توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تصور و تصدیق (دائره‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی) ۹۶ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تصور و تصدیق (دائره‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی) ۹۶ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تصور و تصدیق (دائره‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی) ۹۶ اسلاید در PowerPoint :

تصور و تصدیق (دائره‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی)

مقالات مرتبط: تصور و تصدیق.

تَصَوُّرْ وَ تَصْدیق، دو اصطلاح عمده در منطق برای تقسیم دوگان علم حصولی است. تصور آن صورت ذهنی است که از حکم خالی باشد، اما نه به این معنا که مقید به نداشتن حکم و تجرد از آن باشد، بلکه به این معنا که همراهی یا عدم همراهی آن با حکم در نظر گرفته نشود. تصدیق عبارت از تصوری است که همراه آن حکمی وجود داشته باشد، یا مقارن حکم باشد. تقسیم دوگان علم به تصور و تصدیق در کتابهای منطقی به نحو مفصل مورد بحث قرار گرفته است و استفاده از آن در تبویب مباحث این علم نقشی بارز دارد. از مقسم تصور و تصدیق با تعابیر مختلفی همچون معرفت و معارف، اموری که در اوهام و اذهان ما حاصل می‌شوند، تعالیم، علم و ادراک، و یا مطلق تصور یاد شده است. هریک از تصور و تصدیق را به دو قسم ضروری و نظری تقسیم کرده‌اند و به این ترتیب در مجموع ۴ قسم حاصل شده است: تصور ضروری، تصدیق ضروری، تصور نظری و تصدیق نظری.

فهرست مندرجات

۱ – ریشه در آثار ارسطو
۲ – روش‌شناسی تحقیقی علوم اسلامی
۲.۱ – تقسیم دوگانه علم
۳ – مقسم
۳.۱ – تعابیر مقسم
۳.۲ – علم حصولی
۴ – تعریف تصور
۵ – تعریف تصدیق
۶ – چیستی حکم
۷ – ارتباط تصدیق و حکم
۸ – تساوی تصدیق و حکم
۸.۱ – نظر ملاصدرا
۹ – نسبت تصدیق و قضیه
۱۰ – اقسام تصورات و تصدیقات
۱۰.۱ – دلایل تقسیم‌بندی
۱۰.۲ – نظر فخرالدین رازی
۱۰.۳ – نظر خواجه طوسی
۱۰.۴ – نظر جرجانی
۱۱ – نظر ملاصدرا بر روان‌شناختی
۱۲ – فهرست منابع
۱۳ – پانویس
۱۴ – منبع

۱ – ریشه در آثار ارسطو

سخن از تصور و تصدیق ریشه در آثار ارسطو و به‌ویژه ۳ کتاب باری ارمینیاس (= عبارت)، تحلیلات ثانیه و نفس او دارد

[۱] ولفسن، ه‌ . ا.، «دو اصطلاح تصور و تصدیق در فلسف اسلامی»، منطق و مباحث الفاظ، ص۴۴۸-۴۵۲.

. ارسطو در کتـاب عبارت، جمله را به چیزی تعریف می‌کند که مشتمل بر سلب یا ایجاب است، اما اجزاء آن ــ که اظهار یا عبارت به ‌شمار مـی‌آیند ــ چنین نیستند

[۲] .گ۱۶b، سطر۴، Aristotle، Peri Hermeneias

. همو در آغاز تحلیلات ثانیه نیز که سخن از ابتناء هرگونه تعلیم و تعلم ذهنی بر معرفتی پیشین به میان می‌آورد، در توضیح معرفت پیشین می‌گوید که در برخی از موارد باید به ضرورت از پیش فرض گرفت که یک چیز هست و در موارد دیگر باید دریافت که آنچه گفته می‌شود، چیست

[۳] .گ۷۱a، سطرهای۱-۱۳، Aristotle، Peri Hermeneias

. او برای قسم نخست، قضیه‌ای را که مبیّن امتناع اجتماع نقیضین است، و برای قسم دوم مثلث را به عنوان مثال ذکر می‌کند

[۴] .گ۷۱a، سطرهای۱-۱۳، Aristotle، Peri Hermeneias

. در کتاب نفس نیز به مناسبت بحث از اندیشیدن دربار تقسیم‌ناپذیر و توضیحاتی که دربار آن داده است و باتوجه به شرح ابن رشد بر این توضیحات، اثر دیگری از این تقسیم‌بندی را در آثار ارسطو می‌توان یافت

[۵] ولفسن، ه‌ . ا.، «دو اصطلاح تصور و تصدیق در فلسف اسلامی»، منطق و مباحث الفاظ، ص۴۵۰.

