پاورپوینت کامل نمونه موردی قرآن مراغه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نمونه موردی قرآن مراغه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نمونه موردی قرآن مراغه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نمونه موردی قرآن مراغه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

مقاله مزبور به ارزیابی این نسخه قدیمی به‌عنوان نمونه‌ای برای طرح این موضوع می‌پردازد که چگونه اتاق‌های کتابت در دوره ایلخانی به تدوین ترکیباتی مانند اندازه کاغذ، طرح کاغذ، شیوه خطاطی و تزیین چندرنگی می‎پرداختند تا به سرعت به تولید تعداد زیادی از این آثار هنری برجسته، اقدام نمایند. پس، این مقاله از رمزنویسی این نسخه خطی استفاده می‌کند تا به بررسی سوالات گسترده‎تری بپردازد مانند اینکه چه کسانی دستور تدوین این نسخه‎های قرآنی را دادند؟ و خوشنویسان و مزین‎کنندگان چه کسانی بودند که آن‌ها را پدید آوردند؟ و این نسخه‎ها، چگونه مورد استفاده قرار گرفتند؟ چگونه روش کار در پایان قرن و تحت حکومت یاقوت مسعتصمی و پسران و پیروانش تغییر نمود که بیشتر در شهرهای مهمی مثل مراغه در شمال غربی ایران استفاده می‌شد؟ و چگونه این نسخه‎ها به‌عنوان نمونه‎هایی برای دیگران باعث شدند که قرن بعد برای تیموریان به شکلی درآمد که مشتاقانه از سبک‎ ایلخانی تقلید کردند تا بتوانند سلسله خود را به‎طور قانونی گسترش دهند؟

قرآن ایلخانی:

این مقاله به بررسی یک نسخه خطی قرآن می

‎

پردازد که عبدالله بن احمد بن فضل الله بن عبدالحمید قاضی قزوینی در مراغه و در بین شوال ۷۳۸ و شوال ۷۳۹ق (آوریل ۱۳۳۸م –آوریل ۱۳۳۹م) کتابت کرده است

.

مقاله مزبور به ارزیابی این نسخه قدیمی به‌عنوان نمونه‌ای برای طرح این موضوع می‌پردازد که چگونه اتاق‌های کتابت در دوره ایلخانی به تدوین ترکیباتی مانند اندازه کاغذ، طرح کاغذ، شیوه خطاطی و تزیین چندرنگی می

‎

پرداختند تا به سرعت به تولید تعداد زیادی از این آثار هنری برجسته، اقدام نمایند. پس، این مقاله از رمزنویسی این نسخه خطی استفاده می‌کند تا به بررسی سوالات گسترده

‎

تری بپردازد مانند اینکه چه کسانی دستور تدوین این نسخه

‎

های قرآنی را دادند؟ و خوشنویسان و مزین

‎

کنندگان چه کسانی بودند که آن‌ها را پدید آوردند؟ و این نسخه

‎

ها، چگونه مورد استفاده قرار گرفتند؟ چگونه روش کار در پایان قرن و تحت حکومت یاقوت مسعتصمی و پسران و پیروانش تغییر نمود که بیشتر در شهرهای مهمی مثل مراغه در شمال غربی ایران استفاده می‌شد؟ و چگونه این نسخه

‎

ها به‌عنوان نمونه

‎

هایی برای دیگران باعث شدند که قرن بعد برای تیموریان به شکلی درآمد که مشتاقانه از سبک

‎

ایلخانی تقلید کردند تا بتوانند سلسله خود را به

‎

طور قانونی گسترش دهند؟

***

با تغییر قرن سیزدهم به چهاردهم و زمانی که ایلخانیان، ایران و عراق را اداره می

‎

کردند و در طول سه قرن، کتاب‌های نفیس به کتب هنری در منطقه تبدیل شدند. بسیاری از مورخین هنری با نسخه‌های خطی که در این زمان معرفی و یا تصنیف شده‌اند آشنا هستند. ولی بیشتر مورخین، نکات کمتری درباره نسخه‌های بزرگ سی جلدی قرآن می

‎

دانند که در این دوره تکثیر شدند

.

این مقاله به بررسی یکی از نسخه‌های قرآن می‌پردازد که عبدالله بن احمد بن فضل الله بن عبدالحمید قاضی قزوینی در بین شوال ۷۳۸ق تا ۷۳۹ق (آوریل ۱۳۳۸م –آوریل ۱۳۳۹م) در مراغه کتابت کرد و انتشار داد. با توجه به این نکته که موضوع تا دهه ۱۹۳۰م شناخته شده بود یعنی وقتی دو صفحه از نسخه کتابخانه چستربیتی در دوبلین (ش۱۴۷۰) و موزه هنرهای زیبای بوستون (ش ۲۹.۵۸)در کتاب بررسی هنر ایرانی توضیح داده شده بود۱ این نسخه خطی به تعداد نسبتا کمی انتشار یافت و معمولا به صورت سیاه وسفید چاپ شد

.

