مهسا فایل |
سایت دانلود فایل پاورپوینت کامل حدیقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint
در حال بارگذاری
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت کامل حدیقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل حدیقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت کامل حدیقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :
باغ
مقالات مرتبط: أَلْفاف (لغاتقرآن)، پاورپوینت کامل حدیقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint (مقالات مرتبط).
باغ، محوطهای غالباً محصور، ساخته انسان با بهرهگیری از گل و گیاه، درخت، آب و بناهای ویژه که بر قواعد هندسی و باورها مبتنی است. و از آن به مناسبت در بابهاى خمس، تجارت، مساقات، اجاره، اطعمه و اشربه و احیاء موات سخن رفته است.
فهرست مندرجات
۱ – مقدمه
۲ – پیشینه
۳ – باغ در ایران
۳.۱ – قبل از اسلام
۳.۲ – دوره اسلامی
۳.۲.۱ – سلجوقیان
۳.۲.۲ – ایلخانیان
۳.۲.۳ – حکمرانان آق قویونلو
۳.۲.۴ – صفویان
۳.۲.۵ – زندیه
۳.۲.۶ – قاجاریان
۳.۳ – کاخ باغ
۳.۴ – باغ آرامگاه
۳.۵ – ویژگیهای باغهای اسلامی
۴ – شبه جزیره عربستان
۵ – سوریه
۶ – عراق
۷ – مصر
۸ – ترکیه
۹ – اندلس
۱۰ – شبه قاره هند
۱۱ – افغانستان
۱۲ – ماوراءالنهر
۱۳ – شکل باغ
۱۴ – احکام اسلامی باغ
۱۴.۱ – سلم و مساقات و اجاره
۱۴.۲ – حق الماره
۱۴.۳ – زمین موات
۱۵ – فهرست منابع
۱۶ – پانویس
۱۷ – منبع
۱ – مقدمه
واژه: واژه باغ در فارسی میانه و نو به کار رفته است. در فارسی میانه مانوی به صورت b”w و در سغدی به صورت bag به معنای قطعه یا پارهای از زمین است که مترادف با واژه اوستایی baga و سنسکریت bhaga به معنای بخش، سهم، دارایی و بهره به کار رفته است. baga در ختنی، bag در ارمنی، و baga شکل آرامی شده این واژه در تلمود به معنای زمین مشترک است.
[۱] Iranica.
[۲] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۷۰، ۱۳۷۵ش.
کلمه «باغ» در ترکیبهای مختلفی به کار رفته است؛ از جمله باغ بدیع به معنی بهشت، باغ سیاوشان و باغ شهریار که نام دو نوا در موسیقی ایرانی است، و نیز باغ شیرین که از الحان باربدی است و بعضی فرهنگها آن را لحن چهارم به شمار آوردهاند، اما در خسرو و شیرین نظامی سی و یکمین لحن یاد شده است.
[۳] لغتنامه دهخدا.
[۴] معین محمد، فرهنگ فارسی، ج۵، ص۲۳۲، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۵] Iranica.
[۶] سامی علی، تمدن ساسانی، ج۱، ص۱۷۹-۱۸۰، شیراز، ۱۳۴۲ش.
۲ – پیشینه
دریافت و باور انسان از باغ به عنوان بهشت و اشاره متون مذهبی به آغاز خلقت آدم و حوّا در باغ بهشت، قدیمترین نشان اهمیت باغ در روند حیات انسان است. دادههای باستانشناختی محوطه چغامامی در عراق (در غربیترین کوهپایههای زاگرس، نزدیک مرز ایران) نمایشگر رواج کشاورزی همراه با آبیاری ساده به روش افشان در پیش از هزاره ۶قم است؛ حدود ۵۰۰۰قم کانالهای جانبی متعددی نیز در این محل ایجاد شده است. اما درباره احداث باغ تا هزاره ۳قم مدرکی در دست نیست. احتمالاً از اوایل هزاره ۳قم باغهای سلطنتی در مصر وجود داشته است؛ متون اساطیری و مذهبی سومری نیز در این هزاره اشاره به باغهای معابد در بینالنهرین دارند. در منابع به کاخ – باغهایی در بابل اواخر هزاره ۳ و اوایل هزاره ۲قم اشاره شده است و پس از آن در متون آشوری میانه از توجه شاه به باغها و باغداری و تلاش برای خو دادن درختهای وارداتی به محیط زیست تازه سخن رفته است.
