توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ابی‌ طالب ‌بن عبد المطلب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ابی‌ طالب ‌بن عبد المطلب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل ابی‌ طالب ‌بن عبد المطلب ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

ابوطالب

دیگر کاربردها: ابوطالب (ابهام‌زدایی).

ابوطالب بن عبدالمطلب با نام کامل عبدمناف (عمران) بن عبدالمطلب بن هاشم (متولد ۳۵ سال پیش از عام‌الفیل/متوفای ۱۰ بعثت)، پدر امام علی (علیه‌السلام)، عمو و حامی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، از بزرگان مکه و بنی‌هاشم، منصب‌دار سقایت زائران کعبه و شاعری نام‌آور بود که ابیاتِ فراوانی به او منسوب است.
او مدتی منصب رفادت و سقایت را بر عهده داشت و بعد از وفات پدرش عبدالمطلب و به سفارش او، سرپرستی حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را بر عهده گرفت و تا آخر عمر از حامیان آن حضرت بود.
ایمان ابوطالب یکی از مسائل اختلافی در طول تاریخ بین شیعه و برخی از اهل سنت بوده و کتاب‌هایی نیز در این ضمینه نوشته شده است. روایات اهل بیت (علیهم‌السلام)، مضمون برخی از اشعار ابوطالب، گزارش‌های تاریخی و نیز برخی شواهد و قرائن از جمله دلائل مطرح شده درباره ایمان اوست و شان نزول چند آیه از قرآن را به او نسبت داده‌اند. ابوطالب از شاعران نامدار بوده و اشعار و قصایدی به او منسوب است که به صورت دیوان ابی‌طالب جمع‌آوری شده است.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی اجمالی
۲ – خصائص
۳ – فرزندان
۴ – سرپرستی پیامبر
۵ – نقش ابوطالب در ازدواج پیامبر
۶ – نقش ابوطالب در دعوت اسلام
۶.۱ – نحوه برخورد با دین پیامبر و فرزندش
۶.۲ – تضعیف جایگاه ابوطالب
۶.۳ – مقابله با تهدیدهای قریش
۶.۴ – جذب حمایت‌ قریش از پیامبر
۶.۵ – حمایت از پیامبر در شعب ابی‌طالب
۶.۶ – وفات
۷ – شعر ابوطالب
۷.۱ – محتوای اشعار
۷.۲ – صحت انتساب اشعار
۷.۳ – کتاب شعر ابوطالب
۷.۴ – کتاب دیوان ابی‌طالب
۷.۵ – قصیده لامیه
۸ – ایمان ابوطالب
۸.۱ – شان نزول چند آیه
۸.۱.۱ – آیه ۱۱۳ توبه
۸.۱.۲ – آیه ۵۶ قصص
۸.۲ – ایمان ابوطالب و جایگاه علی
۸.۳ – تالیفات درباره ایمان ابوطالب
۸.۴ – منصب سقایت حرم
۹ – فهرست منابع
۱۰ – پانویس
۱۱ – منبع

۱ – معرفی اجمالی

عبدمناف بن عبدالمطلب بن هاشم

[۱] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۶۲.

[۲] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۱.

[۳] عُصفری، خلیفه بن خیاط، الطبقات، ص۳۰.

[۴] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۱.

که برخی او را عمران نامیده‌اند،

[۵] حسینی، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۲۰.

بیشتر با کنیه‌اش ابوطالب مشهور است.

[۶] حسینی، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۲۰.

[۷] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، ج۷، ص۱۹۶.

او ۸۰ و اندی سال پیش از هجرت ۳۵ سال پیش از عام‌الفیل زاده شد.

[۸] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۵.

[۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۹.

پدرش عبدالمطلب بزرگ مکه و رئیس قریش بود.

[۱۰] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۱۴۲.

ابوطالب و عبدالله پدر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) از یک مادر زاده شدند و مادر هر دو فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران از قبیله مخزوم بود.

[۱۱] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۹۲.

[۱۲] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۸.

