توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل حکمت مشرقیه ۷۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۷۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل حکمت مشرقیه ۷۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل حکمت مشرقیه ۷۹ اسلاید در PowerPoint :

الحکمه المشرقیه

مقالات مرتبط: الحکمه المشرقیه (دانشنامه‌جهان‌اسلام).

اَلْحِکْمَهُ الْمَشْرِقیَّه، نام اثر فلسفی بحث‌انگیزی از ابن سینا به زبان عربی که بخشی در منطق از آن باقی مانده است. این کتاب پیش از تکمیل و اتمام شفا نوشته شده است. انطباق اقوالی که سهروردی و فخرالدین رازی و صدرالدین شیرازی از الحکمه المشرقیه نقل کرده‌اند، با متن منطق المشرقیین، نشان می‌دهد که این متن بخش منطق الحکمه المشرقیه را تشکیل می‌دهد. بنا به قول ابن‌سینا در اوایل منطق الحکمه المشرقیه، او قصد داشته است به علم آلی، علم الهی و علم طبیعی بپردازد و از علم عملی به اندازه‌ای که مورد نیاز طالب است، بیـاورد. آنچه در حال حاضر از الحکمه المشرقیه موجود است، همان بخش منطق آن است که مشتمل است بر یک مقدم بسیار مهم ــ که ظاهراً مقدمه‌ای برای کل کتاب الحکمه المشرقیه بوده و ۴۹ عنوان در موضوعات منطق دارد. آنچه بیشتر موجب بحث و نزاع شده، و راه را برای این رأی هموار کرده که ابن‌سینا در الحکمه المشرقیه به دنبال حکمتی خاص و متفاوت با فلسفه ارسطو و مشائیان بوده، علاوه بر مدخل منطق شفا، همان مقدم باقی‌مانده است. ابن‌سینا، هدف خویش از نگارش الحکمه المشرقیه را تألیف اثری مشتمل بر امهات حکمت حقیقی برای خواص یاران و ادامه‌دهندگان راستین راه خود می‌داند و شفا و اللواحق را کتابهایی برای عام جویندگان فلسفه در نظر می‌گیرد.

فهرست مندرجات

۱ – اصالت کتاب
۲ – زمان تألیف
۳ – نقل در آثار حکیمان
۳.۱ – ابن‌طفیل
۳.۲ – ابن‌رشد
۳.۳ – شیخ اشراق
۳.۴ – فخرالدین رازی
۳.۵ – صدرالدین شیرازی
۴ – محتوای کتاب
۴.۱ – بخش منطق
۴.۱.۱ – محتوای بخش منطق
۵ – بررسی‌های مستشرقان
۵.۱ – ادوارد پاکوک
۵.۲ – پوزی
۵.۳ – مونک
۵.۴ – کارا دو وو
۵.۵ – هورتن
۵.۶ – هوار
۵.۷ – نالینو
۵.۸ – ماسینیون
۶ – دیدگاه یحیی مهدوی
۷ – دیدگاه کربن و نصر
۸ – فهرست منابع
۹ – پانویس
۱۰ – منبع

۱ – اصالت کتاب

دربار اینکه ابن‌سینا اثری با عنوان الحکمه المشرقیه داشته، در منابع متقدم اتفاق نظر هست. اسم این کتاب در فهرست آثار ابن‌سینا که شاگرد و ندیم او، ابوعبید جوزجانی، در رسال مشهور به «رساله سرگذشت» یا «سیره» تدوین کرده،

[۱] .Gohlman، W. E.، The Life of Ibn Sina، Albany/ New York، ۱۹۷۴، p46

و در منابع دیگر

[۲] قفطی، علی، تاریخ الحکماء، ص۴۱۸.

[۳] ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد، عیون الانباء، ج۱، ص۴۴۰.

[۴] بیهقی، علی، تتمه صوان الحکمه، ص۵۶.

[۵] شهرزوری، محمد، نزهه الارواح و روضه الافراح، ج۲، ص۱۱۷.

آمده است. خود ابن‌سینا در مدخل منطق شفا

[۶] ابن سینا، الشفاء، منطق، ج۱، ص۱۰.

