پاورپوینت کامل آداب سیاسی و آیین مذاکره در شاهنامه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل آداب سیاسی و آیین مذاکره در شاهنامه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل آداب سیاسی و آیین مذاکره در شاهنامه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل آداب سیاسی و آیین مذاکره در شاهنامه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

دیپلماسی قدمتی به بلندای تاریخ حکومت (دولت) دارد و به این ترتیب دیپلمات همواره در کنار حکمران بوده است. عرصه‌ی سیاست، آداب روابط سیاسی و شخصیت بازیگران سیاسی، برای بیشتر مردم حوزه ای مرموز و محاط در هاله های اسرارآمیز است. آن چه در برداشت عمومی از این قلمرو مشترک است، وجود امتیازات اغواکننده و شخصیت غالباً زیرک برنامه ریز، مدبر بی رحم و گاه عدالت پیشه‌ی سیاست مداران است.

مرتضی منشادی – وحید بهرامی عین‌القاضی

دیپلماسی قدمتی به بلندای تاریخ حکومت (دولت) دارد و به این ترتیب دیپلمات همواره در کنار حکمران بوده است. عرصه‌ی سیاست، آداب روابط سیاسی و شخصیت بازیگران سیاسی، برای بیشتر مردم حوزه ای مرموز و محاط در هاله های اسرارآمیز است. آن چه در برداشت عمومی از این قلمرو مشترک است، وجود امتیازات اغواکننده و شخصیت غالباً زیرک برنامه ریز، مدبر بی رحم و گاه عدالت پیشه‌ی سیاست مداران است. دیپلماسی فنّی تلقی میشد که از شکل گرفتن در قالب قواعد گریزان بود. آن هایی هم که دیپلمات بودند، بندرت از رموز این فن نوشتند. شاهنامه روایت حکمرانی ایرانیان ازطلوع تاریخ آنان تا غروب حکومت ساسانیان است. جست وجو در شاهنامه برای استخراج آداب دیپلماسی و آیین مذاکره در دوران باستان، برخی از قواعد و ویژگیهای این حوزه را بازنمایی میکند. سؤال اصلی در مقاله حاضر این است که آداب سفارت و آیین مذاکره در دوران گذشته ایران چگونه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش، مدعای مقاله آن است که دیپلماسی به دلیل تجربی بودن، قواعد و ویژگی هایی دارد که در طول زمان یکسان مانده اند، اما تشریفات آن تغییر کرده است. روش فهم ما برای استخراج قواعد و ویژگی های دیپلمات و دیپلماسی در ایران باستان توصیف و تحلیل بوده است.

مقدمه

نخستین جماعت های انسانی با مفهوم رهبری آشنا بودند و با توجه به سنت خود، بهترین افراد را برای این سمت انتخاب می کردند. رهبری جماعت نیز به روابط سلسله مراتبی در اداره‌ی زندگی جمعی رسید وحکومت تشکیل شد(گیدنز۱۳۸۳ صص۶۷ ۷۶) حکومت ها هم مانند افراد انسان منفرد و منزوی نبودند بلکه به اقتضای شرایط و احتیاج با هم روابطی داشتند. موقعیت جغرافیایی و مکانی، روابط میان حکومت ها را در محدود های از همکاری ناشی از همجواری تا جنگ دامن میزد. روابط میان حکومت های ناهم جوار، ناشناخته تر، گه گاهی و نامعمول بود. به هر حال روابط بین حکومت ها یا « روابط دیپلماتیک » خوانده می شوند، مقدمه ای برای برقراری انواع روابط سیاسی و غیر سیاست (مانند تجارت) تلقی می شوند. به عبارت دیگر، ملاقات میان بازیگران سیاسی و مذاکره در طول تاریخ سیاسی جامعه ها وجود داشته است.

