توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل قبائح ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل قبائح ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل قبائح ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

حسن و قبح

مقالات مرتبط: حسن و قبح (مقالات مرتبط).

حُسن و قُبح، یکی از مباحث عمده در کلام اسلامی و به تَبَع، مبحثی در اصول فقه می‌باشد. مباحث مربوط به ادراک عقلی حُسن و قبح اشیا و ملازمه آن با حکم شرع را حسن و قبح گویند.

فهرست مندرجات

۱ – پیشینه بحث حسن و قبح
۲ – تبیین حسن و قبح
۳ – تعریف
۴ – حسن و قبح در علم کلام
۵ – اقوال متکلمین
۶ – نکته
۷ – ملاک تحسین و تقبیح
۸ – حسن و قبح در سنت های دینی
۹ – پیشینه تاریخی حسن و قبح در اسلام
۹.۱ – نقد نظر معتزله در حسن و قبح
۱۰ – عقیده اشاعره در حسن و قبح
۱۱ – عقیده مدافعان حسن و قبح عقلی
۱۲ – اختلاف معتزله درباره حسن و قبح
۱۳ – اقدام اشاعره برای تصحیح نظر خود
۱۴ – منشأ اختلاف نظر در حسن و قبح
۱۵ – دیدگاه شیعه به حسن و قبح
۱۶ – جایگاه حسن و قبح در کتب اصولی
۱۷ – حسن و قبح از دیدگاه فلاسفه اسلامی
۱۸ – حسن و قبح از دیدگاه امام خمینی
۱۹ – فهرست‌منابع
۲۰ – پانویس
۲۱ – منبع

۱ – پیشینه بحث حسن و قبح

بحث درباره جایگاه این دو مفهوم و تبیین نسبت آن‌ها با دین و احکام شرع، که با نام «تحسین و تقبیح» هم شناخته می‌شود، از دیر باز تا کنون از مباحث جدّی و مناقشه برانگیز نزد متفکران مسلمان، از جمله فلاسفه و اصولیان و به ویژه متکلمان، بوده است.

۲ – تبیین حسن و قبح

اصل مسئله به بیان ساده چنین است: بعضی افعال و اعمال، نیکو و پسندیده یا، به اصطلاح اهل کلام، «حَسَن» دانسته می‌شوند و افعال و اعمال دیگر ناپسند یا قبیح.

۳ – تعریف

بحث حسن و قبح، بحثی کلامی است، اما به این مناسبت که در بحث دلیل عقل، اصولیون از مستقلات عقلی و غیرمستقلات عقلی سخن به میان می‌آورند، وارد علم اصول شده است.

۴ – حسن و قبح در علم کلام

در علم کلام بحث می‌شود که آیا افعال، جدای از بیان شارع و به خودی خود، دارای حسن و قبح می‌باشد، یا این که اتصاف افعال به حسن و قبح به بیان شارع بستگی دارد.

۵ – اقوال متکلمین

«اشاعره» معتقدند حَسَن (خوب) آن است که شارع آن را پسندیده بداند و به انجام آن دستور دهد. به عقیده آنان حسن و قبح (خوبی و بدی) به یک امر واقعی بر نمی‌گردد، بلکه منوط به امر و نهی شارع است.
«عدلیه» (امامیه و معتزله) معتقدند همه افعال، جدای از بیان شارع، دارای ملاکات واقعی و ارزش‌های عقلی است.
البته بعضی از افعال دارای حسن و قبح ذاتی بوده و به خوبی یا بدی توصیف می‌شود، مانند: حسن عدل و قبح ظلم.
برخی دیگر، اقتضای حسن و قبح داشته و اگر مانعی ایجاد نگردد، حسن یا قبیح می‌باشد؛ برای مثال، کذب، اقتضای قبح و صدق، اقتضای حسن دارد، اما اگر صدق باعث قتل بی گناهی شود، قبیح و اگر کذب موجب حفظ جان او گردد، حسن است.
برخی دیگر لا اقتضا می‌باشند، مانند: ضرب (زدن) که برای تادیب، خوب و برای انتقام، بد است.

