پاورپوینت کامل قفل «چالشتر»؛ شیو? ساخت، زیبائی و آسیب‌شناسی ۱۱۲ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل قفل «چالشتر»؛ شیو? ساخت، زیبائی و آسیب‌شناسی ۱۱۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل قفل «چالشتر»؛ شیو? ساخت، زیبائی و آسیب‌شناسی ۱۱۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل قفل «چالشتر»؛ شیو? ساخت، زیبائی و آسیب‌شناسی ۱۱۲ اسلاید در PowerPoint :

قفل و قفل‌سازی از اهمیت ویژه و قابل‌توجهی از مقوله‌ی حفاظت و امنیت مال داشته و مورد توجه بسیاری از صنعتگران سنتی و معاصر بوده است. این هنر-صنعت نسبتاَ کهنسال از حیث نحو ساخت و زیبائی‌های بصری جای بررسی و تحقیق بیشتری دارد تا در اثنای آن به وجوه هنری و صنعتگری گذشتگان وقوف یافته و بر حفظ و پاسداری از این میراث گرانقدر کمر همت بندیم.

حسین ابراهیمی ناغانی ، سارا یزدان پناه

چکیده

قفل و قفل‌سازی از اهمیت ویژه و قابل‌توجهی از مقوله‌ی حفاظت و امنیت مال داشته و مورد توجه بسیاری از صنعتگران سنتی و معاصر بوده است. این هنر-صنعت نسبتاَ کهنسال از حیث نحو ساخت و زیبائی‌های بصری جای بررسی و تحقیق بیشتری دارد تا در اثنای آن به وجوه هنری و صنعتگری گذشتگان وقوف یافته و بر حفظ و پاسداری از این میراث گرانقدر کمر همت بندیم. این پژوهش درصدد بررسی تاریخچه قفل و قفل سازی با تأکید بر یکی از قدیمی‌ترین و مطرح ترین مکانهای ساخت این ابزار حفاظتی، « چالشتر» می‌باشد که در این میان معیارهای خاص تکنیک، زیبایی و آسیب‌شناسی آن مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاَ راهکارهائی جهت احیاء این هنر-صنعت کمتر شناخته شده و ارزشمند ارائه می‌گردد.

مقدمه

قفل چالشتر عرص چالش ظرافت و احساس با فولاد و آهن است، چالشی که نهایتاً به همنشینی زیبا و تأمل‌برانگیزی می‌انجامد. در قفل چالشتر ظرافت و روحی هنرورزی چون همیشه بر ماد سخت فائق آمده و بر همین اساس است که جنب کاربردی آن را تحت الشعاع بارقه‌های هنری سازندگان این ابزار کاربردی قرار داده است. یکی از شگردهای این هنرنمایی بر پیکر فولاد و آهن تعامل فرم گرایانه فضای خالی با فرم مثبت است. همان ارزش و معیار زیبایی که هنرمندان سنت‌جوی سقاخانه را به جستاری دوباره در این هنر- صنعت قدیمی راغب کرده است. آنچه نگارندگان این مقال را به بازجویی ارزشهای بصری این هنرـ صنعت ترغیب کرده است، همان اعجاب و شگفت انگیزی است که در این گونه هنرـ صنعت خودنمایی می‌کند. وجهی که در آن خردورزی و جدال زیبایی بر سر اثبات خویش، هر مخاطبی را تکان داده و متحیر می کند. آن ارزشی که می تواند در بستری جدید و بر کارکردی نوین مورد بازبینی قرار گیرد.

