پاورپوینت کامل الرساله السَّعدیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل الرساله السَّعدیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل الرساله السَّعدیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل الرساله السَّعدیه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حِلّی (ت ۶۴۸ ـ م ۷۲۶ ه‍.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال ‌نسبتاً مختصر به نام «الرساله السعدیه». این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گان اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسال سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.

نگرشی بر نگارشهای کلامی

خلاصه: یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حِلّی (ت ۶۴۸ ـ م ۷۲۶ ه‍.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال ‌نسبتاً مختصر به نام «الرساله السعدیه». این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گان اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسال سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.

******

یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حسن بن یوسُف بن علی بن مطهّر حِلّی (ت ۶۴۸ ـ م ۷۲۶ ه‍.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال ‌نسبتاً مختصر به نام «الرساله السعدیه» که گاه آن را «السعدیه» نیز خوانده‌اند.[۱] این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گان اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسال سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.

علّامه، چنانکه در دو موضع از مقدّم رساله تصریح کرده است،[۲] این اثر را برای سَعدُالدّین محمّد بن علی ساوَجی (آوَجی)[۳] نگاشته و ثواب نگارش آن را به همو تقدیم کرده است. نام‌گرفتنِ رسال مزبور به عنوانِ «سَعدیّه» نیز طبعاً به همین مناسبت است، همانطور که قطب‌الدّین شیرازی «التحفه السعدیه» را در شرح قانون ابن سینا بدین مناسبت نامگذاری کرده است [۴] و همین احتمال دربار کتاب فقهی التحفه السعدیه از ابن داود حلّی نیز رفته.[۵] خواجه سعدُ‌الدّین محمّد ساوَجیِ صاحب دیوان، همانند خواجه رشیدُ الدّین فضل الله همدانی، ابتدا وزیر غازان خان و پس از آن، وزیر اُلجایتو (سلطان محمّد خدابنده) بود. قاضی نورالله شوشتری در وصف او می‌گوید: «خواجه سعد‌الدّین محمّد آوجی وزیری سعادتمند و دبیری فاضل و دانشمند بود. در تعظیم ذرّی خیر البریّه و ترویج مذهب امامیّه و رعایت علمای آن طایف عَلیّه مساعی جمیله به ظهور رسانیده.».[۶] گویا پس از مدّتی همکاری با رشیدُالدّین، میان خواجه سعدُ الدّین ـ که بر مذهب امامیّه بود و همچون تاج الدیّن آوجی از حامیان تشیّع در آن عصرـ و رشیدُ الدّین فضل الله ـ که از یهودیّت به تسنّن شافعی تغییر کیش داده بود ـ اختلافاتی می‌افتد که در نهایت، با سِعایت رشیدُ الدّین و دوستانش، به کشته‌شدن سعدُالدّین محمّد ساوَجی به فرمان اُلجایتو در دهم شوّال سال ۷۱۱ هجری قمری منجر می‌شود.[۷]

از آنجا که تاکنون نوشتار شایان توجّهی در معرّفی رسال پرارج سعدیّه ارائه نشده است، در ادامه خواهم کوشید به برخی از ویژگی‌ها و مختصّات نگارشی رسال سعدیه اشاره کنیم.

‏ ۱. انتساب الرساله السعدیه به علّام حلّی

در انتساب رسال سعدیه به علّامه حلّی تردیدی روا نیست؛ زیرا او در خلاصه الأقوال ـ دست کم بر اساس برخی از نسخ آن ـ از این اثر، در زمر تألیفات خود یاد کرده است.[۸] افزون بر این، در نسخه‌ای از رسال سعدیه که به قلم ابن حَدّاد، شاگرد علّامه، کتابت شده است، هم در صفح عنوان نسخه، املاء و نگارش این اثر آشکارا به علّامه نسبت داده شده (نگرید: تصویر شمار ۱) و هم در پایان آن، علاّمه (در ترقیم خویش) به تصنیف این اثر تصریح کرده است (نگرید: تصاویر شمار ۲ و ۳):

«فَرغ مِن تصنیفه مصنّفُه العبدُ الفقیر إلی الله تعالی حَسَنُ بن یوسُف بن المُطهَّر».

