پاورپوینت کامل جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی ۸۸ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی ۸۸ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی ۸۸ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی ۸۸ اسلاید در PowerPoint :

رفتارهای زیست‌محیطی انسان‌ها در جهان معاصر مسائل زیست‌محیطی عدیده‌ای را چون آلودگی آب، هوا، خاک، تخریب جنگل‌ها، گرمایش جهانی، بارش اسیدی و… باعث شده است. این مسئله بسیاری از اندیشمندان حوزه‌های مختلف را به این اندیشه واداشته است که به بازاندیشی تعاملات انسان و محیط‌زیست بپردازند و در این زمینه ریش این تعاملات تخریب‌ساز را در کم‌توجهی به ابعاد اخلاقی و معنوی این رابطه جستجو کنند.

حامده خادم جهرمی* مجتبی حمایت خواه جهرمی**

رفتارهای زیست‌محیطی انسان‌ها در جهان معاصر مسائل زیست‌محیطی عدیده‌ای را چون آلودگی آب، هوا، خاک، تخریب جنگل‌ها، گرمایش جهانی، بارش اسیدی و… باعث شده است. این مسئله بسیاری از اندیشمندان حوزه‌های مختلف را به این اندیشه واداشته است که به بازاندیشی تعاملات انسان و محیط‌زیست بپردازند و در این زمینه ریش این تعاملات تخریب‌ساز را در کم‌توجهی به ابعاد اخلاقی و معنوی این رابطه جستجو کنند. در این راستا جهان‌بینی زیست‌محیطیِ اسلامی یکی از جامع‌ترین و کاربردی‌ترین دیدگاه‌هایی است که نحو تعامل با عناصر زیست‌محیطی را برمبنای آموزه‌های اخلاقی و ارزشی ارائه می‌دهد و رفتارهای زیست‌محیطی انسان را مسئولیت‌ساز و موجب ضمان می‌داند.

***

مقدمه

اخلاق زیست‌محیطی، یکی از شاخه‌های فلسف کاربردی است که با ارزش‌ها، باورها و گرایش ها سروکار دارد. این شاخه از علم و مسائل مربوط به آن به‌گونه‌ای است که با برخی از رشته‌های علمی مانند جامعه‌شناسی، اقتصاد، الاهیات و حقوق و… ارتباط نزدیکی دارد و در پرتو این پیوند با علوم مختلف به‌دنبال ارائ راه‌حل‌های اخلاقی برای مشکلات زیست‌محیطی است. (دالمییر، ۲۰۰۶) حوز اخلاق زیست‌محیطی، ماورای افراد و اجتماع انسان‌هاست بدین‌صورت‌که نه‌تنها انسان‌ها را شامل می‌شود بلکه حیوانات و کل زیست‌کر در زمان حال و آینده را نیز دربرمی‌گیرد. از زمانی‌که بشر قدم بر کر خاکی نهاده، تعامل مداوم و پایداری بین او و جهان طبیعی برقرار بوده است اما با رشد جمعیت و دستیابی به اختراعات و کشفیات جدید علمی که او را به‌سوی صنعتی شدن رهنمون می‌کرد به موجودی غارتگر تبدیل شد که هر روزه با افزایش تقاضا از طبیعت و تخریب منابع آن همراه بود (شبیری و پراهالادا، ۲۰۰۷: ۱) از این رو امروزه زمین از مسائل زیست‌محیطی بی‌سابقه‌ای چون نابودی منابع، انقراض گونه‌ها، بارش‌های اسیدی، گرمایش جهانی، آلودگی هوا، فرسایش خاک و… رنج می برد که البته «این بحران نخست در غرب آغاز شد و پس از آن با ورود تجدد به شرق در سطحی جهانی مطرح شد (نصر، ۱۳۸۷: ۱۲) و با افزایش آگاهی بشر از عمق فجایع زیست‌محیطی در ده ۱۹۶۰م. به‌تدریج محیط‌زیست به یکی از مهم‌ترین مباحث جهانی بدل شده و دلیل آن ناتوانی از حل بحران‌های زیست‌محیطی است. به اعتقاد سیدحسین نصر اندیشمندان برای حل بحران محیط‌زیست راهکارهایی ارائه داده‌اند که اغلب برگرفته از مهندسی محیط‌زیست است (نصر، ۱۳۸۰: ۲۷۸). نصر بی‌آنکه منکر ارزشمندی این راه‌حل‌ها باشد شیو علمی را به‌تنهایی حلّال مشکلات نمی‌داند زیرا بر این باور است که خود علوم تجربی در برابر این بحران مسئول است. وی برخلاف رویکرد علمی، که نزد مهندسان محیط‌زیست وجود دارد، رویکردی مابعدالطبیعی را برمی‌گزیند. در این دیدگاه مشروعیت علم به‌منزل امری محدود و محصور به بعد مادی واقعیات پذیرفته می‌شود. اما اگر این علم به‌طور انحصاری به‌مثاب تنها علم مشروع پذیرفته شود به دلیل اینکه علوم تجربی فاقد مبانی قدسی است کاربرد آن آسیب‌هایی به‌همراه خواهد داشت. تنها با احیای معرفت قدسی طبیعت می‌توان از این مشکلات رهایی داشت (قاسمی، ۱۳۹۰: ۸۶). به‌عبارتی به باور نصر علت بحران‌های زیست‌محیطی تقدس‌زدایی تدریجی از طبیعت است (نصر، ۱۳۸۷: ۱۲) و راه‌حل این بحران از طریق قداست‌بخشی به طبیعت است. برای این کار لازم است درون انسان، که مرکز قدسی خود را از کف داده، تحولی پدید آید که بتواند امر قدسی را باز یابد و در نتیجه کیفیت قدسی طبیعت را به‌نظاره بنشیند (نصر، ۱۳۸۶الف: ۳۵۰) ازاین‌رو، این مسئله برخی اندیشمندان را واداشته است تا راه‌حل‌هایی معنوی-اخلاقی برای این مشکل بیابند و به ادیان توحیدی به‌ویژه اسلام و آموزه‌های قرآن کریم چشم بدوزند. بدین منظور گفت‌وگوهای زیست‌محیطی در بین ادیان مختلف صورت گرفت برای نمونه گردهمایی بین‌المللی رهبران روحانی و پارلمانی در سال ۱۹۸۸در آکسفورد، ۱۹۹۰ در مسکو، ۱۹۹۲ در ریو و ۱۹۹۳ در کیوتو. در این گردهمایی حل بحران‌های زیست‌محیطی از طریق پیوند علم و دین مطرح شد و ارائه تعریفی مجدد از علم و تکنولوژی و بر نیاز به برخورداری از یک پای مذهبی برای فعالیت‌های انسان دربار زمین تاکید شد (توکر و همکاران، ۲۰۰۱). در پرتو این گفت‌وگوها نوعی الاهیات محیط‌زیست ایجاد شد که ثمر آن تدوین نوعی اخلاق زیست‌محیطی بود.