البته این نکته بدین معنا نیست که متوقع و متصور باشیم مجدداً از این قفل‌ها بر در خانه‌ها و صندوقچه‌ها، با وجود تکنولوژی جدید، استفاده شود، بلکه این هنر- صنعت جدید را که در مقابل تکنولوژیهای پیشرفته در این عرصه مقاومت کرده و احساس می‌شود رسالتی را به ما گوشزد می‌کند و آن اینکه کارکردی جدید تعریف کرده و ارائه نماییم. مثلاً از هنرنمایی صنعتگران این عرصه و شگردهایشان در جهت پیکره‌سازی و بُعد زیبایی‌شناسی در حیط مجسمه سازی بهره گرفته شود. اساساً این تغییر کارکرد (

function

) شاید تنها راه نجات هنرهای سنتی باشد که رفته رفته به خاطر جایگزینی محصولات جدید عرص تکنولوزی بر وجه کاربردی آنها به یاد فراموشی سپرده می‌شوند. هرچند همان رویکردهای سنت گرا که در جریانات هنری و اجتماعی پست مدرن نیز خود عرصه ای است قابل تأمل برای احیای این هنر – صنعتها و تداوم روند تولیدی آنها.

اگر بعد کاربردی این هنر –صنعتها تحت الشعاع محصولات جدید قرار گرفته، ابعاد هنری آنها را به راحتی نمی توان به کناری نهاد و نادیده گرفت. امروزه اکثر کششهای تزئین‌گرایی زندگی و حیات پیرامون انسان، مستعد و جویای بارقه‌های تزئین ابزار و مصالحی است که در دستاوردهای هنری و صناعی گذشته هر ملتی جایگاهی و اعتباری داشته و احیاء و بازیافت آن می‌تواند بیانگر حضور معیارهای اصالت و هویت هر تمدنی بوده باشد. حال آنکه امروزه هم بسیاری معیارهای کاربردی این محصولات توان رقابت با محصولات جدید را نیز داراست. مثلاً جنب کاربردی همین قفلهای فولادی که می‌تواند برآورند کاربردهای مصرفی‌اش هم بوده باشد.

به عنوان مثال در عرصه‌ای دیگر نیز می‌توان این ویژگی خاص را مصداق آورد. هنر-صنعت « نمدو نمد مالی» می باشد که امروزه نیز می‌توان چه از معیارهای هنری آن چه از ملاکهای کاربردی‌اش بهره‌هایی برد که شاید محصولات دیگر و نوین یارای رقابت با آن را نداشته باشد. مثلاً خصلتهای کاربردی آن از جمله مقاومت در مقابل سرما و گرما؛ عایق رطوبتی مناسب، عایق صوتی برای مکانهایی که این کیفیت را در مواردی خاص برای این منظور جستجو می‌کنند. جالب آنکه همین هنر- صنعت رو به اضمحلال از حیث بصری و هنری و خصوصاً استعدادی که بافت این ماده برای فرم‌ها و بیان‌های منحصر به فرد هنری دارد از قابلیتهای بالایی برخوردار می‌باشد (به عنوان مثال «تابلونمدها»).

تاریخچه قفل‌سازی در ایران

محققان در مورد تاریخچ قفل‌سازی بر این باورند که در ۲۰۰۰ سال ق.م قفل کردن خزانه ها، انبارهای گندم و پرستشگاهها در مصر و بین النهرین متداول بوده است. در کتاب مقدس تورات نیز چند مورد به قفل و کلید اشاره شده است. محققان بر اساس مستندات و یافته‌های باستانشناسی، قدمت قفل سازی ایران را به ۱۸۰۰ ق.م نسبت داده اند.

بر اساس کاوشهای باستان شناسی که در تپه سیلک انجام شده است یک عدد دستبند سنگی بدست آمده که از چهار قطعه مجزا ساخته شده و سپس بوسیله نوعی «بست» به هم وصل شده است. همانطور که گفته شد قدمت قفل‌سازی در ایران به ۱۸۰۰ ق. م می‌رسد. گواه این مطلب نیز پیکره نشسته شیری است در موزه ایران باستان بوده که از معبد ویل رویال (شهر شاهی) شوش بدست آمده است ( تصویر شماره ۱). سوراخی در این پیکره وجود دارد که از یک سوی پای شیر آغاز شده و تا سوی دیگر پیکره ادامه پیدا کرده که بنا به نظر برخی کاوشگران این سوراخ محل عبور چوب یا فلزی بوده که با شیر دیگری که سوی دیگر دروازه قرارمی‌گرفته، به طور مشترک کلونی را ایجاد می‌کردند. البته خود نقش شیر در باورهای ایرانی به عنوان محافظ به کار می رفته است.