[۷] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۴ – ۵۵، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
[۸] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۴، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
در اوایل هزاره یکم قم باغهای شاهانه یکی از ویژگیهای بیتالمقدس بودند؛ همچنین میتوان به باغهای شاهانهای در سرزمین اورارتو اشاره کرد. در واقع در هزاره یکم قم آشوریها پدیدآورندگان باغهای یادمانی در خاور نزدیک بودند و گستره شگفتآوری از باغهای سلطنتی پدید آوردند. کشت درختها روی سازههای مرتفع در سده ۷قم در آشورِ نو الهامبخش ابداع طرحهای پیچیدهتری مانند «باغهای معلق» بابل در اوایل سده ۶قم شد.
[۹] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۶ – ۵۸، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
یونانیان نیز باغهای زیادی داشتند، اما آنها باغهای تزیینی را ابداع نکردند، بلکه فقط از بوتهها و درختها برای زیبایی معبدها و محوطه اطراف ورزشگاهها سود میجستند. تنها در دوره رومیها بود که به ساخت گونههای مختلف باغ به شکلهای مجزا یا وابسته به بنا پرداختند و دیوارهای شهر پمپئی را با صحنههای نقاشی بسیار بزرگ شامل درختان، گلها و جانوران و پرندگان آراستند. رومیها باغ زینتی نساختند، ولی ساخت باغهای تفریحی بخشی از زندگی آنها بود و هدف باغبانان احداث ساختار طبیعی جذاب بود.
[۱۰] Ling R، X The Arts of Living n، ج۱، ص۷۳۳، The Oxford History of the Classical World، ed J Boardman et al، New York، ۱۹۹۰.
[۱۱] Ling R، X The Arts of Living n، ج۱، ص۷۳۷، The Oxford History of the Classical World، ed J Boardman et al، New York، ۱۹۹۰.
۳ – باغ در ایران
سابقه باغ در ایران را میتوان به دو دوره قبل و بعد از اسلام تقسیم کرد.
۳.۱ – قبل از اسلام
تا به امروز برپایه دادههای باستانشناختی سابقه باغ در ایران به «پاسارگاد» پایتخت کورش هخامنشی بازمیگردد. پاسارگاد شهر پایتختی در قالب سنتی خاور نزدیک نبود و هیچگاه استحکاماتی قابل توجه و کافی نداشت؛ تک بناها در محدوده باغی سلطنتی یا «پردیس» عالی برپا شده بودند. یافتههای کاوشهای اخیر و کشف یک سیستم آبیاری شامل جویها و حوضچههایی که کاخ را احاطه میکرده است، تأیید میکند که پاسارگاد کهنترین باغ ایرانی است.
[۱۲] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۰، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
[۱۳] Matheson S A، From Pasargadae to Darab، ج۱، ص۱۱، Tehran، ۱۹۹۷.
در چنین محیطی کورش در مجاور کاخ اصلی خود طرح یک باغ سلطنتی را انتخاب کرد. این باغ فضای مستطیل شکلی است که محور طولی آن آشکارا به کاخ اصلی میپیوندد، در نقشه بنا دو کلاه فرنگی کوچک جالب توجه است که نهتنها کمابیش در مقابل هم و در فاصلهای از کاخ اصلی قرار دارند، بلکه تقریباً در وضعیتی مانند «کلاه فرنگیهای ورودی» هستند که در باغهای دوره اسلامی برپا شدهاند.