با این وصف، علّامه در اجازه‌ای که برای مُهنّا بن سنان صادر کرده است،[۹] نامی از این رساله در میان تألیفاتش نبرده است.[۱۰]

۲ـ تاریخ نگارش

در تحقیقاتی که در آنها به تاریخ نگاشته‌های علّام حلّی پرداخته‌ شده، زمان دقیق نگارش رسال سعدیه مشخّص نگردیده است. در این نوشتارها، تنها به این نکته اشاره شده که تاریخ تألیف این رساله بین ربیع الآخر سال ۷۰۹ و ۱۰ شوّال سال ۷۱۱ (یعنی زمان کشته شدن سعد الدّین ساوَجی که رسال سعدیه در زمان حیاتش به او تقدیم شده است) بوده است.[۱۱]

خوشبختانه در پایان نسخه‌ای که ابن حَدّاد از این رساله کتابت کرده است، زمان و مکان دقیق تصنیف رسال سعدیه از روی خطّ علّام حلّی نقل گردیده است (نگرید: تصاویر شمار ۲ و ۳):

«فَرغ مِن تصنیفه مصنّفُه العبدُ الفقیر إلی الله تعالی حَسَنُ بن یوسُف بن المُطهَّر فی ثانی عشر شهر ربیع الأوّل من سنه إحدی عشره و سبع مائهٍ بالسُّلطانیّه، والحمد لله ربّ العالمین وصَلّی الله علی سَیّد المرسلین محمّد النبیّ وآله الطاهرینَ * إلی «الطاهرین» بخطّ مصنّفه رحمه الله».

بر این اساس، نگارش رسال سعدیه در تاریخ ۱۲ ربیع الأوّل سال ۷۱۱ ه‍.ق در سلطانیه (واقع در استان زنجان کنونی) به پایان رسیده است (یعنی تقریباً هفت ماه پیش از وفات خواجه سعدُالدّین ساوَجی که رساله به او تقدیم شده است).

۳ـ ساختار و محتوا

رسال سعدیه اثری است نسبتاً مختصر که حاوی مطالبی در باب چند دانش اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق است. ساختار این رساله به شرح زیر است:

الف) خطبه و تقدیم‌نام کتاب.

ب) مقدّمات (پنج مقدّمه).

ج) یک فصل در ۱۲ مسأله (۹ مسأله کلامی + ۳ مسأله فقهی).

د) خاتمه رساله در دو فصل.

علّامه در خطبه و نیز مقدّم نخستِ رساله، غرض خود را از نگارش این رساله، بیان اجمالی و یقین‌آورِ مسائل اصولی (کلامی) و فقهی که اعتقاد و عمل به آنها بر هر شخصی واجب است، معرّفی می‌کند. در مقدّم دوم، وجوب کسب اعتقاد یقینیِ تحقیقی در مسائل اصولی (کلامی) و اعتقاد یقینی (اعم از تحقیقی یا تقلیدی) را با استناد به ادلّ نقلی و عقلی ثابت می‌نماید. مقدّم سوم رساله به اثبات این اصل مهمّ می‌پردازد که به هَنگام تعارض دو حکم، که یکی معلوم و اجماعی میان مسلمانان است و دیگری غیر یقینی و ظنّ‌آور، پیروی از حکم معلومِ اجماعی لازم است. در مقدّم چهارم رساله نیز نشان می‌دهد که اجماع مسلمانان تنها زمانی تحقّق پیدا می‌کند که امامیّه نیز موافق و همرأی با آنان باشند. در مقدّم پنجم بدین نکته تَذکار می‌دهد که هر گاه در باب مسأله‌ای، دو قول مختلف میان مسلمانان مطرح شود باید به قول راجح عمل کرد.