در حجاری‌های تخت جمشید نیز نقش گیره خنجری وجود دارد که از آن برای نگه داری و تثبیت خنجر استفاده می کرده اند و این نقش در قسمتی از حجاری تخت جمشید که در موزه ایران باستان موجود می‌باشد، دیده می‌شود. قفلی که قفل ساز ایرانی می‌ساخته نشان نبوغ فنی او در جهات مختلف است. پاره ای از این قفل ها همانند قفل‌های مصری و یونانی و پاره ای دیگر همانند قفل های رومی‌هاست. برخی به قفل های چینی و هندی می‌ماند و تعدادی هم مانند قفل هایی است که در اروپا از قرون وسطی تا انقلاب صنعتی بکار برده می شد.

در ایران قبل از حمل مغول ها شهرهایی همچون اصفهان ،یزد، اردبیل، کرمانشاه، جهرم، همدان و ….جز شهرهایی بودند که سازند قفل سنتی محسوب می‌شدند و نمونه آثارشان در کتب مختلف موجود است ) وولف، ۱۳۷۲، ۵۷ (.

قفل

علامه دهخدا در لغت نامه معتبر خویش، در مورد معنای قفل می‌گوید :« قفل، درختی است منتهی الارب، در نقش (منتهی الارب) نشان، کلیدانه. آهنی است که بدان در را ببندند و با لفظ برخاستن و انداختن و ریختن و افکندن و زدن و نهادن به معنی بستن ) دهخدا، جلد یازدهم، ۱۵۵۷۶(

بر اساس شناختی که از معنی کلمه قفل در نظر داریم، احتمالا اولین قفل باید همان گره باشد که انسان آن را از پیچش دو گیاه در جهات مختلف الهام گرفته است یا بنا به ضروریات زندگی آن را ابداع نموده است.

ابزاری که به عنوان قفل به کار گرفته می‌شود در ابتدا به صورت ساده ساخته می‌شدند تا تنها بتوانند هدف اصلی که همان حفظ امنیت و مالکیت بود را میسر سازند، ولی بعدها حسن زیبایی‌شناسی انسان و تزئین ابزار و وسایل؛ همانی که «ویل دورانت» از آن به عنوان سرآغاز هنر یاد می‌کند -« هنر وقتی آغاز می‌کند که انسان به فکر تزئین اشیاء می‌افتد (دورانت، ۱۳۸۱، ۱۰۵.) »، باعث شد تا از این قفل‌ها، وسایل کاربردی – تزئینی ساخته شود. به غیر از آنچه که در دستبندها و ابزارآلات تزئینی خانم‌ها دیده می شود جهت چفت و بست کردن آن، وسیله‌ای ساخته شد که هر چند ابتدایی بود ولی برای بستن و بازکردن به کار می‌رفته است. از جمله قفل‌هایی که جنبه حفاظتی داشته اند قفل هایی بودند که در منطقه چهارمحال و بختیاری برای بستن در خورجین ها و نمکدانها و…. بکار می‌رفته است. برخی قفل‌ها جدای از مسئله کاربردی بودن، مربوط به اعتقادات مردم می‌شدند و آنها عقیده داشتند که بستن دخیل و توسل به معصومین، گره‌گشا می باشد. این کار را گاهی نیز برای ادای نذر انجام می‌دادند. در برخی موارد برای اماکن متبرکه بر اساس سفارش خاص از سوی حاکمین، قفل‌هایی ساخته می‌شد که مزین به نام «اللِّه» و «ائمه اطهار» می‌بودند؛ یا شکل آنها به طریقی انتخاب می‌شد که بی ارتباط با القاب و عناوین و مناسک و مکانهای مذهبی نبود. مانند قفلی که در خانه کعبه با آن بسته می شده است که این قفل را حاج عبد الوهاب ریاحی چالشتری (معروف به حاج عبدالله) در مکه ساخته است. «نوع دیگری از این قفل ها جنبه فرهنگی داشته است و مربوط به باورهای مردم برخی مناطق ایران می شده است که به « قفل کمر» معروف است. (زکی، ۱۳۷۲، ۱۴۶).»