[۱۴] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۰، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
بخش مرکزی نقشه این باغ خود به دلیل ویژگی هندسی اهمیت دارد. باغ دارای ۴ کرت است که کلاً با ساختار فضای در دسترس یکپارچه است. با توجه به درختان و بوتههایی که در نقشه فرضی در ردیفهای قرینه کاشته شدهاند، میتوان فرض کرد آبگذرهای مستقیم باغ را تقسیم کرده باشند. در یک جمعبندی میتوان ادعا کرد که یکی از بنیادیترین عوامل باغهای ایرانی، یعنی «چهار باغ» به عنوان اصل پایدار نخست در نقشه باغ اصلی پاسارگاد آشکار است؛ از اینرو، شایسته است که کورش مبتکر آن به شمار آید؛ در واقع حتی اگر کورش پدید آورنده آن نباشد، چنین نقشه مناسب و گیرایی را میشناخته، و چهارباغ را نماد یک هنجار مناسب میدانسته است.
[۱۵] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۲، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
[۱۶] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۵۹ – ۶۰، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
تداوم سنت باغسازی را پس از کورش در باغی واقع در دشت گوهر در کرانه غربی رود پُلوار و باغی دیگر در تخت رستم (یا تخت گوهر) در حوالی تخت جمشید که آرامگاه ناتمام کمبوجیه (سال ۵۳۰ تا ۵۲۲قم) در آن قراردارد، مییابیم. به نظر میرسد که داریوش نوع جدیدی از باغ را تجربه کرده، و ترجیح داده که از نمونههای پاسارگاد متفاوتاست.
[۱۷] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۱ – ۶۲، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
لوساندرس در گزارشی (ح ۴۱۰ قم) از باغ کورش جوان در سارد یاد کرده است.
[۱۸] وست و س، باغهای ایران، ج۱، ص۴۰۱، میراث ایران، به کوشش اج آربری، ترجمه احمد بیرشک و دیگران، تهران، ۱۳۳۶ش.
یک مجموعه باغ و کاخ در شوش از دوره سلطنت اردشیر دوم هخامنشی، در کنار رودخانه شائور شناخته شده که «خلوتگاهی با صفا» وصف شده است.
[۱۹] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۲، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
الگوی چهار باغ (یکی از ماندگارترین ابداعات هخامنشیان در عرصه طراحی یادمانی باغ) برای نخستینبار در نیمه دوم سده ۶قم در پاسارگاد پدید آمد و در باغهای ایرانی بعد از هخامنشی و در ترکیب ابعاد تمثیلی بهشت (چهار نهر بهشتی) و در تمامی باغهای دوره اسلامی تأثیر گذاشت.
[۲۰] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۲، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
[۲۱] دیبا داراب و مجتبی انصاری، باغ ایرانی، ج۱، ص۳۵، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، تهران، ۱۳۷۴ش، ج ۲.
در این خصوص باید از عمارت خسرو، حوش کوری و بنای چهار قاپو در قصر شیرین یاد کرد که مجموعهای از کاخ، کوشک و باغ است
[۲۲] Reuther O، X Sasanian Architecture، ج۱، ص۵۴۳، A History n، A Survey of Persian Art، ed AU Pope، Tehran etc، ۱۹۶۷، volII.
[۲۳] Reuther O، X Sasanian Architecture، ج۱، ص۵۴۰، A History n، A Survey of Persian Art، ed AU Pope، Tehran etc، ۱۹۶۷، volII.
[۲۴] Reuther O، X Sasanian Architecture، ج۱، ص۵۳۹، A History n، A Survey of Persian Art، ed AU Pope، Tehran etc، ۱۹۶۷، volII.
استیلای اسلام بر ایران باغهای ایرانی را از روند تکامل باز نداشت، بلکه باعث گسترش و توسعه باغهای ایرانی شد.
[۲۵] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۳، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
۳.۲ – دوره اسلامی
با اسلام آوردن ایرانیان و پیوستن آنان به دیگر مسلمانان، طرح باغ ایرانی در جهان اسلام منتشر شد؛ و چون ایرانیان پس از چند سده با حکومت خاندانهای ایرانی مستقل شدند، سنت باغسازی پیش از اسلام در ایران ادامه یافت.
[۲۶] Pinder،Wilson R، Studies in Islamic Art، ج۱، ص۲۷۵-۲۷۷، London، ۱۹۸۵.
اصطخری درباره شهر ساسانی گور (فیروزآباد) میگوید: تا یک فرسنگ پیرامون شهر را بستانها فراگرفتهاند.