دیپلماسی فنّی است که در زمان صلح و جنگ به کار گرفته می شود، البته در دوران صلح، دیپلماسی و مذاکره دشوارتر انجام می شود. زمانی که دولت ها نمی خواهند و یا نمی توانند با توسل به زور یا جنگ، خواست خود را به حکومت دیگر تحمیل کنند، استفاده از فن مذاکره، یعنی توسل به روش هایی که بدون اعمال زور، حکومت دیگر را به قبول چیزی که به آن راضی نیست، وادار می‌کند، ضرورتی آشکار خواهد بود. دیپلماسی به این مفهوم، از کهن ترین دوران زندگی سیاسی وجود داشته است و هرگاه حاکمی نتوانسته است خواست خود را به زور بر فرما ن روای فرمانروای دیگری تحمیل کند از روشی سود برده

است که می توان آن را دیپلماسی نام نهاد. بنابراین ویژگی شاخص دیپلماسی، جنبه‌ی خارجی بودن آن یا اجرا شدن آن در خارج از محدوده‌ی اقتدار حکومت است. به عبارت دیگر، دیپلماسی اجرای سیاست خارجی دولت است.

دولت ها در روابط دیپلماتیک خود سعی در کسب حداکثر موفقیت در مسائل مورد نظر به طریق مسالمت آمیز را دارند. گاه ممکن است با دیپلماسی نامناسب بهترین مقاصد از دست برود و یا برعکس، یک هدف نامشروع به وسیله‌ی دیپلماسی خوب و هوشمندانه بدست آید. بنابراین موفقیت دیپلماسی بستگی به فراست و زیرکی دیپلمات و حسن تشخیص او در مقتضیات زمان و شرایط و احوال دارد. دیپلماسی فن و هنر است و دیپلمات خوب کسی است که پیچیدگی ها و رموز آن را می شناسد. در اینجا بحث بر سربرقراری روابط میان حکومت ها نیست، بلکه موضوع مورد علاقه این مقاله آداب مذاکره (سفارت)و ویژگی های فرد مذاکره کننده(سفیر) است. بدون تردید محیط و شرایطی که مذاکرات سیاسی در آن انجام می شود، بر نتیجه‌ی مذاکرات تأثیر می گذارد؛ به همین ترتیب شخصیت و ویژگی های مذاکره کننده برخنثی سازی یا کم اثر کردن فشار محیط و شرایط نامطلوب، مؤثر است.

با عنایت به این نکات سؤال اصلی مقاله حاضر این است که آداب سفارت و آیین مذاکره در دوران ایران باستان چه ویژگی هایی داشته است؟ بنابراین کوشش می کنیم به کشف و بررسی ویژگی های یک دیپلمات در ایران باستان، به وسیله‌ی بازخوانی کتاب شاهنامه به عنوان یکی از مآخذ عمده‌ی روایت گر تاریخ ایران بپردازیم. شاهنامه‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی مجموعه ای از کتاب های خدای نامه، شاهنامه ابومنصوری، روایات شفاهی و برداشت از منابع دیگر است، و حکیم طوس به بازسرایی خاطره های ایران پرداخت و روایت های تاریخ ایران را تجمیع نمود و توانست مجموع های از خاطرات این منطقه را درهم آمیخته و در ذخیره‌ی ذهنی ایرانیان ثبت کند.