۲ – خصائص

بر پایه حدیثی از امام علی (علیه‌السّلام)، ابوطالب در عین تهیدستی سرور قریش بود و پیش از او هرگز تهیدستی بر قریش ریاست نکرده بود.

[۱۳] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۴.

بزرگ‌منشی وی در میان قریش زبانزد بود. به دلیل درایت و نفوذ کلامش در میان قریش، تیره‌های مختلف هنگام ستیز او را داور قرار می‌دادند.

[۱۴] بغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، ص‌۱۳۲.

از وی به عنوان بانی سنت سوگند در شهادت برای اولیای دم (قسامه) یاد کرده‌اند؛

[۱۵] نسایی، احمد بن علی، سنن النسائی، ج۸، ص۳-۵.

[۱۶] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱۹.

سنتی که در اسلام نیز ادامه یافت.

[۱۷] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱۹.

و بعدها پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز آن‌را همان‌گونه پذیرفت.

[۱۸] نسایی، احمد بن علی، سنن النسائی، ج‌۸، ص‌۵.

او در سخاوت زبانزد بود و هنگام اطعام او کسی دیگر اطعام نمی‌کرد.

[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۸۸.

وی شاعری توانا و برجسته بود.

[۲۰] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱۹.

اشعارش که در مجموعه‌ای گردآوری شده، در سده‌های نخستین اسلامی مورد توجه و استناد شاعران و ادیبان معروف بوده است،

[۲۱] سیبویه، عمرو بن عثمان، الکتاب، ج۳، ص۲۶۰-۲۶۱.

[۲۲] جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، ج۳، ص۳۰.

به ویژه قصیده لامیه او که شهرت بسیار یافت.

[۲۳] مفید، محمد بن محمد، ایمان ابی طالب، ص۱۸.

ابوطالب، وقار و حکمت حکما، و هیبت ملوک را داشت و به گفته اکثم‌ بن صیفی، حکیم عرب، حکمت، ریاست و حلم در ابوطالب گرد آمده بود.

[۲۴] قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج‌۱، ص‌۱۰۸‌-۱۰۹.

۳ – فرزندان

ابوطالب چهار پسر و سه دختر داشت. پسران او طالب، عقیل، جعفر و علی (علیه‌السّلام) هر یک ۱۰ سال با هم اختلاف سن داشتند.

[۲۵] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲.

[۲۶] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۸.

[۲۷] اصفهانی، ابو الفرج علی بن الحسین، مقاتل الطالبین، ص۳.

برخی گفته‌اند که عقیل چهار سال از جعفر و او نه سال از علی (علیه‌السّلام) بزرگ‌تر بود.

[۲۸] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۰.

دخترانش‌ ام هانی (فاخته،)

[۲۹] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۷.

[۳۰] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۵۱.

جمانه، و ریطه (ام طالب)

[۳۱] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۵.

نام داشتند. همه فرزندان ابوطالب از فاطمه بنت اسد بن هاشم بودند.

[۳۲] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۷.

[۳۳] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۰.

[۳۴] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۴.

آورده‌اند که از زنی دیگر بنام عله نیز پسری به نام طلیق داشت.

[۳۵] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۸.

۴ – سرپرستی پیامبر

ابوطالب پس از مرگ پدرش عبدالمطلب، سرپرستی محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) که هشت سال بیش نداشت، به توصیه پدرش عهده‌دار شد.

[۳۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۳۲.

[۳۷] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۲، ص۲۲.

برخی گفته‌اند: عبدالمطلب سرپرستی محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را به فرزند بزرگش زبیر وانهاد و پس از درگذشت او ابوطالب عهده‌دار این مهم شد.

[۳۸] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۲.

ولی زبیر در حلف الفضول حضور داشته و محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در این زمان حدود ۲۰ سال داشت. بر پایه این گزارش، درگذشت زبیر در کودکی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) درست به نظر نمی‌آید.

[۳۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۲.

از این‌رو همان‌گونه که گزارش‌ها هم تایید می‌کنند، از ابتدا عبدالمطلب سرپرستی محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را بر دوش ابوطالب نهاد.

