پاورپوینت کامل جایگاه عقل در اندیشه شیخ مفید ۵۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل جایگاه عقل در اندیشه شیخ مفید ۵۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۵۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل جایگاه عقل در اندیشه شیخ مفید ۵۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل جایگاه عقل در اندیشه شیخ مفید ۵۷ اسلاید در PowerPoint :

قرن چهارم به‌خصوص با تجربه تلخ عصر غیبت کبری که در اوایل قرن در سال ۳۲۹ق رخ داد و شیعیان در فرود و فرازهای بین نقل و عقل و شبهه و ردیه و اصول و فروع سرگردان مانده بودند و مسلّطین از آنها قائل به مرجعیت امام و رعایت روایت و حدیث ایشان بود، منشأ تحولات عظیمی در افکار و اندیشه‌های مسلمین از شیعه شد.

مظهر شکوفایی دین در رویارویی با زحمت حدیث و خدمت عقل

قرن چهارم به‌خصوص با تجربه تلخ عصر غیبت کبری که در اوایل قرن در سال ۳۲۹ق رخ داد و شیعیان در فرود و فرازهای بین نقل و عقل و شبهه و ردیه و اصول و فروع سرگردان مانده بودند و مسلّطین از آنها قائل به مرجعیت امام و رعایت روایت و حدیث ایشان بود، منشأ تحولات عظیمی در افکار و اندیشه‌های مسلمین از شیعه شد. از سوی دیگر، بعد از اتمام دوران غیبت صغری و تحویل نقش مرجعیت و هدایتگری از امام معصوم به فقها و محدّثان و متکلمان، نحوه پاسخ به شبهات و متناقضات از اصول و احکام دین که پیش‌تر به حضور امام وابسته بود نیز تغییر کرد.

غیبت کبری و دو راهبرد شیعیان

در این بین دو دسته از تفکرات قابل پیش‌بینی بودند؛ آنها که حفظ و رعایت احادیث معصوم و شاگردان نزدیک آنها یا آنچه سازمان وکالت ائمه و بعدا نواب اربعه از معصوم ارایه کرده بودند، به عبارتی حدیث و روایت را واجب دانستند. این دسته معتقد بودند که باید ظاهر احادیث را حفظ کرد، چنانکه ظاهر اقوال کتاب، تا حشو و زائدی بر امر دین غلبه نکند و غیر و دیگری و بیگانه قدرت نفوذ نیابند. چه اینکه مخالفان و شبهه‌انگیزان بسیاری بودند که بیشتر آرای شیعیان را به انحای مختلف و در قالب معتزلی و مسیحی و اشعری و غیر آن زیر سوال برده بودند. از این حیث، حدیث و روایت باید از هر نوع تعبیر و تاویل و نقدی اعم از ذوقی و عقلی و حدسی مصون می‌ماند و دست‌نخورده اشاعه و انتشار می‌یافت.

قم؛ مرکز حدیث‌گرایی شیعیان

درواقع از منظر این گروه، حدیث برای دین تشیع، همچون کمربند محافظی تلقی شد که نباید بدان نزدیک شد و جزو ذات و هویت دین شده و مبنا است و مبنا نباید فرو ریزد. این شاخه از شیعیان حدیث‌پژوه بودند و جغرافیای مرکزی آنها شهر قم بود. آری در قرن چهارم و به‌خصوص اواخر قرن که تجربه غیبت کبری نیز قابل هضم‌تر و باورپذیرتر شده بود، شهر قم مرکز حدیث‌گرایی و نص‌گرایی صریح و تمسک تنها به نقل و حدیث بود.