براین‌اساس دین اسلام نیز در برابر پدیده‌های زیست‌محیطی و مسائل مربوط به آن، موضع سکوت و بی‌تفاوتی اتخاذ نکرده است بلکه جامع‌ترین دیدگاه و صحیح‌ترین شیو تعامل با طبیعت و محیط‌زیست را ارائه می‌دهد و انسان و محیط‌زیست را مکمل یکدیگر می‌داند. به‌طورکلی مباحث زیست‌محیطی مطرح‌شده در قرآن کریم به دو دسته تقسیم می‌شود: دست نخست مبانی نظری که نگرش ویژ قرآن را به طبیعت بازگو می‌کند مانند مفاد آیاتی که بیانگر مسخر بودن طبیعت برای انسان است و دست دوم اصول و قواعدی عملی که تعیین‌کنند باورها و نبایدهای رفتار زیست‌محیطی در سه سطح فرد، جامعه و حکومت است؛ مانند آیاتی که انسان‌ها را از نابودی و تباهی زمین برحذر می‌دارد و به آنان فرمان می‌دهد تا به آبادانی آن همت گمارند (نورانی، ۱۳۹۱: ۴). جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی بیانگر این حقیقت است که خداوند، جهان هستی و هم پدیده‌ها را زیبا، متقن و موزون آفریده و انسان باید رابطه خود را با آنها تصحیح کند و با تصرفات نادرست خود، آن را ویران و آلوده نکرده و با تخریب محیط‌زیست، جامعه را با بلا و مصیبت مواجه نسازد (انتظاری، ۱۳۹۱: ۴۹). در این جهان‌بینی، طبیعت نه‌تنها فاقد شعور نیست، بلکه موجودی هوشمند و نشانه‌ای از نشانه‌های الاهی است. طبیعت، حقیقتی عینی و محسوس است که با تکیه بر دانش و حکمت آفریدگار نمود یافته است. از این منظر رابط بین انسان، طبیعت و خداوند به شکلی منحصربه‌فرد و به‌گونه‌ای است که تخریب محیط‌زیست، صدمه رساندن به یکپارچگی عالم هستی و آیات خداوند تلقی می‌شود زیراکه انسان به‌عنوان جانشین خداوند بر زمین باید محیطی را که در آن نقش محوری ایفا می‌کند، بپرورد و از آن مراقبت کند و این مفهوم (خلافت انسان) به معنای آگاه بودن از امتیازات، مسئولیت‌ها و تعهدات خاص انسان‌ها به خلقت است. نصر طبیعت را واقعیتی قدسی و انسانِ خلیفه الله را حافظ امر قدسی می‌داند (نصر، ۱۳۸۵: ۴۳).

