توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل محمد بن حسن زاهری خزاعی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل محمد بن حسن زاهری خزاعی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل محمد بن حسن زاهری خزاعی ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint :

محمد بن سنان

مقالات مرتبط: محمد بن سنان (دائره‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی).

نام محمّد بن سنان، در کتب حدیثی فراوان آمده است؛ ولی درباره توثیق یا تضعیف وی، بین علمای رجال، اختلاف وجود دارد. عدّه‌ای وی را بنا به اتّهاماتی چون غلوّ، وجاده‌ای بودن روایاتش، کذّاب مشهور شمرده شدن توسّط فضل بن شاذان و … ، به شدّت تضعیف کرده‌اند و عدّه‌ای نیز وی را توثیق کرده‌اند و از اصحاب سرّ ائمه به حساب آورده‌اند.
علمای متأخّر نیز با بررسی اقوال علمای رجال درباره وی، گاه قائل به توقّف شده‌اند و گاه به دلیل تضعیف نجاشی و شیخ طوسی، به تضعیف وی حکم داده‌اند و برخی هم با بررسی روایاتی که توسّط محمّد بن سنان نقل شده و همچنین بررسی اقوال علمای رجال، ضمن ردّ تضعیف محمّد بن سنان، وی را توثیق کرده‌اند. با بررسی‌های انجام گرفته در این تحقیق، ما هم آخرین رویکرد را برگزیده‌ایم.

فهرست مندرجات

۱ – اختلاف در توصیف برخی راویان
۲ – نام های مختلف محمد بن سنان
۳ – اشتراک اسمی محمد بن سنان بین دو نفر
۴ – ویژگی‌های شخصی محمد بن سنان
۵ – اساتید محمد بن سنان
۶ – آثار علمی محمد بن سنان
۷ – تضعیف محمّد بن سنان
۷.۱ – آرای علمای حدیث و رجال
۷.۲ – اسباب تضعیف
۷.۲.۱ – الف‌) اتّهام غلوّ
۷.۲.۲ – ب‌) وجاده‌ای بودن روایات
۷.۲.۳ – ج‌) اعتراف به نقل معضلات
۷.۲.۴ – د‌) کذّاب شمردن وی
۷.۳ – بررسی تضعیف محمّد بن سنان
۷.۳.۱ – بررسی تضعیف علمای حدیث و رجال
۷.۴ – بررسی اسباب تضعیف
۷.۴.۱ – الف‌) بررسی اتّهام غلوّ
۷.۴.۲ – ب‌) بررسی وجاده‌ای بودن روایات
۷.۴.۳ – ج‌) بررسی نقل معضلات
۷.۴.۴ – د‌) بررسی کذّاب بودن محمّد بن سنان
۸ – توثیق محمّد بن سنان
۸.۱ – ۱. بیان علمای رجال و حدیث
۸.۲ – ۲. روایت کردن مشایخ بزرگ از محمّد بن سنان
۸.۳ – ۳. نقل روایات محمّد بن سنان توسّط محدّثان بزرگ
۸.۴ – ۴. روایات وارد شده در توثیق و مدح محمّد بن سنان
۸.۵ – ۵. سلامت از غلو و جایگاه بلند محمّد بن سنان در اخبار
۹ – نتیجه بحث
۱۰ – کتاب‌نامه
۱۱ – پانویس
۱۲ – منبع

۱ – اختلاف در توصیف برخی راویان

در میان کتب رجالی شیعه، به راویانی برخورد می‌کنیم که درباره توصیف رجالی آنها، بین علمای رجال اختلافات فراوانی وجود دارد. از جمله این راویان، محمّد بن سنان است که علمای رجالی متقدّم ما، اخبار کاملاً متفاوت و حتّی متناقضی درباره وی داده‌اند. برخی وی را توثیق کرده‌اند و برخی دیگر وی را به شدّت تضعیف کرده‌اند.

۲ – نام های مختلف محمد بن سنان

از این راوی، با نام‌های محمّد بن سنان و ابن سنان ، در کتب حدیثی شیعه فراوان یاد شده و در کتب اربعه حدیثی، عنوان محمّد بن سنان در اسناد ۷۹۷ حدیث وجود دارد ‌

[۱] خویی،سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۷،ص۱۴۸

. از این رو، لازم است که توصیف رجالی وی مشخّص شود.