. در تعالیم رواقیان نیز دربار این دو مفهوم سخن به میان آمده است و معادل آنها را در فلسف رواقی به ترتیب دو اصطلاح phantasia logiké و axioma دانسته‌اند

[۶] ولفسن، ه‌ . ا.، «دو اصطلاح تصور و تصدیق در فلسف اسلامی»، منطق و مباحث الفاظ، ص۴۵۶.

.

۲ – روش‌شناسی تحقیقی علوم اسلامی

باید گفت اگرچه این دو مفهوم ریشه در آثار ارسطو دارند، استفاده از آنها در جهت تقسیم‌بندی مجموع مباحث مطرح در هر علم و بر اساس آن تفکیک مباحث هر علم در دو سطح مبادی و مسائل به تصوری و تصدیقی، از اختصاصات روش‌شناسی تحقیقی علوم اسلامی است

[۷] حائری یزدی، مهدی، مقدمه بر آگاهی و گواهی، ص۱۰.

، به این معنی که تقسیم علم به دو قسم تصور و تصدیق به صورت یک اصل موضوع در آغاز کتابهای علوم اسلامی طرح می‌شود و سامان مباحث علم بر مبنای آن صورت می‌گیرد.

۲.۱ – تقسیم دوگانه علم

از آنجا که تقسیم دوگان علم به تصور و تصدیق از جمل مسائلی است که بیشتر در کتابهای منطقی به نحو مفصل مورد بحث قرار گرفته است و استفاده از آن در تبویب مباحث این علم نقشی بارز دارد، یکی از مقاصد گنجاندن آن در آغاز کتابهای منطقی و در بحث از غایت منطق را، فراهم کردن بنیادی معرفت‌شناختی برای دو ستون اصلی منطق ارسطو یعنی تعریف و قیاس دانسته‌اند

[۸] .Black، D. L.، Logic and Aritotle’s Rhetoric and Poetics in the Medieval Arabic Philosophy، p74، Leiden، ۱۹۹۰

.

۳ – مقسم

یکی از تقسیمات اولیه‌ای که برای علم ذکر می‌شود، تقسیم آن به لحاظ حضور خود معلوم نزد عالم یا صورت آن به دو قسم حضوری و حصولی است، و این تقسیمی است که طرح مشخص و روشن آن به سهروردی شیخ اشراق بازمی‌گردد

[۹] سهروردی، یحیى، التلویحات اللوحیه، مجموع مصنفات، ص۷۰-۷۲.

. چون در علم حضوری، وجود علمی و عینی شیء عین یکدیگرند، فرض انقسام آن به دو قسم تصور و تصدیق را نمی‌توان پذیرفت، ولی در علم حصولی که در آن وجود علمی شیء غیر از وجود عینی آن است، چنین تقسیمی امکان‌پذیر می‌شود. بنابراین، مقسم در اقسام دوگان تصور و تصدیق، علم حصولی ارتسامی است

[۱۰] صدرالدین شیرازی، محمد، التصور و التصدیق، ص۴۶-۴۷.

[۱۱] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۳۰۸-۳۰۹.

.

۳.۱ – تعابیر مقسم

از مقسم تصور و تصدیق با تعابیر مختلفی همچون معرفت و معارف

[۱۲] فارابی، ابونصر، البرهان، المنطق عندالفارابی، ص۱۹.

، اموری که در اوهام و اذهان ما حاصل می‌شوند

[۱۳] ابن ‌سینا، حسین بن عبدالله، منطق المشرقیین، ص۹.

، تعالیم

[۱۴] ابن رشد، محمد، فصل المقال، ص۹.

، علم و ادراک

[۱۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد، اساس الاقتباس، ص۳.