[۲۷] اصطخری ابراهیم، ممالک و مسالک، ترجمه محمد بن اسعد تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۷۳ش.
همچنین در متون دیگر از باغهای خرم و سرسبز با آبهای روان و گلهای زیبا در جای جای این سرزمین یاد شده است.
[۲۸] ابن فقیه احمد، مختصر کتاب البلدان، ج۱، ص۱۸۶، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۲۹] ابن فقیه احمد، مختصر کتاب البلدان، ج۱، ص۲۱۶-۲۱۷، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۳۰] ابن حوقل محمد، صوره الارض، ج۲، ص۴۳۳، به کوشش کرامرس، لیدن، ۱۹۳۸-۱۹۳۹م.
[۳۱] مقدسی محمد، احسن التقاسیم، ج۱، ص۳۷۸، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
[۳۲] مقدسی محمد، احسن التقاسیم، ج۱، ص۳۹۲، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
[۳۳] مقدسی محمد، احسن التقاسیم، ج۱، ص۴۰۹، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
[۳۴] مقدسی محمد، احسن التقاسیم، ج۱، ص۴۱۳، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.
ناصرخسرو نیز از باغستانهایی فراوان در قزوین یاد میکند.
[۳۵] ناصرخسرو، سفرنامه، ج۱، ص ۵، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۵۵ش.
۳.۲.۱ – سلجوقیان
ملکشاه سلجوقی چون اصفهان را به پایتختی برگزید، چهار باغهایی در این شهر احداث کرد که از جمله میتوان از اینها یاد کرد: باغ بکر با عطر گلهای نرگس، مورد و زعفران، نیز کلاه فرنگی رفیع؛
[۳۶] ابن فقیه احمد، مختصر کتاب البلدان، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
باغ فلاسان با درختهای مو و نهرهای پر آب و کلاه فرنگی سر به فلک کشیده؛ پراهمیتتر از آنها باغ کاران با درختهای میوه، ردیف درختان کاج و سرو، با دو کلاه فرنگی: یکی مشرف بر زاینده رود و دیگری مسلط بر میدان شهر. پنداشته میشود که محل این باغ در شمال پل خواجو بوده باشد. باغ کاران تا اوایل سده ۸ق/۱۴م (زمانی که در قصیده سعدالدین سعد هراتی به آن اشاره شده) هنوز آباد بوده است و در همین سده حافظ در غزلی از آن یاد میکند
[۳۷] مافروخی مفضل، محاسن اصفهان، ج۱، ص۵۳- ۵۸، به کوشش جلالالدین طهرانی، تهران، ۱۳۱۲ش.
[۳۸] Pinder،Wilson R، Studies in Islamic Art، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸، London، ۱۹۸۵.
۳.۲.۲ – ایلخانیان
کهنترین نقشه باغ را در دوره ایلخانی رشیدالدین فضلالله ثبت کرده است. او درباره طرح باغ اوجان میگوید: گروهی صنعتگر و مهندس به مدت ۳ سال برای احداث آن کار کردند. محوطه مربع باغ را دیواری محصور میکرد، رودها و نهرها در آن جاری بود، درختان بید در حاشیه خیابانها کاشته شده بود و محوطه مرکزی برای خرگاه (کلاه فرنگی)، تخت، و برجهای پیرامون آنها، حمامها و بناهای رفیع در نظر گرفته شده بود
[۳۹] Pinder،Wilson R، Studies in Islamic Art، ج۱، ص۲۷۸-۲۷۹، London، ۱۹۸۵.
افزون بر این، حمدالله مستوفی نیز از باغستانهای بسیاری در ایالات مختلف ایران نام برده است.
[۴۰] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
[۴۱] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، ج۱، ص۸۰، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
[۴۲] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، ج۱، ص۸۵، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
[۴۳] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، ج۱، ص۸۷، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
[۴۴] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، ج۱، ص۸۸، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
[۴۵] مستوفی حمدالله، نزهه القلوب، ج۱، ص۱۵۱، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۹۱۳م.