کاربرد قفل در گذشته

با توجه به سیر حفاظت از امنیت که شامل حفاظت از دیوارهای شهر، باروها، خانه ها و اموال شخصی می‌شود، هر چه از کل به جزء نزدیک می شویم حس مالکیت شخصی‌تر و لذا قوی‌تر شده و نگهداری از اموال و دارایی ها بیشتر احساس می‌شود.

از دیوار چین که برای امنیت سرحدات آن کشور ایجاد شده، گرفته تا دروازه های شهرها و حفظ اموال دولتی و عمومی نظیر خزانه‌ها، انبارهای گندم و پرستشگاهها بستن در خانه‌ها همه و همه نشان دهند لزوم بهره‌گیری از قفل‌ می‌باشند. از آنجایی که کم‌کم مالکیت رایج و نیاز به حفظ آن ضروری شد علاوه بر بستن در خانه‌ها، حفظ اموال شخصی نیز باعث شد تا در صندوقچه‌ها و…. نیز قفل شوند. ابزاری که برای این کار استفاده می‌شدند در ابتدا به صورت ساده ولی بعدها به صورت کاربردی تزئینی ساخته می‌شدند. از قفل‌های کاربردی برای بستن درها، ثابت ماندن وسایل زینتی خانم‌ها و مهار حیوانات استفاده می‌شده است. در شهرکرد و چالشتر قفلی به نام «بخو» به گونه‌ای ساخته می‌شد که به واسط آن و با کمک زنجیر‌هایی که در آن قرار داشت، پاها یا دست‌های قاطر را می‌بستند تا نتواند فرار کند. این وسیله حالت حلقه مانند داشت که توسط قفلی بسته می شد. این نوع قفل را بیشتر از جنس فولاد می ساختند. تصویر شماره (۲) .

انواع قفل‌های ایرانی از لحاظ فنی و صنعتی

قفلهای ایرانی را از دیدگاه فنی می‌توان در رده‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:

۱- قفل های ثابت درب (کلیدون خانه)که شامل: ۱-۱) کلون دان (قفل رومی)۱-۲) کلون ۱-۳) قفل فنر پخش‌شو.

۲- قفل آهن که شامل: ۲-۱): قفل فنری با کلید پیچی۲-۲): قفل فنری با کلید فشاری۲-۳): قفل لوله با کلیدپیچی ۲-۴): قفل رمز(حرفی بی کلید) ۲-۵): قفل نافی۲-۶): قفل با پیکره حیوانی.

از آنجایی که قفل‌های ثابت در گذشته بسیار کاربرد داشته‌اند در اینحا مختصر اشاره‌ای به برخی از آنها می‌شود:

۱-۱) قفل رومی یا کلون دان: عبارت است از قفل کلون چوبی محکمی است که داخل بدنه قفل واقع شده است. بدنه قفل با گل‌میخ‌های آهنی دست‌ساز، به یک لنگه در وصل شده است.