، و یا مطلق تصور

[۱۶] جرجانی، علی، حاشی شرح الشمسیه، شروح الشمسیه، ص۳۱.

یاد شده است. در تفاوت معرفت و علم گفته شده است که واژ علم بر مدرکاتی که با امور خارج از خود مطابقت دارند، اطلاق می‌شود، در حالی که واژ معرفت بر هر آنچه که در نفس حاصل می‌شود، دلالت می‌کند، و بر همین مبنا بهتر آن است که معرفت به جای علم، مقسم تصور و تصدیق دانسته شود

[۱۷] ابن باجه، محمد، تعالیق علی البرهان، ص۱۰۶.

. بنابراین، می‌توان گفت چنین مقسمی اعم از آن است که صورتی مطابق واقع باشد یا غیر مطابق، و تصور کنه ماهیات اشیاء در نظر باشد یا وجه آن، و علم تصدیقی جازم باشد یا غیر جازم، و یقینی باشد یا غیر یقینی

[۱۸] قطب‌الدین رازی، محمد، الرساله المعموله، رسالتان فی التصور و التصدیق، ص۹۴.

.

۳.۲ – علم حصولی

علم حصولی را به صورتهای مختلفی تعریف کرده‌اند: حصول صورت شیء در عقل

[۱۹] اثیرالدین ابهری، مفضل، تنزیل الافکار، ص۱۳۹.

، حصول صور در آیین عقل که عبارت از مثال اشیاء هستند

[۲۰] غزالی، محمد، المستصفی، ج۱، ص۲۲.

. حضور ماهیات اشیاء نزد عقل

[۲۱] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۲۹۳.

، و حضور صورتی از شیء نزد عقل

[۲۲] ابن ترکه، علی، المناهج فی المنطق، ص۲.

. در برخی از این تعاریف به تصور از جهت علم بودن و در برخی دیگر از جهت معلوم بودن توجه شده است

[۲۳] قطب‌الدین شیرازی، محمود، دره التاج، ص۲۹۴.

.

۴ – تعریف تصور

تصور آن صورت ذهنی است که از حکم خالی باشد، اما نه به این معنا که مقید به نداشتن حکم و تجرد از آن باشد، بلکه به این معنا که همراهی یا عدم همراهی آن با حکم در نظر گرفته نشود

[۲۴] صدرالدین شیرازی، محمد، التصور و التصدیق، ص۵۹.

[۲۵] شهرزوری، محمد، رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقائق الربانیه، ج۱، ص۴۰.

، زیرا اگر در این تعریف، تصور را مقید به نداشتن حکم و تجرد از آن کنیم، آنگاه در تعریف تصدیق با دشواری مواجه خواهیم شد و تقسیم منطقی علم به تصور و تصدیق بی‌اساس خواهد شد. از تصور تعاریف دیگری نیز صورت گرفته است، چنان‌که آن را به ادراک ذواتی که با عبارات مفرد از آنها یاد می‌شود

[۲۶] غزالی، محمد، مقاصد الفلاسفه، ص۳۳.

و یا صرف حصول صورت شیء در عقل

[۲۷] سهروردی، یحیى، منطق التلویحات، ص۱.

و یا دریافتن صورت چیزی و معنی آن را در خاطر آوردن، بی‌آنکه هیچ دانش دیگر با آن باشد

[۲۸] ابن سهلان ساوی، عمر، تبصره، ص۴.

، نیز تعریف کرده‌اند که تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند.

۵ – تعریف تصدیق

از آنجا که تعریف هریک از تصور و تصدیق به نحوی با تعریف دیگری مرتبط است، فهم معنای دقیق تصور، مستقل از تعریف تصدیق، ممکن نیست. دربار چیستی و حقیقت تصدیق اقوال مختلفی وجود دارد:
۱. تصدیق عبارت از اقرار نفس به معنای قضیه و صورت اذعان به آن است و منظور این است که معنای حاضر در نفس، مطابق واقع و نفس‌الامر است

[۲۹] قطب‌الدین رازی، محمد، الرساله المعموله، رسالتان فی التصور و التصدیق، ص۹۷.