این مقاله از این نسخه خطی به‌عنوان یک نمونه برای بیان‌کردن این موضوع استفاده می‌کند که چگونه اتاق‌های کتابت در دوره ایلخانی به انجام اقداماتی مانند اندازه کاغذ، شکل، طرح کاغذ، شیوه خوشنویسی و تزیین چندرنگی برای تولید سریع پرداختند به‌طوری که تعداد زیادی از این آثار پدید آمدند. سپس اطلاعات به دست آمده از رمزگذاری، نسخه خطی و رنگ‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهد تا به بررسی سوالات بیشتری از این قبیل بپردازد که چه کسانی دستور کتابت این قرآن‌ها را داده‌اند؟ چه افرادی به کتابت و تزیین آن‌ها پرداخته‌اند؟ و این نسخ چگونه مورد استفاده قرار گرفتند؟ چگونه روش تقاضا، موجب بروز تغییراتی در قرن چهاردهم میلادی تحت تاثیر خطاط جدیدی به نام یاقوت مستعصمی و پیروان او در بغداد شد و به شهرهای مهمی مثل مراغه در شمال غربی ایران رسید؟ و سرانجام این که چگونه این نسخ خطی در نقطه مقابل، به‌عنوان نمونه‌هایی برای دیگران درآمد و باعث شد بعدها این قرن به‌عنوان دوره تیموری مطرح شود که مشتاقانه به تقلید از روش‌های ایلخانی پرداختند تا بتوانند میراث سلسله خود را گسترش دهند؟

در ابتدا به توضیحاتی درباره این نسخه خطی می‌پردازیم. این نسخه مانند بسیاری از نسخه‌های خطی قرآن، شامل سی جلد است که بیست و شش جلد از آن‌ها باقی مانده است. یکی در کتابخانه چستربیتی دوبلین (ش۱۴۷۰)۲ و دو مورد در موزه هنرهای زیبای بوستون (جلدهای ۲۹و۵۷، ۲۹-۵۸)۳ و بیست و سه جلد در موزه قوم‌شناسی آنکارا نگهداری ‌می‌شود(ش ۱۰۱۱۵-۱۰۱۳۷)۴، جلدهای تکی، جلد چرمی دارند و پشت و روی جلد با دایره‌های بزرگ و پرهای مرغ تزیین شده‌اند۵. بیشتر این تزیینات با ابزار مخفی انجام شده و گاهی نیز با طلا زینت یافته‌اند. (شکل ۱)

جلدهایی که جدا شده‌اند و دوباره کار گذاشته شده‌اند همگی یکسان نیستند و جلد پشتی که با پرمرغ تزیین شده گاهی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته‌ است

.

هر یک از سی جلد تقریبا در ابعاد ۳۲× ۲۳ هستند و در حدود ۲۲ برگ بزرگ دارند. صفحه اول با یک گل

‎

بوته بزرگ طلایی و به رنگ‌های روشن، تیره، آبی و سفید است که با رنگ‌های دیگری مثل سبز، قرمز و رنگ‌های دیگر تزیین شده است. (شکل ۲)

این گل

‎

بوته‌ها زمینه‌ای برای تشکیل متون قرآنی هستند. برخی از این متون، دارای شکل کوتاه‌تری هستند(سوره ۵۶: آیه ۷۹) می‌گویند: هیچکس نباید این کتاب را لمس کند مگر این که پاکیزه و مطهر (باوضو)باشد(سوره ۵۶: ۸۰) متون دیگر دارای شکل بلندتر و آیات بیشتر هستند و می‌گویند این کتاب، وحی از سوی خداوند جهانیان است.۶

این صفحه آغازین به دنبال یک صفحه دوجانبه گسترده می‌آید که با همان رنگ‌ها، تزیین شده‌اند. (شکل۳)

درتعداد معدودی از این سی جلد (جزءها)، سرفصل‌ها در بالا و پایین با رنگ سفید و سبک‌های زیبا با خط کوفی شماره جلد(جزء) و یک دعا بدین شرح آمده است: و این کلام خداوند جهانیان است

.

متون واقع در سرفصل‌ها، با مجموعه‌ای از نقاشی‌ها بر روی زمینه آبی تیره، طلای خالص، نقوش عربی – اسلامی و کتیبه‌ها همراه شده و با دایره‌های طلایی با گل

‎

بوته‌ها یا نخل‌ها تزیین شده‌ است. حاشیه‌های سرفصل، به علت محدودیت، فقط برای نوشتن سه خط معمولی جا دارند که با نوارهای تیره بر روی زمینه مفاهیم، گل

‎

بوته با موج چینی قرار گرفته‌اند

.