۳.۲.۳ – حکمرانان آق قویونلو
پیش از تیموریان، حکمرانان آق قویونلو نیز به باغسازی پرداختند، از جمله مهمترین آنها باغ هشت بهشت در تبریز بود. این باغ محوطه محصوری بود با درختان سپیدار در پیرامون آن. کوشکی ۸ ضلعی در مرکز باغ بر صفهای از مرمر بنا شده بود و استخری با ۴ فواره به شکل اژدها در هر گوشه آن در باغ وجود داشت. باغ دارای خیابانهایی با پوشش مرمر بود؛ همچنین استخری دیگر با قایق و کشتیهای شناور بر سطح آن در باغ بود که با هزاران چشمه، جویبار و نهر کوچک جاری در آن وصف شده است.
[۴۶] Golombek، L and D Wilber، ج۱، ص۱۷۸-۱۷۹، The Timurid Architecture of Iran and Turan، Princeton، ۱۹۸۸.
در متون از باغهایی از دوره حکومت آل مظفر یاد شده است، از جمله باغهایی در شهر یزد که بسیاری از آنها بنیادی قدیمتر داشتند. شاهزادگان و حکمرانان تیموری این باغها و چمنزارها را جانی تازه بخشیدند و گاه بناهای جدیدی به آنها افزودند. باغ محل اقامت حکمران محلی، شاهزاده یا وزیر بود و یا به امیران سپاه تعلق داشت. تمام باغها به سرچشمه آب متصل، و دارای ردیفی درخت بودند. غالب باغها تأسیساتی مانند دریاچه یا حوضخانه برای جمعآوری آب داشتند. باغهای یزد دارای ساباط بودند که به طور معمول نزدیک ورودی و در طول خیابان بود. آل مظفر میدان وسیعی خارج از ساباط باغشاه، به نام باغ ساباط ساختند، و بعدظهرها شاهزاده در آنجا به تماشای جنگ شیر و گاو مینشست
[۴۷] Golombek، L and D Wilber، ج۱، ص۱۷۹، The Timurid Architecture of Iran and Turan، Princeton، ۱۹۸۸.
۳.۲.۴ – صفویان
در دوران صفوی در اکثر شهرهای ایران باغسازی در ابعاد وسیع و هماهنگ با بافت و شبکههای شهری اهمیت فراوانی داشت. در ساخت کاخهای صفوی تکیه بر نمایش وسعت باغ بود و بناها تنها جزئی از کاخ شمرده میشد و اغلب باغ و گاه بناها درصد بیشتری از فضای کاخ را اشغال میکرد؛ اما با اینهمه، آنچه از این مجموعهها در گذر زمان باقی مانده، بناهاست و مطالعه بناها بدون محیط اطراف آنها نمیتواند کامل باشد.
[۴۸] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۱۷، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
باغهای صفوی از نظر ابعاد، منظر و تأثیر متفاوتند، ولی در میان آنها دو نوع اصلی را میتوان شناسایی کرد:
۱. باغ محصور بزرگ (چهار باغ) با مجموعهای از درخت، نهر، حوض و بنا؛
۲. باغ کوچکتری که در درون خود کاخ است.
[۴۹] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۱۷، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
باغهای بزرگ صفوی براساس تقارن شعاعی و توازن در تراکم به بخشهای کوچکتری تقسیم میشوند و در مناطقی که زمین وسیع کافی در اختیار نبوده، قطعههای مستقل محصوری ایجاد شده است که هر یک ساختاری متفاوت دارند. این ساختارهای متنوع هر یک دارای ویژگی خاص خودند و در هر یک مجموعهای از آب و گیاه و رنگ بر عنصر معماری پیرامون خود اثری ویژه گذاشته، آن را زیباتر میسازد. در باغهای صفوی گویی بستر باغ ترصیع میشود و کوشک در منظر کلی محاط در استخر یا حوض تزیینی است.
[۵۰] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۱۷- ۵۱۸، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
در نتیجه، در کاخهای صفوی تأکید به دریافت احساسی است که در این باغها دست میدهد و جایگاه کاربری کاخ اهمیت کمتری مییابد.
