دارد که مشهورترین آنها شرح شمس الدین محمّد بن مبارک شاه مشهور به میرک بخارى است و بر این شرح حواشى متعددى نوشته شده است. مراجعه کنید به الذریعه: ۶/۱۲۱، و کشف الظنون: ۱/۶۸۵.

آغاز: «قوله: مبدعه ومکوّنه ومحدِثه، الإبداع هو أن یکون من الشی ء وجود من غیر توسّط مادّه أو آله أو زمان، والتکوین هو أن یکون من الشی ء وجود مادّی، والإحداث هو أن یکون من الشی ء وجود زمانی…».

احتمال دارد که این حاشیه شریف جرجانى بر شرح میرک بخارى باشد.

این نسخه ارزشمند را سید بهاءالدین از روى نسخه اصل مؤلف نوشته است و کلماتش بیشتر بى نقطه نوشته شده و منضم به حاشیه شریف جرجانى بر شرح الإشارات خواجه نصیر الدین طوسى نوشته شده که به سال ۸۷۲ کتابت شده است. آغاز موجود از حاشیه شرح اشارات: «بما لا ینسى فاندفع تأخّره عن الطبیعی وبقی وجها التقدّم سالمین عن المعارض؛ فلهذا أسماه بالوجهین»

(ش. ۱۰۹۵) حلّ مشکلات الإشارات

حاشیه خواجه نصیر الدین طوسى رحمه الله علیه است بر الإشارات والتنبیهات ابن سینا، که سال ۶۴۱ آن را نگاشته است.

این نسخه ارزشمند از قرن هشتم است و از دو طرف اندکى افتادگى دارد.

(ش. ۲۴۷۴) حیاه الحیوان

از ابوالبقاى دمیرى (۷۴۲ – ۸۰۸).

نسخه ارزشمندى است به خط نسخ خوشِ محمّد بن ابراهیم بن عمر عراقى، که کتابت آن را در ۲۲۹ برگ، در بیست و دوم ذى القعده سال ۸۵۳ به انجام رسانده است. در حاشیه آخر نسخه آمده است: «بلغ مقابله على الأصل المنقول منه، فصحّ بحسب الطاقه»

از آغاز چند برگ افتادگى دارد. روى نسخه خطوط علما و مهرهاى متعدد ایشان آمده است.

(ش. ۱۶۷۳) مخزن الأسرار

نسخه قرن دهم به خط خوشنویس هنرمند محمدیوسف کشمیرى کاتب، به خط نستعلیق بسیار زیبا، با جداول زر و لاجورد و عناوین شنگرف. پیش از آن نیز خسرو و شیرین نظامى به همین خط و خصوصیات نوشته شده است. از آغاز افتادگى دارد.

(ش. ۲۲۷۶) إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان

از علّامه حلى، جمال الدین ابومنصور حسن بن یوسف بن مطهر.

نسخه بسیار ارزشمند و کهنى است در ۱۶۶ برگ، به خط نسخ نیکوى سید نظام الدین محمّد.. بن على بن حسن که آن را براى خویش در بغداد در دوازدهم شعبان سال ۷۵۷ کتابت کرده است و آن را بر استادش فخر المحققین فرزند مؤلف، قرائت کرده است و فخر المحققین اجازه اى برایش در ظهر برگ نخستین نسخه نوشته است با این صورت: «قرأ علَیّ مولانا السیّد الفقیه، الطاهر الأعظم… صاحب النفس القدسیه، والأخلاق المرضیه، جامع المعقول والمنقول، نظام الحقّ والدین، محمّد بن… جمیع هذا الکتاب، من أوّله إلى آخره، قراءه بحث وتحقیق، وأجزت له روایته عنّی، عن والدی المصنّف… فی رابع عشر ذی الحجّه سنه ۷۵۷ الهلالیّه فی الحلّه».

همچنین در آخر نسخه به خط فخرالمحققین آمده است: «أنهاه أیّده الله قراءه وبحثاً، وفهماً وضبطاً، وکتب محمّد بن الحسن بن المطهّر فی رابع عشر ذی الحجّه سنه ۷۵۷».

سپس کاتب براى بار دوم نسخه را با خط مؤلف مقابله و تصحیح کرده است و در آخر ان نوشته است: «قوبل بنسخه الأصل وصحّ بقدر الإمکان فی مجالس متفرّقه آخرها سلخ ذی القعده سنه ۷۵۷».

در حواشى نسخه تعلیقات فخرالمحققین که آنها را بر شاگردانش املاء مى کرده است آمده است، و در دو طرف نسخه برگهایى مملو از فوائد فقهى و اصولى و حدیثى و تاریخى آمده که برخى از آنها املاء فخر المحققین بوده است. همچنان که اشعارى زیبا نیز به املاء «السیّد الإمام العالم الفاضل، الکامل العامل، الزاهد العابد الورع، التقی النقی… أمیر حسن ابن الإمام الأعظم العلّامه خاتمه المجتهدین… نصره الدین، إسماعیل الرازی» آمده است.

تملک عبدالوحید بن نعمه الله گیلانى در لاهور به سال ۱۰۴۸ و تملک محمّد بن یوسف بن أعسم کردانى نیز بر نسخه آمده است.

از جمله اشعارى که در این میانه آمده است، یکى این دو بیت است:

«نقل الأراک بأنّ ریقه ثغره

من خمره مزجت بماء الکوثر

قد صحّ ما نقل الأراک لأنّه

یرویه نقلاً عن صحاح الجوهر»

(ش. ۷۹۷) الدروس الشرعیه

شهید اول، شمس الدین محمد بن مکى عاملى جزینى (شهید در ۷۸۶).

نسخه کهن ارزشمندى است در ۱۵۰ برگ، کتابت حدود عصر مؤلف در قرن نهم. از اول جهاد تا اواخر رهن را شامل است و بلاغات وتصحیحاتى دارد.

(ش. ۱۶۱۷) رساله فی مراتب الموجودات واختلافها فی الوجود

آغاز: «مراتب الموجودات فی الوجودیه بحسب التقسیم العقلی ثلاث، لا مزید علیها…».

در دو برگ است و بنا بر آنچه در آخر آن آمده است: «تمّت الطیبه»، نام این رساله باید الطیبه باشد، هرچند در فهارس نامى از آن یافت نمى شود. به خط نستعلیق خوش متکا بن طاهر بن على در هشتم ربیع الآخر سال نوشته شده ۸۶۷، در ضمن مجموعه نوشته شده است.