هریک از برگ‌های بزرگ متون معمولی در مقام مقایسه، هفت خط نسخ دارند که با جوهر سیاه نوشته شده‌اند. (شکل ۴)

علائم وقف، اغلب با حروف تکی مشخص شده که به رنگ قرمز در بالای خط نوشته شده‌اند. (گ، ط برای وقف مطلق، توقف کامل، ج برای جایز، وقف اختیاری) ولی در جلد بیست و چهار که در موزه هنرهای زیبای بوستون نگهداری می‌شود (۲۹.۵۷) این علائم با استفاده از روش متفاوت و با خط مشکی بر بالای خط قرار دارند. (ق، ف برای وقف کامل۷)۷ همچنین کلمه سجده (به خاک افتادن) به صورت کج و به رنگ قرمز نوشته شده است. به‌طوری که در پایان آیه ۱۵از سوره ۱۳ در جزء ۱۳در موزه هنرهای زیبا آمده است .(۲۹.۵۸)

روش‌های متفاوت و دستخط‌های نامرتب با روش سیاه، نشان می‌دهند که علامت‌گذاری‌ها به‌ویژه آن‌ها که با خط سیاه نوشته شده‌اند و در جلد بیست و چهار آمده است بعدا به آن اضافه شده‌اند. شاید دعاکنندگان و نمازگزاران نظرات خود را در حاشیه نوشته‏اند

.

نشانه‌های گوناگون، تقسیمات متنی را نشان می‌دهد. گل

‎

بوته‌های طلایی با هشت نقطه آبی روشن، نشان‌دهنده پایان هر آیه هست. گروه‌هایی از پنج آیه که در حاشیه با تزیین‌هایی از طلا مشخص شده‌اند دو مورد و به رنگ آبی و رنگ‌های دیگر هستند. نشانه‌های دایره مانند در حاشیه، نمایانگر گروه‌هایی از ده آیه هستند. سرفصل‌های سوره‌ها به

‎

طور استادانه‌ای بر روی صفحات ابتدایی تزیین شده‌اند. عناوین و اسامی سوره‌ها و آیه‌ها و شماره آن‌ها به رنگ طلایی و بر روی تزیینات عربی و اسلامی به شکل گل در حاشیه آمده‌اند. (شکل ۵)

عاملی که قرآن مراغه را از نظر تاریخی تا این حد مهم نشان می‌دهد رنگ آمیزی‌ها در پایان هر جلد است. (شکل ۶)

این تزیینات با همان جوهر و خط و همانند بقیه متن انجام شده‌اند. با این‌که یک نسخه غیررسمی‌تر برای نشان دادن این نکته وجود دارد که این اطلاعات، بخشی از آیات وحی نیستند و با شکل دیگری تزیین شده‌اند که با استفاده از همان رنگ‌ها و سبک تزیینی انجام شده‌اند. این عوامل نشان می‌دهد که رنگ آمیزی‌ها باید هماهنگ با متن باشند. آن‌ها اسم کامل خطاط را ارائه می‌دهند(عبدالله بن احمد بن فضل الله بن عبدالحمید قاضی قزوینی) و مکان کتابت آن، ( شهر مراغه) و تاریخ‌های تکمیل هر جلد (بین شوال ۷۳۸و شوال ۷۳۹ق / آوریل ۱۳۳۸م –آوریل ۱۳۳۹م) قید گردیده است. تمام این اطلاعات -که به صورت ظاهری و نوشتاری هستند- این نسخه را به یکی از کامل‌ترین و مستندترین قرآن‌های سی جلدی باقیمانده از دوره ایلخانی تبدیل کرده است

.

این نکته چه چیزهایی را برای ما بیان می‌کند؟ اجازه دهید از کاغذ شروع کنیم. این نسخه دارای صفحات مرغوب و خوبی است که به خوبی صیقل داده شده و متن بر روی آن نوشته شده است.۸ این کاغذ بر روی یک کاغذ قهوه‌ای رنگ و ترد و شکننده مربوط به قرون اولیه قرار گرفته است و به‌عنوان یک نمونه از نسخه‌نویسی قرآن که ابن بواب در ۳۹۱ق /۱۰۰۰م در بغداد کتابت شده مطرح است (کتابخانه چستربیتی ش ۱۴۳۱)۹

این چنین کاغذ مصقل، نمونه‌ای برای نسخه‌های مرغوب تهیه شده در دوره حکمرانی ایلخانیان است. صفحات قرآن مراغه، همچنین مناسب یک چهارم اندازه قرآن بغدادی است که در این دوره به شکل استاندارد درآمده

‎

اند.۱۰ صفحه کامل بغدادی، به‌طوری که القشندی شرح داده است در اندازه‌های۷۰×۱۰۰سانتی‌متر ساخته شده و صفحات کاغذها، اغلب در قسمت‌های مختلف بودند وگاهی به صورت نیمه یا یک چهارم و در اندازه بغدادی مورد استفاده قرار می‌گرفتند(مخصوصا۵۰×۷۰و ۳۵×۵۰سانتی

‎

متر) این صفحات به شکل دو تکه استفاده می‌شدند و بنابراین نسخه‌ها معمولا به اندازه نصف این ابعداد هستند. نسخه‌های قرآنی معاصر دارای تفاوت‌های زیادی هستند. صفحات یک چهارم بغدادی که تقریبا در اندازه ۳۵×۵۰ سانتی‌متر هستند همچنین در نسخه‌های تک جلدی که یاقوت مستعصمی آن را ۱۲۸۶ م /۶۸۵ق/ م (تهران ، موزه دوره اسلامی ش ۴۲۷۷) کتابت کرده است مورد تقلید قرار گرفت و نسخه سی جلدی تقلید شده در ۷۳۴ق/ ۱۳۳۳ م که احتمالا در قونیه نگهداری می‌شود (کتابخانه عمومی نیویورک، بخش عربی، ش ۳)۱۱