۶ – نکته

بعد از اثبات حسن و قبح عقلی و این که عقل می‌تواند حسن (بایسته بودن) یا قبح (نبایسته بودن) بعضی از افعال را درک کند، اصولیون بحث کرده‌اند که آیا علاوه بر این، هر آن چه نزد عقل حَسَن یا قبیح بود نزد شارع هم حسن یا قبیح است؟

از این رو در مستقلات عقلی، اصولی‌ها از دو مسئله، بحث می‌کنند:
۱. صغرا، که کدام فعل اختیاری در نزد عقل، حسن و یا قبیح است؛
۲. کبرا، که آیا هر چه را عقل درک نمود و طبق آن حکم کرد، شرع هم طبق آن، به وجوب یا حرمت، حکم می‌کند یا نه.

[۱] قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۲، ص (۹-۸).

[۲] قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۱، ص۱۴۰.

[۳] قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۲، ص۱۶.

[۴] اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۱، ص۲۱۰.

[۵] انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۲، ص (۵۱۷-۴۹۴).

[۶] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۳۶۱.

[۷] منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص (۲۲۵-۲۲۳).

[۸] مقالات اصولی، موسوی بجنوردی، محمد، ج۱، ص۳۶۱.

۷ – ملاک تحسین و تقبیح

ملاک این ارزش گذاری چیست و چه امری سبب می‌شود اعمال متصف به این صفات شوند؟ به عبارت دیگر، معیار و مبنای تعیین حسن و قبح افعال چیست؟
به این پرسش پاسخ های مختلف می‌توان داد. مثلاً می توان گفت تشخیص حسن و قبح اعمال امری است عقلی و حسن و قبح، صفت ذاتی و همیشگی اعمال و افعالِ آگاهانه است؛ به عبارت دیگر، عقل در می یابد که اعمال به خودی خود پسندیده یا ناپسندند.
یا مثلاً می توان گفت حسن و قبح افعال امری است که شرع مشخص می‌کند و اعمال فی نفسه بد یا خوب نیستند و صرفاً موافقت یا مخالفت آن‌ها با دستورها و معیار های الهی ملاک حسن و قبح آنهاست، دستورها و معیار های الهی هم نه تابع اموری فی نفسه، که صرفاً تابع خواست خدا هستند.
یا حتی ممکن است در پاسخ گفته شود که ملاکی برای تعیین حسن و قبح وجود ندارد و فقط میل آدمیان یا منفعت آنان باعث می گردد اعمالی را نیک واعمال دیگری را بد قلمداد کنند.
قول اخیر البته به هرج و مرج و نفی اخلاق می‌انجامد و مثلاً موجب می‌شود ظلم قبیح و عدل مستحسن نباشد. قولی که هر چند متفکران از زمان های قدیم

[۹] دوره آثار افلاطون، افلاطون، ج۲، ص۸۲۹، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران ۱۳۸۰ش.(از زمان تألیف رساله جمهوری افلاطون که در آن تراسیماخوس عدالت را منفعت اقویا می‌داند)

تا کنون درباره آن به تفصیل به بحث پرداخته‌اند عملاً در عالم اندیشه، طرفداران جدّی نداشته و بیش‌تر برای تأمل و تعمق و نهایتاً رد شدن مطرح شده است. چنان که مشخص است بحث از حسن و قبح به این معنای کلی بحثی است در فلسفه اخلاق.

۸ – حسن و قبح در سنت های دینی

اما در سنّت های دینی این بحث به صورتی محدودتر مطرح می‌شود؛ یعنی با پذیرش اینکه فی الواقع اعمال را می توان حسن یا قبیح دانست این پرسش پدید می آید که آیا ملاک تحسین و تقبیح، عقل است یا شرع و به تعبیر دیگر حسن و قبح مبنای عقلی دارد یا شرعی؟ (در این بیان منظور از شرعی بودن این است که مبنای عقلی وجود نداشته باشد وگرنه، چنان که خواهیم دید، قائلان به حسن و قبح عقلی هم احکام شرع را ملاک تعیین حسن و قبح می‌دانند، اما خود احکام شرع را دارای مبنای عقلی قلمداد می‌کنند. اگر احکام شرعی دارای مبنای عقلی باشند حسن و قبح شرعی نهایتاً به حسن و قبح عقلی تحویل می‌شود).
این پرسش هم در تاریخ اندیشه پرسشی است کهن، چنان که در مکالمات افلاطون

[۱۰] دوره آثار افلاطون، افلاطون، ج۱، ص۲۳۲ـ۲۴۶، ترجمه محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران ۱۳۸۰ش.