(ش ۱۵۰) شرح الصحیفه الکامله

نسخه قرن دوازدهم در ۶۰ برگ، از نویسنده اى ناشناخته که به شرح سند صحیفه پرداخته است.

(ش. ۱۳۸) آئینه سکندرى

نسخه جلد اول کتاب است، در ۱۲۰ برگ، مورخ غره شوال ۱۳۱۲، که به خط خود مؤلف، میرزا آقاخان کرمانى است.

(ش ۱۲۹۶) یادداشت هاى صدر السلطنه

یادداشت هاى تاریخى و سیاسى است که حسینقلى خان صدرالسلطنه نورى به خط خوش خود نگاشته است. صدر السلطنه سفیر ایران در دهلى و واشنگتن و پس از آن در بغداد بود. پس از بازگشت از عراق، اخلاق الاشراف۲ عبید زاکانى را کتابت کرد که با ترور ناصرالدین شاه در ۱۷ ذى القعده سال ۱۳۱۳ مصادف شد و سى و دو برگ آخر نسخه را رها کرده به نگارش یادداشتهاى تاریخى از حوادث دوره ناصرالدین شاه پرداخت. در پاى بسیارى از صفحات، تاریخ یادداشت و امضاى صدرالسلطنه آمده است. در این یادداشت ها چند شعر در رثاى ناصرالدین شاه از سروده هاى مؤلف و دیگران به خط مؤلف و گاه به خط مؤتمن الدوله میرزا مصطفى خان، آمده است، و در کنار آنها یک شعر در مذمت ناصرالدین شاه و سرور از کشته شدن او نیز آمده است.

(ش ۱۴۱۵) مجموعه

تمام رسائل به خط ذوالفقار خان پسر مؤتمن السلطان میرزا آقا خان صدر السلطنه نورى، فرزند میرزا اسد الله خان لشکر نویس باشى. مجموعه اى است شامل گلستان سعدى و آداب المشق میرعماد حسنى قزوینى (کشته شده در سال ۱۰۲۴)۳. آداب المشق در آخر مجموعه در رمضان ۱۲۵۷ کتابت شده است. در این مجموعه دیوان صاحب مازندرانى میرزا محمدتقى على آبادى معروف به «آقا» (م. ۱۲۵۶)، و همچنین کتاب تاریخ قاجار تألیف سلطان فتحعلى شاه قاجار نیز آمده است که برادر کاتب، میرزا حسینقلى نورى گواهى کرده است که این تاریخ قاجار تألیف فتحعلى شاه قاجار است که برادرش ذوالفقار خان آن را آن را به امر پدرش کتابت کرده است.

آغاز تاریخ قاجار:

«لک الحمد یا ذا الجود والمجد والعلى

تبارکت تعطی من تشاء وتمنع

تحسین و درود مر نخستین صدور و ورود عرصه شهود را احمد محمود…».

همچنین رساله اى عرفانى، به عربى و فارسى آمیخته، با این آغاز:

«أقول وروح القدس ینفث فی نفسی

فإنّ وجود الحقّ من عدد خمس

اعلم أنّ العوالم الکلّیه خمسه، الأوّل عالم اللاهوت…».

(ش ۱۵۱۵) مجموعه

مجموعه اى است عرفانى تماماً به خط اسماعیل مراغى، خوشنویسِ قرن سیزدهم، مزین به جداول لاجرود و شنگرف، از زمره نسخ کتابخانه صدرالسلطنه نورى بوده است.

در ضمن این مجموعه این رسائل آمده است:

إصطلاحات الصوفیّه تألیف محیى الدین ابن عربى (م. ۶۳۸).

حق القین شیخ محمود شبسترى (م. ۷۲۰).

جواب مکتوب حکیم در نفس ناطقه احتمالاً تألیف سید محمد نور بخش با این آغاز: «آفتاب عنایت از فلک ولایت و برج هدایت بر اراضى قلوب مستعدان…».

رساله فی الحدوث والقدم با این آغاز: «نسیمى که از حضرت لاهوت بر میادین جبروت و بساتین ملکوت مى وزد، مُروّح روح، و سرمایه فتوح، حضرت مملکت پناه، مقبول قلوب اهل الله، خلاصه ملوک آل عبا، کارکیا أمیر کیاباد، بعده اعلام میرود که قدم و حدوث از امور اعتبارى نسبى است».

شرح حدیث أین کان ربنا با این آغاز: «سئل رسول الله صلى الله علیه وآله: أین کان ربّنا قبل أن یخلق الخلق؟! فقال صلى الله علیه وآله: فی عماء ما فوقه هواء وما تحته هواء! ترجمه این حدیث آنست که…».

معرفت تقویم به فارسى تألیف عبد القادر رویانى، شامل مقدمه و دو باب و یک خاتمه، با این آغاز: «الحمد للَّه العلیّ الولی، والصلاه على النبیّ الأمّی، اما بعد مختصرى است در معرفت تقویم خالى از اطناب، مشتمل بر مقدمه و دو باب و خاتمه…».

رساله عرفانى مبسوطى در معراج نبوى به زبان فارسى با این آغاز: «شکر و سپاس حضرت قادر مختار است که نقطه ذات شریف سید کائنات مرکز دوایر سماوات گردانید…». و بعد از آن فائده فی الحبّ.

منتخب من کلام قطب الموحّدین السیّد رکن الدین رساله اى عرفانیست به فارسى که شامل فصول است و فصل چهارم آن در معرف نفس و قلب و روح است و فصلى در نبوت و ولایت دارد. آغاز این رساله: «بدان وفقک الله بروح منه که وجود من حیث هو وجود عین واجب و ذات مطلق حق است…».

وجود مطلق تألیف سید شمس الدین محمّد نوربخش، در پاسخ پرسش حسن نامى، با این آغاز: «جناب مولوى شیخ الاسلامى تاج مفارق العلماء مقبول قلوب الاولیاء اعتضاد العارفین سبب هدایه العالمین مولانا حسن…».

الردّ على شبهات ابن کمونه شامل هفت شبهه که ابن کمونه معاصر ابن سینا وارد کرده است و سلطان المحققین خواجه نصیر الدین طوسى بدانها پاسخ داده است.

(ش ۱۳۶۳) بهرام نامه

از منظومه هاى هفت پیکر نظامى گنجوى قمى. به گواهى حسینقلى خان صدرالسلطنه، به خط سلطان على مشهدى، خوشنویس مشهور عهد ناصرى است که در هفتاد برگ کتابت شده و با جداول زرین تزئین شده است.