. به عبارت دیگر تصدیق آن است که پس از حصول صورت تألیفی معنای قضیه در ذهن، نسبت این مفهوم مرکب با نفس‌الامر سنجیده شود و به مطابقت یا عدم مطابقت آن با خود اشیاء و امور حکم شود

[۳۰] ابن ‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء، منطق، مدخل، ص۱۷.

[۳۱] اثیرالدین ابهری، مفضل، تنزیل الافکار، ص۱۴۰.

[۳۲] ابوالبرکات، هبهالله، المعتبر، ص۳۵-۳۶.

[۳۳] ابن ترکه، علی، المناهج فی المنطق، ص۲.

.
۲. تصدیق عبارت از تصوری است که همراه آن حکمی وجود داشته باشد، یا مقارن حکم باشد

[۳۴] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد، اساس الاقتباس، ص۳-۴.

[۳۵] علامه حلی، حسن، القواعد الجلیه، ص۱۸۲.

[۳۶] قطب‌الدین رازی، محمد، شرح مطالع الانوار سراج‌الدین ارموی، ص۷-۸.

. در این تعریف دو مطلب محوری وجود دارد که منشأ آراء گوناگونی در تحلیل چیستی تصدیق بوده است: نخست اینکه حکم چیست و دیگر اینکه معیّت و مقارنت حکم یا تصور که منجر به حصول تصدیق می‌شود، به چه معنا ست.

۶ – چیستی حکم

۱. حکم فعلی نفسانی است که ذهن برای ایجاد تألیف و ترکیب میان مفردات و حکایت از امور واقعی، صورت می‌دهد

[۳۷] ابوالبرکات، هبهالله، المعتبر، ص۳۵.

[۳۸] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۳۱۰.

[۳۹] قطب‌الدین رازی، محمد، شرح الشمسیه، ص۳۳.

.
۲. حکم حالتی نفسانی از مقول انفعال، و به معنای اذعان و اعتراف به وقوع یا لاوقوع نسبت حکمیه است. مطابق این تعریف، الفاظی همچون ایقاع و انتزاع و ایجاب یا سلب هم که بر سبیل تسامح در توضیح آن به کار رفته‌اند، نباید به معنی فعلی بودن حکم گرفته شوند

[۴۰] قطب‌الدین رازی، محمد، شرح مطالع الانوار سراج‌الدین ارموی، ص۸.

[۴۱] تفتازانی، مسعود، شرح المقاصد، ج۱، ص۱۹۹.

.
غالب کسانی که منکر فعل بودن حکم شده‌اند، از جنس آن تعبیر به ادراک کرده‌اند و ادراکی بودن آن را نیز به ادراک وقوع نسبت یا لاوقوع آن تعبیر نموده‌اند

[۴۲] جرجانی، علی، شرح المواقف، ج۱، ص۸۹.

[۴۳] دوانی، جلال‌الدین، حاشی شرح‌ الشمسیه، ج۲، ص۲۶۱-۲۶۲.

. اگر حکم را از مقول ادراک بدانیم و ادراک را نیز با مقسم تصور و تصدیق یکسان بشماریم و آن را نیز از مقول کیف نفسانی تلقی کنیم، حکم نیز از مقول کیف خواهد بود، اما اگر صرفاً به حیثیت اثرپذیری نفس در تحقق حکم نظر داشته باشیم، آن را از مقول انفعال به‌شمار خواهیم آورد، یا ادراک را کیف دانسته، انفعال نفس را لازم آن خواهیم شمرد.

۷ – ارتباط تصدیق و حکم

دربار ارتباط تصدیق و حکم دو رأی عمده وجود دارد: نخست آنکه تصدیق عبارت از همان حکم است و تصورات سه‌گان موضوع، محمول و نسبت حکمیه، شرایط تحقق آن به‌شمار می‌آیند، اما داخل در ذات آن نیستند که بر این اساس تصدیق امری بسیط است. از این رأی گاهی به عینیت تصدق و حکم

[۴۴] قطب‌الدین رازی، شرح مطالع الانوار سراج‌الدین ارموی، ص۹.

[۴۵] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، ج۱، ص۷۸-۷۹.

[۴۶] شهرزوری، محمد، رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقائق الربانیه، ج۱، ص۴۱.