[۵۱] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۱۸، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۵۲] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۲۲، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
در بافت فرش طرحی است که در آن نقش خیالی و نمادین بهار و بهشت به صورت باغی با صفا و پر گل و گیاه، با پرندگان و… کشیده میشود. این طرح در دوره صفوی رواج خاص یافت و فرشهایی از سدههای ۱۱ تا ۱۳ق/۱۷ تا ۱۹م با این طرح بافته شدند. در اکثر طرحهای باغی دو محور اصلی به صورت دو جوی آب در برخورد با هم زمینه قالی را ۴ بخش کرده است. قالی زربفت جیپور که گویا در حومه اصفهان بافته شده، از آن مقبره شیخ صفیالدین در اردبیل بوده، و به عنوان تحفهای به کاخ عنبر مهاراجه جیپور برده شده است.
[۵۳] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۴۰-۴۲، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
بیشتر باغهای دوره صفوی در دو شهر قزوین و اصفهان و سواحل جنوبی بحر خزر در شرق مازندران احداث شدهاند. در قزوین بخش کوچکی از باغهای صفوی باقی مانده است، ولی وصف آنها در اشعار نویدی شیرازی دیده میشود.
[۵۴] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص ۳۰، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
در اصفهانِ این دوره، پیوند میان انسان و طبیعت در احداث باغهای وسیع مشاهده میشود. در سفرنامه کمپفر که اصفهان دوران شاه سلیمان را نشان میدهد، قسمت عمده بستر شهر را باغها فرا گرفتهاند. منطقه اول در فاصله میان میدان نقش جهان و چهار باغ، مثل باغ طویله و باغ خلوت؛ و منطقه دوم باغهای دو سوی چهار باغ بالا و پایین که سر درهای با شکوه (که متعلق به دربار بود) داشتند و باغ تخت و بلبل (هشت بهشت) از این گروهند.
[۵۵] کمپفر ا، سفرنامه، ج۱، ص ۱۹۹، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۵۶] تصویر روبروی صفحه، کمپفر ا، ج۱، ص۱۸۵، سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۵۷] تصویر روبروی صفحه، کمپفر ا، ج۱، ص۱۹۲، سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، ۱۳۶۰ش.
جابری انصاری فهرستی از باغهای این دوره اصفهان را ضبط کرده که از آن میان تنها هشت بهشت، چهار باغ و چهل ستون باقی است.
[۵۸] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۹۹ -۶۰۰، ۱۳۷۵ش.
کاخها و باغهای ساحلی خزر در شهرهایی چون بهشهر، ساری، بابل، آمل، صفیآباد، عباسآباد و فرحآباد ساخته شده، و تقریباً همگی با مشخصات مشابه کاخ – باغهای اصفهان است
[۵۹] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۱۴۸-۱۴۹، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
تنها تفاوت آنها در نوع اقلیم منطقه جغرافیایی است که اوضاع اقلیمی ساحل بحر خزر کاملاً با وضع فلات ایران که منطقه اصفهان در آن واقع است، تفاوت دارد.
۳.۲.۵ – زندیه
بعد از دوران صفوی، از دوران زندیه شماری باغ باقی است که باغ نظر (آرامگاه کریم خان زند)، باغ جهان نما در شیراز، باغ دولت آباد یزد از آن جملهاند؛ همچنین الحاقات دوران زندی به باغ فین و مواردی از این دست نیز موجود است.
[۶۰] دایره المعارف تشیع، به کوشش احمد صدر حاج سیدجوادی و دیگران، ج۳، ص۵۸، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۶۱] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۹۳ – ۵۹۴، ۱۳۷۵ش.
[۶۲] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۹۷ – ۵۹۸، ۱۳۷۵ش.