به رغم آن که درباره‌ی شاهنامه از منظرها و جنبه های گوناگون، پژوهش های زیادی انجام شده است، اما کم تر به موضوع مورد علاقه‌ی این مقاله توجه شده است. آثار پژوهشی مربوط به شاهنامه را می توان در سه دسته‌ی کلی تقسیم کرد. گروه نخست، شامل آثاری می شود که بر جنبه‌ی ادبی شاهنامه و زبان فاخر آن تأکید می‌کند.««سوگ سیاوش» « مقدمه‌ای بر رستم و اسفندیار»«هویت ایرانی و زبان فارسی» « ارمغان مور» شاهرخ مسکوب(۱۳۵۴۱۳۵۶۱۳۷۳۱۳۸۴) و کتاب «از پاژ تا دروازه‌ رزان» محمد جعفر یاحقی(۱۳۷۱) ازجمله آثار این دسته به شمار می‌آیند. دسته دوم، باورهای دینی، ملی و خردگرایانه‌ی فردوسی را شامل می شود.«با نگاه فردوسی» از پرهام (۱۳۷۳) « بوسه بر خاک پی حیدر علیه السلام» ابوالحسنی و « انسان آرمانی و کامل»رزمجو)۱۳۶۸) از این زمره اند.سومین گروه که از نظر تعداد کمتر از دو گروه قبلی است ذربرگیرنده‌یآثاری است که پدیده‌های سیاسی در شاهنامه مورد بررسی قرار داده‌اند به عنوان مثال کتاب اعتماد مقدم با نام « شهریاری در ایران بر بنیاد شاهنامه»(۱۳۵۱) که حکومت و ویژگیهای حاکم را با نگاه به شاهنامه تحلیل کرده است .بررسی کرده است. محمد علی اسلامی ندوشن، نگرش فردوسی به جهان وجایگاه ایران در جههان را در کتاب «ایران و جهان از نگاه شاهنامه»(۱۳۸۱) بررسی کرده است. عناایت رضا در «پیوستگی آیین شاهنشاهی با زندگی و معتقدات ایرانیان»( ۱۳۵۵)علل شکل گیری نهاد شاهنشاهی را مورد بررسی قرار می دهد.ولفگانگ کناوت در«آرمان شهریاری درایران باستان»(۱۳۵۲) که به وسیله‌ی سیف الدین نجم آبادی به فارسی برگردانده شده است، شاه آرمانی و جایگاه او را در اندیشه ایران باستان به بحث می گذارد. مجتبایی هم در « شهر زیبای افلاطون و شاهی در ایران باستان»(۱۳۵۲)ویژگیهای پادشاهی آرمانی در ایران را با دیدگاه افلاطونی تطبیق می دهد. فرهنگ رجایی در بخش دوم کتاب خود یا عنوان « تحول اندیشه‌ی سیاسی در شرق باستان»(۱۳۷۲) به طرح خطوط اندیشه‌ی سیاسی درایران باستان می پردازد.او از عواملی چون هم ترازی دین و سیاست، تمایل به یکتا پرستی، تقسیم کار اجتماعی و اندیشه‌ی شاهی در ایران باستان بحث می‌کند. اما شاهنامه محور کار او نیست و مباحث کلی را مطرح می کند. ابوالفضل کاوندی کاتب در مقاله « آیین شهریاری و روابط بین الملل در شاهنامه» که در مجله‌ی اطلاعات سیاسی- اقتصادی(۱۳۹۲) به چاپ رسیده است، به نکته هایی در زمینه‌ی روابط سیاسی ودیپلماتیک اشاره می‌کند، اما به آداب، تشریفات و چگونگی اعزام و پذیرش سفرا و ویژگی های سفیر نمی پردازد. بنابراین اگر فردوسی را چنان که مجتبایی می گوید راوی صادق اسطوره ها و داستان های کهن ایران بدانیم آن گاه تمرکز بر ویژگی های روابط سیاسی‌از دید ایرانیان باستان و استخراج آداب سفارت وآیین مذاکره از روایت های شاهنامه می تواند بسیار اساسی و کاربردی باشد. تازگی این مقاله نیز در همین موضوع و منظر نهفته است.

۲-تعریف دیپلماسی

دیپلماسی پیشینه‌ای به درازای تاریخ حکومت ها(دولت ها)دارد. برخی پیشینه‌ی دیپلماسی را هم زما ن با دوران پارینه سنگی در قبایل استرالیا، ساحل نشینان جزایر اقیانوس آرام، سیاهان آفریقا، سرخ پوستان شمال و جنوب آمریکا و مردم چین و هندوستان به شمار می آورند (آلادپوش و توتونچیان، ۱۳۷۲ ص۳۳) واژه‌ی دیپلماسی در اصل از فعل یونان دیپلم ۳ گرفته شده است که به معنای تا کردن است. کلمه‌ی دیپلما ۴ نیزاز فعل مذکور مشتق گردیده و حاکی از نوشته ی تا شده یا طومار مانندی است که به هرکس اعطا می گردید، از اختیارات خاصی برخوردار می شد. بعدها این کلمه به منشور یا سندی که به فرستادگان دولت ها داده می شد اطلاق گردید (آلادپوش و توتونچیان، ۱۳۷۲ ص ۳)مفهوم دیپلماسی از جمله مفاهیم پیچیده و دشواری است که تا کنون تعاریف گوناگونی از آن به عمل آمده است. پدلفورد و لینکلن به نقل از میزرا صالح دیپلماسی را این گونه تعریف می کنند: « روابط سیاسی رسمی متقابل میان دول در حال صلح در جهت دستیابی به امتیازات بیش تر از طریق مذاکرات وعده ها، تهدیدات و مبادلات مختلف به منظور حمایت از شهروندان خود و فعالیت های آنان در سرزمین بیگانه و همچنین کسب اطلاعات و اختیار از موقعیت دول دیگر و کوشش در حل و فصل مسائل مشترک»(میرزا صالح ۱۳۵۶ص ۱).