و گاهی به مقارنت و همراهی تصدیق و حکم تعبیر شده است

[۴۷] قطب‌الدین رازی، شرح مطالع الانوار سراج‌الدین ارموی، ص۷-۸.

[۴۸] تفتازانی، مسعود، شرح المقاصد، ج۱، ص۱۹۹.

. مطابق رأی دوم، تصدیق امری است مرکب از چند تصور به انضمام حکم و بر این اساس تصدیق امری مرکب است. این رأی منتسب به فخرالدین رازی است و در آثار او نیز به مرکب بودن تصدیق تصریح شده است

[۴۹] فخرالدین رازی، محمد، شرح عیون الحکمه، ج۱، ص۴۳.

[۵۰] فخرالدین رازی، محمد، منطق الملخص، ص۷.

، اما دربار اینکه اجزاء این مجموع مرکب کدام‌اند، در آثاری که از وی در دسترس وجود دارد، تصریحی دیده نمی‌شود. بر همین اساس گروهی این ترکیب را عبارت از تصور موضوع و محمول و حکم دانسته‌اند

[۵۱] شهرزوری، محمد، رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقائق الربانیه، ج۱، ص۴۰.

و گروهی آن را عبارت از تصور موضوع، تصور محمول، و تصور نسبت حکمیه و حکم

[۵۲] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، ج۱، ص۸۴.

[۵۳] تعلیقات بر الحاشیه على تهذیب المنطق مولى عبدالله یزدی، ص۱۷۱.

.

۸ – تساوی تصدیق و حکم

کسانی که تصدیق را همان حکم می‌شمارند، بر این عقیده‌اند که اگر تصدیق امری مرکب از چند تصور به انضمام حکم باشد، در این صورت باید تصورات طرفین قضیه در تصدیقات بدیهی، همیشه بدیهی باشند، زیرا تصدیق بنا به تعریف مجموع تصورات طرفین قضیه به انضمام حکم است و تصدیق بدیهی نیز همین حکم را دارد و باید مجموع اجزاء آن که جمعاً یک واحد تصدیق را تشکیل می‌دهند، بدیهی باشند

[۵۴] شهرزوری، محمد، رسائل الشجره الالهیه فی علوم الحقائق الربانیه، ج۱، ص۴۱.

.
اگر تصور را به صورت ذهنی مجرد از حکم، و تصدیق را به تصور مقید به حکم تعریف کنیم، آنگاه بنا به رأی فلاسفه در بسیط دانستن تصدیق، مشروط بودن شیء به نقیض خود و بنا به رأی فخرالدین رازی تقوّم شیء به نقیض خود پیش می‌آید. منطق‌دانان و فیلسوفان راه حل این مشکل را در این دیده‌اند که بگویند آنچه در پیدایی تصدیق مدخلیت دارد، مصداق تصور است و آنچه در این مقام ایجاد مشکل نموده، تعریف تصور است و روشن است که تعریف تصور نقشی در تحقق افراد و مصادیق تصدیق ندارد

[۵۵] قطب‌الدین رازی، محمد، شرح مطالع الانوار سراج‌الدین ارموی، ص۸.

.

۸.۱ – نظر ملاصدرا

صدرالدین شیرازی در رسال «تصور و تصدیق» خود ضمن اشاره به این اشکال و پاسخی که به آن داده شده است، اساس اشکال و پاسخ را ناصواب دانسته، و راه حل را در تحلیل درست مسئل تقسیم علم به تصور و تصدیق جست‌وجو نموده است. به عقید او تصور و تصدیق هر دو از اقسام علم‌اند و علم و اقسام آن هر دو از جمل امور بسیط‌اند و اندراج در ذیل مفهوم علم همچون اندراج دو نوع بسیط در ذیل یک معنای جنسی است که در این سنخ امور، جنس جز به فصل خود هیچ‌گونه تحصلی ندارد و اساساً جنس و فصل در آنها به لحاظ جعل و تحصل، واحد و یگانه‌اند. بنابراین، مراد از همراهی تصور و حکم و تصدیق این نیست که هریک از آنها در عقل وجودی مستقل و منحاز از دیگری داشته باشد تا در مرتب بعد این سؤال مطرح شود که