۱-۲) قفل کلون: این‌گونه قفل در تمام ایران پیدا می‌شود و از لحاظ ساخت جزء کهن‌ترین آنهاست. کلید این نوع قفل‌ها که قدمت آن به ۲۰۰ سال ق.م می‌رسد در خرابه‌های خورس‌آباد نزدیک شهر باستانی نینوا پیدا شده است. پروفسور گریشمن در چغازنبیل نزدیک شوش قفل و کلونی سنگی از زیر خاک بیرون آورده که آن را مربوط به قرن سیزدهم ق.م می داند. به نظر وی کشوی سنگی با قلاب های مفرغی به در وصل می‌شده است. کلون دارای چندین دندانه است که شیطانک آن، وقتی قفل بسته می شود روی آن می‌افتد و بدین ترتیب ضامن آن می‌شود. برای باز کردن در، کلید را از شکافی که در داخل بدنه قفل است و کلید خور نامیده می‌شود، وارد می‌کنند. پره‌ها یا برجستگی‌های روی کلید نظیر بریدگی‌های روی کلون است. کلید در آن موقع بلند می‌شود و بدین ترتیب شیطانک را بالا می برد. وقتی که کلید کشیده می‌شود قفل عقب می‌رود و با تغییرات زیادی که در تعداد شیطانک‌ها و موقعیت آنها داده شده است قفل باز می‌شود.

کلون‌ها که از جمله قفل‌های چوبی هستند از زمر قفل‌هایی محسوب می‌شوند که بر روی در ثابت می‌شوند (تصویر شماره۳). از این قفل‌ها برای بستن درهای اصلی، دروازه‌های باغ‌ها، دروازه‌های شهرها و… استفاده می‌شده است. این قفل متشکل از یک کلون چوبی محکم است که درون بدنه قفل قرار می‌گیرد و بدنه قفل با گل میخ های بزرگ آهنی روی در وصل می شود. ابعاد درهای چوبی خانه ها معمولآ به این اندازه بوده است که عرضشان از یک متر کمتر و از دو متر بیشتر نبوده و طولشان بین ۲ متر و ۱۰ سانتی متر و ۲ متر و ۲۰ سانتی متر بوده است. محلّ قرار گرفتن کلون به اندازه ۸۰ سانتی متر بالاتر از پاشن در قرار می‌گرفته است که این اندازه متناسب با قد انسان بوده است.

قفل‌های کلون‌دار به چند دسته تقسیم می شوند: ۱-۲-۱): نوع ساده که کلید ندارد.۱-۲-۲): نوع دیگری که برای باز کردن آن نیاز به کلید احساس می شود و کشوی آن را به شکل دنده‌ای می‌سازند.

این نوع کلون ها خود به چند دسته تقسیم می شوند:

الف) کلون های نوع اول: که کلید چوبی داشتند و نوک کلید ۲ یا ۳ دنده برایش قرار می‌دادند و این دنده‌ها هم راستای ۲ یا ۳ سوراخی قرار می‌گرفتند که درون کلون قرار داشتند و آن را عقب می کشاندند و باعث باز شدن قفل می‌شدند، یعنی۳ دنده درون ۳ سوراخ کشو قرار می‌گرفت‌، آن را عقب می‌کشید و آزاد می‌کرد تا قفل باز شود. این نوع قفل‌ها حدود ۸۰ تا ۱۰۰ سال پیش در شهرکرد ساخته می‌شدند.

ب) کلون های نوع دوم: بعد ها بوجود آمدند و کشویی صاف داشتند که قسمت زیرین ۲ یا ۳ سوراخ داشت و قسمت رویین نیز به همان تعداد سوراخ دارای دنده بود و دنده‌ها به شکل آزاد وجود داشتند و سر آنها گوی‌هایی قرار داشت و هنگامی که قسمت زیرین سوراخ دار جلو می آمد دنده‌ها بالا رفته و هنگامی که با شیارها هم راستا می‌شدند؛ دنده‌های بالایی که آزاد بودند درون شیارهای زیرین می‌افتادند و به این صورت کار قفل شدن انجام می‌شد هنگام باز کردن قفل، کلید درون قسمت زیرین شده و دنده‌ها را که تا پایین‌ترین قسمت شیار زیرین آمده بود به بالا می‌راند و آنها را آزاد کرده، قفل را باز می‌کرد. اگر کلید یک سانتیمتر مربع حجم داشته باشد؛ قسمت درونی کشویی زیرین کلون دو سانتی متر مربع حجم دارد سابقه ساخت این نوع کلون ها در شهر کرد به ۷۰ تا ۸۰ سال پیش می رسد.