[۴۰] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳.

ابوطالب در مقام سرپرست محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) توجهی ویژه به وی داشت و بیش از فرزندانش به او محبت و نیکی می‌ورزید. بهترین غذا را برای وی فراهم می‌ساخت و بسترش را در کنار بستر خود قرار می‌داد و می‌کوشید همواره او را همراه خود داشته باشد.

[۴۱] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۱۹.

در سفرهای تجاری نیز او را با خود می‌برد. ملاقات بحیرای راهب با محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و توصیه راهب به ابوطالب درباره وی، در یکی از همین سفرها گزارش شده است.

[۴۲] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۴.

[۴۳] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۶.

۵ – نقش ابوطالب در ازدواج پیامبر

ابوطالب همکاری تجاری با خدیجه را به محمد جوان توصیه کرد

[۴۴] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۹.

[۴۵] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۶.

و سپس از سوی وی به خواستگاری خدیجه رفت.

[۴۶] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۷.

[۴۷] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰.

برخی گفته‌اند که خطبه عقد را نیز او خواند.

[۴۸] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۰.

[۴۹] سهیلی، عبدالرحمن، الروض الانف، ج۲، ص۲۳۸.

[۵۰] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.

پس از این ازدواج، توانایی مالی حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بیشتر شد و به پیشنهاد ایشان، در ایام تنگدستی ابوطالب، عمویش عباس سرپرستی جعفر را عهده‌دار گشت و خود ایشان نیز علی (علیه‌السّلام) کوچک‌ترین فرزند ابوطالب را به خانه برد و به تربیت او همت گماشت.

[۵۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۵۷-۵۸.

[۵۲] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۶۲.

۶ – نقش ابوطالب در دعوت اسلام

ابوطالب از جمله افرادی بود که در حمایت از دعوت پیامبر به اسلام نقش بسزایی ایفا نمود.

۶.۱ – نحوه برخورد با دین پیامبر و فرزندش

بر پایه گزارش‌های تاریخی، ابوطالب نخستین‌بار هنگامی از دعوت برادرزاده‌اش محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آگاه شد که او را همراه فرزندش علی (علیه‌السّلام) در حال نماز دید و از این مراسم پرسید. گزارش شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) پس از تبیین اسلام برای ابوطالب، از او برای گرویدن به دین تازه دعوت کرد. وی پاسخ مثبت نداد، ولی نکوشید محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از ادامه دعوتش بازدارد و سوگند یاد‌ کرد که از آن‌چه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کراهت داشته باشد، خودداری کند. بر پایه روایتی دیگر، او با شنیدن اعتقادات پسرش علی (علیه‌السلام)، درباره پیامبر گفت: او (پیامبر) تو را جز به خیر دعوت نمی‌کند.

[۵۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۵۸.

بر پایه برخی گزارش‌ها، علی (علیه‌السّلام) برای گرویدن به اسلام از پدرش بیم داشت؛

[۵۴] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۳.

[۵۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۵۸.

[۵۶] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۲، ص۱۶۱.

ولی ابوطالب او را از دین جدید باز نداشت و به پسرش گفت: از دین پسر عمویت روی‌گردان نباش، او تو را جز به خیر نمی‌خواند.

[۵۷] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۳۳.

[۵۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۵۸.

۶.۲ – تضعیف جایگاه ابوطالب

گویا فشار قریش بر ابوطالب هنگامی افزایش یافت که پس از سه سال فراخوان مخفیانه به تدریج دعوت اسلام آشکار شد.

[۵۹] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۷.