[۶۳] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
۳.۲.۶ – قاجاریان
در دوره قاجار باغسازی در تهران توسعه یافت و تا پایان دوران ناصری باغهای فراوانی ساخته شد که عموماً به دربار و یا به شخصیتهای چهار باغ تاج محل ممتاز سیاسی – اجتماعی پایتخت تعلق داشت. طرح کلی باغسازی ایران در احداث این باغها امتداد یافت و با توسعه ارتباط با اروپا عناصری از باغسازی غربی چون تپههای گل، حاشیه کاری با شمشاد و… در طرح باغهای ایرانی راه یافت. چنانکه آرایش گیاهان با بریدن شاخسارها و ایجاد نظم هندسی و قرار دادن مجسمه نیز پس از سدهها فراموشی بار دیگر رواج یافت. در ساخت کوشکها نیز نمونههای غربی تأثیرگذار بوده است. از باغهای مهم دوره قاجار میتوان در تهران به قصر قاجار، اتابک، نظامیه، باغشاه، باغ فردوس و…، و در شهرهای دیگر چون شیراز باغ عفیفآباد (گلشن) اشاره کرد.
[۶۴] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۹۷ – ۵۹۸، ۱۳۷۵ش.
[۶۵] دانشنامه جهان اسلام، تهران، ج۱، ص۵۸۵، ۱۳۷۵ش.
[۶۶] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۱۹۵، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
[۶۷] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۱۹۶، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
[۶۸] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
[۶۹] ویلبر د، باغهای ایران و کوشکهای آن، ج۱، ص۲۳۸، ترجمه مهیندخت صبا، تهران، ۱۳۴۸ش.
۳.۳ – کاخ باغ
روند ساخت و شکلگیری کاخها در سرزمینهای اسلامی همواره با باغ همراه بوده است. اختصاص فضای وسیعی به آب یکی از شاخصههای کاخهاست. در دوره اموی کاخ در باغهای انبوه محصور بود. چشمهها و استخرها نیز بخشی از فضای باغ بودند. در دوره عباسی زیباترین بخش کاخ باغ آن بود
[۷۰] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۴۵۱، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۷۱] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۴۵۹، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
کاخ بَلکُوارای سامره دارای باغ، عمارتهای تفریحی، آبگیر و رودخانه بود. در دوران صفوی هدف اصلی نمای وسیع باغ بود. در مواردی فضای ساخت و ساز بر فضای باغ غلبه داشت و در بسیاری موارد باغ فضای عمده کاخ را به خود اختصاص میداد. این مورد قبلاً در کاخهای هخامنشی پاسارگاد، مجموعه قصر شیرین، مجموعه سامانی بخارا، کاخهای آلبویه در شیراز و ایلخانیان در اوجان مشاهده شده است.
[۷۲] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۴۷۷، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۷۳] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۱۷، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
از مطالعه کاخهای صفوی این نتیجه به دست میآید که تأکید اولیه بر احداث ساختمانهای منفرد مهم جای خود را به احساسی در احداث باغهای پهناور داده است.
[۷۴] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۲۲، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
در کاخهای فاطمی مصر از باغهایی با درختان مصنوعی استفاده میشد.
[۷۵] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۲۴، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
کاخهای نرمانها در پالرموی سیسیل در باغی وسیع قرار داشت. در مدینه الزهرا (قرطبه) باغهای وسیع در مکانی شیبدار قرار داشت. مرتفعترین مکان محل کاخ بود و بخشهای دیگر به محوطه باغها اختصاص داشت.
[۷۶] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۳۲، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۷۷] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۳۴، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
در اسپانیا کاخهای درون قلعه نیز در کنار باغها احداث میشدند؛ همزمان طرح حیاط باغدار صلیبی شکل نیز در قرن ۶ق/۱۲م در کاخ مرابطون در مغرب مورد استفاده قرار گرفت.
[۷۸] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۳۶، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
کاخ الحمرا در غرناطه ردیفی از کوشکهای میان باغها بود. در توپکاپیسرایی استانبول نیز بخش بزرگی از کاخ به باغهای کاربردی و زینتی، حوضها و فوارهها اختصاص داشت.