بیلیس و اسمیت نیز در کتاب خود، دیپلماسی را علاوه بر روابط میان دول و حمایت از شهروندان خود، عامل بازدارنده‌ی تعارض و جنگ نیز می دانند و این گونه بیان می‌کنند:« دیپلماسی با تلاش هایی برای مدیریت و ایجاد نظم در محدوده یک نظام جهانی در ارتباط است و هدف از آن، ممانعت از تبدیل تعارض به جنگ است. در چشم انداز خرد، دیپلماسی را می توان ابزاری سیاسی تلقی کرد که بازیگران بین الملل از آن برای اجرای سیاست خارجی استفاده می کنند تا بتوانند به اهداف سیاسی خود برسند»(بیلیس و اسمیت ‍۱۳۸۳ صص ۷۱۳۷۱۶). تعریف دیگری نیز در این راستا از میرزا صالح وجود که دیپلماسی را « عمل هنرمندانه‌ی نماینده یا نمایندگان یک دولت در قالب منافع ملی کشور خود فارغ از قدرت حاکمه‌ی سایر دول از طریق سازمان ویژه ای که بدین منظور تأسیس شده اند» می‌داند (میرزا صالح ۱۳۵۶ص ۱). دانشگاه آکسفورد نیز در واژه نامه‌ی خود، دیپلماسی را این گونه بیان می‌کند:« دیپلماسی اداره‌ی امور بین دولت ها به وسیله‌ی سفیر و دیگر مأموران دیپلماتیک است»(صدر۱۳۸۲ص ۴).

در کل با توجه به تعاریف موجود در علوم سیاسی، می توان دیپلماسی را به دو مفهوم به کاربرد:

الف- مجموعه‌ی اقداماتی که دولت از طریق نمایندگان و مأموران رسمی خود به مورد اجرا می گذارد.

ب- روش ها و تکنیک هایی که از طریق سیاست خارجی در چهارچوب سیستم بین المللی صورت می گیرد.

بنابراین برای بررسی دیپلماسی در گذشته که مدنظر ما نیز هست، تنها می توان مفهوم الف را به کار برد چون مفهوم ب تعریفی جدید و مربوط به دوران معاصر است، که در گذشته کاربردی نداشته است. بنابراین منظور ما از دیپلماسی در این مقاله با تعریف میرزاصالح از دیپلماسی هم خوانی دارد و دیپلماسی عبارت است از: ارتباط بین دول آزاد، مستقل و عاقل به منظور حصول و پیش برد مقاصد و هدف های معین و از قبل تعیین شده، که این عمل به وسیله‌ی آن حفظ منافع دولت و شهروندان کشور فرستنده نزد دولت پذیرنده است. هیأت دیپلماتیک و نمایندگان دول که به سوی کشور وحکومت دیگر می‌روند در گذشته با نام سفیر۵ یا فرستاده شناخته می شدند.