(ش ۱۲۴۷) سراج منیر

کتاب اخلاقى قاضى محمّد شریف بن شمس الدین شیرازى الأصل (تولد در کربلا حدود سال ۱۰۰۱)، که شرح حال خود را در کتاب دیگرش خزان و بهار، آورده است. عباس نامه را در شرح حال شاه زمانه اش شاه عباس صفوى (م. ۱۰۳۸) نگاشته است. سراج منیر بارها چاپ شده است و علّامه تهرانى در الذریعه بر اساس نسخه اى که دیده است فرموده که تاریخ فراغ کتاب، سال ۱۰۳۲ است. نسخه حاضر را ابراهیم بن عبدالمطلب شیرازى، در شعبان ۱۲۵۲ به خط خوش کتابت کرده و همه صفحات آن با جداول زر و شنگرف تزئین شده است. خط و تملک میرزا محمّد بن عبدالله نورى، رئیس دیوان وزارت خارجه عهد ناصرى، به تاریخ ۱۲۸۰ بر نسخه آمده است.

(ش. ۱۶۲۲) شمع الیقین فی معرفه الحقّ والیقین

تألیف میرزا حسن فرزند حکیم متأله مولى عبدالرزاق لاهیجى (م. ۱۱۲۱).

به خط نستعلیق خوش در نهم رجب ۱۲۲۲ کتابت شده است. مهر و یادداشت خرید نسخه به تاریخ نهم رجب ۱۲۸۹ به قیمت ده تومان، به خط میرزا محمّد بن عبدالله نورى، بر کتاب آمده است.

(ش. ۱۴۷۱) گلستان سعدى

نسخه قطع رحلى بزرگ، به خط تعلیق جلى، با جداول زرین و عناوین شنگرف در ۱۷۱ برگ، به خط میرزا مهدى موسوى، عموزاده معتمدالدوله میرزا عبد الوهّاب، با تملک صدر السلطنه نورى که در آغاز آن نوشته است که کتاب را در هیجده سالگى نسخه را مالک شده است و پنجاه سال نزد او بوده است و سپس آن را به پسرش صدرالصدور هدیه کرده است و به او توصیه کرده که بیست نسخه از روى آن بنویسد تا همه کتاب را از بر کند.

(ش. ۱۴۵۰) سفینه

مجموعه اشعارى است در ۴۹ برگ، که صدر السلطنه نورى در ۱۳۳۲ به خط نستعلیق زیبا کتاتبت کرده است و در آخر آن فهرستى از لغات فرانسه با معادل فارسى آنها آمده است.

(ش. ۱۳۹۰) مخزن الأسرار

در ۱۳۴ برگ به خط یکى از خوشنویسان دوره قاجار، به خط تعلیق، مورخ رجب ۱۲۲۱ که احتمالاً براى یکى از شخصیت هاى برجسته آن دوره کتابت شده است. بر روى نسخه یادداشت هبه نسخه به خط آقا خان صدر السلطه به فرزندش میرزا حسینقلى مورخ شوّال ۱۲۷۳ آمده است. و در آخر نسخه نیز خط میرزا حسینقلى نیز آمده است که گفته این کتاب را پدرم در هشت سالگى ام به من هدیه کرده و در هنگام نوشتن یادداشت یعنى سال ۱۳۰۹ چهل ساله است و از امریکا که براى تحصیل به آنجا رفته بوده، برگشته است.

(ش. ۱۳۰۷) المعجم فی تاریخ ملوک العجم

تألیف فضل الله حسینى یزدى.

نسخه اى ست که میرزا خلیل ساروى خوشنویس براى کتابخانه میرزا اسدالله وزیر لشکر و به امر او در ذى الحجه ۱۲۲۹ در ۱۷۸ برگ کتابت کرده است و او به فرزندش حسینقلى خان صدر السلطنه هدیه داده است و پس از آن او نیز نسخه را براى فرزندش میرزا نصرالله خان وقف نموده است. خط صدرالسلطنه در آخر نسخه آمده است.

(ش. ۱۲۲۳) منتخب المسائل

رساله عملیه فارسى و مختصر در مسائل طهارتو صلاه و صوم، به فتواى شیخ اعظم انصارى (م. ۱۲۸۱).

علّامه آقابزرگ تهرانى در الذریعه مى فرماید که کتاب النخبه رساله فتوائى مولى محمّد ابراهیم کلباسى (م. ۱۲۶۱)، است که شیخ انصارى آن را مبنا قرار داده و بر آن تعلیقاتى نوشته است. در حرف میم نیز منتخب المسائل را یاد کرده است که رساله عملیه شیخ انصارى است که مولى بشیر بن نظرعلى تدوین نموده است.

در خطبه این کتاب آمده است که این منتخب مختصریست از النخبه حاجى کلباسى که شیخ انصارى بر آن در موارد اختلاف رأى تعلیقات داشته است.

نسخه کوچکى است در ۵۴ برگ، به خط زیباى خوشنویس دوره قاجار، محمدحسین نورى که آن را در حال حیات شیخ انصارى براى یکى از رجال دوره قاجار کتابت کرده است و آن را با اصل تطبیق داده است. برگهاى آن با جداول زرین و عناوین شنگرف و سرلوح زیبایى تزئین شده است. نسخه دیگرى کاملاً شبیه همین نسخه به شماره ۱۲۳۱ موجود است که آن را محمّدحسین نورى براى حسینقلى خان صدرالسلطنه و به امر او در جمادى الاخره سال ۱۲۷۴ در ۵۰ برگ کتابت کرده است و مهر صدر السلطنه را دارد. اما این نسخه گواهى مطابقت با اصل را ندارد.

(ش. ۶۵۴) مجموعه

مجموعه ایست شامل رسائل فارسى علّامه محمدباقر مجلسى (م. ۱۱۱۰)، که محمدحسین بن محمّد امین به خط نسخ جلى نگاشته است و تاریخ فراغ برخى از این راسائل ۱۱۲۵ است. تملک سید عبدالباقى بن محمدحسین خاتون آبادى، نواده مؤلف بر نسخه آمده است.

آداب صلاه اللیل ۲۴/أ – ۳۱/ب.