پس از بیان این مقدّمات، علّامه وارد مباحث اصلی رساله می‌شود. او خاطرنشان می‌کند که در این قسمت به مسائل اختلافی میان مسلمانان پرداخته، قول حقّ یا راجح را که پیروی از آن واجب است، آشکار می‌سازد. تمام مسائل کلامیِ مربوط به اصول پنجگان اعتقادی (توحید، عدل، نُبُوّت، امامت، معاد) که علّامه در ضمن ۹ مسأله از آنها سخن گفته است، در زمر موضوعاتی قرار دارد که متکلّمان مسلمان در باب آنها دچار اختلاف نظر شده‌اند. بنابراین علّامه در اینجا، به هیچ‌یک از مسائل راجع به اصول پنجگان اعتقادی که مورد اتّفاق نظر مسلمانان است ـ مثل وجود خداوند یا اصل نُبُوّت پیامبر (ص) ـ اشاره نکرده است. [۱۲] به همین جهت نیز هست که مثلاً در این رساله ـ بر خلاف روند و روال متداوَل کتب کلامی ـ به موضوع اثبات وجود خداوند یا نُبُوّت پیامبر (ص) نپرداخته، و هیچ از براهین اثبات وجود باری و نبیّ سخن نگفته است. در اثر مزبور، بطور معمول علّامه در هر مسأله‌ای، بحث خودش را با عباراتی همچون «اختلف المسلمون فی هذه المسأله» یا «فی هذه المسأله خلاف بین المسلمین» یا نظایر اینها آغاز می‌کند و پس از آن، اقوال مذاهب اسلامی را ـ که توجّه وی بیشتر معطوف است به آراء اشاعره و معتزله و حنابله (اصحاب الحدیث)‏ ـ در آن مسأله بازگو می‌کند. در واقع، آنچه مدّ نظر علّامه از نگارش این رساله بوده، گردآوری مسائل عقیدتیِ اختلافی میان مسلمانان، و داوری در باب آنها و تعیین قول حقّ یا راجح در خصوص آنها است. به همین دلیل، ماهیّت این رساله با ماهیّت سایر کتب کلامی علّام حلّی ـ به‌جز کتاب نهج الحقّ و کشف الصدق که ساختار و محتوایی تا حدودی شبیه به همین رسال سعدیّه دارد ـ متفاوت است بگونه‌ای که می‌توان آن را اثری بدیع و موجز در «کلام مقارن» یا «کلام خلافی» به‌حساب آورد. بر این اساس، یکی از ممیّزات و ویژگی‌های مهمّ رسال سعدیه علّامه همین است که فهرستی از مسائل اختلافی کلامی را در اختیار می‌نهد و ضمن بیان آراء مهمّ فرق اسلامی در باب آنها، با ذکر دلیل به تعیین قول برگزیده می‌پردازد.

چنانکه به اشارت رفت، رسال سعدیه مشابهت‌هائی با کتاب نهج الحقّ و کشف الصدق که ظاهراً پیش از این رساله نگاشته شده بوده دارد. این مشابهت‌ها و همسانی‌ها، هم در عبارات خطب کتاب مشهود است و هم در موضوعات مطرح شده و مطالب مربوط به آنها. با این وصف، کتاب نهج الحقّ بسیار مفصّل‌تر از رسال سعدیه است و با هدفی کلان‌تر، یعنی نقد آراء و دیدگاههای عالمان غیر شیعی (خاصّه، اشاعره و معتزله و حنابله) در مهمترین موضوعات کلامی و فقهی از طریق اثبات ناسازگاری و تعارض آنها با بدیهیّات و ادلّ معتبر عقلی و نقلی،[۱۳] به رشت تحریر درآمده است.