۳ – اشتراک اسمی محمد بن سنان بین دو نفر

شایان توجّه است که در کتب رجال، دو محمّد بن سنان وجود دارند که به خاطر اختلاف نسبت و جدّ، دو نفر به حساب آمده‌اند: یکی محمّد بن حسن بن سنان زاهری ـ که مورد بحث ماست ـ و دیگری محمّد بن سنان بن ظریف هاشمی که با توجّه به سخن شیخ طوسی ‌

[۲] شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۸۳

‌ و کشّی ‌

[۳] کشی، اختیار معرفه الرجال،ج۲، ص۷۹۶.

که گفته‌اند: … ابن سنان و لیس بعبدالله ، احتمال دارد که برادر عبد الله بن سنان باشد که از اصحاب امام صادق(ع) بوده است.
البتّه برخی آن دو اسم را یکی حساب کرده‌ و گفته‌اند که ممکن است ظریف جدّ نزدیک و زاهر از اجداد دور او باشد.

[۴] کلباسی، محمد ابراهیم، الرسائل الرجالیه، ج۳،ص۵۹۱-۶۵۱

به هر حال، این اشتراک، به اعتبار روایت خللی وارد نمی‌کند؛ چرا که وقتی نام محمّد بن سنان می‌آید، به سوی محمّد بن سنان زاهری به خاطر مشهور بودنش، انصراف پیدا می‌کند و اختصار در شرح حال محمّد بن سنان هاشمی، نشانه ناشناخته بودن اوست

[۵] کلباسی، محمد بن ابراهیم،الرسائل الرجالیه،ج۳، ص۶۶۰.

بنا بر این، موضوع بحث ما، محمّد بن سنان زاهری خواهد بود که ابتدا به مطالبی درباره شخص وی اشاره می‌کنیم و بعد به طور مفصّل، به توصیف رجالی وی خواهیم پرداخت.

۴ – ویژگی‌های شخصی محمد بن سنان

نام کامل وی، ابو جعفر محمّد بن حسن بن سنان زاهری است. وی در زمان کودکی، پدر خود را از دست داد و جدّش سنان، کفالت وی را به عهده گرفت.

[۶] نجاشی، رجال نجاشی،ص۳۲۸

‌

۵ – اساتید محمد بن سنان

از جمله اساتید وی، می‌توان به فضل بن شاذان و پدرش، یونس بن عبدالرحمان، محمّد بن عیسی عبیدی، محمّد بن حسین بن ابی الخطّاب، ح سین بن سعید اهوازی، و ایوب بن نوح اشاره کرد

[۷] کشی، اختیار معرفه الجال، ج۲،ص۷۹۶.

.محمّد بن سنان، از [[اصحاب امام رضا بوده

[۸] شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۷۷.

و نقل شده که وی از اصحاب امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع)]] نیز بوده است

[۹] وحید بهبهانی، الفوائد الرجالیه، ج۳،ص۲۴۹-۲۷۷

. البتّه در برخی از کتب، از وی در شمار اصحاب امام صادق( ع)نام برده شده است. این اشتباه، یا از آن جا ناشی می‌شود که برخی خیال کرده‌اند شیخ طوسی وی را به صورت مستقل ذکر کرده است؛ در حالی که این طور نیست. شیخ طوسی چنین آورده: محمّد بن زیاد السجّاد الغزّال، الکوفی، رَوى عنه محمّد بن سنان

[۱۰] شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۸۳.ش۴۰۹۳.

و برخی خیال کرده‌اند که ضمیر عنه به امام صادق(ع) بر می‌گردد و فاعلِ رَوی ، محمّد بن زیاد است و آنچه در ادامه آمده، نام فرد دیگری از اصحاب امام صادق(ع) است، و با همین گمان، در نسخه چاپی، جمله علیه السلام را بعد از کلمه عنه افزوده‌اند. در حالی که فاعلِ روی ، محمّد بن سنان است و ضمیر عنه به محمّد بن زیاد بر می‌گردد.

[۱۱] خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۷،ص۱۶۰

‌ و یا ناشی از بی‌توجّهی به نکته‌ای است که قبلاً بیان شد؛ یعنی احتمال وجود دو نفر به نام محمّد بن سنان و این که محمّد بن سنان بن ظریف هاشمی، از اصحاب امام صادق بوده است.

۶ – آثار علمی محمد بن سنان

ا
ز تألیفات وی است: کتاب الطرائف، کتاب الأظله، کتاب المکاسب، کتاب الحجّ، کتاب الصید و الذبائح، کتاب الشراء و البیع، کتاب الوصیه، و کتاب النوادر

[۱۲] نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۲۸.

‌ وی به سال ۲۲۰ ق در گذشت ‌.