بغداد پایگاهی جدید اما مهم برای شیعیان

اما کیلومترها دورتر از شهر قم و در قلب جهان اسلام در عراق که از زمان منصور دوانیقی عباسی پایتخت سیاسی و فرهنگی و علمی جهان اسلام شده بود – یعنی شهر بغداد – گروه دیگری از شیعیان در حال نضج و شکل‌گیری بودند که به گونه‌ای متفاوت‌تر می‌اندیشند. همان‌طورکه می‌دانیم شهر کوفه عمدتا و از ابتدا از مراکز مهم شیعیان در دوران بعد از رحلت رسول اکرم بود اما با ظهور بغداد، این مرکزیت به بغداد گسیل شد، چه اینکه بغداد به عنوان پایتخت شرق اسلامی، محل و مرکز و مرجع انواع مختلفی از متفکران و دانشمندان از صنوف مختلف مسیحی و یهودی و … علاوه بر مسلمانان بود و شیعیان نیز در کنار این طبقات قرار داشتند و تنها نبودند و حتی دیگر فرق مسلمان از زیدی و معتزلی و اشعری نیز در شهر بغداد حضور داشتند. در واقع، آنقدر که قم به قلعه تنهایی برای دفاع از تشیع حدیث‌گرا مبدل شده بود و به نظر تنوع و تفرّد و تفرّق متفکران آن بسیار کمتر از بغداد بود، اما کلان‌شهر بغداد به قدر کافی برای شیعیان بزرگ بود و آنها با اغیار و دیگران بیشتر برخورد داشتند. آنها تنها نبودند و دیگران همواره در معرض‌شان بودند و همه افکار و باورهای‌شان در معرض دید و بنابراین در معرض شبهه و نقد بود.

نفوذ شیعیان در بغداد

البته باید توجه کنیم که وضعیت شیعیان در بغداد بعد از شکوفایی آن بسیار بهتر شده بود و علاوه بر مکتب علمی و بحثی که امام محمدباقر و امام جعفرصادق علیهم السلام تدارک دیده بودند و گاها تبعید و کنترل امامان به مرکز خلافت یعنی بغداد، خودش زمینه رشد بهتری را برای تشیع فراهم کرد. نفوذ شیعیان در بغداد به انحای گوناگون برای بهبود موقعیت اجتماعی ایشان بسیار مهم و کارگشا بود. لیکن موقعیت فکری و فرهنگی آنان را نیز بهبود بخشید زیرا شیعیان در شلوغی و تضارب آرای گوناگون بغداد، پویاتر شده و خود را در مقام پاسخگو، بیشتر درک کردند و این ادراک اجتماعی و اعتقادی، اندیشه آنان را نیز پروا بخشید و اکنون پای امر دیگری در میان بود. بنابراین دسته دوم شیعیان تلاش کردند و شاید به قولی مجبور شدند که از نص‌گرایی فراتر روند و افق‌های بالاتری را ببینند تا بتوانند امر دین را حفظ کنند.

شبهات و ردّیات و نقدها و نقمات و مخاطرات از جانب دیگری‌ها، شوخی نبودند و بحث‌های‌شان گاها بسیار جدی‌تر از آنچه تصور شود بود و دیگر نصّ صریح به تنهایی کافی نبود هرچند قطعا لازم بود.

ظهور شیخ مفید در بغداد

شیخ مفید در چنین فضایی در اواخر قرن چهارم ظهور یافت. ابتدا کمی بیشتر با این شخصیت گرانقدر و تاثیرگذار جهان تشیع آشنا شویم تا بعد تاثیرگذاری او بر تعدیل جریان نص‌گرایی افراطی و گشودن افق‌های عقل و نقد در آیین تشیع را واکاوی نماییم. محمد بن محمدبن نُعمان معروف به ابن‌المعلم و مشهور به شیخ مفید در حدود ۳۳۸ قمری در شهر بغداد متولد شد و بعد از گذران دوران علمی باشکوه و موثر و تحولات عمیق در اندیشه تشیع، در ۴۱۳ق در بغداد از دنیا رفت.