بسیاری از نسخه‌های قرآنی، به‌ویژه، آن‌ها که برای دربار ایلخانی نوشته شدند دارای اندازه بزرگ‌تری بودند. صفحات استفاده شده در قرآن مراغه (باابعاد ۳۵×۵۰) دارای اندازه نیمه در نسخه‌های سی جلدی انتشار یافته باعنوان قرآن بغدادی بودند که احمد سهروردی آن را خوشنویسی کرد . و محمد بن آیبک آن را تزیین نمود (که بر روی صفحات نیمه بغدادی به اندازه ۵۰×۷۰چاپ گردیدند)۱۲ و یک چهارم اندازه نسخه مناسب بود که احتمالا همین دو نفر آنرا نوشتند و تزیین کردند و درسلطانیه به سلطان اولجایتو هدیه گردید(بر روی صفحات بغدادی و به ابعاد ۷۰×۱۰۰سانتی

‎

متر نوشته شد)۱۳

صفحات کاغذها در این اندازه‌های استاندارد نیز برای کتابت شعر و متون ادبی استفاده شد. نمونه اولیه صفحه نیمه بغدادی، نسخه مثنوی جلال‌الدین رومی بود که در ماه رجب ۶۷۷ق و یا نوامبر و دسامبر ۱۲۷۸م نوشته شد (قونیه، موزه مولوی، ش ۵۱)۱۴ همین اندازه نیمه بغدادی برای تمام نسخه‌های مربوط به رشیدالدین وزیر استفاده شد.۱۵

بنابراین می‌توانیم به مقایسه مقدار کاغذهای مورد نیاز برای قرآن مراغه‌ای با دیگر نسخه‌های قرآنی معاصر بپردازیم. هریک از جلدهای سی‌گانه، حاوی یازده کاغذ دو تکه‌ای هستند و بنابراین تمام این نسخه به سیصد و سی صفحه به این اندازه نیازمند است که معادل ۵/۸۲ کاغذ دوتکه‌ای بااندازه بغدادی کامل است. بزرگ‌ترین نسخه این دوره که قرآن سلطانیه، هدیه به اولجایتو است به بیش از دوازده برابر از چنین کاغذی نیاز دارد. (۱۰۲۰کاغذ دو تکه) که پنج برابر کاغذ مورد نیاز برای قرآن بغدادی است.(۵/۴۱۲ کاغذ دوتکه)۱۶ به‌طور خلاصه در دوره‌هایی که کاغذ استفاده می‌شد قرآن مراغه‌ای نمایانگر عاملی است که ما می‌توانیم آن را به‌عنوان نسخه عالی و باشکوه به شمار آوریم

.

طراحی این قرآن، نشان‌دهنده این طبقه‌بندی عالی است. قرآن باشکوه مزبور، نیاز به کاغذ بیشتری دارد زیرا دارای خطوط کمتری در متن هر صفحه است که هفت خط در مقایسه با پنج خط قرآن مراغه

‎

ای است. طراحی هفت خطی غیرمعمول است ولی برای نسخه‌های سی جلدی ناشناخته نیست.۱۷ قرآن مراغه‌ای در رقابت با طراحی وسیع استفاده شده در نسخه‌ها عالی و باشکوه است ولی با هزینه کمی تهیه شده است. زیرا یکی از ویژگی‌های مهم آن، فضاهای وسیع کاغذ مصقل است که تمام این نسخه کوچک را در برگرفته است

.

چنین نسخه کوچکی باعث سرعت در نوشتن قرآن گردید. تاریخ نسخه‌های موجود این نوع قرآن از شوال ۷۳۸ق تا شوال ۷۳۹ق(آوریل ۱۳۳۸م –آوریل ۱۳۳۹م) است بنابراین کتابت این نسخه، دست‌کم سیزده ماه زمان برده است. یعنی مقداری که در یک مقیاس میانگین سه جلد در ماه یا دو نیمه صفحه در یک روز است.۱۸ در مقام مقایسه، احمد سهروردی یک ماه و نیم را برای خوشنویسی هر جلد و نسخه اهدا شده به سلطانیه صرف کرد، و این نسخه تقریبا پنچ برابر زمان را به خود اختصاص داد.۱۹

همچنین تاریخ‌های موجود در حاشیه‌های قرآن مراغه نشان می‌دهند که خطاط خوشنویس نه به صورت پیوسته کار می‌کرد و نه به شکل مداوم ( جدول را ببینید) مثلا او به گونه

‎

ای مدیریت کرد که کتابت شش جلد (یعنی مجلدات ۲۰تا۲۵) در یک ماه (رمضان) درسال ۷۳۹ ق(از میانه ماه مارس و میانه ماه آوریل ۱۳۳۹م) انجام شود. شاید او وقت آزادتری در طول ساعات روشنایی روز برای کارکردن در ماه روزه‌داری داشته است. همچنین خطاط خوشنویس به