در بخش فقهیِ رساله سعدیه ـ یعنی مسأل دهم تا دوازدهم رساله ـ نیز علّامه همان هدف یادشده را تعقیب کرده است. او در این قسمت، تنها به بررسی مسائل اختلافی میان مذاهب اسلامی در باب سه موضوع اصلیِ فقهیِ عبادی، یعنی طهارت (وضو و غسل و تیمّم) و نماز و روزه، دست‌یازیده است. تأکید بر قاعده‌ای که علّامه در مقدّم سوم رساله بیان کرده بود مبنی بر اینکه «به گاه تعارض دو حکم، که یکی معلوم و اجماعی میان مسلمانان است و دیگری غیر یقینی و ظنّ‌آور، پیروی از حکم معلومِ اجماعی لازم است»، در مباحث این بخش آشکارا دیده می‌شود. علّامه در ابتدای بیشتر مباحث، نخست با عبارات کلیشه‌ایِ «اختلف المسلمون هنا؛ فذهبت طائفه إلى‏ … و قالت طائفه أخرى‏ …»[۱۴] به اَنظار مختلف در هر مسأله اشاره کرده است و سپس با ارائ دلیلِ معتمد خود، به تعیین رأی صحیح یا راجح پرداخته است. پس از آن سعی می‌کند نشان دهد عمل به رأی برگزید او موافق با احتیاط نیز هست. جملاتی قالبی نظیر «و الاحتیاط یقتضی ذلک‏»،[۱۵] «و لأن الاحتیاط یقتضی ذلک‏»،[۱۶] «فإنّ الاحتیاط یقتضیه‏»،[۱۷] برای بیان همین امر به دفعات از سوی علّامه استعمال شده است. در ادامه، به مبنای «احتیاط» پیشگفته پرداخته، خاطرنشان می‌کند که عمل به نظر و عقید مورد اجماع و اتّفاق مسلمین موجب برائت ذمّه از منظر همگان می‌شود و بنابراین به احتیاط نزدیکتر است، برخلاف عمل به نظری که عدّه‌ای با آن مخالفند که عمل مطابق با آن، موجب حصول یقین به برائت ذمّه نمی‌شود. علّامه در اینجا نیز با ذکر عبارات کلیشه‌ای نظیر «إذا تعارض عنده حکمان، أحدهما مُجمعٌ علیه، و الآخر مختلفٌ فیه، و لم یمکن العمل بهما، تعیّن المجمَع علیه بلا خلاف‏»،[۱۸] «و إذا تعارض حکمان و أحدهما مجمع علیه، تعیّن العمل به، بلا خلاف»‏،[۱۹] «لأن الحکمین إذا اجتمعا، تعیّن العمل بالمقطوع منهما بلا خلاف»‏‏،[۲۰] «و اتّباع المجمع علیه اولى من المختلف فیه بلا خلاف»،[۲۱] «و قد ثبت انّ اتّباع الحکم المجمع علیه، هو الواجب عند معارضه المختلف فیه‏»،[۲۲] «فتعیّن الأخذ بالمجمع علیه، و ترک المختلف فیه، لیحصل یقین الخروج عن عهده التکلیف‏»،[۲۳]«فتعیّن الترک، لأنّه أخذ بالحکم المجمع علیه، و قولها أخذ بالقول المختلف فیه، و لا یجوز ترک الإجماع، لحکم مختلف فیه، بلا خلاف‏»،[۲۴] «فتعیّن المصیر إلى المتفق علیه، دون المختلف فیه»‏،[۲۵] «وجب اتّباع المجمع علیه، إذا عارض المختلف فیه إجماعاً»،[۲۶] بر لزوم پیروی از حکم مورد اجماع (مُجمَعٌ علیه) تأکید کرده است.

به منظور آنکه شیوه و منهج استدلالی علّامه در این بخش از رساله روشن شود، به ذکر یک نمونه از مواردی که او بیان کرده است می‌پردازیم. او در مسأل قرائت نماز به زبان غیر عربی به موارد زیر اشاره می‌کند:

اختلاف مسلمانان در مسأله (اختلف المسلمون هنا).

