توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تدبیر منزل (دانشنامه‌جهان‌اسلام) ۱۱۱ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۱۱ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تدبیر منزل (دانشنامه‌جهان‌اسلام) ۱۱۱ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تدبیر منزل (دانشنامه‌جهان‌اسلام) ۱۱۱ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل تدبیر منزل (دانشنامه‌جهان‌اسلام) ۱۱۱ اسلاید در PowerPoint

مقالات مشابه: تدبیر منزل (علوم دیگر).

مقالات مرتبط: تدبیر منزل (فلسفه).

‌تدبیر منزل، از اقسام حکمت عملی در فلسفه مشاء. موضوع آن نحوه اداره منزل و مشارکت مرد با زن، فرزند، بندگان و خدمتکاران برای تنظیم امور منزل است.

[۱] ابن سینا، دانش نامه علائی، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، چاپ احمد خراسانی، تهران ۱۳۶۰ ش.

فهرست مندرجات

۱ – معنای تدبیر
۲ – پیشینه بحث تدبیر منزل
۳ – توجه ارسطو به این بحث
۴ – تدبیر منزل از اقسام سه‌گانه حکمت
۵ – کاربرد تعبیر تدبیر المنزل
۶ – تألیفات در زمینه تدبیر منزل
۶.۱ – رساله تدبیر منزل ارسطو
۶.۲ – رساله بروسن
۶.۲.۱ – ابواب رساله بروسن
۶.۲.۲ – هدف رساله
۶.۲.۳ – اهمیت ترجمه عربی رساله
۷ – مباحث تدبیر منزل در آثار اسلامی
۷.۱ – آثار فارابی
۷.۲ – آثار مسکویه
۷.۳ – آثار ابن سینا
۷.۳.۱ – ابواب رساله السیاسه
۷.۳.۲ – تطابق این رساله با تعالیم اسلام
۷.۳.۳ – تقدم سیاست نفس بر سیاست منزل
۷.۳.۴ – تدبیر منزل از دیدگاه ابن سینا
۷.۳.۵ – منبع ابن سینا در رساله السیاسه
۸ – آثاری دیگر از بزرگان درباره تدبیر منزل
۸.۱ – احیاء علوم الدین
۸.۲ – الاشاره الی محاسن التجاره
۸.۳ – رساله سلوک المالک فی تدبیر الممالک
۸.۴ – قدیمی‌ترین اثر در مورد تدبیر منزل
۸.۵ – اخلاق ناصری
۸.۵.۱ – محتوای این رساله
۸.۶ – لطائف الحکمه
۸.۷ – بخشی از درّه التّاج
۸.۸ – در اخلاق و تدابیر و سیاسات
۸.۹ – الرساله الشاهیه فی الاخلاق
۸.۱۰ – نفائس الفنون
۸.۱۱ – انیس الناس
۸.۱۲ – اخلاق جلالی
۸.۱۳ – رساله غیاث الدین منصور دشتکی
۹ – نشر تدبیر‌ منزل د ر‌آثار غیر ایرانی
۹.۱ – قنالی زاده علی افندی
۹.۲ – محسن فانی کشمیری
۱۰ – موضوع تدبیرمنزل در دوره های اخیر
۱۱ – فهرست منابع
۱۲ – پانویس
۱۳ – منبع

۱ – معنای تدبیر

تدبیر از ریشه دَبَرَ در لغت به معنای نظر کردن در عاقبت و انجام امور است

[۲] خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۸، ص۳۳، ذیل «دبر»، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۹.

و توسعاً به معنای تنظیم و اداره کردن و مدیریت به کار می‌رود که در اصطلاح «تدبیر منزل» نیز، همین معنی موردنظر است.

۲ – پیشینه بحث تدبیر منزل

سابقه بحث تدبیر منزل به یونان بازمی گردد. این تعبیر و تعابیر مترادف آن نظیر «سیاست منزل» و «حکمت منزلی» معادلی برای اُیکونومیا (از اُیکوس به معنای خانه و نوموس به معنای قانون) در زبان یونانی است.

[۳] فرهنگ قرن بیستم چمبرز، ذیل “economy”.