‎

طور متوالی از شروع تا پایان کار نکرد بنابر گفته خوشنویسان او دو جلد اول را در ذی‌الحجه ۷۳۸ق تمام کرد (نیمه ژوئن تا نیمه جولای ۱۳۳۸م) ولی دو جلد بعدی مربوط به تاریخ ماه قبلی ذی‌القعده می‌شود (نیمه ماه می تا نیمه ماه ژوئن) و جلد پنجم به ماه قبل از آن یعنی به شوال بر می‌گردد (نیمه آوریل تا نیمه ماه می) جلدهای دیگر نیز خارج از نظم و ترتیب تاریخ

‎

نگاری هستند. این تنها نسخه خطی سی جلدی معاصر قرآن نیست که بدین ترتیب کتابت شده است. به همین ترتیب نسخه خطی که خوشنویس معروف یحیی صوفی برای تاشی خاتون، مادر اینجو حاکم ابواسحاق در ۷۴۵ تا ۷۴۶ق (۱۳۴۴تا۱۳۴۶ م) در شیراز کتابت کرد و انتشار داد.۲۰ و همچنین برای نسخه خطی کوچک کتابت شده در ۷۵۳ق / ۱۳۵۲ و۱۳۵۳م که توسط فرد خاصی به نام صفی‌الدین صهیب بن ایواد بن حسن حافظ … انجام گرفته که مانند قرآن مراغه، دارای هفت خط در هر صفحه است نیز از این جمله اند۲۱ یک توضیح برای این نظم تاریخی ناپیوسته، این است که خوشنویس آن را از یک نسخه سی جلدی دیگر کتابت کرده و فقط جلدهای تکی را در یک زمان انتخاب کرده است ولی هیچگونه نظم خاصی ندارد۲۲ او ممکن است این تعداد جلدها را از یک کتابخانه یا مدرسه قرض گرفته باشد و اتفاق افتادن چنین مسئله‌ای در این صورت می‌تواند شاهدی برای تائید از عقیده قرض‌گرفتن نسخه‌های خطی در طول این دوره باشد. به نظر می‌رسد چنین نظم ناپیوسته‌ای در کتابت یک روش عملی برای دو خوشنویس مشهور و تازه کار در این دوره باشد. به‌رغم این ناپیوستگی به‌نظر می‌رسد که این جریان باعث حیرت تزیین‌کننده قرآن مراغه‌ای شده باشد. زیرا او به ‌عنوان‌گذاری جلد پرداخته که در کتابخانه چستر بیتی به‌عنوان جلد بیست و یک معروف است درحالی که در واقع جلد یازده است.۲۳

خوشنویس قرآن مراغه، عبدالله بن احمد بن فضل الله بن عبدالحمید موفق نشد که پایان حرفه‌ای را برای این معیار داشته باشد. نام او در متون معاصر ذکر نشده است که به توضیح شش نفر از پیروان یاقوت از جمله احمد سهروردی و ارغون کامیلی می

‎

پردازد۲۴. ولی اسناد و مدارک بیانگر این هستند که او یک قاضی اهل قزوین بود که ساکن مراغه شده بود. مهم‌ترین نکته قابل ذکر درباره او، سن وی است. در اسناد مربوطه، او تصریح می‌کند که ۷۷یا۷۸ سال داشته و بنابراین در سال ۶۶۱ق/۱۲۶۲م متولد شده است. درباره نحوه نوشتن او می‌توان گفت که وی یک خطاط حرفه‌ای نبوده و گاهی یک کلمه یا یک عبارت را از قلم انداخته است که در بالای صفحه یا در حاشیه ذکرشده است. با وجود این، او به وضوح از تکمیل نسخه خطی بزرگ خود در کبرسن، لذت می

‎

برده است

.

مکانی که او در آن جا به رونویسی متن می

‎

پرداخت یعنی مراغه به‌عنوان یک مرکز استان در دوره ایلخانی محسوب می‌شد.۲۵ این شهر که حدود ۱۵۰۰متر بالاتر از سطح دریا و بر بالای دامنه جنوبی کوه سهند قرار دارد دارای آب و هوای ملایم و مرطوب است که برای کشاورزی بسیار مناسب است. یکی از اولین پادشاهان ایلخانی به نام هلاگو به سفارش وزیر ستاره‌شناس خود، نصیرالدین طوسی، اولین رصدخانه را در این شهر بنا نهاد. مراغه به‌زودی تبدیل به مرکزی برای شهرهای دیگر مثل بغداد گردید و تبریز و سلطانیه هم تحت تاثیر مراغه بودند. حمدالله مستوفی، مورخ و جغرافیدان که در سال ۷۴۰ق/۱۳۴۰م کتابی نوشته است، از مراغه به‌عنوان پایتخت قبلی آذربایجان نام می

‎

برد و می‌گوید با این که رصدخانه این شهر خراب شده ولی مراغه هنوز یک شهر بزرگ و مرکز استان مهم برای چراگاه‌ها و مراتع زیبایش است.۲۶ باقی مانده چندین برج ساخته شده در مراغه درسال ۷۳۰ ق /۱۳۳۰م نمایانگر موفقیت مداوم آن است. یکی از این بناها گنبد جعفریه نام دارد که مقبره شمس‌الدین قره سنقر است (اریخ بنا۷۲۸ق/۱۳۲۸م) وی یک امیر مملوک بود که به سوی ایلخانیان آمد و از سوی ابوسعید سلطان ایلخانی به‌عنوان حاکم این منطقه منصوب گردید

.