در رساله اوثوفرون با این پرسش مواجه می‌شویم که آیا خدایان می‌توانند خلاف قوانین اخلاقی عمل کنند یا نمی‌توانند و به عبارت دیگر آیا قوانین اخلاقی مستقل از خواست و میل خدایان است یا نیست؟
درواقع این پرسش ــ که ذیل بحث کلی نسبت دین و اخلاق قرار می‌گیرد ــ خواه ناخواه در هر سنّت دینی ای می‌تواند مطرح شود. به این مسئله در تاریخ اندیشه اسلامی توجهی ویژه شده است و متکلمان مسلمان درباره آن به بحث پرداخته اند، چنان که این مسئله در دوره هایی معرکه آرا بوده است.
بنابر توضیحات پیشین، این بحث در حوزه کلام عقلی است و هرچند هر گروه و فرقه ای به آیات یا روایاتی که مؤید نظر خود می‌دانستند اشاره می‌نمودند، اصل بحث ریشه قرآنی و حدیثی ندارد.

۹ – پیشینه تاریخی حسن و قبح در اسلام

به نظر می‌رسد به لحاظ تاریخی رواج این بحث در میان مسلمانان به واسطه مباحث مطرح شده در میان متفکران معتزلی بوده است. آنان براساس رویکرد عقلی و گاه متأثر از فلسفه خود، پرسش از حسن و قبح اعمال و افعال را به نحو جدّی و مضبوط پیش کشیدند و به رغم اختلاف نظرهایشان، به طور کلی این نظر را مطرح کردند که حسن و قبح مبنای عقلی دارد

[۱۱] الملل و النحل، محمدبن عبدالکریم شهرستانی، ج۱، ص۴۵، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

و بدین ترتیب به حسن و قبح ذاتی قائل شدند؛ یعنی اعمال، فی نفسه و بالذات حَسَن یا قبیح‌اند و احکام شرع ناظر به همین حُسن و قبح ذاتی است.
البته آنان، به تصریح خود، منکر ضرورت ارسال رسل و شریعت نبوی نبودند و از این حیث با امثال محمدبن زکریای رازی

[۱۲] اعلام النبوه، ابوحاتم رازی، چاپ صلاح صاوی و غلام‌رضا اعوانی، (تهران) ۱۳۸۱ش.(جاهای متعدد)

اختلاف نظر داشتند، بلکه بر آن بودند که احکام شرعی و حسن و قبح دینی خود مبنای عقلی دارد و براساس حسن و قبح ذاتی افعال و اعمال است. بر همین مبنا آن‌ها حسن و قبح را صفات اعمال اختیاری و آگاهانه ای می‌دانستند که از جهتی مستحق مدح یا مستوجب ذم است.

[۱۳] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۳۳۴ـ۳۳۶، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

شیعیان نیز، با قول به حسن و قبح عقلی، چنان که خواهیم دید، چنین تعریفی از حسن و قبیح داشتند.

[۱۴] الحدود: المعجم الموضوعی للمصطلحات الکلامیه، محمدبن حسن نیسابوری مقری، ج۱، ص۷۷، چاپ محمود یزدی مطلق (فاضل)، قم ۱۴۱۴.

براساس رویکرد مذکور، مباحث دیگری هم مطرح می‌شده است، از جمله آن‌که نسبت حسن و قبح اخلاقی با احکام پنج ‌ ‌گانه شرعی (وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه) چیست؟ به طور مشخص کدام اعمال حَسَن و کدام اعمال قبیح اند؟ راهبر انسان به حُسن و قبح چیست و چه جایگاهی در وجود انسان دارد؟ پیش از ورود حکم شرع، تکلیف انسان در برابر تشخیص های عقلی اش چیست؟.