شیخ مفید و پایه‌گذاری علم اصول

مهم‌ترین تاثیر شیخ مفید تدوین علم اصول بود که دقیقا فراروی از حدیث‌پژوهی صرف در فقه و اعتقادات دینی بود. اهل حدیث در اصل دین را به حدیث و روایت تحویل (reduce) کردند و مرزهای دین و حدیث همسان بود و اِخبار از روایات و احادیث، ملاک و مرجع دین و اعتقادات آن شده بود. اما شیخ مفید به عنوان شاگرد یکی از مهم‌ترین فقهای زمان خود که به مکتب حدیثی تعلق داشت، یعنی شیخ صدوق (۳۸۱-۳۰۵ق)، دین‌پژوهی گسترده‌ای را با تالیف حدودا دویست اثر ارزشمند در حوزه حدیث و فقه و کلام به راه انداخت و فی‌الواقع نشان داد که نمی‌توان با حدیث خالی، تصویری روشن از گزاره‌های دینی و سامانه اعتقادی مسلمانی یا همان شیعی ارایه داد. در این بین تمایزگزاری‌های مهم او در باب اصول و احکام شرعی و انفکاک‌شان از اِخبار و استنباط، نقش مهمی در عبور از نص صرف ایفا کرد. جالب اینکه یکی از خروجی‌های مهم مکتب شیخ مفید، سید مرتضی (۴۳۶-۳۵۵ق) بود که راه وی؛ یعنی تعدیل نص‌گرایی با عقل‌گرایی را به‌ جد ادامه داد. این عجیب نیست، زیرا شیخ مفید علاوه بر شاگردی استاد حدیث‌محور خود شیخ صدوق، از دو تن از طرفداران تعدیل نص و نقل یعنی ابن جنید اسکافی و ابن ابی عقیل عمانی تاثیر بسیار پذیرفته و نزد ابن جنید و نیز ابن قولویه (وفات: ۳۶۸ق) که حدیث را مقارن کلام کرده بود، شاگردی کرده بود. ارادت او به خصوص به ابن عقیل که عقل‌گرا بود، در آرائش تاثیر شگرفی داشت و نقدهای گاها تند او بر استادش شیخ صدوق، موید به‌کارگیری لاجرم عقل در امر دین و دوری از قشری‌گری و اِخباری‌گری صرف بوده است زیرا او اهل حدیث یا اِخباری‌مسلکان را در کتاب «تصحیح الاعتقاد» به دور از تعمّق می‌داند و از ضعف هوشیاری آنها گلایه می‌کند.

اشکال شیخ مفید بر حدیث‌گرایان

از نظر مفید حدیث‌گرایان فاقد دقت لازم هستند و شاید عشق به حدیث و تکیه صرف بر آن، هوشیاری آنان را در عین سلامت اخلاقی ربوده و ناخواسته به مسیر اشتباهی رفته‌اند که در آن حق و باطل در هم تنیده و حق مغشوش شده است. باید درک کنیم که به زعم شیخ مفید، اخباری‌گری صرف اولا برای خود دین آسیب‌زا بوده و بنیان‌هایش را متزلزل می‌ساخت، چه اینکه حدیث و نقل اگرچه درایت و هدایت را در خود نهفته داشته، لکن کفایت لازم را با نظر به شرایط و پیچیدگی‌ها و تکثرات اجتماعی جهان اسلام و حتی بیرون از مرزهای جهان اسلام نداشته و باید استدلال قوی و خوب داشت و مخاطب خود از خودی و بیگانه را به درستی مجاب کرد و به دغدغه‌ها و سوالاتش احترام گذاشت. مخالف را طرد نکرد بلکه به سخنانش باید گوش داد و سپس پاسخش را به درستی داد. طرد مخالف و دیگری، اولا به خود آسیب خواهد رساند و در یک جهان فرهنگی و عقیدتی بزرگ مثل بغداد که رقابت میان انواع گوناگون تفکرات موج می‌زد، تفکر شیعی نیز مصون از نقد و سنتز نیست و چه بسا نقدهای درستی هم مطرح می‌شود که عالم شیعی باید آن را دریابد و به درستی پاسخ دهد. طبیعتا با این روحیه خوب شیخ مفید برای گوش دادن صدای مخالف، علاقه مفرط او به مناظره نیز قابل درک‌تر خواهد شد زیرا او با انواع موافقان و مخالفان مکاتب مختلف فکری موجود در عصر خود مناظره می‌کرد و بدین‌ترتیب همواره در بحث عقاید، جانب آزاداندیشی و آزادی بیان و استدلال را پاس می‌داشت.

لذا می‌توان تصور کرد که اگر مجاهدات شیخ مفید در عقلانی کردن مباحث دین اسلام و تشیع نبود، شاید با اخباری‌گری صرف چیزی از دین تا امروز باقی نمی‌ماند.