از کتابی که در فلسف مشرقیه نوشته، سخن به میان آورده و گفته است که در آن، برخلاف کتاب شفا و اللواحق، فلسفه را آن‌گونه که رأی صریح اقتضا می‌کند، یعنی بدون رعایت جانب همفکران مشائی (شرکاء) و بی‌آنکه از مخالفت با آنان پرهیز کند، بیان کرده است. او جویند حقیقت روشن را به آن اثر ارجاع داده است. نیز در المباحثات، اصطلاح «مسائل المشرقیه» به کار رفته

[۷] ابن سینا، المباحثات، ص۴۹.

که احتمالاً به مسائل کتاب الحکمه المشرقیه اشاره دارد،

[۸] مهدوی، یحیى، فهرست نسخه‌های مصنفات ابن‌سینا، ص۸۰.

نه به کتاب الانصاف، آن‌گونه که بدوی پنداشته است.

[۹] بدوی، عبدالرحمان، ارسطو عندالعرب، مقدمه، ص۲۶.

ابن‌سینا در برخی دیگر از آثار خود مانند «شرح کتاب اثولوجیای منسوب به ارسطو» ــ که در روزگار ما شناسایی و چاپ شده ــ چند بار نام الحکمه المشرقیه را برده و یادآور شده که موضوع را در آنجا بیشتر توضیح داده است.

۲ – زمان تألیف

دربار زمان تألیف الحکمه المشرقیه اطلاع دقیقی در دست نیست، اما سخنان ابن‌سینا در مدخل منطق شفا

[۱۰] ابن سینا، الشفاء، منطق، ج۱، ص۱۰.

حاکی از این است که این کتاب پیش از تکمیل و اتمام شفا نوشته شده است. اخیراً گوتاس برپای پژوهشهای خویش، احتمال داده است که کتاب میان سالهای ۴۱۸ تا ۴۲۰ ق/ ۱۰۲۷ تا ۱۰۲۹ م نگاشته شده باشد.

[۱۱] .Gutas، D.، Avicenna and the Aristotelian Tradition، Leiden etc.، ۱۹۸۸، p124

۳ – نقل در آثار حکیمان

بعد از عصر ابن‌سینا، نام الحکمه المشرقیه و نقل مفاهیم، مضامین و قطعاتی از آن به مناسبت‌هایی در مواضعی از آثار حکیمان مسلمان دیده می‌شود.

۳.۱ – ابن‌طفیل

ابن‌طفیل در اوایل رسال حی بن یقظان، از «اسرار الحکمه المشرقی» ابن‌سینا سخن گفته، و آن اثر را واجد و مبین حقیقتی دانسته که خود ابن‌سینا به آن نائل شده است،

[۱۲] ابن‌طفیل، محمد، حی بن یقظان، ص۱۱.

[۱۳] ابن‌طفیل، محمد، حی بن یقظان، ص۱۶.

در حالی که شفا از دید او کتابی در مسلک فکری ارسطو و ارسطوییان است.

۳.۲ – ابن‌رشد

ابن‌رشد در تهافت التهافت به فلسف مشرقی ابن‌سینا اشاره می‌کند و از زبان عده‌ای از اصحاب ابن‌سینا می‌گوید که نام آن به این سبب بوده که بر مذهب اهل مشرق (به معنای جغرافیایی کلمه) است.

[۱۴] ابن‌رشد، محمد، تهافت التهافت، ج۲، ص۶۴۰.

از کلام ابن‌رشد چنین برمی‌آید که او شناخت مستقیمی از الحکمه المشرقیه نداشته، و صرفاً از هم‌مشربان ابن‌سینا مطالبی دراین‌باره شنیده یا خوانده بوده است.

۳.۳ – شیخ اشراق

سهروردی این قول را که اشیاء بسیط (بسائط) رسم دارند، اما حد ندارند، از دفترهایی (کراریسی) نقل می‌کند که ابن‌سینا آنها را به مشرقیین نسبت داده است. وی سپس متذکر می‌شود که آنچه در آن دفترها آمده است، چیزی جز قواعد مشائیان نیست و اصول مشرقی خسروانیان در آنها بیان نشده است.

[۱۵] شیخ اشراق، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۱۹۵، حاشیه.

مضمون جمله‌ای که سهروردی نقل کرده، با اندکی اختلاف، در کتابی چاپ‌شده با عنوان منطق المشرقیین

[۱۶] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۴۵.

که جزئی از الحکمه المشرقیه است، یافت می‌شود.

۳.۴ – فخرالدین رازی

فخرالدین رازی در شرح عیون الحکم ابن‌سینا، در بحثی راجع به حد نداشتن ذات واجب‌الوجود، از الحکمه المشرقیه اسم برده، و مضمون پاره‌ای از مطالب آن را بازگو کرده است.