(ش. ۱۵۲۳) بحار الأنوار

تألیف علّامه مجلسى، نسخه ارزشمندى از جلد هجدهم است در ۳۵۷ برگ که از هر دو سو ناقص است و در زمان حیات مؤلف با نفقه حمامى که شاه سلیمان صفوى آن را براى استنساخ و نشر کتاب وقف کرده بود، کتابت شده است. وقفنامه این نسخه نیز از زبان مؤلف و در زمان حیات شاه سلیمان صفوى به تاریخ ذى الحجه سال ۱۰۹۴ آمده است که شبیه خط علامه مجلسى نیست اما در پاى آن مهر علّامه آمده است.

(ش. ۱۳۱۴) قبله اثنى عشریه

رساله ایست فارسى در بیان قبله که مؤلف در خطبه کتاب آن را به این عنوان نامیده است. صاحب روضات در شرح حال مؤلف، و به تبع او علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى در الذریعه، این رساله را با عنوان الاثنى عشریّه فی القلبه نامیده اند.

مؤلف محمّد بن محمّد زمان بن حسین بن رضا بن حسام الدین کاشانى، از مشایخ مولى احمد نراقى و از بزرگان علماى اصفهان بعد از هجوم افغانان بوده است و به نجف اشرف مهاجرت کرده و در آنجا از دنیا رفته است.

رساله مبسوطى است با این آغاز: «الحمد للَّه الذی جعل الکعبه البیت الحرام قیاماً للناس فیه آیات بیّنات مقام إبراهیم…».

این نسخه مجموعه اى است از رسائل مؤلف که کاتب آن را به خط نسخ خوش در زمان حیات مؤلف کتابت کرده است و تعلیقات و تصحیحاتى به خط مؤلف دارد. در انجام نسخه اجازه مؤلف به میر على نقى بهبهانى مورخ نیمه ربیع الاول سال ۱۱۷۲ به خط مؤلف مجیز آمده است که تاریخ کتابت نسخه را پیش از این تاریخ نشان مى دهد. و احتمالاً کتاب شخص مجاز باشد.

(ش. ۲۰۳۰) گوهر مراد

تألیف مولى عبد الرزاق بن على بن حسین لاهیجى قمى، داماد و شاگرد ملا صدر الدین شیرازى (م. ۱۰۵۱).

نسخه مقابله و تصحیح شده، به خط نسخ خوش، کتابت خوشنویس قرن یازدهم، سید کمال الدین حسن بن میرک حسنى نجفى به تاریخ نیمه جمادى الآخره سال ۱۰۷۵، با سرلوح و جداول زر و لاجورد. از کتابهاى وقفى شیخ العراقین تهرانى است.

(ش. ۱۳۲۰) مفتاح المنجّمین

رساله ایست فارسى، در هیأت و اسطرلاب و عمل به ربع مجیب،، تألیف خواجگى رضوى منجم شیرازى، در صد باب.

نسخه به خط علّامه جلیل سید محمدعلى فسوى حسینى است که آن را در سیزدهم ربیع الاول سال ۱۱۳۴ در شیراز، از روى نسخ متعددى کتابت کرده است و تعلیقاتى بر آن افزوده است. در آغاز آن، الرساله الفتحیه احتمالاً بخط خود اوست.

(ش. ۱۲۱۶) مقباس المصابیح

نسخه ایست کهن به خط نسخ زیبا، که احتمالاً در زمان حیات مؤلف کتابت شده است. در ۱۸۵ برگ است و در حواشى تصحیحاتى دارد و خط سلطان العلما و مهر او «سلطان العلماء محمّد بن جعفر» یا «جعفر بن محمّد» نیز در نسخه آمده است.

(ش. ۱۲۲۲) هدایه الأنام فی معرفه الأحکام من الحلال والحرام

کتابى فقهى است تألیف شیخ محمّد تقى بن على محمّد نورى مازندرانى (متولد ۱۲۰۱ ومتوفاى ۱۲۶۳)، پدر علّامه محدث میرزا حسین نورى صاحب مستدرک الوسائل است.

نسخه در ۳۱۴ برگ، شامل دو هر دو جلد کتاب است، جلد اول در طهارت و دوم در صلاه. به خط محمدرضى بن على محمّد نورى است که احتمالاً برادر مؤلف است و نسخه را در زمان حیات مؤلف نوشته است. جلد اول را در ۲۵ رمضان ۱۲۴۴ و جلد دوم را در نیمه شوال سال ۱۲۴۶ به خط نستعلیق خوش کتابت کرده است. در آغاز نسخه دو جا خط مؤلف و مهر او آمده است. در آخر نسخه نیز رساله اى مختصر با عنوان رساله فی شرائط الوضوء آمده است.

(ش. ۳۸۹) إبانه المختار فی إرث الزوجه من ثمن العقار بعد الأخذ بالخیار

تألیف علّامه فقیه شیخ فتح الله بن محمّد جواد نمازى شیرازى اصفهانى نجفى، مشهور به شیخ الشریعه (متولد ۱۲۶۶ و متوفاى ۸ ربع الآخر سال ۱۳۳۹ در نجف اشرف).

مؤلف رأى خود را در پاسخ این مسأله که از او پرسیده شده بود داده، و پس از آنکه دانست برخى از مشاهیر عصر (منظورش آیه الله العظمى سید محمدکاظم طباطبائى یزدى قدس سره است)۴، در این رأى با او مخالف است، این کتاب را تألیف کره است و در رمضان سال ۱۳۱۹ از آن فراغت یافته است. خطبه کتاب در نسخه موجود با آنچه در الذریعه آمده است تفاوت دارد.

مرحوم صاحب کفایه آخوند خراسانى رضوان الله علیه بر این رساله تعلیقاتى نگاشته و نظر مؤلف را در موارد متعدد رد کرده است و رأى صاحب عروه را تأیید نموده است. مؤلف نیز، در رد تعلیقات مرحوم آخوند، کتاب دیگرى با عنوان صیانه الإبانه عن وصمه الرطانه مى نگارد.

مسأله مورد بحث آن است که اگر مردى زمینى ابتیاع کند و بر بایع خیارى قرار دهد، آنگاه مشترى از دنیا برود، و بایع معامله را فسخ کند، آیا زوجه از تمام ثمن ارث مى برد یا فقط از آنچه در قبال أعیال باشد، و از آنچه در قبال زمین باشد، هیچ ارثى نمى برد، همچنانکه زوجه به صورت مطلق از زمین ارث نمى برد.