بیان قول نخست مبنی بر وجوب قرائت نماز به زبان عربی (فذهبت طائفه إلى انّه یجب القراءه فی الصلاه بالعربیّه).

ذکر قول مخالف، یعنی جواز قرائت نماز به زبانهای دیگر (و قال بعضهم: انّه یجوز ان یقرأ بالفارسیه و غیرها من اللّغات‏).

تعیین قول صحیح یا راجح (و الأوّل أصح‏).

استدلال بر قول صحیح یا راجح (لأن النبیّ «صلّى اللّه علیه و آله و سلم» قال: «صلّوا کما رأیتمونی أصلّی» و لم تنقل عنه صلاه بالفارسیه البته).

تأیید قول صحیح یا راجح از طریق اثبات موافقت آن با احتیاط (ولأن الاحتیاط یقتضیه‏).

اثبات موافقت قول صحیح یا راجح با احتیاط از رهگذر استناد به اجماع (لأنّه إذا صلّى بالعربیّه صحّت صلاته إجماعاً، و إذا صلّى بغیرها بطلت صلاته عند بعضهم، و صحّت عند آخرین، فتعین العمل بالمجمع علیه، و ترک المختلف فیه‏).[۲۷]

در سایر مسائل فقهی هم روش علّامه در بیان مطالب به همین ترتیب و تنظیم است و مراحلی هفتگانه دارد که تقریباً با همان عبارات کلیشه‌ایِ یادشده تحریر گشته است.

۴ـ نسخه‌ها

از رسال سعدیه دست‌نوشت‌های متعدّدی برجامانده است.[۲۸]تنها در فهرست فنخا ۵۲ نسخه از این اثر معرّفی شده است.[۲۹] از میان نسخ بازمانده از سعدیه، چند دست‌نوشت زیر حائز اهمّیّت و درخور توجّه است:

الف) نسخ شمار ۲/ ۱۰۳۴۳ مدرسه غرب همدان به خطّ حسن بن شمس الدین آملی مورخ ۷۰۰ قمری.[۳۰]

متأسّفانه هم‌اکنون این نسخه در دسترس راقم این سطور نیست تا ویژگی‌های آن بررسی و بازگو شود؛ امّا با توجّه به اینکه روشن شد تاریخ تألیف رسال سعدیه ۱۲ ربیع الأوّل سال ۷۱۱ ه‍.ق بوده است، چنین می نماید که تاریخ کتابت سال ۷۰۰ هجری قمری که برای این دست‌نوشت گزارش شده است، درست نباشد و نسخ یادشده می‌بایست پس از سال ۷۱۱ استنساخ شده باشد.

ب) نسخ شمار ۶/۸۸۹۲ کتابخان مجلس شورای اسلامی که در ضمنِ مجموعه‌ای است ارزشمند به خطّ جمال الدّین احمد بن محمّد بن حَدّاد حلّی[۳۱] از شاگردان علّام حلّی (نک: تصویر شماره ۱). این دست‌نوشت در تاریخ چهارشنبه ۹ محرّم الحرام سال ۷۴۷ هجری قمری در حلّه کتابت شده است (نک: تصویر شماره ۳) وگرچه به دست ابن حَدّاد دانشور کتابت شده، با نادرستی‌ها و اشتباهاتی همراه است. با توجّه به اینکه ابن حَدّاد پیش از انجام خود، ترقیمه‌ای از علّامه حلّی نقل کرده است، معلوم می‌شود که به احتمال قوی، وی نسخه‌اش را از روی نسخ اصل مؤلّف استنساخ کرده بوده است (نک: تصاویر شماره ۲ و ۳). متأسّفانه نیم دوم برخی از صفحات این قسمت از نسخه، از میان‌رفته و مطالب آن با خطّی متأخّر بازنویسی شده است و همین امر موجب بروز اغلاط و اشتباهات و تکرارهائی در کتابت برخی کلمات شده است (نک: تصویر شماره ۴).