این اصطلاح موضوع مباحث بسیاری به زبان یونانی خصوصاً در دوره یونانی مآبی بوده و سپس از طریق ترجمه آثار یونانی به صورت‌های دیگری مطرح شده است. نظیر مباحث تدبیر منزل در احادیث منقول از پیامبر اکرم و ائمه شیعه علیهم‌السلام و نیز وصایای دینی که در مباحث فقهی‌ به‌طور منظم از آن‌ها بحث شده یافت می‌شود.

[۴] مجلسی، بحار الانوار، ج۷۱، ص۲۲۲۲۰.

با این‌همه، «تدبیر منزل» برخاسته از تفکر یونانی است و با اینگونه مباحث دینی تفاوت اساسی دارد.

۳ – توجه ارسطو به این بحث

اهمیت یافتن بحث تدبیر منزل در یونان حاصل توجه ارسطو بدان است. ارسطو در فلسفه سیاست با تأکید بر این نکته که «هر شهری از خانواده‌ها فراهم می‌آید»،

[۵] ارسطو، سیاست، ج۱، ص۷، ترجمه حمید عنایت، تهران ۱۳۵۸ش.

جایگاه خاصی برای خانواده قایل شده است. او بخش اول کتاب سیاست را به بحث تدبیر منزل اختصاص داده و آن را مشتمل بر بحث در باره نسبت شوی و زن یا رابطه همسری، نسبت خواجه و بنده، نسبت پدر و فرزند، و فن به دست آوردن مال دانسته،

[۶] ارسطو، سیاست، ج۱، ص۷، ترجمه حمید عنایت، تهران ۱۳۵۸ش.

اما خود در این اثر فقط به نسبت میان خواجه و بنده و فن به دست آوردن مال پرداخته است.

[۷] ارسطو، سیاست، ج۱، ص۳۹، ترجمه حمید عنایت، تهران ۱۳۵۸ش.

ارسطو در اخلاق نیکوماخوس

[۸] ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، کتاب ششم، فصل ۸ ـ ۹، ۱۱۴۱ ب، س ۳۱ـ۳۲، ۱۱۴۲ الف، س ۹ـ۱۰.

نیز تدبیر منزل را یکی از اقسام حکمت عملی دانسته است.

۴ – تدبیر منزل از اقسام سه‌گانه حکمت

حکمای متأخر یونان، تدبیر منزل را دومین قسم از اقسام سه ‌ ‌گانه حکمت عملی، به همراه تهذیب اخلاق (قسم اول) و سیاست مدن (قسم سوم)، برشمرده اند. این تقسیم بندی، که در اساس ارسطویی است، در بحث تقسیم بندی علوم در بسیاری از متون فلسفی متأخر یونانی و سریانی آمده و به متون اسلامی وارد شده است.

[۹] د. اسلام، ذیل «تدبیر»، چاپ دوم.

۵ – کاربرد تعبیر تدبیر المنزل

در متون متقدم اسلامی نظیر المنطق ابن مقفع،

[۱۰] ابن مقفع، المنطق، ج۱، ص۳، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۵۷ ش.

حدودالمنطق ابن بهریز،

[۱۱] ابن بهریز، حدود المنطق، ج۱، ص۱۱۱، در ابن مقفع، المنطق، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۵۷ش.

و جوامع العلوم ابن فریغون

[۱۲] حسین خدیوجم، «(در باره) کتاب جوامع العلوم»، ج۱، ص۱۵۹، در نامه مینوی، زیرنظر حبیب یغمائی و ایرج افشار، تهران ۱۳۵۰ش.

و رسائل اخوان الصفا

[۱۳] اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفاء و خلّان الوفاء، ج۱، ص۲۷۴، قم ۱۴۰۵.

در تقسیم بندی علوم تعبیر «سیاسه الخاصّه» یا «السیاسه الخاصّیه» به جای تدبیر منزل به کار می‌رفته است (به همراه «سیاسه العامه» به جای سیاست مدن و «سیاسه خاصه الخاصه» به جای تهذیب اخلاق) و حدوداً از نیمه دوم قرن چهارم تعبیر «تدبیرالمنزل» در آثار فلسفی متداول شده است.

[۱۴] اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفاء و خلّان الوفاء، ج۱، ص۲۷۴، قم ۱۴۰۵.