شیخ الشریعه قائل به شق دوم است و رأى مختار معاصرانش شق اول است که قول به ارث زوجه از زمین است.

از کسانى که در این مسئله رساله اى نگاشته اند، شیخ عبدالله مازندرانى است و مرحوم شیخ محمدحسین کاشف الغطاست که در تعلیق بر مکاسب در مباحث خیار، رأى استادش صاحب عروه را برگزیده است. علّامه شیخ محمدعلى رشتى نیز در این موضوع رساله مفرده اى نگاشته که در همین مجموعه کتابت شده است.

سؤالى که از شیخ الشریعه در این خصوص شده بود از رشت آمده بود و از جمعى از علماى نجف استفتا کرده بود و هر یک به پاسخ این سؤال اقدام کردند. هنگامى که عالم وقت رشت، حاج محمّد رشتى، اختلاف آراء را مشاهده کرد، از آنان بر فتواى خویش استدلال طلبید و این رسائل، تألیف شد.

نسخه حاضر در زمان حیات مؤلف و از روى نسخه اصل کتابت شده است. احتمالاً کاتب نسخه یکى از شاگردان شیخ الشریعه است، تنها برگ آخر نسخه، به گواهى علّامه تهرانى، به خط مؤلف است که بنا به گفته مرحوم محقق طباطبایى «شاگرد مؤلف، شیخ ما علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى دام ظله، به محض مشاهده این برگ، خط استاد خود را شناخت». این مجموعه را شاگرد مؤلف مرحوم شیخ حسین حلّى در سال ۱۳۲۴ گرد آورده است.

(ش. ۳۴۵) الأربعون حدیثاً

تألیف شهید اول، ابوعبدالله محمدبن مکى عاملى جزینى (شهید سال ۷۸۶).۵ نسخه به خط مولى جلال الدین محمّد بن مراد از شاگردان شیخ بهایى، در مجموعه اى که اول آن مفتاح الفلاح شیخ بهایى است کتابت شده است. تاریخ فراغ از مفتاح الفلاح ۱۷ شوال ۱۰۳۶ است.

(ش. ۱۰۲۱) الأربعون حدیثاً

از شهید اول، نسخه دیگرى است که در ضمن مجموعه اى از قرن دهم آمده است اما ناقص است و تا حدیث دوازدهم را دارد. تملک علّامه محمدباقر مجلسى به خط خودش بر نسخه آمده است و در حاشیه تصحیحات و بلاغاتى دارد.

در همین مجموعه الأربعون حدیثاً فی مناقب أمیرالمؤمنین علیه السلام مرسله آمده است از مؤلفى ناشناخته، با این آغاز: «الحمد للَّه الفرد القدیم، والصلاه على رسوله الکریم، محمّد وآله الصراط المستقیم، وبعد، فهذه أربعین ( کذا ) حدیثاً فی فضائل أمیرالمؤمنین، وإمام المتّقین، وأولاده المعصومین، صلوات الله علیهم أجمعین…».

بعد از آن نیز در این مجموعه حرز امام رضا علیه السلام و چند حدیث کتابت شده است.

(ش. ۱۷۷۲) إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان

کاتب نسخه را در ۱۳۴ برگ در هرات در نیمه صفر ۹۶۱ به انجام رسانده است. تملک سید محمدمهدى بن مرتضى حسینى آملى و مهرش بر نسخه آمده است و تاریخ مهر ۹۸۰ است. تملک پدرش محمّد یوسف بن محمّدمهدى حسینى آملى نیز در کنار مهرش به خط خودش آمده است. بر نسخه خط محمد مکى بن محمّد بن شمس الدین – از نسل شهید اول – و حواشى فخر الدین آمده است. حاشیه صفحات نسخه، لبریز از تعلیقات است و جاى سفیدى براى نوشتن کلمه اى نمانده است، به طورى که براى تکمیل برخى تعلیقات کاغذهایى به آن الحاق شده است.

(ش. ۵۷۷) الاستبصار فی ما اختلف من الأخبار

تألیف شیخ الطائفه، ابو جعفر محمّد بن حسن بن على طوسى (م ۴۶۰)، یکى از کتب اربعه که هم در چاپ و نشر و هم در شروح و حواشى، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

نسخه حاضر از اول کتاب تا آخر حج را شامل مى شود که به خط سید على بن عوّاد حسینى بغدادى در ۲۷۵ برگ کتابت شده و در ۲۰ ربیع الاول سال ۱۰۱۰ به انجام رسیده است. نسخه صحیح و ارزشمندى است و علّامه محقق آقا جمال الدین خوانسارى آن را مقابله و تصحیح کرده و در درس استفاده کرده است. بلاغت نسخه به خط آقا جمال خوانسارى است. ابواب و عناوین به شنگرف کتابت شده است و تعلیقات متعددى از اشخاص مختلفى بر آن نوشته شده است.

(ش. ۵۱۹) الاستبصار فی ما اختلف من الأخبار

تألیف شیخ طوسى.

نسخه اى است که در ۳۶۵ برگ به سال ۱۰۵۰ به انجام رسیده است و بارها مقابله و تصحیح شده است و بلاغاتى به خطوط مختلف دارد. در آخر نسخه آمده است «بلغ مقابلهً بعون الله تعالى » و در برخى بلاغها: «بلغ عرضاً» و در کنار آن «بلغ». در اوائل نسخه تعلیقاتى از رضى الدین قزوینى به خط خودش و تعلیقاتى با امضاى س م د، و امضاى ب ه، و امضاى «آقا حسین» آمده است. احتمال مى رود یکى از مقابله ها توسط رضى الدین قزوینى انجام شده باشد که به تصحیح و مقابله کتب اهتمام داشته است. در همین کتابخانه، نسخه اى از هدایه الأُمّه حرّ عاملى هست که او دو بار آن را مقابله کرده است

(ش. ۲۲۴۸) لاستبصار فی ما اختلف من الأخبار

تألیف شیخ طوسى.