[۷۹] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۴۴، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۸۰] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۵۵۱، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
۳.۴ – باغ آرامگاه
آرامگاههای اسلامی که برای امامزادگان، اولیا و بزرگانِ درگذشته ساخته میشود، اشارهای به بهشت موعود دارد. در این بناها گنبد نماد آسمان و بهشت است. نقش درختان سرو در تزیینات بنابر کاشی و سنگ اشاره به زندگی ابدی دارد؛ تصویر طاووس نیزدارای معنایی مشابه است. به کارگیری نمادهای مختلفی در معماری آرامگاهها در ایران تأکیدی بر یادآوری بهشت است. استفاده از غرفههای ۸ ضلعی در درون محوطه درختان، گلها و چشمهها، و استفاده از طرح ۸ ضلعی برای بنای آرامگاهها که برخی درون باغ هستند، اشارهای به لذتهای بهشت دارد. چنین سنتی در هند و تحت حکومت گورکانیان نیز باعث احداث آرامگاههای بزرگ در باغها شد.
[۸۱] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۳۳۴، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
[۸۲] هیلنبراند ر، معماری اسلامی، ج۱، ص۳۶۲، ترجمه ایرج اعتصام، تهران، ۱۳۷۷ش.
از جمله آرامگاههای مهمی که در درون باغهای بزرگ رسمی عمومی و خصوصی واقع هستند، میتوان از آرامگاه کورش در باغهای پاسارگاد، مدفن سلطان محمود در باغ پیروزی در غزنه، آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در باغ ویژه او در طوس یاد کرد.
[۸۳] استروناخ د، شکلگیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران، ج۱، ص۶۲، ترجمه کامیار عبدی، اثر، تهران، شم ۲۲ و ۲۳.
[۸۴] نفیسی سعید، در پیرامون تاریخ بیهقی، ج۱، ص۱۴۸، تهران، ۱۳۵۲ش.
[۸۵] نفیسی سعید، در پیرامون تاریخ بیهقی، ج۱، ص۵۷۷، تهران، ۱۳۵۲ش.
۳.۵ – ویژگیهای باغهای اسلامی
کاربرد هندسه در ایجاد نظم، رعایت قرینهسازی در ایجاد احساس خشنودی، استفاده از آب برای ایجاد حس تداوم در سطح باغ با احداث نهرهایی که نمادی از حرکت، جهت و هدایت چشم به عمارت اصلی داخل باغ است و استفاده از خط و تناسب تعریف روشن و شفافی از فضا را در اختیار میگذارد
[۸۶] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۶۱، London، ۱۹۸۰.
[۸۷] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۵۹، London، ۱۹۸۰.
[۸۸] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۴۱، London، ۱۹۸۰.
شکل باغ اسلامی از سویی به سنتها و فرهنگ اقوام، و از سوی دیگر به آب و هوا، میزان آب، زمین و آرزوهای صاحب آن بستگی دارد
[۸۹] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۶۵، London، ۱۹۸۰.
[۹۰] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۶۱-۶۲، London، ۱۹۸۰.
۴ – شبه جزیره عربستان
شبه جزیره عربستان، سوریه، عراق و فلسطین: به نظر میرسد که قبل اسلام باغهایی در سرزمین نجد، یمن و طائف وجود داشته است. در نجد نام شهر ریاض به معنای باغهاست و ظاهراً آثاری از آب و باغ در آنجا وجود داشته است. شبه جزیره عُمان دارای نخلستانهای بزرگ است و در یمن به سبب آنکه یکی از خوش آب و هواترین مناطق جنوب شبه جزیره است، امکان بیشتری برای احداث باغ وجود دارد. منطقه شمالی شبه جزیره شامل سوریه، عراق و فلسطین از سرسبزترین نقاط آن است و به سبب کوهستانی بودن و باران زیاد، دارای باغهای فراوان وسیع انجیر، زیتون، خرما و انگور بوده است
[۹۱] Lehrman J، Earthly Paradise، ج۱، ص۱۸۹-۱۹۰، London، ۱۹۸۰.
۵ – سوریه
در سوریه کاخهای اموی در میان باغهای انبوه محصور بود و چشمهها و استخر نیز بخشی از این فضاسازی به شمار میرفت. خلفای اموی به باغ سازی و حفر نهرها توجه بسیار داشتند. در سوریه مناطق مستعد آبیاری که کشت میشدند، به نام «باغ» یا «غوطه» معروف بودند. سبزیجات و میوهها در نزدیکی منابع آب کاشته، و تاکستانها و مزارع غلات د
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