متن رسال سعدیه در این نسخه کاملاً مشکول است و از این حیث، اهمّیّتی دوچندان دارد. شایسته است در ویراست جدید رساله، اگر شتابزدگی‌های معمول زمانه اجازت دهد، حرکت‌گذاری‌های این نسخه مورد توجّه قرار گیرد و بطور کامل در طبع آن رعایت شود.

ج) نسخ شمار ۲/۴۹۵۳ کتابخان مجلس شورای اسلامی که ضمن مجموعه‌ایست گرانبها، حاوی رساله‌هائی ارجمند اغلب از علّام حلّی و فخر المحقّقین که برخی از آنها به خطّ سَیّد حَیدَر آملی کتابت شده و در انتهای برخی از آنها نیز إنهاء و اجازات فخر المحقّقین به خطّ همو آمده است (نک: تصویر شماره ۵).[۳۲]بر اساس انجام (/تَرقیمه) نسخه، این دست‌نوشت در اواخر ربیع الثانی (کذا) سال ۷۶۴ هجری قمری[۳۳] در قلع اربیل[۳۴] نوشته شده است (نک: تصویر شماره ۶).

د) نسخ شمار ۲/۵۱۴ محفوظ در کتابخان حضرت آیه الله مرعشی نجفی، به خطّ جمال‌الدّین علی بن مجد الدین سدید منصوری استرابادی مورّخ ۸۶۵ ه‍. ق. [۳۵]

و) نسخ شمار ۴/ ۵۷۹۷ محفوظ در کتابخان حضرت آیه الله مرعشی نجفی، نوشته شده بر دست عزّالدّین بن نجم‌الدّین استرابادی در اواخر شعبان سال ۸۹۲ ه‍. ق.

در بین سطور و کناره‌های این نسخه، حواشی و تعلیقات و توضیحاتی کوتاه ـ ظاهراً به خطّ کاتب متن نسخه ـ درج شده که بطور عمده عبارت است از ترجم برخی کلمات یا ترکیبها به زبان فارسی یا تعیین مرجع ضمائر و بیان نقش نحوی برخی ارکان جمله به زبان عربی. کاتب همچنین از برخی حروف (مثل «ط») و اعداد (مثل «۳»، «۲») برای نشان دادن مرجع ضمایر استفاده کرده است (نگرید تصاویر شمار: ۷ و ۸). گاه نیز توضیحات راجع به تبیین برخی مقاصد کلام یا ارائ دلیل بر ادّعائی که در متن رساله آمده، می‌باشد. در مجموع، این حواشی و ترجمه‌ها بسیار نافع است و می‌باید در ویراست تاز رسال سعدیه بطور کامل و دقیق ثبت و ضبط گردد. مرحوم بقّال که ظاهراً از این نسخه در کار تصحیح خود استفاده کرده‌است، مع الأسف از درج این حواشی و توضیحات غَفلت ورزیده و خوانندگان را از بهره‌جوئی از آنها محروم ساخته‌اند.

۵ـ ترجمه‌ها

از رسال سعدیه تاکنون چند ترجم قدیم و جدید فارسی فراهم آمده و به طبع رسیده است که در ادامه، مشخّصات نشر آنها بیان می‌شود:

ترجم سلطان حسین بن سلطان محمّد استرابادی

او از شاگردان شیخ بهائی (م ۱۰۳۰ ه‍. ق)، و «واعظ دارالمؤمنین استرآباد» بوده است. به غیر از ترجم سعدیه، صاحب تألیفاتی چون رسال مختصر «دستور الوزراء» و همچنین «ترجمه و شرح رسال اعتقادات» شیخ بهایی نیز هست که هر دو به چاپ رسیده است.[۳۶] وی ظاهراً در سال ۱۰۷۸[۳۷] یا ۱۰۸۰ ه‍.ق[۳۸]به شهادت رسیده است.

