توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل پیک وحی ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل پیک وحی ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل پیک وحی ۱۱۷ اسلاید در PowerPoint :

جبرئیل

مقالات مرتبط: جبرئیل (مقالات مرتبط).

دیگر کاربردها: جبرئیل (ابهام‌زدایی).

جبرئیل (علیه‌السّلام) آموزگار حج به پیامبران (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و یکی از چهار فرشته مقرّب خداوند است که در کتاب‌های آسمانی تورات و انجیل و قرآن کریم با نام‌های متعدد از او یاد شده است. این فرشته نقشی مهم در تدبیر امور هستی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: نزول وحی و تعلیم آن به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، نقش وی در امور تکوینی، هبوط آدم و حوا، بنای خانه کعبه توسط حضرت آدم (علیه‌السّلام) و حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) و تعلیم مناسک حج با راهنمایی جبرئیل (علیه‌السّلام)، جاری ساختن آب زمزم برای هاجر و حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام)، تعیین قلمرو حرم مکی توسط حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) با راهنمایی جبرئیل. این فرشته مقرب، در دوران بعثت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز نقش‌های متفاوتی داشته، از جمله نقش ایشان در: نزول وحی در بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، شب معراج و لیله المبیت، ماجرای تغییر قبله، یاری مسلمانان در برخی جنگ‌ها، صلح حدیبیه، فتح مکه و حجه الوداع. یکی از درهای مسجدالنبی به باب جبرئیل نام‌گذاری شده که طبق روایات مستحب است که زائر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از این در وارد مسجد شود. طبق برخی روایات، جبرئیل (علیه‌السّلام) در مدینه بیشتر به صورت «دِحیه کلبی» که از اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و شخصی زیبا بود، نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌آمد.

فهرست مندرجات

۱ – معنای لغوی
۲ – جبرئیل در قرآن
۳ – نقش فرشتگان در قرآن
۳.۱ – نزول وحی و تعلیم آن
۳.۲ – نقش جبرئیل در امور تکوینی
۳.۳ – هبوط آدم و حوا
۳.۴ – بنای خانه کعبه
۳.۵ – تعلیم مناسک حج به حضرت آدم
۳.۶ – بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم
۳.۷ – تعلیم مناسک حج به حضرت ابراهیم
۳.۸ – درخواست توبه
۳.۹ – تعلیم رمی جمره
۳.۱۰ – جاری ساختن آب زمزم
۳.۱۱ – تعیین قلمرو حرم مکی
۴ – جبرئیل در دوران بعثت پیامبر اسلام
۴.۱ – خبر درباره عهدنامه‌ی قریش
۴.۲ – جبرئیل و شب معراج
۴.۳ – نقش جبرئیل در لیله المبیت
۴.۴ – صورت جبرئیل
۴.۵ – مقام جبرئیل
۴.۶ – باب جبرئیل
۴.۷ – تغییر قبله
۴.۸ – یاری مسلمانان در برخی جنگ‌ها
۴.۹ – صلح حدیبیه
۴.۱۰ – یاری رسول خدا در فتح مکه
۴.۱۱ – جبرئیل در اواخر عمر پیامبر
۵ – فهرست منابع
۶ – پانویس
۷ – منبع

۱ – معنای لغوی

«جبرئیل» مرکب از «جبر» به معنای عبد

[۱] جوالیقی‌، ابومنصور، المعرب، ص۱۵۴.

[۲] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۱۱۴، «جبر».

[۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۲۴.

یا قدرت

[۴] شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، ج۱، ص۱۲۲.

[۵] ابن عاشور، محمدطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، ج۱، ص۶۲۰.

و «ئیل» است که به سخن برخی، یکی از اسماء الله

[۶] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۳، ص۲۰.

[۷] شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، ج۱، ص۱۲۳.

[۸] ابن عاشور، محمدطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، ج۱، ص۶۲۰.