۲-دیپلماسی سنتی

برای درک مفهوم دیپلماسی در گذشته و چگونگی انجام آن به بررسی مختصری از تاریخ دیپلماسی می پردازیم. بر پایه بررسی های تاریخی انسان ها از دوران گذشته با یکدیگر روابط سیاسی داشتند و برای تحکیم منافع ملی و رسیدن به اهداف خارجی خود، ناگزیر به برقراری روابط متقابل با ملل هم جوار و دوربوده اند. در این میان، یونان، ایران و روم باستان جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده اند به گونه ای که در، مورد دیپلماسی و چگونگی آن در تمد نهای فوق بحث و گفتوگوی زیادی شده است ( بیژنی ۱۳۸۴/۲ ص۱۸).ماهیت روابط دیپلماتیک در گذشته، یک سره فردی و شخصی بود و اغلب تمایلات شاه و ویژگی های شخصی دیپلمات از عوامل تعیین کننده در روابط بودند. دو وظیفه‌ی مهم دیپلمات ها در این دوره یعنی مذاکره با طرف دیگر و ارسال اطلاعات و اخبار به مرکز، اموری یک سره شخصی بودند و به جز پادشاه و یا دولت مردان برجسته، کمتر کسی بر این روند نظارت داشت. در این دوران، دیپلمات ها به سبب نبودن نظارت مردمی بر دستگاه های دولتی، تنها در برابر پادشاه پاسخگو بودند و روند روابط دیپلماتیک از دید مردم جریانی یک سره بسته، مخفی و حتی در بعضی موارد ترسناک بود؛ زیرا با اندک تحرک مشهودی ازسوی دیپلمات ها، مردم خود را با جنگی بزرگ روبه رو می دیدند. اقتدار واختیار تصمیم گیری دیپلمات ها در این زمان بسیار زیاد بود و به سبب همین ویژگی، در بیشتر زمان ها دیپلمات ها از میان اشخاصی با قابلیت زیاد و مورد اعتماد بسیار شاهان گزینش می شدند و با تشریفات زیادی مورد پذیرش مقامات کشورمیزبان قرار می‌گرفتند(بیژنی ۱۳۸۴ ص۱۱۹) .

بر اساس تعریفی که از دیپلماسی و سفیر عنوان کردیم، با بررسی موردی شاهنامه ، آداب سفارت وویژگی های سفیر و آیین مذاکره را بیان و نقل می کنیم.

۳-ویژگیهای دیپلمات (سفیر) درشاهنامه

امر سیاسی در شاهنامه در صف آرایی خیر و شر، نیکی، بدی و نور و ظلمت، به تصویر کشیده شده است. دیپلماسی در این جهان بینی، نیاز به کارگزارانی دارد که همزمان با باور به دوگانگی، گاه حامل پیام ها و ایجاد گفت وگو برای هم زیستی و صلح میان آن دوگانه‌ها هستند. در ابتدای شاهنامه که هنوز حکومت ایرانی به شاخه های توران و روم تقسیم نشده بود و صرفاً در ایران زمین متمرکز بود، در سایه‌ی امنیت و صلح ناشی از وحدت، فرستاده ای که به ممالک اطراف می‌رفت، پیک صلح و پیوند بود نه پیام آور جنگ. نخستین فرستاده ای که در شاهنامه نام برده می شود “جندل” پیک فریدون است که برای خواستگاری از دختران سرو، شاه یمن، به این کشور می رود.«فریدون بسیار هوش»با برگزیدن جندل ملاک هایی که در انتخاب او به کار می برد، در حقیقت، مجموعه‌ای از ویژگی‌های دیپلمات (سفیر)برای انجام مأموریت در بیرون از حوزه‌ی اقتدار حکومت را آشکار می کند:

فریدون از آن نام داران خویش

یکی را گران مایه تر خواند پیش

کجا نام او جندل پرهنر

به هر کار دل سوز بر شاه بر

که بیداردل بود و پاکیزه مغز

زبان چرب و شایسته‌ی کار نغز(فردوسی ج۱۹۶۰ص۸۲)

خصوصیاتی که فریدون برای برگزیدن فرستاده بر آن ها تأکید ورزید، در تمام ادوار شاهنامه صفات ذکر شده به عنوان شرایط انتخاب فرستاده تکرار می شوند و شرایط اصلی برای انتخاب سفیر به شمارآمدند. صفات ذکر شده براساس شاهنامه به شرح زیر توضیح داده شده اند.