نسخه اى است در ۳۳۶ برگ با خط خوش، که از آغاز اندکى افتادگى دارد از آخر کتاب تا پایان مشیخه کامل است. کاتب جزء دوم کتاب را در سوم شعبان سال ۱۰۹۲ به انجام رسانده است. حواشى بسیارى بر نسخه کتابت شده است و از آن جمله است حواشى بسیار علّامه مجلسى با نشان «م ق ر مد ظله العالى» که شایسته است جداگانه تدوین شود و به عنوان حاشیه مستقلى بر کتاب چاپ شود. همچنین متن نسخه بر علّامه مجلسى قرائت شده و بلاغات متعددى به خط علّامه مجلسى بر نسخه آمده است، و طبیعى است که اجازه اى از علّامه به کسى که بر او قرائت کرده است در نسخه باشد که البته چیزى یافت نشد. جز حواشى علّامه مجلسى، حواشى دیگرى نیز بر نسخه هست و بلاغاتى با خط بسیار ریز دارد و نشان از آن دارد که نسخه بیش از یک بار بر مشایخ قرائت شده است.

(ش. ۲۳۹) لاستبصار فی ما اختلف من الأخبار

تألیف شیخ طوسى.

نسخه در ۱۹۲ برگ، نه نشانى از کاتب دارد و نه تاریخ کتابت، و متعلق به قرن دهم و یازدهم است. شامل آغاز کتاب تا پایان حج است و تملک علّامه ابو جعفر سید میر محمّد حسینى مازندرانى را به تاریخ صفر سال ۱۰۹۰ دارد. نسخه را بر علّامه مجلسى قرائت و تصحیح کرده است و در حاشیه احوالات اسانید احادیث را از صحیح وموثّق وحسن وغیره کتابت کرده است و در شعبان همین سال ۱۰۹۰ علّامه مجلسى اجازه اى در آخر این نسخه براى او نوشته است. علّامه مجلسى در آخر نسخه به خط خود نوشته است: «أنهاه السیّد الأید الوفی الأمیر محمّد المازندرانی وفّقه الله تعالى ، سماعاً وتصحیحاً فی مجالس عدیده…».

(ش. ۲۲۵۴) لاستبصار فی ما اختلف من الأخبار

تألیف شیخ طوسى.

نسخه ارزشمندى است در ۱۴۲ برگ، تا اواخر حج، به خط نسخ خوش، کتابت اوائل قرن یازدهم. تعلیقات بسیارى بر حواشى نسخه کتابت شده است که از منابع دیگر خصوصا کتابهاى شیخ بهایى، کتابت شده است و از آن جمله است تعلیقات علّامه مجلسى با نشان «م ق ر مدّ ظلّه العالی». در آخر نسخه خطّ شیخ عبّاس بن شیخ حسن بلاغى و خط محمد مکى بن ضیاء الدین از نسل شهید ثانى آمده است. در آخر جزء به خط او و فرزندش چنین آمده است: «إلى آخر هذا الکتاب المبارک کانت قراءتنا على شیخنا الأمجد الفاضل التقی، وکتب بیده مکّی بن محمّد بن شمس الدین…». نسخه بلاغات و تصحیحات دارد و نشان هایى براى احوالات اسانید احادیث در آن نوشته شده. در آخر نسخه در برگى جداگانه، خط علّامه امینى آمده است.

(ش. ۲۵۸) الاستصحاب

تألیف مولى محمّد مهدى، فرزند علّامه محمد ابراهیم کلباسى.

آغاز: «باب من کان على یقین فشکّ، أطبقت کلمات الأصحاب…».

نسخه حاضر که در آغاز مجموعه است، ظاهراً به خط مؤلف است. احتمالاً بخشى از کتابى از او باشد. خط و مهر مؤلف بر نسخه آمده است که نوشته است: «من مصنّفاتی بعون ربّی، وبعده باب أصل البراءه».

(ش. ۵۸۳) الاستغاثه فی بدع الثلاثه

تألیف الشریف ابو القاسم على بن احمد علوى کوفى (م ۳۵۲).

علّامه آقابزرگ تهرانى در الذریعه: ۲/۲۸ و محدث نورى در خاتمه مستدرک: ۱ ( ۱۹ )/۱۶۳ ، درباره کتاب به تفصیل سخن گفته اند.

این نسخه بى تاریخ، از قرن نهم است و مهر حجه الاسلام سید محمّد باقر شفتى اصفهانى را دارد. در همین نسخه تحفه النجباء فی مناقب آل العباء تألیف سید عبد الرحیم حسینى نیز آمده.

(ش. ۱۰۹۱) الأسفار الأربعه

تألیف صدرالمتألهین محمّد ابراهیم ملا صدراى شیرازى (م ۱۰۵۰).

نسخه نیمه اول کتاب است و بسیار ارزشمند. فرزند مؤلف، قوالدین بن صدرالدین شیرازى، این نسخه را در اصفهان به خط خود رد ۳۰۲ برگ کتابت کرده است و در سال ۱۰۷۲ به انجام رسانده است و آن را تصحیح کرده است.

(ش. ۴۰۸) أنیس المجتهدین فی أصول الفقه

تألیف محقق نراقى، محمّد مهدى بن ابوذر نراقى کاشانى (م. ۱۲۰۹).

علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى در الذریعه: ۲/۴۶۵ مى فرماید که نسخه اى از آن را که فراغ مؤلف را به سال ۱۱۸۶ دارد دیده است. جال آنکه در این نسخه، کاتب تصریح کرده که سومین نسخه ایست که از این کتاب کتابت کرده و در سوم صفر سال ۱۱۸۱ کتابت آن را به انجام رسانده است.

نسخه ارزشمندى است در ۲۰۶ برگ، که در حیات مؤلف و به امر علّامه جلیل سید ابوالقاسم مازندرانى از معاصران مؤلف کتابت شده است. نسخه توسط خوشنویس قرن دوازدهم، محمدحسین بن على نقى بزّاز کاتب کاشانى به خط نسخ نیکویى کتابت شده است. علّامه شیخ عبدالحسین حلى در ظهر برگ اول این نسخه نوشته است که مؤلف، این کتاب را به عنوان شرحى بر کتاب دیگرش تجرید الأصول نگاشته است، و گفته است: وقد تملّک هذه النسخه ولده العلّامه أحمد بن محمّد مهدی، صاحب کتاب مستند الشیعه وغیره من الکتب الفقهیه والأُصولیه، وعلیها خطّه وخاتمه… وعلیها حاشیه بخطّه فی کثیر من المواضع! وهی مصحّحه بغایه الدقّه».

علّامه تهرانى همین نسخه را در الذریعه: ۲/۴۶۵، یاد کرده است. حواشى میرزا محمدعلى رشتى به خط خودش بر این نسخه کتابت شده است و احتمالاً هموست که علّامه تهرانى شرح حالش را در الکرام البرره: ۸۲۷، آورده است و فرموده که از علماى اجلاء در کاظمین بوده است و بسیار صاحب ثروت و مال بوده است و در جمع کتب اهتمام داشته است و نسخ بسیارى را در تملک داشته است.