[۱۳] نجاشی، رجال النجاشی، ص۳۲۸.

۷ – تضعیف محمّد بن سنان

تضعیف محمّد بن سنان، به این چند امر بر می‌گردد:

۷.۱ – آرای علمای حدیث و رجال

نجاشی در کتاب الفهرست، به نقل از ابو العبّاس احمد بن محمّد بن سعید، درباره محمّد بن سنان چنین آورده است:إنه روی عن الرضا(ع) … و له مسائل عنه معروفه و هو رجل ضعیف جدّاً لا یعوَّل علیه و لایلتفت إلى ما تفرّد به

[۱۴] نجاشی، رجال النجاشی،ص۳۲۸.

شیخ طوسی نیز در کتاب الرجال، از وی با تعبیر ضعیف ‌

[۱۵] شیخ طوسی، رجال الطوسی،ص۳۶۴.

و در کتاب الفهرست، با تعبیر و قد طعن علیه و ضعف

[۱۶] شیخ طوسی، الفهرست،ص۲۱۹

و در کتاب تهذیب الأحکام، با تعبیر ضعیف عند نقّاد الأخبار ‌

[۱۷] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۷،ص۳۶۱ در منبع نقاد الاخبار یافت نشد.

شیخ مفید، در الرساله الهلالیه، بعد از نقل حدیثِ شهر رمضان ثلاثون یوماً لاینقص أبداً ، می‌گوید:و هذا حدیث شاذٌّ نادر غیرُ معتمد علیه، فی طریقه محمّد بن سنان، و هو مطعون فیه لا تختلف العصابهُ فی تهمته و ضعفه …

[۱۸] وحید بهبهانی، الفوائد الرجالیه،ج۳،ص۲۴۹-۲۷۷

ابن غضائری، درباره محمّد بن سنان گفته است:
ضعیف غال، یضع، لا یلتفت إلیه

[۱۹] خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث،ج۱۷،ص۱۶۸.

ابن داوود، در کتاب الرجال خود، بعد از آوردن اقوال نجاشی و شیخ طوسی مبنی بر ضعف و طعن محمّد بن سنان، از زبان خود وی نقل کرده که قبل از مرگش گفته است:
لاترووا عنّی ممّا حدّثتُ شیئاً، فإنّما هی کتب اشتریتها من السوق!
و سپس می‌نویسد:
الغالب على حدیثه الفساد ‌

[۲۰] ابن داوود،رجال ابن داود،ص۲۷۳

برخی از علمای متقدّم، مانند محقّق حلی، علاّمه حلّی و شهید ثانی نیز محمّد بن سنان را تضعیف کرده‌اند.

۷.۲ – اسباب تضعیف

۷.۲.۱ – الف‌) اتّهام غلوّ

از صفوان بن یحیی نقل شده است که: انّ محمّد بن سنان کان من الطیاره فقصمناه؛

[۲۱] ابن داوود،رجال ابن داود،ص۲۷۳

[۲۲] طوسی، اختیار معرفه الرجال،ج۲،ص۷۹۵.

محمّد بن سنان، از غلات بود و ما در مقابل او ایستادیم .

۷.۲.۲ – ب‌) وجاده‌ای بودن روایات

گفته‌اند که محمّد بن سنان، روایاتش را نه خود شخصاً شنیده، و نه بر او روایت شده است؛ بلکه آنها را در کتاب‌ها می‌خوانده و نقل می‌کرده است. از ایوب بن نوح نقل شده که وی گفته است: من ازمحمّد بن سنان روایاتی را نوشته‌ام؛ امّا آنها را روایت نمی‌کنم؛ زیرا وی قبل از مرگش گفته است: کلّما حدّثتکم به لم یکن لی سماعٌ و لا روایهٌ، إنّما وجدته

[۲۳] طوسی، اختیار معرفه الرجال،ج۲،ص۷۹۵.

۷.۲.۳ – ج‌) اعتراف به نقل معضلات

از خود محمّد بن سنان نقل شده که در مسجد کوفه می‌گفته است: من أراد المعضلات فإلی، و من أراد الحلال و الحرام فعلیه بالشیخ ‌

[۲۴] طوسی، اختیار معرفه الرجال،ج۲،ص۷۹۶.

هر کس نقل معضلات را دوست دارد، به من رجوع کند و هر کس حلال و حرام را می‌خواهد بداند، به این شیخ – یعنی صفوان بن یحیی – مراجعه کند .