۱-۳گرانمایگی ۶

نخستین مشخصه‌ی فرستاده فریدون گران مایگی بود. اگر بخواهیم بدانیم گرا نمایه بودن در شاهنامه به چه معنایی به کارگرفته شده است و بر چه مشخصه ای برای یک فرستاده تأکید می شود، می توانیم از بیتی که راجع به مهراب کابلی آمده است، کمک بگیریم:

ابا آن که مهراب از این پایه نیست

بزرگست و گرد و سبک مایه نیست (فردوسیج ۱۱۹۶۰ص۱۷۷)

در این بیت سبک مایه نبودن مترادف با گرا ن مایگی به کار گرفته شده است که با توجه به مصرع اول، می توان گران مایگی را به داشتن تبار و ارج مندی معنی کرد. از این رو می توان اولین مشخصه‌ی یک فرستاده را(که با آوردن پسوند(تر) بر آن تأکید شده است) داشتن نسب والا و عزت و جلال دانست. این دو ویژگی مهم ترین معیار تقسیم بندی مردم در جوامع مبتنی بر نظم سلسله مراتبی است. ایران باستان جامعه ای طبقاتی بود و تحرک عمودی در آن جامعه و جود نداشت. حکومت و مناصب سیاسی در چنان جامعه ای در اختیار اقشار بالا قرار می گرفت و تبار و ثروت شرط لازم به شمار می آمد.

۲-۳پرهنربودن۷

پرهنر بودن به معنی کاردانی و شایستگی، ویژگی دیگر فرستاده فریدون نقل می شود که در بیت دوم آمده است.معنی هنر در شاهنامه دربرگیرنده‌ی « مجموعه‌ی فرهنگ و دانش و خردورزی» است.(حسینی ۱۳۸۲ص۱۰۴) چنان که فردوسی آنرا در بیتی در برابر«گوهر»قرار داده و بر آن ترجیح می/ دهد و می گوید:

سخن زین درازی چه باید کشید

هنر برتر از گوهر آمد پدید(فردوسی، ج۲۱۹۶۲ص۱۹۹)

یا این بیت که معنی «هنر» را مترادف با واژه‌ی فرهنگ به کار برده است:

گهر بی هنر زار و خوار است و سست

به فرهنگ باشد روان تن درست(فردوسی ج ۸ ۱۹۷۰ ص۱۹۹)

به این ترتیب گران مایگی با «پرهنر» بودن همراه می شود. تردید اندکی وحود دارد که بدون کارآمدی و شایستگی مذاکره به اهداف مورد مورد نظر برسد

۳-۳دلسوزبودن۸

اگر فرستاده ای واجد صفات گران مایگی و گردی و شجاعت و پرهنری و دانش و رأی و خرد وفرهنگ و دانش باشد، فرستاده ای نیکوست که به بهترین وجه قادر به گزاردن پیام است، اما اگر دل سوزی

و شفقت این فرستاده در حق فرستنده‌ی خویش نیز مسلم شود، اطمینان از حصول مطلب بیشتر می شود.

۴-۳-بیداردل وخردمندبودن

بیداردل ۹ بودن به معنی زیرکی و هوشیاری، یکی دیگر از ویژگی های فرستاده فریدون است، که این ویژگی در اکثر مواقع در کنار دانش و خردمندی می آید؛ زیرا خرد و زیرکی در برابر حیله ها و ترفندها ی دشمن از لوازم موفقیت است. به این ترتیب در ایران باستان یکیی یگر از مشخصه های سفیر، زیرکی و هوشیاری است. در شاهنامه برای اکثر سفیران خواه ایرانی و خواه بیگانه، این ویژگی مورد اشاره و تأکید قرارگرفته است. به عنوان مثال، می توان این بیت را که در مورد فرستاده‌ی فیلقوس به جانب داراب است، نقل کرد:

فرستاده ای آمد از فیلقوس

خردمند و بیدار و با نعم و بوس(فردوسی ج۶ ۱۹۶۷ ص۳۷۶)

بیداردلی با خردمندی مترادف به کاربرده شده است. در شاهنامه برای پیک(سفیر) کاووس که به دربارشاه هاماوران فرستاده می شود صفات دانشمند و خردمند بودن ذکر می شود:

گزین کرد شاه از میان گروه

یکی مرد بیدار دانش پژوه

گرانمایه و گرد و مغزش گران

بفرمود تا شد به هاماوران ( فردوسی ج۲ ۱۹۶۲ ص۱۳۱)