[۱۵] احمد بن محمد مسکویه، کتاب ترتیب السعادات، ج۱، ص۴۵۸، در محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، المبدأ و المعاد، چاپ سنگی قم ۱۳۱۴.

[۱۶] محمد بن احمد خوارزمی، ترجمه مفاتیح العلوم، ج۱، ص۱۲۸، از حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۲ ش.

[۱۷] ابن سینا، تسع رسایل فی الحکمه و الطبیعیات، رساله ۵، ص ۲۴۲، شارح: مصطفی نورانی، رساله ۵: فی اقسام العلوم العقلیه، قم ۱۳۷۰ش.

۶ – تألیفات در زمینه تدبیر منزل

۶.۱ – رساله تدبیر منزل ارسطو

یکی از آثار یونانی در باره تدبیر منزل که به عالم اسلام راه یافته، رساله تدبیر منزل منسوب به ارسطوست، که گزیده آن را ابوالفرج طیب (متوفی ۴۳۵) در ضمن کتاب الثمار الطبیّه والفلسفیه نقل کرده است. (محمدتقی دانش پژوه آن را در نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد ، سال ۱۳۵۵ ش ، ش ۲۱ به چاپ رسانیده است. ) اصل رساله درسه کتاب تنظیم شده است. مطالب کتاب نخستین با برخی مباحث سیاست ارسطو، تدبیر منزل گزنفون و نوامیس (یا قوانین) افلاطون قرابت دارد.

[۱۸] محمدتقی دانش پژوه، «فن تدبیر منزل یا هنرکت خدایی و خانه داری»، ج۱، ص۱۲۰، نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش ۲۱، زمستان ۱۳۵۵ش.

گزارش ابن طیّب گزیده همین کتاب

[۱۹] محمدتقی دانش پژوه، «فن تدبیر منزل یا هنرکت خدایی و خانه داری»، ج۱، ص۱۲۰، نشریه دانشکده الهیات و معارف اسلامی مشهد، ش ۲۱، زمستان ۱۳۵۵ش.

و صرفاً دربیان مباحث مقدماتی است و شاید به همین جهت این اثرمورد توجه نویسندگان رسالات تدبیر منزل در عالم اسلام قرار نگرفته است.

۶.۲ – رساله بروسن

منبع مهم برای مسلمانان، رساله تدبیر منزل متعلق به بروسُن بوده است که نام او در متون اسلامی به صورت‌های دیگری چون «اَبروسن»

[۲۰] محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، اخلاق ناصری، ج۱، ص۲۰۸، چاپ مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران ۱۳۶۹ش.

و «برسیس»

[۲۱] بروسن، کتاب تدبیرالمنزل، ج۱، ص۱۶۱، چاپ لویس شیخو، در المشرق، سال ۱۹، ش ۳ (۱۹۲۱).

نیز ضبط شده است. وی متفکری نوفیثاغوری، و احتمالاً متعلق به قرن دوم میلادی است به گزارش ابن ندیم،

[۲۲] ابن ندیم، الفهرست، ج۲، ص۷۳۹.

از او جز این اثر، اثر دیگری در اخلاق نیز به عربی ترجمه شده است.

۶.۲.۱ – ابواب رساله بروسن

رساله تدبیر منزل بروسن، مطابق تقسیم ارسطویی، چهار باب دارد: مال، خَدَم، زن، فرزند. در تدبیر مال، مقدمتاً در باره لزوم زندگی جمعی انسان برای رفع حوایج خود و نیز احتیاج انسان به پول (طلا و نقره و مس) در معاملات بحث شده، آنگاه وی به بیان مطالبی در باره اکتساب و حفظ و انفاق مال پرداخته است.

[۲۳] بروسن، کتاب تدبیرالمنزل، ج۱، ص۱۶۳ـ ۱۶۸، چاپ لویس شیخو، در المشرق، سال ۱۹، ش ۳ (۱۹۲۱).

در باب خَدَم و ممالیک از نیاز بدانها در کار منزل و چگونگی سلوک با آن‌ها بحث شده است.

[۲۴] بروسن، کتاب تدبیرالمنزل، ج۱، ص۱۶۸ـ۱۷۰، چاپ لویس شیخو، در المشرق، سال ۱۹، ش ۳ (۱۹۲۱).