[۱۷] فخرالدین رازی، شرح عیون الحکمه، ج۳، ص۱۱۸.

مطالبِ یادشده نیز در منطق المشرقیین

[۱۸] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۳۶-۳۷.

[۱۹] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۴۰-۴۱.

[۲۰] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۴۵.

[۲۱] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۵۶.

دیده می‌شود.

۳.۵ – صدرالدین شیرازی

همچنین صدرالدین شیرازی در شرح و تعلیقه بر الهیات شفا،

[۲۲] ملاصدرا، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، ص۷.

[۲۳] ملاصدرا، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، ص۸۰.

و در تعلیقاتش بر شرح حکمه الاشراقِ قطب‌الدین شیرازی چند بار

[۲۴] ملاصدرا، تعلیقـه بـر شـرح حکمه‌الاشراق قطب‌الدین شیـرازی، ص۹۶.

[۲۵] ملاصدرا، تعلیقـه بـر شـرح حکمه‌الاشراق قطب‌الدین شیـرازی، ص۹۸.

[۲۶] ملاصدرا، تعلیقـه بـر شـرح حکمه‌الاشراق قطب‌الدین شیـرازی، ص۱۳۱.

[۲۷] ملاصدرا، تعلیقـه بـر شـرح حکمه‌الاشراق قطب‌الدین شیـرازی، ص۱۵۱.

[۲۸] ملاصدرا، تعلیقـه بـر شـرح حکمه‌الاشراق قطب‌الدین شیـرازی، ص۳۹۶.

از الحکمه المشرقیه نام برده، و عباراتی را که خواجه نصیرالدین طوسی در شرحش بر الاشارات و التنبیهات ابن‌سینا

[۲۹] خواجه نصیرالدین طوسی، شرح الاشارات، ج۳، ص۶۳-۶۴.

به نقل از فخرالدین رازی دربار حد از الحکمه المشرقیه اخذ کرده بود، آورده است. وی با توجه به سخن یادشد سهروردی

[۳۰] شیخ اشراق، مجموعه مصنفات، ج۱، ص۱۹۵، حاشیه.

نوشته است که آن دفترهایی که سهروردی از آنها سخن گفته، در دست ماست، اما آنچه سهروردی از آنها نقل کرده، در آنها موجود نیست. به عقید او این احتمال هست که سهروردی نه عین مطالب ابن‌سینا، بلکه صرفاً خلاصه‌ای از آنها را ذکر کرده باشد. اما همان‌طور که گفته شد، جمله‌ای که سهروردی نقل کرده، با تفاوت اندکی در منطق المشرقیین

[۳۱] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۴۵.

وجود دارد.

۴ – محتوای کتاب

انطباق اقوالی که سهروردی و فخرالدین رازی و صدرالدین شیرازی از الحکمه المشرقیه نقل کرده‌اند، با متن منطق المشرقیین، نشان می‌دهد که این متن بخش منطق الحکمه المشرقیه را تشکیل می‌دهد. اما این سؤال مطرح است که آیا الحکمه المشرقیه دربردارند بخشهای طبیعیات و الهیات هم بوده است یا نه؟ بنا به قول ابن‌سینا در اوایل منطق الحکمه المشرقیه،

[۳۲] ابن سینا، منطق المشرقیین، ص۸.

او قصد داشته است به علم آلی، علم الهی و علم طبیعی بپردازد و از علم عملی به اندازه‌ای که مورد نیاز طالب است، بیـاورد. بـا نظر بـه اینکه در بـرخی منـابع

[۳۳] ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد، عیون الانباء، ج۱، ص۴۴۰.

بعد از عنوان «الحکمه المشرقیه» قید «لایوجدُ تاماً» آمده، و نیز نقل قولهای سهروردی و فخر رازی و صدرالدین شیرازی عمدتاً از قسمت منطق الحکمه المشرقیه بوده است، شاید بتوان گفت که آنان هم بخش منطق را در نزد خود داشته‌اند، نه هم بخشهای کتـاب را، علی‌الخصوص اینکـه بنـا بـه گـزارشی،

[۳۴] بیهقی، علی، تتمه صوان الحکمه، ص۵۶.

[۳۵] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۴۳۶.