۵-۳پاکیزه مغز۱۰و باشرم بودن

براساس جهان بینی ایرانی، پندار نیک یکی از نشانه‌های ایمان به شمار می آمد. افکار و پندارها به اعمال انسان ها معنی می بخشند. پندار نیک مؤمنان را از غیر مؤمنان جدا می کرد. به این ترتیب در جها ن بینی دوگانه انگار، نماینده‌ی جهان نیک باید افکار و اعمالش ستوده و نیک باشند تا شایستگی نمایندگی را داشته باشد. خصوصیت دیگریی که برای جندل نخستین فرستاده ذکر شده است پاکیزه مغزی است این واژه به معنی پندار نیک و صادق بودن در عمل به کار برده شده است است واکثر مواقع توأم با «با شرم بودن» است. این خصوصیت در راستای ویژگی های قبلی و تأکیدی برآن هاست؛ زیرا اگر فرستاده ای واجد صفات گران مایگی، هنرمندی، دانش و خرد و فرهنگ باشد، فرستاده ای نیکوست که به بهترین وجه قادر به گزاردن پیام است، اما اگر پاکیزه مغز بودن و باشرم بودن و شفقت این فرستاده در حق فرستنده‌ی خویش نیز مسلم شود، اطمینان از او بیش تر می شود. برای نمونه، دومین فرستاده سلم و تور، در زمان منوچهر به دربار فریدون می‌آید:

بجستند از آن انجمن هردوان

یکی پاک دل مرد چیره زبان

بدان مرد باهوش و با رأی و شرم

بگفتند با لابه بسیار گرم (فردوسی ج۱ ۱۹۶۰ ص۱۱۱)

سفیر قیصر روم، برانوش، که به نزد شاپور ذوالاکتاف آمد نیز دارای این ویژگی بود:

فرستاده ای جست ب رای و شرم

که دانش سرآید به آواز نرم

دبیری بزرگ و جهان دیده ای

خردمند و دانا پسندیده ای (فردوسی ج ۷ ۱۹۶۸ ص ۲۴۶)

سفیر(دیپلمات) خوب از دروغ و حیله هرچند موفقیت آمیز باشد دوری می کند؛ زیرا این شیوه همیشه اثر مسموم کننده باقی می گذارد و تنفّر طرف دیگر را بر می‌انگیزد و نتیجه به دست آمده از آن متزلزل است. رمز موفقیت در مذاکرات هم آهنگ ساختن علائق دو طرف با صداقت است نه با تزویر و نیرنگ.

۶-۳چرب زبانی ۱۱

چرب زبانی یا «سخن ور بودن»و سخن دانی یکی دیگر از ویژگی های یک فرستاده است. در شاهنامه چرب زبانی به معنای خوش سخنی و نکته سنج بودن است. بهترین و مؤثرترین ابزار یک فرستاده، زبان و سخن اوست که با استفاده از آن قادر می‌شود تا از عهده‌ی کاری نیکو و بزرگ برآید. به عبارت دیگر، داشتن کلامی رسا و بلیغ و آراسته، آگاه بودن به راه و رسم سخن وری از ویژگی های دیپلمات به شمارآمده است. مأموریت و پیامی که سفیر حامل آن است همیشه خوشایند نیست و گاه احتمال سوء برداشت و بروز سوءتفاهم وجود دارد. سخن دانی و نکته سنجی در چنین شرایطی، ابزار برطرف کردن مشکلات است.در شاهنامه این صفت برای همه‌ی سفیران و در اکثر موارد، تکرار می شود. به عنوان مثال سفیری که اسفندیاربه سوی رستم می فرستد چنین توصیف می شود

فرستاده باید یکی تیز ویر

سخن گوی و داننده و یادگیر (فردوسی ج ۸ ۱۶۷۰ ص ۱۵۷)

این بیت با این هدف ذکر شد تا نشان دهد که سخن دانی و نکته سنجی، درباره‌ی فرستادگانی که با هدفی غیر از آ نچه مورد تأکید این پژوهش است، گسیل می شدند، نیز شرط لازم به شمار می آمده است.

در