عمارت دیگر که استوانه‌ای شکل (با قطر ۸۳ متر) است،

(joi burj

برج آبی)نام دارد و در حال حاضر ویران شده و دارای تزیینات آبی روشن و تیره است.۲۷ همچنین آرامگاه دیگری به نام مقبره شیخ حیدر در شهر مجاور، یعنی مشکین شهر قرار دارد.۲۸

مراغه، همچنین به‌عنوان مرکزی برای تحقیق و علم‌آموزی در طول دوره ایلخانی تلقی می‌شد که این موضوع از طریق بقایای به جا مانده از آثار و مراجع نوشتاری مشخص می‌شود.۲۹ چندین نمونه از خوشنویسی‌ها و نسخه‌های خطی کامل شده در این شهر کتابت شدند که مهم‌ترین آن‌ها کتابت ابن بختیشوع به نام منافع الحیوان (خواص مفید حیوانات) است که توسط عبدالهادی بن محمد بن محمود بن ابراهیم مراغه‌ای در ۶۹۷ق/ ۱۲۹۷م یا۶۹۹ق /۱۲۹۹-۱۳۰۰م کتابت گردیده است (نیویورک، کتابخانه پیرپونت مورگان، ش۵۰۰)۳۰

دست‌کم یک خوشنویس دیگر با نام یا عنوان مراغه

‎

ای در این دوره از شهرت برخوردار است که عبداللطیف محمد بن محمود نام دارد که به امضای دو اثر خوشنویسی در تاریخ ربیع الثانی ۷۰۷ق/سپتامبر و اکتبر ۱۳۰۷م پرداخته و در حال حاضر در یک مجموعه در استانبول نگهداری می‌شود (کتابخانه کاخ توپقاپی

b411.116b)31

ابن فوطی، تذکره‌نویس بغدادی (متوفی ۷۲۳ ق/۱۳۲۳م ) از دانشمندان زیادی نام می

‎

برد که در مراغه سکونت داشتند۳۲ جهانگرد مراکشی به نام ابن بطوطه که در سال ۷۲۰ق /۱۳۲۰م به این منطقه مسافرت کرد گزارش داد که شهر مراغه به نام دمشق کوچک نامیده می‌شود که این امر احتمالا به دلیل وجود دانشمندان ایرانی و عراقی است و شاید هم به سبب حاصلخیزی فراوانش باشد.۳۳

مهم‌ترین ویژگی قرآن مراغه، تزیین و تذهیب مداوم و متنوع آن است. کیفیت بالای این قرآن، نشان می‌دهد که این اثر را شخصی غیرخوشنویس کهنسال و غیرحرفه

‎

ای تهیه کرده است. بنابراین فقدان ارتباط بین متن و عناوین در نسخه موجود در دوبلین، این نکته را نشان می‌دهد. ما نباید از این تقسیم کار تعجب کنیم زیرا خوشنویسان و تزیین‌کنندگان معمولا در طول این دوره پیوسته کار می‌کردند. خوشنویس این قرآن به نام احمد سهروردی که یکی از شش شاگرد یاقوت بود معمولا از همکاری تذهیب‌گری به نام محمود بن آیبک بهره

‎

مند بود و ارغون کامیلی که فرد دیگری از این شش شاگرد بود از همکاری محمد بن سیف الدین ملقب به نقاش، بهره

‎

مند گردید.۳۴

درباره عناوین، تذهیب‌گر گمنام قرآن مراغه معمولا از زمینه آبی تیره با یک فهرست تزیین شده با طلا در دو زمینه آبی به‌عنوان محلی برای نوشتن حروف کوفی جدید به رنگ سفید استفاده کرده است. از دیگر جنبه‌های عالی تزیینی این قرآن، یک نوار باریک از نقطه‌های سیاه و سفید است که باعث جداسازی حاشیه‌های متفاوت تذهیب می‌گردد. این نوع تزیین، همچنین به گونه‌ای ترکیب می‌شود تا موجب ایجاد گل

‎

بوته

‎

ها و زاویه

‎

ها شود و بنابراین در گل

‎

بوته ابتدایی، این تزیین، باعث جداسازی دایره مرکزی و حاشیه

‎

های بیرونی می

‎

گردد (شکل ۲ را ببینید)

همچنین گاهی تذهیب‌گر از یک نوار طلایی استفاده کرده است. (شکل ۷) به

‎

طوری که در جلد سیزدهم در جایی که به طراحی زمینه سبز رنگ مشخص، عنوان فصل سیزده اقدام شده می‌توان این نکته را مشاهده کرد.(سوره رعد)

استادانی مانند محمدبن آیبک، این سبک تذهیب را با نوارهای طلایی و طراحی دو زمینه آبی رنگ تیره و روشن در دهه‌های ابتدایی قرن چهاردهم در بغداد معرفی کردند که تذهیب‌گر نسخه‌های خطی قرآنی باشکوه برای غازان