و به سخن بعضی، به معنای «الله» است.

[۹] زمخشری، محمود بن عمرو، الکشاف، ج۱، ص۱۶۹.

[۱۰] واعظ کاشفی، ملاحسین، مواهب علیه، ص۳۰.

[۱۱] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۲۴.

این واژه در اصل عبری

[۱۲] واعظ کاشفی، ملاحسین، مواهب علیه، ص۳۰.

[۱۳] جفری، آرتور، واژه‌های دخیل، ص۱۶۶.

[۱۴] شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، ج۱، ص۱۲۲.

یا سریانی

[۱۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۲۴.

[۱۶] میبدی، رشید‌الدین، کشف الاسرار، ج۱، ص۲۹۱.

[۱۷] واعظ کاشفی، ملاحسین، مواهب علیه، ص۳۰.

و به معنای بنده خدا

[۱۸] طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۳۶۳.

[۱۹] زمخشری، محمود بن عمرو، الکشاف، ج۱، ص۱۶۹.

[۲۰] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱، ص۳۲۴.

یا قدرت خدا است. این واژه در عبری به صورت گَبریل (Gabriel) بوده

[۲۱] شوشتری، عباس، فرهنگ کامل لغات قرآن، ص۱۴۹.

و در عربی به صورت‌های گوناگون

[۲۲] طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱، ص۳۶۲.

[۲۳] قرطبی، شمس‌الدین، تفسیر قرطبی، ج۲، ص۳۷.

گزارش شده است؛ از جمله: جِبْرِیل، جَبْرِیل، جَبْرائیل، جَبْرَئیل، جَبْرَئِل، جَبْرِین، و جِبْرِین.

[۲۴] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۳، ص۲۰.

[۲۵] جوالیقی‌، ابومنصور، المعرب، ص۶۰.

[۲۶] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۱۱۴.

۲ – جبرئیل در قرآن

جبرئیل یکی از چهار فرشته مقرّب خداوند (جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل) است

[۲۷] نک:کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۷۲.

[۲۸] راوندی، سید فضل‌الله، النوادر، ص۲۶۰.

[۲۹] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵۶، ص۲۰۶.

که در کتاب‌های آسمانی تورات و انجیل

[۳۰] بطرس، عبدالملک و دیگران، قاموس الکتاب المقدس، ص۲۴۵.

[۳۱] قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۵.

[۳۲] شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، ج۱، ص۱۲۳.

و قرآن از او یاد شده است. در قرآن کریم سه بار نام این فرشته با واژه «جبریل» آمده است: سوره بقره آیات ۹۷-۹۸

[۳۳] بقره/سوره۲، آیه۹۷-۹۸.

؛ سوره تحریم آیه ۴.

[۳۴] تحریم/سوره۶۶، آیه۴.

تصریح به نام جبرئیل و میکائیل

[۳۵] بقره/سوره۲، آیه۹۸.

از میان همه فرشتگان، بیانگر فضیلت این دو بر دیگر فرشتگان است.

[۳۶] نیشابوری، عتیق، تفسیر سورآبادی، ج۱، ص۱۰۳.

[۳۷] حقى بروسوى، اسماعیل، روح البیان، ج۱، ص۱۸۸.

[۳۸] موسوی سبزواری، سید عبدالأعلی، مواهب الرحمن، ج۱، ص۳۴۱.

در آیات متعدد نیز به جبرئیل (علیه‌السّلام) با اوصافی همچون روح،

[۳۹] قدر/سوره۹۷، آیه۴.

[۴۰] معارج/سوره۷۰، آیه۴.

[۴۱] طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۱۰، ص۳۸۶.

[۴۲] زمخشری، محمود بن عمرو، الکشاف، ج۴، ص۶۰۹.

[۴۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۹۰.

روح القدس،

[۴۴] بقره/سوره۲، آیه۸۷.

[۴۵] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.