این نسخه در تملک سید ابوالقاسم مازندرانى بوده، سپس در تملک فرزند مؤلف، و پس از آن نیز در تملک میرزا محمدعلى رشته در آمده است. او نیز آن را در زمره دیگر کتابهاى کتابخانه اش، آن را به کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام هدیه کرده است.

(ش. ۷۸۶) الإیقاد

تألیف سید محمدعلى حسینى شاه عبدالعظیمى (م ۱۳۳۴).

کتابى است که مختصراً در تواریخ وفیات ائمه علیهم السلام و مفصلاً در واقعه عاشورا نوشته شده است و چاپ شده است.

نسخ حاضر به خط نستعلیق خوش کتابت شده و کاتب آن جد ما حاج محمدحسن بن ابراهیم بن عبدالغفور یزدى، تاجر متقى و پرهیزکار و پدرزنِ صاحب عروه آیه الله العظمى سید محمدکاظم طباطبایى یزدى است که به خط خوش، کتب حدیثى متعددى را کتابت کرده است و بر خود الزام کرده بود که هر روز مقدار معینى از این متون را کتابت کند و در نهایت بیش از هشتاد جلد کتاب را کتابت کرد و در سال ۱۳۰۵ قمرى از دنیا رفت.

کاتب، این کتاب را در ضمن مجموعه اى کتابت کرده و آن را در ذى قعده سال ۱۳۰۰ به انجام رسانده است

(ش. ۲۱۸۳) الباب الحادی عشر

تألیف علّامه حلّى، حسن بن یوسف بن على بن مطهّر أسدى (م. ۷۲۶).

نسخه به خط علّامه شیخ على بن حسن بن على بن سلیمان بن احمد بن حاجى برحانى، مؤلفِ أنوار البدرین است و کتابت آن را در ۱۷ شوال ۱۲۹۱ به انجام رسانده است و آن در ضمن مجموعه اى که اکثر آن به خط او و از رسائل و یا استنساخ هاى

اوست کتابت کرده.

(ش. ۳۸۷) بیع الصرف

تألیف شریف العلماء مازندرانى.

شرحى است بر همین مبحث از کتاب شرائع.

نسخه اصل است به خط مؤلف که در ضمن مجموعه اى آمده است.

(ش. ۱۵۳۷) تبصره المجتهدین فی استظهار أستار حجب الیقین

درباره نماز جمعه و عدم وجوب تعیین آن و رد بر شهید ثانى، که قائل به وجوب تعیینى آن است.

تألیف سید عبدالمطلب محمّد بن احمد بن زین العابدین عاملى حسینى علوى فاطمى، پدر امیر محمّد اشرف و صدر الدین زین العابدین.

در این کتاب به کتاب دیگرش الفقه الوجود و کتاب سدره المنتهى که آن را در سال ۱۰۶۲ به انجام رسانده است، ارجاع مى دهد. منظور نظر مؤلف در این کتاب، رد بر شهید ثانى است و عبارات رساله شهید را جمله به جمله نقل مى کند و به مناقشه آنها مى پردازد. کتاب مفصلى است که چند مقدمه اصولى را در باب اجماع و دلالت صیغه امر و غیره، در آغاز آن آورده است و در خلال آن از جد خویش مطالبى نقل مى کند.

آغاز: «الحمد للَّه ارتاح بفجره فی ظلمات وحشه المرمس یوم النشور…».

نسخه حاصر در ۱۱۳ برگ، در زمان حیات مؤلف نوشته شده و مؤلف به خط خود بر آن حاشیه زده است.

(ش. ۱۷۰۹) تحفه أهل الإیمان فی حقّیه قِبله عراق العجم وخراسان

تألیف شیخ عز الدین حسین بن عبد الصمد حارثى عاملى جبعى، (م ۹۸۴)، پدر شیخ بهایى.

در آغاز کتاب، چهار مقدمه آورده: اول آنکه قبله عین کعبه است یا جهت آن، دوم عدم جواز تقلید در امر قبله، سوم جواز تکیه بر علم هیئت، چهارم: جواز تکیه بر قبور مسلمین و مساجد…

آغاز: «اللّهمّ اهدنا لِما اختلف فیه من الحقّ بإذنک إنّک تهدی من تشاء إلى صراط مستقیم، هذا تحقیق قِبله عراق العجم وخراسان وضعته لِما وجب علیه بیانه للمؤمنین…».

نسخه ارزشمندى است که به خط نسخ نیکو در زمان حیات مؤلف کتابت شده است و در ظهر برگ آغازین آن به خط مبارک ایشان آمده است: «هذا تحفه أهل الإیمان فی حقّیه قِبله عراق العجم وخراسان وضعها فقیر رحمه ربّه الغنی حسین بن عبد الصمد الحارثی، أدخله الله فی مراضیه، وجعل مستقبله خیراً من ماضیه، إنّه قریب مجیب».

در همین نسخه به همین خط کتاب إزاحه العلّه فی معرفه القِبله از شاذان بن جبرئیل قمى نیز آمده است.

(ش. ۸۹۳) ترتیب مشیخه مَن لا یحضره الفقیه

از علّامه محدث و رجالى بزرگ، مولفِ الرجال الکبیر، میرزا محمّد بن على بن ابراهیم استرآبادى نجفى (م. ۱۰۲۸).

کتاب را بر اساس حروف معجم مرتب کرده، سپس کنیه ها و سپس باب طرق اخبار با عنوان خبر، مانند «کلّ ما کان فیه: جاء نفرٌ من الیهود… فقد رویته… وما کان فیه: متفرّقاً من قضایا أمیر المؤمنین علیه السلام فقد رویته…». احوال سند احادیث را هم (فقط در حرف الف) از صحت و ضعف و وثوق و حسن آورده است.

نسخه ارزشمندى است که خوشنویس اصفهانى میرزا محمّد بن میرزا حسین نائینى در سال ۱۱۰۶ به خط نسخ خوش کتابت کرده است و عناوین را به شنگرف آورده است. گویا براى شاهان نگاشته شده است.

(ش. ۴۶۶) ترتیب مشیخه مَن لا یحضره الفقیه

از علّامه میرزا محمّد استرآبادى.