۷.۲.۴ – د‌) کذّاب شمردن وی

از فضل بن شاذان نقل شده که در بعضی از کتب خود آورده است: لا أستحلُّ أن أروی أحادیثَ محمّد بن سنان

[۲۵] طوسی، اختیار معرفه الرجال،ج۲،ص۷۹۶.

نیز نقل شده که: إنّ من الکاذبین المشهورین ابن سنان و لیس بعبد الله ‌

[۲۶] طوسی، اختیار معرفه الرجال،ج۲،ص۷۹۶.

همچنین در یکی از کتب دیگرش آورده است: الکذّابون المشهورون: أبو الخطّاب و یونس بن ظبیان و یزید الصایغ و محمّد بن سنان، و أبو سمینه أشهرهم

[۲۷] طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲،ص۸۲۳.

۷.۳ – بررسی تضعیف محمّد بن سنان

برای بررسی مطالبی که در تضعیف محمّد بن سنان بیان شد، ابتدا به بررسی اقوال علمای حدیث و رجال می‌پردازیم و سپس، اقوالی را که بر ضعف محمّد بن سنان حکایت‌ می‌کرد، بررسی می‌کنیم:

۷.۳.۱ – بررسی تضعیف علمای حدیث و رجال

در باره قول نجاشی: و قال أبو العبّاس أحمد بن محمّد بن سعید: إنه روی عن الرضا( قال: … هو رجل ضعیف جدّاً لایعوَّل علیه و لایلتفت إلى ما تفرّد به ‌

[۲۸] نجاشی، رجال نجاشی، ص۳۲۸

، باید گفت که جمله و هو رجل ضعیف ، معلوم نیست قول احمد ‌(ابن عقده‌) است یا قول خود نجاشی. اگر چه نجاشی در جای دیگر ‌و در شرح حال میاح مدائنی‌

[۲۹] نجاشی، رجال النجاشی، ص۴۲۴.

وی را تضعیف کرده است؛ اما توثیق علمایی مانند شیخ مفید، شیخ طوسی ‌(در کتاب الغیبه‌)، سید بن طاووس، شیخ حرّ عاملی، وحید بهبهانی و … ، و نقل علمای مورد اعتماد از وی، با تضعیف برخی از علما منافات دارد و لذا این اقوال، به سبب تعارض با یکدیگر، از اعتبار ساقط می‌شوند.
درباره اقوال شیخ طوسی نیز باید گفت که این اقوال، اوّلاً با توثیق خود او در الغیبه، و ثانیاً با دیگر توثیقاتی که درباره محمّد بن سنان نقل شده، تعارض دارند ‌..
امّا آنچه از شیخ مفید نقل شده که گفته: و هو مطعون فیه لا تختلف العصابه فی تهمته و ضعفه … ‌

[۳۰] وحید بهبهانی، الفوائد الرجالیه،ج۳،ص۲۵۳.

یا این که: محمّد بن سنان طعن علیه، و هو متّهم بالغلوّ ‌

[۳۱] کلباسی،محمد ابراهیم،الرسائل الرجالیه،ج۳،ص۶۱۷.

، هر دو قول، با کلام دیگر شیخ مفید در الإرشاد، ‌(ص ۳۰۵‌) تعارض دارند؛ ضمن این‌که به نظر برخی از علما، قول شیخ مفید در این جا، از باب روایت است؛ ولی در الإرشاد، از باب درایه است، و درایه مقدّم بر روایت است.

[۳۲] کلباسی محمد ابراهیم،الرسائل الرجالیه:ج ۳ ص ۶۱۷.‌

درباره تضعیف علمای متقدّمی چون محقّق و علامه و شهید ثانی نیز، باید گفت که مصدر تضعیف آنها، همان قول متقدّمان است؛ ضمن این‌که تضعیف اینها اعتباری ندارد ‌

[۳۳] کلباسی محمد ابراهیم،الرسائل الرجالیه: ج ۳ ص ۵۹۱ ـ ۶۵۱‌

۷.۴ – بررسی اسباب تضعیف

۷.۴.۱ – الف‌) بررسی اتّهام غلوّ

اوّلاً: بررسی روایات محمّد بن سنان و توجّه به اعتماد قمیین ـ بویژه أحمد بن محمّد بن عیسى و محمّد بن حسن بن ولید و محمّد بن علی بن بابویه( ـ بر وی، محمّد بن سنان را از این اتّهام بری می‌سازد.
ثانیاً: این اتّهام، با روایت علمای عادل و ثقه که از محمّد بن سنان نقل کرده‌اند، در تناقض است.
ثالثاً: نباید از نظر دور داشت که برخی اوقات، وقتی قول کسی با دیگری همخوانی ندارد، وی را به غلو متّهم می‌کند ‌