[۴۶] طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۶، ص۴۲۶.

[۴۷] میبدی، رشید‌الدین، کشف‌ الاسرار، ج۱، ص۲۶۳.

[۴۸] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۳، ص۴۰۴.

[۴۹] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان، ج۶، ص۵۹۵.

روح الامین،

[۵۰] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۹۳.

[۵۱] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱۶، ص۲۳۰.

[۵۲] میبدی، رشید‌الدین، کشف الاسرار، ج۷، ص۱۵۶.

[۵۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۳۲۰.

روحنا،

[۵۴] مریم/سوره۱۹، آیه۱۷.

[۵۵] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۱۶، ص۲۲۹.

[۵۶] طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۷، ص۱۱۴.

[۵۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۶، ص۷۸۳.

شدید القوی،

[۵۸] نجم/سوره۵۳، آیه۵-۶.

[۵۹] ابن جوزی، جمال‌الدین، زاد المسیر، ج۴، ص۱۸۴.

[۶۰] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۱۹، ص۲۷-۲۸.

ذومرّه،

[۶۱] نجم/سوره۵۳، آیه۵-۶.

[۶۲] ابن جوزی، جمال‌الدین، زاد المسیر، ج۴، ص۱۸۴.

[۶۳] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۱۹، ص۲۷-۲۸.

ذی‌قُوَّه، رَسُولٍ کَرِیم، مَکِین، مُطَاع، و اَمِین

[۶۴] تکویر/سوره۸۱، آیه۱۹-۲۱.

[۶۵] ابن جوزی، جمال‌الدین، زاد المسیر، ج۴، ص۴۰۸.

[۶۶] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۲۰، ص۲۱۸.

اشاره شده است.

۳ – نقش فرشتگان در قرآن

قرآن کریم در آیات متعدد به نقش فرشتگان در امور عالم اشاره کرده (برای نمونه:

[۶۷] نازعات/سوره۷۹، آیه۱.

[۶۸] نازعات/سوره۷۹، آیه۵.

[۶۹] ذاریات/سوره۵۱، آیه۴.

[۷۰] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۲۲، ص۳۹۱-۳۹۳.

[۷۱] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۲۴، ص۱۸۹-۱۹۰.

[۷۲] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۱۸، ص۳۶۴-۳۶۵.

[۷۳] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۲۰، ص۱۸۰.

) است.

۳.۱ – نزول وحی و تعلیم آن

با توجه به صفات گوناگون که در قرآن کریم برای جبرئیل (علیه‌السّلام) آمده، می‌توان دریافت که این فرشته افزون بر جایگاه والا نزد خدا، نقشی مهم در تدبیر امور هستی دارد که از مهم‌ترین موارد آن‌ها، نزول وحی (سوره بقره آیه ۹۷

[۷۴] بقره/سوره۲، آیه۹۷.

؛ سوره نحل آیه ۱۰۲

[۷۵] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۲.

) و تعلیم آن (سوره نجم آیه ۵)

[۷۶] نجم/سوره۵۳، آیه۵.

[۷۷] طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج۲۲، ص۴۹۷-۴۹۸.

[۷۸] ابن کثیر، ابوالفداء، تفسیر ابن کثیر، ج۷، ص۴۱۲.

[۷۹] ابن جوزی، جمال‌الدین، زاد المسیر، ج۴، ص۱۸۴.

[۸۰] طباطبائی، محمدحسین، المیزان، ج۱۹، ص۲۷.

به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.

۳.۲ – نقش جبرئیل در امور تکوینی

از نقش جبرئیل (علیه‌السّلام) در امور تکوینی، برای نمونه، می‌توان به دحو الارض اشاره کرد. به سخنی، گسترش زمین که در آیه «وَالاَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا»

[۸۱] نازعات/سوره۷۹، آیه۳۰.

به آن اشاره شده، به دست جبرئیل (علیه‌السّلام) و از زیر کعبه انجام گرفت.