‎

خان و اولجایتو بودند و محمد بن سیف‌الدین ملقب به نقاش همکار ارغون کامیلی بود.۳۵ این روش مورد تقلید پیروان یاقوت در ایران قرار گرفت. ولی نه آن کسانی که به قلمروهای مملوک حرکت نمودند. همچنین این سبک کلانشهری ایلخانی از سوی هنرمندان استانی مورد تقلید قرار گرفت که از ابزار محدودی استفاده می

‎

کردند. تذهیب‌گر قرآن مراغه از رنگ‌های کمتری استفاده کرده است. مثلا وی از نسخه‌های مربوط به یاقوت و نوارهای طلایی به ندرت بهره برده است۳۶ در اثر وی، به

‎

طوری که در تزینات طراحی معاصر مشاهده می

‎

شود دو زمینه آبی رنگ بر بقیه رنگ‌ها غلبه دارد. تذهیب‌گر قرآن مراغه، همچنین بعضی از ویژگی‌های فردی خود را به نمایش گذاشته که یکی از اصول مورد علاقه او یک نوار

y

شکل است که در زمینه‌های متضاد آبی روشن و تیره ترسیم می

‎

گردد. تا آن جا که اطلاعاتی در دست است این طراحی منحصر به این نسخه خطی است و ممکن است یک نشانه از سبک فردی تذهیب‌گر باشد

.

به‌طوری که دیوید جیمز اغلب عنوان کرده است۳۷ قرآن مراغه همچنین نوآوری دیگری را در میان نسخه‌های خطی باقیمانده در این دوره نشان می‌دهد. یعنی گل‌بوته‌های پنچ برگی با تزیین هندسی بر روی صفحه اول۳۸ این اولین نمونه دارای تاریخ از یک چنین موضوعی است که در زمان‌های بعدی رایج گردید و مثلا در نسخه قرآنی باشکوه‌ای که روزبهان در قرن شانزدهم میلادی در شیراز انجام داده مشاهده می‌شود. (کتابخانه چستر بیتی ، دوبلین ۱۵۵۸م)۳۹

گل‌بوته ابتدایی بخشی از تغییر و تحول عمومی در صفحات ابتدایی نسخه‌های خطی است که در طول دوره ایلخانی روی داد و به

‎

تازگی ماریانا شرو سیمپسون آن را طراحی کرد۴۰ چنین گل

‎

بوته

‎

ای اغلب شمسه (طلوع خورشید) نامیده می‌شود و در دیگر نسخه‌های خطی استفاده نشد تا به ثبت نام حامی یا ولی نعمت یاعنوان اثر بپردازد۴۱ برای مثال، نسخه تاریخ جهانگشا (تاریخ فاتح جهان) که در چهارم ذی‌الحجه ۶۸۹ق /هشتم دسامبر۱۲۹۰م ثبت شده دارای یک گل

‎

بوته به نام حامی یا ولی نعمت است۴۲ و نسخه منافع الحیوان که در اواخر ۶۹۰ق/۱۲۹۰م کتابت شده نام حامی خود را شمس

‎

الدین بن ضیاالدین زشکی (یا زوشاکی؟)ثبت کرده است۴۳

این نوع گل

‎

بوته به زودی با قراردادن آن در بین نوارهای افقی به

‎

طور استادانه‌ای مورد استفاده قرار گرفت که نمایانگر نام اثر و نام نویسنده بود که به‌عنوان یک نسخه از رساله غزالی به نام کیمیای سعادت در ۷۰۸ق/۱۳۰۸م احتمالا در شیراز کتابت شد. با اینکه متن قرآنی معمولا بدون اسم است تذهیب‌گر قرآن مراغه (و دیگر نسخ خطی قرآن) به تزیین گل‌‌بوته با یک آیه قرآنی مناسب می

‎

پرداختند که در آن‌ها متن بدین صورت بود : این آیه از سوی پروردگار جهان نازل شده است.۴۴

استفاده از گل

‎

بوته ابتدایی در هریک از جلدهای قرآن مراغه همچنین گامی به سوی درک نسخه خطی به‌عنوان یک اثر هنری کامل بود. گل

‎

بوته به تشکیل یک ارتباط بصری بین صحافی چرم می

‎

پردازد که با یک تذهیب مشابه ولی غیریکسان تزیین شده است. گل

‎

بوته تزیینی موجب اتصال صفحه ابتدایی دو برگی در متن می‌شود که حاوی تذهیب با رنگ‌های مشابه و نظم یکسان در نوشتن کلمه رب العالمین (رهبر جهان) است. این دو متن باید با هم خوانده شوند و به‌عنوان یک شکل بازی با کلمات درباره اسامی گوناگون برای کتاب مقدس است که امروزه آن را قرآن می‌نامیم. متن قرآنی موجود در گل