سلطان حسین در آغاز برگردان خودش تصریح نموده که نگارش ترجم رسال سعدیه را در سال ۱۰۷۷ هجری قمری در حدود نود سالگی آغاز کرده است.[۳۹] برگردان او ترجمه‌ای کامل و روان از رساله است. آقای علی اوجبی ترجم رسال سعدی سلطان حسین استرابادی را در سال ۱۳۸۲ ه‍ .ش از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به چاپ رساندند. (نک: تصویر شماره ۹)

۲) همگام با معارف اسلامى‏: ترجمه رساله سعدیه.

به قلم محمّد باقر خراسانى، ناشر: محمد باقر خراسانى (مترجم)، تهران، ۱۳۶۳. ۳۲۵ ص.

۳) ترجم گزیده‌ای از بخش کلامی رسال سعدیه به تحریر آقای دکتر عبدالحسین طالعی، چاپ شده در: طالعی، عبدالحسین، فقیه حِلّه (مروری بر زندگی و آثار علّام حلّی)، انتشارات همشهری، ۱۳۹۲ ش، تهران، صص ۱۹۶ ـ ۲۰۸.

۶ـ شروح و منتخبات

محمود شُکری آلوسی (۱۲۷۳ ه‍.ق/ ۱۸۵۶ م ـ ۱۳۴۲ ه‍.ق / ۱۹۲۴ م) از عالمان سَلَفی عراقی، شرحی بر رسال سعدی علّام حلّی زیر عنوان «شرح الرساله السعدیه فی استخراج العبارات القیاسیه» ـ که گاه «رساله فی کیفیه استخراج القیاس» نیز نامیده شده است[۴۰] ـ در سال ۱۳۰۰ هجری قمری نگاشته است[۴۱] که ظاهراً تاکنون به چاپ نرسیده است. با توجّه به مواضع ضدّ شیعی آلوسی، شرح او احتمالاً با نقد نقلها و دیدگاههای علام حلّی در خصوص آراء مذاهب اسلامی در مسائل عقیدتی و فقهی همراه است.

همچنین بنا به نقل آقا بزرگ تهرانی، شاه محمد بن زین العابدین الهمدانی‏ منتخبی از رسال سعدی علّامه فراهم آورده که همراه با منتخب پاره‌ای از متون دیگر در «مجموعه المنتخبات» در مجلّدی گردآورده شده است. [۴۲]

۷ـ چاپ‌ها

به‌صورت چاپ سنگی در مجموع کلمات المحقّقین، طهران، ۱۳۱۵ ه‍.ق، ج ۲، صص ۲ ـ ۴۳ و اُفست آن در: مکتبه المفید، قم، ۱۴۰۲ ه‍.ق، صص ۳۳۸ ـ ۳۷۹.

چاپ حروفی مُحَقَّق به تحقیق: عبدالحسین محمّد علی بقّال، مطبعه الغری الحدیثه، نجف، ۱۳۹۵ ه‍.ق / ۱۹۷۵ م (نک: تصویر شمار ۱۰). این ویراست تنها بر اساس نسخ شمار ۲۹ محفوظ در کتابخان عمومی آیه الله حکیم نجف ـ که ظاهراً با نسخ اصلِ اثر مقابله شده بوده ـ به طبع رسیده است.[۴۳]

الرساله السعدیه، اخراج و تعلیق و تحقیق: عبدالحسین محمّد علی بقّال، کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۴۱۰ ه‍.ق (نک: تصویر شمار ۱۱).

همین ویراست چند سال پیش نیز توسّط «دار الصفوه للطباعه والنشر والتوزیع» در بیروت به صورت اُفسِت تجدید چاپ شد (نک: تصویر شمار ۱۲).

ویراست یادشده، بر اساس نسخ خطّی شمار ۲/۴۹۵۳ کتابخان مجلس شورای اسلامی و یک نسخه از اثر محفوظ در کتابخان حضرت آیه الله مرعشی نجفی ارائه شده است و بنابراین، از حیث نسخِ اساس تصحیح، بطور کامل با ویر