[۸۲] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۲۰، ص۱۴۰.

بر پایه روایات، جبرئیل در بنای کعبه و راهنمایی و یاری پیامبران، از جمله تعلیم مناسک حج به آنان، نقش داشته است.
به اعتقاد امام‌ خمینی اسم رحیم باطن جبرائیل است؛ زیرا جبرئیل موکل بر تعلیم و تکمیل موجودات است.

[۸۳] خمینی، روح‌الله، آداب الصلاه، ص۲۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.

به اعتقاد امام‌ خمینی فلاسفه جبرئیل را آخر ملائکه کروبین می‌داند و او را روح‌القدس می‌نامند

[۸۴] خمینی، روح‌الله، آداب الصلاه، ص۳۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.

و معتقدند رسیدن به مقام عقل مستفاد آن است که بتوان به جبرئیل که از عالم عقول است استفاده کرد. عرفا بر این کلام حکما اشکال کرده‌اند. امام‌ خمینی ضمن تایید اشکال عرفا، بر این باور است که جبرئیل منتهی‌الیه عالم وجود نیست و بالاتر از او هم هست. امام‌خمینی این اشکال را که گفته شد بالاتر از مقام جبرئیل نیست؛ زیرا آیه (عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَی)

[۸۵] نجم/سوره۵۳، آیه ۵.

حتی شامل پیامبر نیز می‌باشد؛ زیرا جبرئیل به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز تعلیم می‌داد ردّ کرد معتقد است ذات مقدس حق از او بالاتر است، مضافاً بر اینکه شدید القوی تفسیرهای متعددی دارد و اگرچه جبرئیل در سابق تعلیم می‌نمود؛ ولی در لاحق کمال ذاتی و استعداد پیامبر اسلام که بالاتر از استعداد تمام موجودات است از مقام جبرئیل گذشت و به مقام تعین اول رسید.

[۸۶] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۵۳-۳۵۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.

فرشته جبرئیل متناسب به هر یک از عوالم هستی مقامات و بروزهایی دارد و سلطنت او در هر یک از عوالم، از حیث وجود، حدّ، شدت و ضعف متفاوت می‌باشد

[۸۷] خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۸۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.

و دارای اعوان و جنود و قوای مسخره‌ای هست که همه تحت امر او می‌باشند.

[۸۸] خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۸۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.

امام‌ خمینی تنزل وحی را از طریق جبرئیل بر قلب پیامبر می‌داند که گاهی جبرئیل تمثل مثالی در حضرت مثال و گاهی تمثل ملکی پیدا می‌کرد و به شکل دحیه کلبی جبرئیل متمثل می‌شد چنانچه خدای متعال در باب تنزل جبرئیل بر حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) فرمودند: (فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا)

[۸۹] مریم/سوره۱۹، آیه۱۷.

[۹۰] خمینی، روح‌الله، آداب الصلاه، ص۳۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.

[۹۱] خمینی، روح‌الله، آداب الصلاه، ص۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.

[۹۲] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱۰، ص۲۹۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

و این تمثل به ‌حقیقت به‌صورت جسمانیت متمثل شد نه آنکه خیال و گمان باشد؛ بلکه حضرت جبرئیل که بالاتر از موجود برزخی است و هویت تجردی تام دارد به‌صورت تمثل ملکی و دحیه کلبی متمثل شد.

[۹۳] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۴۳۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.

[۹۴] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۵۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.

۳.۳ – هبوط آدم و حوا

بر پایه روایات شیعی، هبوط آدم و حوا از بهشت در سرزمین مکه و قرار گرفتن آدم (علیه‌السّلام) بر کوه صفا و حوا بر کوه مروه، به فرمان خدا و به دست جبرئیل انجام شد.