[۱۵] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۶، بخش ۱، ص۳۶ـ ۳۷، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

[۱۶] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱۴، ص۱۵۱ـ۳۱۰، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

[۱۷] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۷۶، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۱۸] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۳۰۷ـ ۳۱۳، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۱۹] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۳۲۶ـ۳۳۶، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۲۰] المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین، ابورشید نیشابوری، ج۱، ص۳۱۵ـ۳۱۶، چاپ معن زیاده و رضوان سید، بیروت ۱۹۷۹.

[۲۱] المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین، ابورشید نیشابوری، ج۱، ص۳۲۶ـ۳۲۷، چاپ معن زیاده و رضوان سید، بیروت ۱۹۷۹.

[۲۲] المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین، ابورشید نیشابوری، ج۱، ص۳۳۳ـ ۳۳۵، چاپ معن زیاده و رضوان سید، بیروت ۱۹۷۹.

[۲۳] المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین، ابورشید نیشابوری، ج۱، ص۳۵۴ـ۳۵۷، چاپ معن زیاده و رضوان سید، بیروت ۱۹۷۹.

[۲۴] المسائل فی الخلاف بین البصریین و البغدادیین، ابورشید نیشابوری، ج۱، ص۳۶۸ـ۳۶۹، چاپ معن زیاده و رضوان سید، بیروت ۱۹۷۹.

[۲۵] کتاب اصول الدین، عبدالقاهربن طاهر بغدادی، ج۱، ص۲۴ـ۲۸، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

۹.۱ – نقد نظر معتزله در حسن و قبح

رأی معتزله در نظر منتقدان سه مشکل عمده داشت:
نخست این‌که اگر بپذیریم حسن و قبح مبنای عقلی دارد، دین به چه کار می‌آید؟
دوم این‌که اگر حسن و قبح مبنای عقلی داشته باشد و احکام شرع هم ضرورتاً منطبق با این مبنا باشد قدرت مطلق خدا را چگونه می‌توان توضیح داد؟ زیرا بر این اساس
اولاً خدا ناگزیر است صرفاً دستور‌هایی مطابق با عقل دهد و عملاً قدرتش محدود می‌شود و نمی‌تواند هر حکمی را که اراده می‌کند بدهد و این با «یحکم مایرید» منافات دارد.
ثانیاً خود ناگزیر می‌شود بر مبنای حسن و قبح عقلی و ذاتی عمل کند و بدین ترتیب قدرت او محدود به احکام اخلاقی عقلی می‌شود و این با قدرت مطلق و فعال مایشاء بودن او منافات دارد.
ثالثاً تشخیص حسن و قبح عقلی ممکن نیست، چرا که مردم درباره آن‌ها اختلاف نظر دارند. مثلاً اقوام و فرهنگ های متفاوت امور مختلفی را پسندیده یا ناپسند می‌شمرند (مخالفان در این زمینه معمولاً «براهمه» را مثال می‌زدند که درباره حیوانات قوانین خاصی را مغایر با قوانین مسلمانان رعایت می‌کردند). همچنین حتی درباره یک فعل در یک فرهنگ خاص هم نمی‌توان حکم کلی و همیشگی داد؛ چنان که عملی از فرد بالغ قبیح و از کودک غیرقبیح دانسته می‌شود یا قتل اگر به ناحق باشد قبیح و اگر برای قصاص باشد مقبول تلقی می‌شود و دروغ که ناپسند است اگر مثلاً برای نجات جان پیامبر گفته شود پسندیده است.
در این زمینه حتی مسائلی از این دست مطرح می‌شد که اگر ظالمی به کسی بگوید فردا تو را خواهم کشت، اگر فردا او را بکشد مرتکب عملی قبیح شده است و اگر او را نکشد نیز از آن حیث که دروغ گفته مرتکب عملی قبیح شده است و نتیجه این‌که تشخیص حسن و قبح عقلی ممکن نیست و به عبارت دیگر حسن و قبح عقلی وجود ندارد.
براساس چنین استدلال‌هایی نتیجه گرفته می‌شد که قول به حسن و قبح ذاتی نادرست است.