‎

بوته‌ها می‌گوید(سوره۵۶، آیه ۷۹)که هیچکس به جز افراد پاک نباید آن را لمس کند و عناوین و پاورقی‌های موجود بر روی صفحه دوگانه، باعث تشخیص هر جلد به‌عنوان یکی از سی جلد می‌شود که حرفی (کلامی)تلقی می‌شود که از سوی خدای جهانیان است. عبارت ابتدایی همچنین در عناوین برخی مجلدات آمده یعنی جایی که خوشنویس کار خود را تمام کرده و آن را باستایش خدای جهانیان به پایان برده است۴۵

گل

‎

بوته ابتدایی در قرآن مراغه، همچنین باعث اتصال این نسخه خطی به چندین نسخه سی جلدی قرآن شد که به آناتولی یا احتمالا آسیای مرکزی نیز نسبت داده شده که به کتابت آن‌ها اقدام نموده

‎

اند. یک نسخه با تاریخ کتابت ۷۳۴ق/۱۳۳۳م در کتابخانه عمومی نیویورک نگهداری می‌شود که یک گل

‎

بوته مرکزی دارد ولی شامل یک صفحه کامل تذهیب وتزیین است.۴۶ یک روش نزدیک

‎

تر به گل

‎

بوته تزیینی به قرآن مراغه در دو نسخه خطی انتشار یافته و بدون تاریخ با ترجمه

‎

های بین خطی ترکی یا فارسی پیدا شده است.۴۷ این نسخه‌ها در نقطه مقابل نسخه‌های خطی چهار قسمتی است که محمدبن شیخ یوسف بهاری در۷۳۷ق/۱۳۳۷م کتابت کرده است.۴۸

اسماعیل بن یوسف نیز یک نسخه خطی قرآن تک جلدی را کتابت کرد که یعقوب بن قاضی قونیوی آن را درسال ۷۱۴ق /۱۳۱۴م تذهیب نمود . (قونیه، موزه مولوی ، ش۱۲) و با یک صفحه تذهیب گشوده می‌شود که نمایانگر گل

‎

بوته‌های به هم پیوسته در یک چارچوب طلایی وسیع

‎

تر است و یک تزیین مخصوص هشت‌گوش دارد که شامل نام حامی یا ولی نعمت خود یعنی شاهزاده خلیل بن احمد است۴۹

بدین ترتیب قرآن مراغه، بخشی از مجموعه

‎

ای از نسخه‌های خطی سی جلدی معاصر است و بنابراین بسیاری از این نسخه‌های خطی بزرگ مورد نیاز بودند تا منطبق با یادبود آرامگاه

‎

ها و توسعه معابد و زیارتگاه

‎

هایی باشند که در این زمان اتفاق افتاد.۵۰ بزرگ

‎

ترین نسخه خطی در میان تمامی نسخه‌هایی که کتابت شده بیهموس بود که برای سلطان اولجایتو انجام گرفت و به آرامگاه او در سلطانیه اهداشد. بنا بر اعطای سند برای مجموعه آرامگاه رشیدالدین در خارج از تبریز یعنی ربع رشیدی، وزیر وقت دستور تهیه کتابت سالانه قرآن سی جلدی را داد که یک مجموعه ساخته شده در زیر بنای معبد پیوس پرهیزگار در همدان درسال ۷۱۵ق/ ۱۳۱۵م است که مناسب با سبک و روش باشکوه ایلخانی است .۵۱

اهمیت کاغذ برای چنین بناهای مذهبی از اسناد واگذاری باقیمانده مشخص می‌شود و عوایدی از یک فروشگاه کاغذ (دکان کاغذ)، بخشی از وقف‌نامه میرجانیا است که میرجان در مراسم تدفین در مجموعه مسجد و مدرسه ساخته شده در بغداد درسال ۷۵۸ق/۱۳۵۷ پیدا کرد . او یک غلام بود که سلطان اولجایتو او را آزاد کرد و بعدا حاکم شهرشد.۵۲

بسیاری از نسخه‌های خطی قرآن در این دوره مرتبط با آناتولی هستند و به نظر می

‎

رسد این منطقه محلی بوده که تغییر دین و مذهب مغولان و ایلخانیان در این جا واقع شده و قبل از هر نقطه دیگری بوده است۵۳ صوفی

‎

ها نقش خاصی در این تغییر مذهب داشتند و صومعه و خانقاه

‎

های آن‌ها زیاد شد و تبدیل به شهرهای کوچک خدا گردیدند.۵۴

این نسخه‌های خطی قرآن سی جلدی از جنبه

‎

های گوناگون، خدمتگزاری کردند. برخی از این نسخ با ترجمه

‎

های بین خطی و تفاسیر برای تبلیغ دینی استفاده می‌شد و نقش مهمی در تغییر مذهب غیرمسلمانان در مناطق وسیع

‎

تر داشت. حافظین قرآن در زیارتگاه

‎

ها ممکن است از نسخه‌های خطی دیگر استفاده کرده باشند. مجموعه رشیدالدین دارای بیست و چهار نفر از این گونه کارکنان بود. عبادتگاه

‎

های کوچک‌تر نیز دارای قاریان قرآن بود . با این‌که تعداد آن‌ها کمتر بود ولی مجموعه

‎

های زیارتگاهی قابل توجه یزد یعنی شمس

‎

الدین (متوفی۷۲۵ ق/۱۳۲۵م) و رکن