۳.۴ – بنای خانه کعبه

سپس جبرئیل (علیه‌السّلام) به امر خدا یکی از خیمه‌های بهشتی را در جایی که بعداً خانه کعبه در آن بنا شد، بر پا کرد و آدم و حوا را در آن، جای داد. نور ستون این خیمه، کوه‌های مکه و پیرامون آن را روشن کرد و خداوند محدوده‌ای را که نور ستون به آن جا رسید، حرم نام نهاد. سپس جبرئیل (علیه‌السّلام) به امر خدا خیمه را برچید و به جای آن، خانه کعبه را بنا کرد.

[۹۵] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۱۹۵-۱۹۷.

[۹۶] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۵-۳۸.

۳.۵ – تعلیم مناسک حج به حضرت آدم

سپس جبرئیل (علیه‌السّلام) در روز هشتم ذی‌حجه، آدم (علیه‌السّلام) را مکلف به غسل و احرام نمود و آنگاه مناسک حج مانند تلبیه، وقوف در منا و عرفات، حلق (تراشیدن سر)، رمی جمرات، و طواف را به وی آموخت. چون آدم (علیه‌السّلام) در حال طواف به ملتزم (فاصله میان حجرالاسود و در خانه کعبه) رسید، جبرئیل از او خواست که به درگاه خدا توبه کند.

[۹۷] قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج۱، ص۴۴-۴۵.

[۹۸] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۱۹۱-۱۹۴.

بر پایه روایتی دیگر که با توجه به روایات دیگر چندان معتبر به نظر نمی‌رسد، آنگاه که آدم (علیه‌السّلام) از هند به مکه می‌آمد، جبرئیل او را راهنمایی کرد.

[۹۹] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۲، ص۱۶۶.

بر پایه روایات اهل سنت، جبرئیل (علیه‌السّلام) در صحرای عرفات و منا نیز آدم (علیه‌السّلام) را همراهی کرد. در عرفات به آدم یادآوری کرد که فرشتگان پنجاه هزار سال پیش از آفرینش او، خانه خدا را طواف کرده‌اند.

[۱۰۰] حلبی شافعیی، ابوالفرج، السیره الحلبیه، ج۱، ص۲۱۹.

[۱۰۱] صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی، ج۱، ص۲۰۹.

[۱۰۲] سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور، ج۱، ص۳۱۵.

هنگام جدا شدن از آدم (علیه‌السّلام) در سرزمین منا، گفت: «تمن» یعنی: «هر چه می‌خواهی، از خدا طلب کن!»

[۱۰۳] عینی، بدرالدین، عمده القاری، ج۶، ص۲۸۶-۲۸۷.

بر پایه روایتی شیعی، جبرئیل این سخن را به ابراهیم (علیه‌السّلام) گفت.

[۱۰۴] صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۹۸.

بدین سبب، این سرزمین منا نامیده شد.

[۱۰۵] صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۹۸.

۳.۶ – بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم

پاره‌ای از آنچه درباره بنای کعبه و مناسک حج به دست آدم و با راهنمایی جبرئیل (علیه‌السّلام) گزارش شد، درباره ابراهیم (علیه‌السّلام) نیز گزارش شده است. از این رو، احتمال تکرار رفتار جبرئیل در چند زمان وجود دارد. هنگامی که ابراهیم (علیه‌السّلام) به فرمان خدا مامور ساختن خانه کعبه شد، جبرئیل جای آن را به او نشان داد: «وَ اِذْ بَوَّاْنا لِاِبْراهیمَ مَکانَ الْبَیْت»

[۱۰۶] حج/سوره۲۲، آیه۲۶.

[۱۰۷] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۲، ص۱۶۸.

[۱۰۸] کاشانی، ملا فتح‌الله، منهج الصادقین، ج۶، ص۱۴۱-۱۴۲.

آنگاه که به مکان حجرالاسود رسید، اسماعیل (علیه‌السّلام) را فرستاد تا سنگی را برای آنجا بیاورد.