[۲۶] کتاب اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، علی بن اسماعیل اشعری،ج۱، ص۱۱۶ـ۱۱۷، چاپ حموده غرابه، مصر ۱۹۵۵.

[۲۷] کتاب الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، عبدالملک بن عبدالله جوینی، ج۱، ص۲۵۸ـ۲۷۲، چاپ محمد یوسف موسی و علی عبدالمنعم عبدالحمید، مصر ۱۳۶۹/ ۱۹۵۰.

[۲۸] کتاب نهایهالاقدام فی علم الکلام، محمدبن عبدالکریم شهرستانی، ج۱، ص۳۷۲ـ ۳۹۶، چاپ آلفرد گیوم، قاهره.

[۲۹] البراهین در علم کلام، محمدبن عمر فخررازی، ج۱، ص۲۴۷ـ ۲۵۵، چاپ محمدباقر سبزواری، تهران ۱۳۴۱ـ۱۳۴۲ش.

۱۰ – عقیده اشاعره در حسن و قبح

عمده ‌ترین مخالفان این نظر معتزله نیز، مانند بسیاری مسائل دیگر، اشاعره بودند. اشعری و پیروان او با طرح چنین پرسش‌هایی به این نتیجه می‌رسیدند که ملاک عقلی برای تعیین حسن و قبح افعال وجود ندارد و این صرفاً حکم خداست که سبب می‌شود اعمال به پسندیده و ناپسند تقسیم شود؛ در حوزه احکام اخلاقی جز خواست خدا معیاری وجود ندارد. همه آنچه به نظر ما قبیح و ناعادلانه می‌رسد اگر از جانب خدا و به خواست او باشد رواست.

[۳۰] کتاب اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، علی بن اسماعیل اشعری، ج۱، ص۱۱۷، چاپ حموده غرابه، مصر ۱۹۵۵.

[۳۱] کتاب التمهید، محمدبن طیب باقلانی، ج۱، ص۳۴۱ـ ۳۴۲، چاپ ریچارد جوزف مکارتی، بیروت ۱۹۵۷.

[۳۲] مجرد مقالات الشیخ أبی الحسن الأشعری، ابن فورک، ج۱، ص۹۴ـ۹۵، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.

[۳۳] مجرد مقالات الشیخ أبی الحسن الأشعری، ابن فورک، ج۱، ص۲۸۵، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.

بدین ترتیب، اشاعره به حسن و قبح شرعی یا سمعی قائل بودند و بر همین اساس حسن را فعل موافق با امر خدا یا مُجاز از جانب شریعت و بدون عقاب تعریف می‌کردند و قبیح را، به عکس، فعل مخالف با امر او می‌دانستند یا به تعبیر دیگر حسن و قبیح را افعالی تعریف می‌کردند که از جانب شرع مستحق ثنا یا مستوجب ذم اند.

[۳۴] کتاب اصول الدین، عبدالقاهربن طاهر بغدادی، ج۱، ص۲۴، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

[۳۵] کتاب الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، عبدالملک بن عبدالله جوینی، ج۱، ص۲۵۸، چاپ محمد یوسف موسی و علی عبدالمنعم عبدالحمید، مصر ۱۳۶۹/ ۱۹۵۰.

[۳۶] کتاب نهایه الاقدام فی علم الکلام، محمدبن عبدالکریم شهرستانی، ج۱، ص۳۷۰، چاپ آلفرد گیوم، قاهره.

۱۱ – عقیده مدافعان حسن و قبح عقلی

پاسخ مدافعان حسن و قبح عقلی (که علاوه بر معتزله، شیعه را نیز شامل می‌شود) به انتقادهای مذکور این بود که مبنای عقلی داشتن احکام شرعی به معنای بی نیازی از آن‌ها نیست و حتی گاه گفته می‌شد که اگر بنا باشد مبنای پذیرش این احکام خود آن‌ها باشد و سمع، وجوبِ پذیرش سمع را تعیین کند، دور یا تسلسل پیش می‌آید.