او بزرگ بنی هاشم بود و محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نیز از این بطن قریش برخاسته بود و اکنون آنچه را نیاکان آنان می‌پرستیدند، نفی می‌کرد،؛ از این‌رو، ابوطالب دو مسئولیت مهم را مقام عهده‌دار بود: هم باید جایگاه اجتماعی بنی هاشم را در میان قریش محافظت می‌کرد و هم موجبات همدلی بنی هاشم را فراهم می‌آورد. پیگیری هوشمندانه این دو هدف، به دعوت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بسیار کمک می‌کرد و سران قریش را در حالت انفعال قرار می‌داد.
از این‌رو قریش می‌کوشید بدون رویارویی مستقیم با مجموعه بنی هاشم، با حمایت عناصر مخالف با رسالت جدید، در صدد تضعیف جایگاه ابوطالب برآید، بدین‌سبب در یوم الانذار که دعوت شدگان بیشتر از بنی هاشم بودند، برخی از اعضای برجسته هاشمی مانند ابولهب وی را شماتت کردند. آن‌گاه که در همین جلسه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) علی (علیه‌السّلام) را برادر، وصی و خلیفه خود خواند، گروهی با تمسخر به ابوطالب گفتند: به تو فرمان داد که از فرزندت اطاعت کنی!

[۶۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۳.

۶.۳ – مقابله با تهدیدهای قریش

با آشکارتر شدن دعوت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) سختگیری‌ها بر ابوطالب گسترش یافت. گزارش‌های تاریخی گواهند که سه بار بزرگان قریش نزد او آمدند و از وی خواستند تا مانع دعوت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) شود. مطالعه و بررسی این سه مرحله به روشنی نحوه رفتار ابوطالب را با قریش و محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نشان می‌دهد. در دیدار نخست، او با موضع نگرفتن در برابر بزرگان قریش، در گفتاری مسالمت‌جویانه کوشید آنان را مجاب سازد.
در دیدار دوم، قریش خواهان تسلیم کردن محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بودند و او که بیشتر زیر فشار قرار گرفته بود، کوشید پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را از خطرهای دعوتش آگاه کند، اما آن‌گاه که با اصرار او روبه‌رو شد، گفت: هرچه می‌پسندی، انجام ده. به خدا سوگند ! تو را تسلیم نخواهم کرد.

[۶۱] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۱۷۱-۱۷۲.

[۶۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۵-۶۷.

بزرگان مشرکان قریش به ابوطالب پیشنهاد کردند تا محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را با عماره بن ولید مخزومی که جوانی زیبا و با ذکاوت بود، مبادله کند.

[۶۳] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱.

[۶۴] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۷.

وی در برابر این پیشنهاد، سخت برآشفت و مطعم بن عدی را که کاملا از این پیشنهاد حمایت می‌کرد، با سرودن شعری مؤاخذه

[۶۵] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳.

و بر پایه گزارشی، به قتل تهدید کرد.

[۶۶] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳.

[۶۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۷.

گویا در شب همین واقعه، پیامبر برای مدتی ناپدید شد و ابوطالب از بنی‌هاشم و بنی‌مطّلب خواست تا زمان پیدا شدن پیامبر، با شمشیرهای به کمر بسته، سران مشرک را زیر نظر بگیرند و وقتی پیامبر آمد، ابوطالب رسماً اعلام کرد: به خدا سوگند اگر او (‌محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)) را می‌کشتید، یکی از شما را زنده نمی‌گذاشتم. این رفتار، قریش را درهم شکست و ابوجهل را بیش از همه سرافکنده کرد؛

[۶۸] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۱، ص‌۱۵۸‌-۱۵۹.

به روایتی دیگر، این واقعه در شب «اسراء» یا معراج پیامبر که مدتی کوتاه ناپدید شده بود، رخ‌ داد.

[۶۹] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج‌۲، ص‌۲۶.

۶.۴ – جذب حمایت‌ قریش از پیامبر

حضور ابوطالب، جلو آسیب‌رسانی مشرکان به پیامبر را می‌گرفت؛

[۷۰] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج‌۳، ص‌۹۸.

از این‌رو در هشتادمین سال زندگی خود، همه بنی‌هاشم و بنی‌مطّلب را دعوت کرد تا به حمایت از رسول‌ خدا برخیزند که جز ابولهب، همگی پذیرفتند. ابوطالب چون یک‌پارچگی بنی‌هاشم را در حمایت از رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دید، فضیلت‌های پیامبر را برای آنان باز‌ گفت و جایگاهش را نشان داد تا بر استواری رأیشان بیفزاید.