[۱۰۹] حاکم، ابوعبدالله، المستدرک، ج۱، ص۶۲۹.

جبرئیل (علیه‌السّلام) که هنگام طوفان نوح (علیه‌السّلام) حجرالاسود را در کوه ابوقبیس پنهان کرده بود،

[۱۱۰] ابن اسحاق، محمد، سیره ابن اسحق، ص۹۶.

آن را به اسماعیل (علیه‌السّلام) سپرد تا به پدر خود دهد.

[۱۱۱] حاکم، ابوعبدالله، المستدرک، ج۱، ص۶۲۹.

۳.۷ – تعلیم مناسک حج به حضرت ابراهیم

پس از بنای کعبه، جبرئیل (علیه‌السّلام) به ابراهیم (علیه‌السّلام) فرمان داد تا مردم را به حج دعوت کند. ابراهیم (علیه‌السّلام) خطاب به خداوندگار گفت: «صدای من به کجا می‌رسد؟» وحی آمد: «تو دعوت کن! من آن را به انسان‌ها خواهم رساند.»

[۱۱۲] ابن ابی‌جمهور، محمدعلی بن ابراهیم، عوالی اللئالی، ج۴، ص۳۵-۳۶.

سپس ابراهیم و اسماعیل از خداوند خواستند تا مناسک حج را به آنان بیاموزد: «وَ اَرِنا مَناسِکَنا»

[۱۱۳] بقره/سوره۲، آیه۱۲۸.

جبرئیل (علیه‌السّلام) نزد آن دو آمد و مناسک حج را به آنان آموخت.

[۱۱۴] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۲۰۲-۲۰۳.

[۱۱۵] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۲، ص۱۶۰.

[۱۱۶] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۲،ص۱۷۱.

[۱۱۷] قرطبی، شمس‌الدین، تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۲۸-۱۲۹.

۳.۸ – درخواست توبه

در روز ترویه، به ابراهیم (علیه‌السّلام) گفت: «ارتو من الماء لک و لاهلک»؛ «برای خود و خانواده‌ات آب بردار! » از این رو، آن را روزِ ترویه نامیدند. مزدلفه را نیز از آن رو به این اسم خوانده‌اند که جبرئیل در آنجا به ابراهیم (علیه‌السّلام) گفت: ««ازدلف الی المشعر الحرام»»؛ «به سوی مشعر الحرام برو!»

[۱۱۸] برقی، ابو جعفر، المحاسن، ج۲، ص۳۳۶.

[۱۱۹] صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۶.

روایت کرده‌اند که جبرئیل (علیه‌السّلام) در ظهر عرفه از ابراهیم (علیه‌السّلام) درخواست توبه کرد.

[۱۲۰] صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۶.

به روایتی، پس از آموزش مناسک حج، از او پرسید: «عرفتَ»؛ «آموختی؟» ابراهیم (علیه‌السّلام) پاسخ داد: «آری.» از همین ‌رو، آن روز را عرفه و آن مکان را عرفات نامیدند.

[۱۲۱] صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۶.

[۱۲۲] رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، ج۳، ص۱۲۳.

[۱۲۳] رازی، فخرالدین، التفسیر الکبیر، ج۵، ص۳۲۵.

۳.۹ – تعلیم رمی جمره

در مکان رمی جمرات، ابلیس بر ابراهیم (علیه‌السّلام) آشکار می‌شد تا او را بفریبد. ایشان با راهنمایی جبرئیل (علیه‌السّلام) به سوی شیطان سنگ افکند و همین رفتار ابراهیم (علیه‌السّلام) به سنتی در حج تبدیل گشت.

[۱۲۴] صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۳۷.

۳.۱۰ – جاری ساختن آب زمزم

ماجرای پیدایش آب زمزم نیز به زمانی بر می‌گردد که ابراهیم (علیه‌السّلام) به فرمان خدا، همسرش‌ هاجر و فرزندش اسماعیل (ع