در تدبیر زن (المرأه)، که از او هم با عنوان قیّم و مدبّر خانه تعبیر شده، از اغراض ازدواج، وظایف زن نسبت به شوهر و فرزند، فضایلی که سعادت زن و دیگر افراد منزل منوط بدان است، و مطالبی از این دست سخن به میان آمده است.

[۲۵] بروسن، کتاب تدبیرالمنزل، ج۱، ص۱۷۱ـ۱۷۴، چاپ لویس شیخو، در المشرق، سال ۱۹، ش ۳ (۱۹۲۱).

در باب فرزند نیز در باره فاضلترین فرزندان و نیز در بیان تعلیم و تأدیب فرزندان، از جمله در نحوه فراگیری علم، سخن گفتن، غذاخوردن، خوابیدن و لباس پوشیدن مطالبی بیان گردیده است.

[۲۶] بروسن، کتاب تدبیرالمنزل، ج۱، ص۱۷۴ـ۱۸۱، چاپ لویس شیخو، در المشرق، سال ۱۹، ش ۳ (۱۹۲۱).

۶.۲.۲ – هدف رساله

مطالب رساله همگی در جهت رسیدن به سعادت ارسطویی، که کاملاً دنیوی است، تنظیم یافته است. هرچند بیش‌تر مباحث تدبیر منزل در عالم اسلام متأثر از این رساله بوده است، حکمای مسلمان کوشیده‌اند که به این مباحث به نوعی صورت دینی ببخشند.

۶.۲.۳ – اهمیت ترجمه عربی رساله

ترجمه عربی رساله بروسن از آن جهت که اصل یونانی آن از میان رفته است اهمیت خاص دارد. این رساله از روی همین متن عربی به عبری و لاتین ترجمه شده است. نسخه منحصر به فردی از برگردان عربی آن متعلق به قرن چهارم به نام کتاب البرسیس فی تدبیرالرجل لمنزله در دارالکتب قاهره موجود است. لوئیس شیخو آن را در مجله المشرق در ۱۹۲۱ میلادی و مارتین پلسنر در ۱۹۲۵ میلادی به همراه ترجمه های عبری و لاتین آن و نیز گزارشی در باره تأثیر آن در آثار اسلامی و ترجمه آلمانی آن چاپ کرده است.

[۲۷] د. اسلام، ذیل «تدبیر»، چاپ اول.

[۲۸] د. اسلام، ذیل «تدبیر»، چاپ دوم.

۷ – مباحث تدبیر منزل در آثار اسلامی

علاوه بر این آثار، که بیش‌تر جنبه فلسفی دارند، احتمالاً بخشی از مباحث تدبیر منزل نیز از طریق متون طبی وارد عالم اسلام شده است.

۷.۱ – آثار فارابی

در عالم اسلام، فارابی نخستین حکیمی است که اشاراتی به مباحث تدبیر منزل کرده است. وی در فصول منتزعه (فصول المدنی) از مدبّر منزل با عنوان «رب المنزل» یاد و او را در منزل به مدبّر مدینه، و مدینه و منزل را به بدن انسان مانند می‌کند.

[۲۹] محمد بن محمد فارابی، فصول منتزعه، ج۱، ص۴۰ـ۴۲، چاپ فوزی متری نجّار، بیروت ۱۴۰۵.

فارابی ضمن توضیحات کلی در باره تدبیر منزل، در عبارتی موجز به نسبتهای موجود در منزل یعنی نسبت زوج و زوجه، پدر و فرزند، خواجه و بنده و صاحبِ مال و مال اشاره کرده است که بیش‌تر با کتاب سیاست ارسطو منطبق است تا رساله بروسن. از آن‌جا که کتاب سیاست به عربی ترجمه نشده بوده، احتمالاً منبع فارابی در این خصوص گزارشهای ناقصی از این کتاب یا آثار اقتباسی از آن بوده است. از عبارات فارابی چنین برمی آید که او، به تبع ارسطو، مباحث منزل را مقدمه مباحث سیاست تلقی می‌کرده؛ نکته‌ای که پس ازاو در عالم اسلام چندان بدان توجه نشده است. با این حال، در آثار او این مباحث بتفصیل بیان نشده و احتمالاً این نقصان ناشی از عدم دسترسی او به منابع یونانی، حتی رساله بروسن، بوده است.