بدین‌ترتیب براساس جهان بینی زیست‌محیطی اسلامی طبیعت جایگاه آزمایش های الهی است و به همگان تعلق دارد و انسان نسبت به رفتارهایی که در محیط ‌زیستش انجام می دهد مسئول است؛ پس باید رفتارهایش را در راستای حفظ و اجتناب از تخریب محیط‌زیست سازگار کرده و براساس آن عمل کند.

مسئولیت زیست‌محیطی اسلامی

جهان‌بینی اسلامی آموزه‌های زیست‌محیطی ارزنده‌ای را برای تداوم حیات زیست در ارتباط با نحو تعامل انسان با محیط پیرامونش و نحوه بهره برداری از منابع زیستی مطرح ساخته است؛ به‌طوری‌که در قرآن کریم بیش از ۵۰۰ آیه به موضوعات زیست‌محیطی اشاره دارند (رنجبر و آستانی،۱۳۹۱: ۱) براین‌اساس در پرتو این آموزه‌ها باید محیط‌زیست را جدی گرفت و نحو نگرش و تفکر زیست‌محیطی خود را بازاندیشی کرد زیراکه بسیاری از مسائل زیست‌محیطی جهان معاصر ریشه در معرفت‌شناسی و جهان‌بینی زیست‌محیطی انسان‌ها دارد. به باور نصر فقط دین و فلسفه‌های مبتنی بر آن، به‌مثاب خزانه‌های امر قدسی و وسایط دستیابی به آن، می‌تواند کیفیت قدسی طبیعت را احیا کند. حتی اگر تنها بخواهیم به اخلاق زیست‌محیطی توجه کنیم باز تنها دین می‌تواند راهگشا باشد (نصر، ۱۳۸۶الف: ۳۵۰-۳۵۱).

اسلام ارتباط میان انسان و محیط‌زیست را جدایی‌ناپذیر دانسته و آنها را در یک ارتباط هماهنگ و موزون در مسیر الهی محل توجه قرار می‌دهد. از این دیدگاه، محیط‌زیست بخشی از نظام خلقت است که موجودات ارگانیکی زمینی در آن حضور حیاتی داشته و در ارتباط متقابل با عوامل محیطی به حیات خویش ادامه می‌دهند. در جهان‌بینی اسلامی علاوه‌بر ارتباط تکوینی بین انسان با محیط‌زیست، ارتباط تشریعی نیز وجود دارد زیرا خداوند وظایفی را برای انسان مشخص کرده است (فغفور مغربی، ۱۳۹۰: ۱۸۲). این جهان‌بینی اسلامی انسان را خلیف خداوند (بقره/۳۰) و مسئول آبادانی آن می‌داند (هود/۶۱) و از مهم‌ترین وظایف انسان مسلمان را اصلاح زمین و اجتناب از فساد آن درنظر می‌گیرد (اعراف/۵۶). درواقع اینکه خداوند طبیعت را مسخر انسان قرار داده است به‌معنی چیرگی و غلب بی‌قید و شرط او بر طبیعت نیست؛ بلکه در مرحل نخست تسلط انسان بر طبیعت به دلیل مقام جانشینی خداوند است که به انسان اعطا شده است. در مرحل دوم انسان تنها به شرط هماهنگی با قوانین الهی حاکم بر طبیعت مجاز به غلبه بر برخی چیزهاست (نصر، ۱۳۸۶ب: ۲۲۱).

باتوجه به اینکه اسلام طبیعت را متعلق به هم انسان‌ها می‌داند (الرحمن/۱۰ و بقره /۲۹) پس انسان در مقام جانشین الهی نسبت به محیط ‌زیستش و اعمال و رفتارهای زیست‌محیطی‌اش مسئول است و باید به طریقی رفتار کند که توازن میان امکانات محیطی با نیازهای بشر برقرار شود. آنها باید از آفریده‌های خدا به‌طور صحیح بهره برداری کنند تا از نابودی و فساد آنها جلوگیری شود و علاوه‌بر آن برای استفاد نسل‌های آتی حفظ و نگهداری شوند (فاروق: ۲۰۰۶) به‌عبارتی انسان‌ها باید عدالت زیست‌محیطی را رعایت کنند و برقراری چنین عدالتی وظیف اخلاقی تک‌تک مسلمانان است. براین‌اساس جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی برای دست‌یابی به چنین اهدافی انسان‌ها را از استفاده و مصرف بی‌رویه و تخریب‌ساز عناصر زیست‌محیطی (آب، هوا، خاک، تنوع گونه‌ها و…) در تمامی سطوح فردی و اجتماعی نفی می‌کند. بنابراین باید عناصر زیست‌محیطی و حقوق مربوط به آن را شناخت: «زیرا که، در ادیان الهی شناخت اصول زیست‌محیطی و تحصیل آن و پرهیز از تخریب آن و سعی برای سالم‌سازی آن، از بارزترین حقوق انسانی و نیز از روشن‌ترین تکالیف بشری به‌شمار می‌آید، تا نشاط جامعه همراه با سلامت آن و خرمی افراد، همراه با صحت آنان تضمین شود. به همین منظور هم از آلوده کردن هوا، کوی و برزن و اماکن عمومی تحذیر و نهی شده و همچنین اگر رخداد تلخی مشاهده شد، برای برطرف ساختن آن، ترغیب و امر شده است» (جوادی، ۱۳۸۸: ۸۵-۸۴). باتوجه‌به مطالب فوق‌الذکر به برخی از آموزه‌های اسلامی درباب حفظ و جلوگیری از تخریب اجزای محیط‌زیست و به‌طورکلی مسئولیت زیست‌محیطی مسلمانان اشاره می‌شود:

آب: نزدیک به ۷۲درصد سطح کر زمین را آب فراگرفته است. ۲/۹۷ درصد حجم آب کر زمین در اقیانوس‌ها و دریاهاست و حدود ۲۳/۱ درصد آب‌های زمین شیرین است که البته تنها یک‌سوم آن را می‌توان مصرف کرد و مابقی آن به‌صورت برف و یخ در نواحی قطبی و یخچال‌های طبیعی بوده و نمی‌توان از آن استفاده کرد (حلم سرشت و همکاران، ۱۳۸۲: ۴۵). بنابراین روشن است که این نعمت الهی که مای حیات تمامی موجودات است -« هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم» (انبیاء/۳۰؛ نور/۴۵؛ انعام/۹۹)- از اهمیت بسزایی برخوردار است و جهان‌بینی اسلامی در بسیاری از آیات و روایات خویش بر اهمیت حفظ و آلوده نساختن آن و نکوهش اسراف در مصرف آب تأکید ورزیده است به‌گونه‌ای که واژ آب در ۴۳ سوره قرآن کریم ۶۳ مرتبه تکرار شده است و کلمات رودخانه یا نهرها ۵۲ بار و سایر کلمات مرتبط از قبیل چشمه‌ها، باران، ابرها و… در بسیاری از آیات ذکر شده‌اند (اسماعیلی و همکاران، ۱۳۸۶: ۵۷) ارزشمندی آب در جهان‌بینی زیست‌محیطی اسلامی به‌اندازه‌ای است که بهترین نوشیدنی بهشت شمرده شده است «سید الشراب الجنه الماء» (کلینی، ۱۴۰۷، ج۶: ۳۸۱) ازطرفی هم این جهان‌بینی آلوده ساختن آب را نفی می‌کند همچنان که رسول خدا (ص) در روایتی رفع حاجت کردن در کنار نهر آب یا در نهر آب یا زیر درختی میوه دار را نهی می‌کند (مجلسی، ۱۴۰۳، ج۷۷: ۱۷۰). آنچه از مجموع آیات و روایات در این باب استنباط می‌شود این است که آب اساس و منشاء حیات است و باید این عنصر حیاتی را از آلاینده‌ها رها ساخت و آن را به‌صورت بهینه استفاده کرد زیراکه براساس جهان‌بینی اسلامی آلوده ساختن منابع آب و مصرف بی‌روی آن امری ناپسند و عملی مجرمانه و حتی حرام تلقی می‌شود. ازاین‌رو حفاظت و ممانعت از آلودگی آب وظیفه‌ای اجتماعی، اخلاقی، شرعی و قانونی به‌حساب می‌آید.

هوا: دومین عنصر زیست‌محیطی که هم مخلوقات عالم هستی برای حیات و تداوم زندگی به آن نیازمندند، هواست. اگر هوا پیرامون کر زمین را فرانگرفته بود با غایب شدن خورشید از بخشی از سطح زمین، بلافاصله درج حرارت تا ۱۶۰درجه زیر صفر کاهش می‌یافت و سرمای طاقت‌فرسا هم موجودات زنده را از بین می‌برد اما این هواست که مانع می‌شود زمین گرمای دریافتی از خورشید را زود از دست ندهد (عسکری، ۱۳۷۸: ۴۳۵).

آلودگی هوا عبارت است از وجود یک یا چند ماد آلوده‌کننده در هوای آزاد به‌میزانی که در مدت زمان معین بتواند کیفیت هوا را به‌ضرر انسان، حیوان، گیاه و اشیاء تغییر دهد (بخشی خانیکی، ۱۳۹۱: ۶ ). بسیاری از فعالیت‌های انسان در جامع مدرن که مستلزم استفاد بیش از حد از وسایط نقلی موتوری و مصرف بیش از انداز سوخت‌های فسیلی است، آلودگی ه