ج)آخرین نوع کلون های مورد استفاده به گونه ای توسط استاد «احمد محمدیان دهکردی» ساخته شده که فقط کلید مخصوص به کلون قادر به باز کردن آن می باشد (شاشین، ص ۲۸۴- ۲۸۶.)

چالشتر

چالشتر شهری است در ۷ کیلومتری باختری شهرکرد- مرکز استان چهارمحال و بختیاری- اگر شهرکرد را مبدأ حرکت بگیریم، پس از عبور از دو روستای زانیان پایین « مهدیه » و زانیان بالا « اشکفتک » به چالشتر می‌رسیم. وجه تسمیه این شهر را این گونه دانسته اند: در آنجا گودال یا چال وسیعی بوده که شترداران این نواحی شترهای خود را در آن می‌خواباندند. در مرآه البلدان آمده: « از آن جایی که در زمان شاه طهماسب صفوی برای ساختمان حصار تهران از این منطقه خاکبرداری شده، دو گودال عمیق به وجود آمده است که در آنجا شتران را می خواباندند (سنایی، ۱۳۷۸ ، ۲۴۹)».

در حال حاضر قفل سنتی چالشتر بیشتر در اندازه‌های کوچک وبه صورت تزئینی ساخته شده و به عنوان آویز گردنبند استفاده می‌شود. زیباترین این قفل‌ها، قفل ساخته شده‌ای است که توسط یکی از استادان هنرمند چالشتری نزدیک به نیم قرن پیش به ملکه سابق ایران «ثریا اسفندیاری» اهداء شده است. این قفل از جنس طلا ساخته شده و گفته می شود، کوچکترین قفل جهان است که تمام خصوصیات یک قفل کامل را دارا می‌باشد.

قفل سازی در چالشتر

روستاها و شهرهای اطراف شهرکرد سهم قابل ملاحظه‌ای در تولیدات صنایع دستی منطقه ایفا می‌کنند. یکی از صنایع دستی سنتی ایران که وجه صنعتی آن اهمیت بیشتری می‌یابد، قفل سازی است. قفل‌سازی در چالشتر سابقه طولانی داشته و لذا از حیث فنی و طراحی و ساخت سیر تکاملی و تکوینی خود را به خوبی سپری کرده است. افراد زیادی در این شهر به حرف قفل‌سازی مشغول بوده‌ان که متاسفانه به دلایل عمده‌ای که اشاره خواهد شد امروزه بسیار کم و محدود شده است.

حیات قفل‌سازی سنتی در چالشتر به دور صفوی می‌رسدد که حدوداَ ۲۵۰ تا ۳۰۰ سال قدمت را پشتوان خود دارد. بین مردم، اینگونه مشهور است که یکی از خوانین چالشتر به نام«خواجه عبدالله نصر» در دوران کودکی به اصفهان رفت و نزد استادی به نام «محمد علی طلایی» که از استادان مشهور اسلحه سازی بود، مشغول به فراگیری این هنر-صنعت شد. او پس از فراگیری این هنر-صنعت به چالشتر بازگشت و پس از به وجود آوردن تغییراتی در قفل اصفهان، قفلی تزئینی و استحکام یافته را طراحی کرد و ساخت.

اجزای تشکیل دهند قفل چالشتر

هر قفل شامل ۱۳ قطعه است که عبارتند از: بدنه (توپه )؛ دو پایه؛ دسته؛ میخ؛ ته قفل؛ طبلک؛ دری؛ فنر؛ زبانه؛ مارپیچ؛ واشر پشت زبانه؛ ماسوره