[۳۷] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱۴، ص۱۵۱ـ۱۵۳، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

باید یادآور شد که اشعری و پیروان او منکر عقل در شناخت خدا نبودند و بحثشان در حسن و قبحِ احکامِ شرع بود، اما بر آن بودند که هرچند معارف با عقل حاصل می‌شود یا می‌تواند حاصل شود، با سمع واجب می‌شود و وجوب و حرمت و دیگر احکام جز از طریق شرع و سمع شناخته نمی‌شود.

[۳۸] کتاب اصول الدین، عبدالقاهربن طاهر بغدادی، ج۱، ص۲۴، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

[۳۹] کتاب نهایه الاقدام فی علم الکلام، محمدبن عبدالکریم شهرستانی، ج۱، ص۳۷۱، چاپ آلفرد گیوم، قاهره.

از این حیث، پیش کشیدن مسئله دور و تسلسل دقیق نبوده است، اما به هر حال قائلان به حسن و قبحِ ذاتی و عقلی هم بشر را بی نیاز از شرع نمی‌دانستند بلکه، چنان که حتی مخالفانشان اذعان کرده اند، معرفی حسن و قبح ذاتی امور به آدمیان را لطف خدا و کمک به عقل قلمداد می‌کردند.

[۴۰] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۵۶۴ـ۵۶۷، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۴۱] کتاب اصول الدین، عبدالقاهربن طاهر بغدادی، ج۱، ص۲۶ـ۲۷، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

۱۲ – اختلاف معتزله درباره حسن و قبح

دیگر این‌که هرچند در این‌که آیا خدا قدرت انجام عمل قبیح را دارد یا نه، در میان معتزله اختلاف بود و برخی مانند نظّام و ابوعلی اسواری و جاحظ بر آن بودند که خدا قادر به انجام دادن عمل قبیح نیست و دیگران بر آن بودند با این‌که قدرت انجام دادن چنین عملی را دارد چنین عملی را انجام نمی‌دهد.

[۴۲] شرح الاصول الخمسه، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱، ص۳۱۳ـ۳۲۳، چاپ عبدالکریم عثمان، قاهره ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۴۳] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۶، بخش ۱، ص۱۲۷ـ۱۳۴، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵. (تفصیل بحث های معتزله درباره حسن و قبح)

[۴۴] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۱۴، ص۱۵۱ـ۱۸۰، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

به هر روی بری دانستن خداوند از انجام دادن اعمال قبیح را محدود کردن قدرت مطلق او نمی‌دانستند. این با قول به عدل هم از نظر این گروه پیوند داشت؛ اینکه خداوند عادل است محدودیتی برای قدرت او نیست بلکه برعکس چه بسا ظلم را بتوان ناشی از محدودیت و ضعف دانست. بر همین اساس بود که معتزله، برخلاف اشاعره، تکلیف مالایطاق را روا نمی‌دانستند یا بر مسئله اصلح تأکید داشتند و بر آن بودند که خدا برای بندگانش بهترین را می‌خواهد. درباره تعیین حسن و قبح هم قائلان به حسن و قبح عقلی بر آن نبودند که می‌توانند بالفعل، حسن و قبح ذاتی همه امور را کشف کنند بلکه بر آن بودند که اصولاً در نفس الامر چنین حسن و قبحی هست که البته مآلاً قابل درک عقلی است. همچنین در طول تاریخ، در مواجهه با مخالفان، این دقت را یافتند که با قید‌هایی افعال و اعمال را مقید کنند تا روشن بشود مثلاً دروغ به چه معنا و از چه کسی و در چه شرایطی قبیح است و به همین ترتیب.

[۴۵] المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاضی عبدالجباربن احمد، ج۶، بخش ۱، ص۱۸، قاهره ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

[۴۶] نظریه های اخلاقی در اسلام، حسن و قبح از نظر معتزله و اشاعره، مجید فخری، ج۱، ص۳۱ـ۳۵، لیدن ۱۹۹۴.

[۴۷] نظریه های اخلاقی در اسلام، مجید فخری، ج۱، ص۴۶ـ۵۲، لیدن ۱۹۹۴.

۱۳ – اقد

 اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی، به دوستانتان معرفی کنید.

  راهنمای خرید:

• همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
• ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
• در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.