۷.۲ – آثار مسکویه

پس از فارابی، مسکویه رازی در آثار خود به تدبیر منزل توجه کرده است. فصلی از کتاب تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق با عنوان «تأدیب الاحداث والصبیان خاصه»،

[۳۰] احمد بن محمد مسکویه، تهذیب الاخلاق وتطهیرالاعراق، ج۱، ص۶۸ـ ۷۵، چاپ حسن تمیم، بیروت (۱۳۹۸)، چاپ افست قم ۱۴۱۰.

به تصریح مؤلف، بر اساس مطالب رساله بروسن در این باب استوار گردیده است. بعلاوه، در کتاب الهوامل والشوامل

[۳۱] علی بن محمد ابوحیان توحیدی و احمد بن علی مسکویه، الهوامل و الشوامل، ج۱، ص۳۴۶ـ۳۴۹، چاپ احمدامین و احمدصقر، قاهره ۱۳۷۰/ ۱۹۵۱.

در پاسخ یکی از پرسش‌های ابوحیان توحیدی (ش ۱۶۱) در این باره که چرا مردم از طلا و نقره در مبادلات استفاده می‌کنند، توضیحاتی در باره مال به پیروی از بروسن داده است. در ترتیب السعادات نیز در تقسیم بندی علوم از تدبیر منزل یاد کرده است. با این وصف، در آثار باقی‌مانده از او بحث مستقلی با عنوان تدبیر منزل گشوده نشده است.

۷.۳ – آثار ابن سینا

نخستین رساله مستقلی که در عالم اسلام به موضوع تدبیر منزل اختصاص دارد رساله السیاسه ابن سیناست که در آن برخلاف آثار دیگر خود

[۳۲] ابن سینا، تسع رسایل فی الحکمه و الطبیعیات، رساله۵ ، ص ۲۴۲، شارح: مصطفی نورانی، رساله ۵: فی اقسام العلوم العقلیه، قم ۱۳۷۰ش.

[۳۳] ابن سینا، دانش نامه علائی، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، چاپ احمد خراسانی، تهران ۱۳۶۰ ش.

[۳۴] ، ابن سینا، الشفاء، المنطق، ج ۱: المدخل، چاپ ابراهیم مدکور، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲، چاپ افست قم ۱۴۰۵.

از تعبیر سیاست (منزل) به جای تدبیر منزل استفاده کرده است. او در اقسام العلوم العقلیه

[۳۵] ابن سینا، تسع رسایل فی الحکمه و الطبیعیات، رساله ۵، ص ۲۴۲، شارح: مصطفی نورانی، رساله ۵: فی اقسام العلوم العقلیه، قم ۱۳۷۰ش.

به اثر بروسن در این باره اشاره می‌کند، اما در رساله السیاسه مطالبی که بتوان گفت یقیناً از بروسن گرفته شده بسیار ناچیز است. پلسنر احتمال می‌دهد که صورت مبسوط‌تری از این رساله وجود داشته است.

۷.۳.۱ – ابواب رساله السیاسه

مطالب رساله پس از مقدمه‌ای در بیان اختلاف رتبه و منزلت مردم و تفاوت احوالشان که موجب بقای آنهاست و وجوب سیاست ملوک، والیان، ارباب نعم، و ارباب منازل و نیز احتیاج به منزل، شامل پنج باب است: ۱) در سیاست نفس، در کشف عیوب نفس و علاج آن‌ها و پرداختن به فضایل که روی سخن در اینجا بیش‌تر با رؤسا و حاکمان است؛ ۲) در دخل و خرج، در باره اصناف مردم در معیشت، انواع صناعات اهل مروت (ذوی المروءه) و در باره زکات، صدقات و نفقات؛ ۳) درسیاست «اهل»، صفات زن و چگونگی سیاست زن (با نگاهی روان شناسانه) از طریق رفتار توأم با هیبت و کرامت و لزوم اشتغال خاطر ایشان به امور اولاد و خدم؛ ۴) در سیاست فرزند، چگونگی تربیت کودک و ترتیب آموختنی‌ها از دوره پس از شیرخوارگی تا رشد کامل؛ ۵) در سیاست خدم، در حاجت به خدم، طریق اخذ و چگونگی سیاست ایشان.