متن کامل الحکمه المشرقیه که در کتابخان سلطنتی در غزنه نگهداری می‌شده، در ۵۴۶ ق/ ۱۱۵۱ م بر اثر حمل علاءالدین حسین جهانسوز غوری دستخوش حریق شده بوده است.
با وجود این، محققانی مانند قنواتی،

[۳۶] قنواتی، جورج شحاته، مؤلفات ابن‌سینا، ص۲۶-۲۷.

نالینو

[۳۷] نالینو، ک. آ.، «محاوله المسلمین ایجاد فلسفه شرقیه»، ص۲۸۹.

و صفا

[۳۸] صفا، ذبیح‌الله، «حکمه المشرقیه و مشرقیین و مغـربیین در اصطلاح ابن‌سینـا»، ج۱، ص۳۵-۳۶، حاشیه.

بر این عقیده‌اند که الحکمه المشرقیه، نظیر دیگر آثار فلسفی ابن‌سینا، شامل ۳ قسمت منطق، طبیعیات و الهیات است و برای این نظر خود به نسخه‌هایی خطی که با عنوان الحکمه المشرقیه در کتابخان بادلیان دانشگاه آکسفرد (شمـ ۴۰۰) و ایـاصوفیه (شمـ ۴۰۳‘۲) و نورعثمانیه (شمـ ۸۹۴‘۴) موجود است، استشهاد کرده‌اند. در عین حال، گزارش مهدوی حاکی از آن است که نسخه‌های مذکور صرفاً خلاص قسمتی از طبیعیات کتاب شفا را در بر دارند و بخش الهیات اصلاً در آنها موجود نیست.

[۳۹] مهدوی، یحیى، فهرست نسخه‌های مصنفات ابن‌سینا، ص۸۸.

(برای آگاهی از فهرست جدیدتر نسخه‌ها:

[۴۰] .Gutas، D.، Avicenna and the Aristotelian Tradition، Leiden etc.، ۱۹۸۸، p120-121

)

۴.۱ – بخش منطق

به هر تقدیر، آنچه در حال حاضر از الحکمه المشرقیه موجود است، همان بخش منطق آن است که نخستین‌بار بر اساس نسخ قاهره در ۱۹۱۰ م در قاهره، تحت عنوان منطق المشرقیین، به چاپ رسیده، و بعدها نیز با همین عنوان در تهران، بیروت و قم چاپ و منتشر شده است؛ اما به نظر نمی‌رسد که عنوان منطق المشرقیین برای بخش منطق الحکمه المشرقیه عنوان درستی باشد، زیرا نه خود ابن‌سینا از آن با نام «حکمه المشرقیین» یاد کرده و نه دیگر مؤلفان متقدم.

[۴۱] مهدوی، یحیى، فهرست نسخه‌های مصنفات ابن‌سینا، ص۸۸.

در باب این عنوان فرعی گوتاس نظر غریبی دارد؛ به اعتقاد وی، اصطلاح «الحکمه المشرقیه» به محتوای اندیش مشرقی ابن‌سینا دلالت داشته است نه به عنوان یکی از کتابهای او. وی با استناد به فقرات ابن‌طفیل و ابن‌رشد، احتمال داده است که عنوان صحیح این کتاب «المشرقیون» بوده، و عنوان بخش منطق از آنجا گرفته شده باشد.

[۴۲] .Gutas، D.، Avicenna and the Aristotelian Tradition، Leiden etc.، ۱۹۸۸، p121-122

[۴۳] .Gutas، D.، «Avicenna: Mysticism»، Iranica، vol. III، p81

۴.۱.۱ – محتوای بخش منطق

بخش منطق یادشده مشتمل است بر یک مقدم بسیار مهم ــ که ظاهراً مقدمه‌ای برای کل کتاب الحکمه المشرقیه بوده ــ و ۴۹ عنوان در موضوعات منطق. آنچه بیشتر موجب بحث و نزاع شده، و راه را برای این رأی هموار کرده که ابن‌سینا در الحکمه المشرقیه به دنبال حکمتی خاص و متفاوت با فلسفه ارسطو و مشائیان بوده، علاوه بر مدخل منطق شفا، همان مقدم باقی‌مانده است. مؤلف در مقدمه، مقصودش را از این کتاب، آن می‌داند که سخنانش را به دور از تعصبات، اهواء و عادات بیان کند و از انشعاب و جدایی از شیفتگان کتابهای یونانیان نهراسد. او با اذعان به فضل و بزرگی ارسطو، در جملاتی که یادآ