نسخه اى است به خط شاگرد مؤلف، شیخ محمّد، سبط شهید ثانى که آن را در مکه در زمان حیات مؤلف کتابت کرده است و در محرم سال ۱۰۱۴ به انجام رسانده است. تا آخر کنیه ها را شامل است و حال سند همه روایات در آن مشخص شده است. در آخر نسخه من لا یحضره الفقیه که بر صاحب معالم جمال الدین ابو منصور حسن بن زین الدین بن على بن احمد شامى عاملى (م. ۱۰۱۱) قرائت شده و خود آن را به خط مبارک خود تصحیح کرده است، کتابت شده.

همچنین در همین نسخه، ترتیب مشیخه من لا یحضره الفقیه تألیف صاحب معالم نیز آمده است که به خط مؤلف است، با این آغاز: «الحمد للَّه ربّ العالمین… وبعد، فلمّا کانت معرفه الطرق من کتاب من لا یحضره الفقیه لا یخلو من عسر…»، و از ابراهیم بن أبى محمود آغاز شده و به أبى الجوزاء پایان یافته، و پس از آن «ما لم یضف إلى اسم…».

نسخه را مؤلف به خط خود در رمضان سال ۹۸۲ آن را به انجام رسانده.

(ش. ۲۲۵۹) ترتیب مشیخه من لا یحضره الفقیه

تألیف صاحب معالم.

نسخه به خط محمّد طاهر بن مقصود على اصفهانى شاگرد علّامه مجلسى، در آخر نسخه اى از من لایحضره الفقیه کتابت شده است. کاتب نهم شوال سال ۱۰۸۴ کتابت آن را در مدرسه سلیمانیه به انجام رسانده است و آن را – همراه باقى کتب اربعه – بر استاد خویش علّامه مجلسى قرائت کرده است، و در همین سال علّامه مجلسى در پایان همین نسخه اجازه اى براى او نوشته است.

(ش. ۱۷۰۸) التنبیهات العلیّه فی وظائف الصلاه القلبیه

معروف به أسرار الصلاه، تألیف شهید ثانى، زین الدین بن على بن احمد شامى عاملى (م. ۹۶۵).

مؤلف در روز شنبه نهم ذى الحجه سال ۹۵۱ تألیف کتاب را به پایان برده است.

نسخه ارزشمندى است به خط علّامه فقیه سید محمدتقى طالقانى، مؤلفِ المظاهر العقلیه و جز آن، که در ضمن مجموعه اى از رسائل شهید، کتابت کرده که همه به خط اوست، از برخى از این رسائل به تاریخ ۱۲۷۴ کتابت شده است.

(ش. ۲۲۹۹) التنبیهات العلیّه فی وظائف الصلاه القلبیه

معروف به أسرار الصلاه، تألیف شهید ثانى.

نسخه ایست به خط نسخ نیکو، کتابت عبد محمّد بن شیخ مساعد بن بدیع حویزى (که شرح حال پدرش در أمل الآمل، و شرح حال خود کاتب در الروضه آمده است). کاتب در نیمه ماه رضمان سال ۱۰۹۴ کتابت نسخه را در آغاز مجموعه اى به انجام رسانده است.

(ش. ۲۲۵۱) التصریح فی شرح التوضیح

نسخه قرن دهم به خط نسخ. به خطى قدیمى روى آن نوشته شده که این نسخه به خط محمّد بن طولون دمشقى حنفى مورخ است. و بنا بر این یادداشت، نسخه بسیار ارزشمند است. روى نسخه خط میرزا محمّد هاشم چهار سوقى اصفهانى و تملک ایشان هم هست. بلاغاتى نیز به شنگرف دارد.

(ش. ۹۷۸) تفسیر فرات کوفى

نسخه در ۱۶۰ برگ، به خط شیخ عبدالحسین بن محمّد امین عاملى نجفى است و کتابت نسخه را در نجف اشرف در شانزدهم جمادى الاولى سال ۱۲۷۸ به انجام رسانده است. او این نسخه را از روى نسخه اى کتابت کرده است که شیخ احمد بن حسن قفطان در سال ۱۲۷۵ نوشته و داستان شخصى ناصبى را که خواسته با کفش وارد حرم شود و ناگهان دیوانگى عارضش شده است، یادآور شده و در چند بیت به نظم کشیده و در آخر نسخه نوشته است. او نیز نسخه را از روى نسخه خط ابراهیم بن على بن عبدالله أحسائى شیرازى که در مکه به سال ۱۰۸۳ کتابت شده، استنساخ کرده است.

در آغاز نسخه خط شیخ محمّد تقى حجه الاسلام تبریزى ممقانى و مهر و تملکش به سال ۱۲۷۹ آمده است.

(ش. ۱۸۹۰) تفسیر فرات کوفى

این نسخه در ۲۲۱ برگ، به خط علّامه ادیب جلیل القدر و پرهیزگار شیخ محمدعلى بن ابوالقاسم اردوبادى غروى است که کتابت آن را در نیمه جمادى الاولى سال ۱۳۳۴ به انجام رسانده است. در آخر نسخه فائده اى در شرح حال فرات و توثیق او و مشایخش نگاشته است. نسخه را علّامه اردوبادى به خط خویش تصحیح کرده است.

(ش. ۷۵۲) تقریرات اصول فقه

از اوائل مباحث الفاظ تا آخر مباحث مقدمه واجب. نوشته علامه فقیه حاج آقا رضاى همدانى (م. ۱۳۲۲)، از مباحث استادش ملا حسین همدانى. در این تقریرات یادآور شده است که مربوط به اوائل حضورش در مبحث خارج است.

نسخه اصل به خط ایشان در ۹۳ برگ است و خط خوردگى و اصلاحاتى دارد.

چند نسخه از تهذیب الأحکام:

(ش. ۹۹۸) نسخه در ۲۷۰ برگ، تا آخر کتاب مزار را شامل مى شود. به خط محمّدباقر بن عبدالباقى است که کتابت آن را عصر پنجشنبه ۲۷ جمادى الآخره سال ۱۰۵۹ به پایان برده است. در ظهر کتاب، اجازه علّامه مجلسى است که به خط خود براى آخوند مولى محمدباقر جرفادقانى (گلپایگانى) نوشته است و در اجازه از او ستایش بسیار کرده است و فرموده است که عمر خود را در تحصیل علوم و فنون گذرانیده است و در علم تفسیر و حدیث به مهارت رسیده است و کتاب هاى حدیثى را بر پدرم قرائت کرده است…