۷.۳.۲ – تطابق این رساله با تعالیم اسلام

برخی مباحث این رساله آشکارا بر اساس تعالیم اسلام است؛ بحث زکات و صدقات در باب دوم

[۳۶] ابن سینا، السیاسه، ج۱، ص۹۵، در مجموع فی السیاسه، چاپ فؤاد عبدالمنعم احمد، اسکندریه ۱۴۰۲.

از نمونه های این مباحث است. شرایطی که در باره نیکوکاری ذکر شده است، یعنی تعجیل در آن، تصغیر (کوچک شمردن) آن، کتمان آن، مواصلت (استمرارِ) آن و اختیار موضع،

[۳۷] ابن سینا، السیاسه، ج۱، ص۹۵ـ۹۶، در مجموع فی السیاسه، چاپ فؤاد عبدالمنعم احمد، اسکندریه ۱۴۰۲.

با تعالیم اهل فتوت که ابن سینا با آن‌ها آشنا بوده است

[۳۸] ابن سینا، رسائل، ج۱، ص۳۸۳، رساله ۱۹: العشق، چاپ افست قم ۱۴۰۰.

تشابه دارد.

۷.۳.۳ – تقدم سیاست نفس بر سیاست منزل

اختصاص باب اول این رساله به سیاست نفس و تقدم آن بر مباحث متعارف چهارگانه تدبیر منزل، بر این نکته دلالت دارد که ابن سینا سیاست نفس را بر سیاست منزل مقدّم می‌دارد. برخی حتی در این‌که تدبیر منزل نزد ابن سینا از اعتبار مستقلی برخوردار بوده باشد، تردید کرده‌اند.

۷.۳.۴ – تدبیر منزل از دیدگاه ابن سینا

تدبیر منزل در نظر ابن سینا، چنانکه خود در اقسام العلوم العقلیه

[۳۹] ابن سینا، تسع رسایل فی الحکمه و الطبیعیات، رساله ۵، ص ۲۴۲، شارح: مصطفی نورانی، رساله ۵: فی اقسام العلوم العقلیه، قم ۱۳۷۰ش.

می گوید، «مؤدّی به توانایی و تمکّنی است برای کسب سعادت». به نظر محسن مهدی

[۴۰] ایرانیکا، ذیل «ابن سینا: حکمت عملی».

این عبارت، باتوجه به متن، دلالت برآن دارد که تدبیر منزل فی نفسه مؤدّی به سعادت نیست، بلکه زمینه را برای فضایل اخلاقی که مؤدّی به سعادت دنیوی و اخروی است، فراهم می‌کند. بر این اساس، احتمالاً تدبیر منزل در نظر ابن سینا فرع براخلاق بوده است.

۷.۳.۵ – منبع ابن سینا در رساله السیاسه

همانطور که اشاره شد، منبع ابن سینا در رساله السیاسه رساله بروسن نبوده است. احتمال دارد که او در این باره به آثار طبّی نظر داشته باشد. نمونه‌ای از آثار طبی که به این موضوع می‌پردازد، المعالجات البقراطیه ابوالحسن احمد طبری متعلق به قرن چهارم هجری است. فصل پنجاهم این کتاب به بحث «سیاست» اختصاص دارد و مؤلف در آن از جمله به مباحثی از «سیاسه الخاصّه» (تدبیرمنزل) در سیاست اهل، فرزند و نزدیکان نیز اهتمام کرده است.

[۴۱] حسن بن ابراهیم سلماسی، الرساله السیاسیه، ج۱، ص۲۲ـ۲۴، چاپ محمدتقی دانش پژوه، در فرهنگ ایران زمین، ج ۲۵ (دی ۱۳۶۱).

این فصل کتاب در قرن هفتم به فارسی ترجمه شده است.

[۴۲] حسن بن ابراهیم سلماسی، الرساله السیاسیه، ج۱، ص۲ـ۱۶، چاپ محمدتقی دانش پژوه، در فرهنگ ایران زمین، ج ۲۵ (دی ۱۳۶۱).

[۴۳] شارل ـ هانری دوف