[۳۴] کلباسی محمد ابراهیم،الرسائل الرجالیه: ج ۳ ص ۵۹۱ ـ ۶۵۱‌

رابعاً: اگر کسی روایات و کتب را به دقّت مطالعه کند، در می‌یابد که ائمه( یاران خاصّی داشته‌اند که آنها را از عجایب امور و غرایب اخبار، مطّلع می‌کرده‌اند و چه بسا کسانی که چون خود از خواصّ ائمه نبوده‌اند و تحمّل برخی از این امور را نداشته‌اند، آن خواص را تکذیب کرده و یا متّهم به غلو و ارتفاع قول می‌کرده‌اند؛ همان‌ طور که در شأن سلمان و ابو ذر، چنین چیزی اتّفاق افتاده بود که پیامبر اکرم( فرمود: لو علم أبو ذر ما فی قلب سلمان، لَقَتله .

[۳۵] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی(ط اسلامیه)،ج۱،ص۴۰۱.

شکّی نیست که محمّد بن سنان، از یاران خاص امام رضا و امام جواد(ع) بوده است و این مطلب را این روایت تأیید می‌کند:
رُوى عن الحسین بن شعیب عن محمّد بن سنان، قال: دخلتُ على أبى جعفر الثانی( فقال: یا محمّد! کیف أنت إذا لعنتُک و برئت منک و جعلتک محنهً للعالمین أهدى بک مَن أشاء و اُضِلُّ مَن أشاء؟ . قال: قلت: تفعل بعبدک ما تشاء، إنّک على کلِّ شیء قدیر. ثمّ قال: یا محمّد! أنت عبد أخلصتَ لِلّه و إنّى ناجَیتُ اللهَ فیک فأبى إلاّ أن یضِلَّ بک کثیراً و یهدى بک کثیراً .
حسین بن شعیب، از محمّد بن سنان روایت کرده که وی می‌گوید: نزد امام جواد(ع) رفتم. ایشان فرمود: ای محمّد! وقتی که من تو را لعنت کنم و از تو برائت بجویم و تو را سبب محنت برای جهانیان قرار دهم تا به وسیله تو، عدّه‌ای را هدایت کنم و عدّه‌ای را گم‌راه، تو چه حالی خواهی داشت؟ .
گفتم: تو هر چه بخواهی، با غلامت انجام می‌دهی و تو بر هر کاری توانایی. امام( فرمود: ای محمّد! تو بنده‌ای هستی که خودت را برای خدا خالص کرده‌ای. من، درباره تو با خدا نجوا کردم و خداوند، فقط این را خواسته که به وسیله تو، عدّه‌ای را گم‌راه و عدّه‌ای را هدایت کند
این از سیره برخی علما بوده که وقتی شخصی مطلبی را می‌گفت که با دیدگاه‌ها و تفکّرات آنها تضاد داشت، او را متّهم به تخلیط و نقصان ایمان می‌کردند؛ همان طور که بین سید مرتضی و شیخ صدوق، درباره سهو النبی چنین اتّفاقی افتاد ‌.

[۳۶] خاقانی، علی، رجال الخاقانی،ص۱۶۱.

۷.۴.۲ – ب‌) بررسی وجاده‌ای بودن روایات

در این باره، باید گفت که اوّلاً هنگامی که انتساب کتاب به مؤلّفش مشخّص باشد، وجاده معتبر است.
ثانیاً با توجّه به روایاتی که محمّد بن سنان، بی‌واسطه از ائمه( نقل می‌کند، نمی‌توان تصوّر کرد که این گونه روایات از طریق وجاده به دست آمده باشند.
ثالثاً کلام منقول از ایوب بن نوح، در واقع دفاع از محمّد بن سنان است؛ چرا که حمدویه بن نصیر نقل می‌کند که وی دفتری به او داد که در آن، احادیث محمّد بن سنان بود و گفت: اگر خواستید چیزی از آن بنویسید، این کار را انجام دهید و من هم از محمّد بن سنان، مطالبی را نوشته‌ام؛ ولی از آن، چیزی برای شما نقل نمی‌کنم . ۱ حمدویه در روایت دیگری نیز گفته: کتبت أحادیث محمّد ابن سنان عن أیوب بن نوح . این دو قول، دلالت واضحی بر روایت کردن احادیث محمّد بن سنان دارد.

[۳۷] بحر العلوم، الفوائد الرجالیه، ج۳،ص۲۵۱.

رابعاً این قول،