[۷۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج‌۲، ص‌۶۸.

رویکرد ابوطالب در برابر سران مشرک قریش، با حمایت کامل بنی هاشم جز ابولهب و نیز بنی مطلب (برادر هاشم) از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) همراه شد. وی آنان را به سبب حمایت از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) ستود. سروده‌هایی از او در حمایت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) روایت شده است.

[۷۲] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۱۷۳-۱۷۴.

او برادرش حمزه را به اسلام تشویق و پس از گرویدنش به اسلام تمجیدش کرد.

[۷۳] مفید، محمد بن محمد، ایمان ابی طالب، ص۳۴.

[۷۴] موسوی، فخار بن محمد، ایمان ابی طالب، ص۳۱۳.

در سال پنجم بعثت، همو نجاشی پادشاه حبشه را به سبب پذیرش مسلمانان ستود.

[۷۵] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۱، ص۲۲۲.

۶.۵ – حمایت از پیامبر در شعب ابی‌طالب

در سال هفتم آن‌گاه که از تصمیم قریش برای قتل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آگاه شد، شعری بدین مضمون سرود: به خدا سوگند! قریش نمی‌تواند به تو دست یابد، مگر این‌که من در خاک خفته باشم.

[۷۶] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱.

پس از این رویکرد، سران قریش در پی بستن پیمانی بر آمدند تا از هرگونه رابطه اجتماعی و اقتصادی با بنی هاشم و بنی مطلب و عموم مسلمانان پرهیز کنند، از این‌رو، از ابتدای سال هفتم بعثت، اینان به اجبار در منطقه‌ای که بعدها «شعب ابی‌طالب» خوانده شد، در حال تحریم اقتصادی و اجتماعی مسکن گزیدند.

[۷۷] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۸.

ابوطالب از کسانی بود که در شعب دارایی خود را انفاق کردند.

[۷۸] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۳۱.

پس از آگاهی وحیانی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از معدوم شدن آن عهدنامه، ابوطالب این خبر را به مشرکان قریش رساند و وعده داد که اگر محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) راست نگفته باشد، او را به قریش تحویل دهد. قریش پذیرفت و با مشاهده صحت این خبر غیبی، عهدنامه نقض شد و بنی هاشم و مسلمانان در سال دهم بعثت از محاصره بیرون رفتند.

[۷۹] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص ۱۸۸.

[۸۰] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۱-۳۲.

اعتماد به نفس ابوطالب در بیان این سخن میان مشرکان قریش، نشان دهنده اعتقاد راسخ وی به گفته‌های پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) است. او در شعری پس از این ماجرا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را ستوده است.

[۸۱] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۱.

۶.۶ – وفات

ابوطالب در ماه ذی‌قعده یا نیمه ماه شوال سال دهم بعثت، در ۸۶ سالگی و بر پایه گزارشی، ۹۰ سالگی وفات یافت

[۸۲] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۵.

[۸۳] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۵.

و مانند پدرش عبدالمطلب

[۸۴] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۱۹.

در منطقه حجون مکه به خاک سپرده شد.

[۸۵] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹.

امروزه قبرستانی که وی را در آن به خاک سپردند. نزد ایرانیان به «قبرستان ابوطالب» مشهور است.
او در بستر مرگ، بنی‌عبدالمطّلب را فراخواند و گفت: شما هرگز بهتر از آن‌چه از محمد می‌شنوید و او بدان امر می‌کند، نمی‌یابید، پس از او پیروی و او را یاری کنید تا رشد یابید.

[۸۶] ابن جوزی، علی بن محمد، المنتظم، ج‌۳، ص۹.

جملات برجای مانده از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) که هنگام دیدن جنازه ابوطالب بر زبان راند، می‌تواند تصویری کامل و دقیق را از ابوطالب در نگاه ایشان ترسیم کند: عمو! کودک‌ بودم مرا پروراندی. یتیم بودم مرا سرپرستی کردی و در بزرگی مرا یاری نمودی. خداوند به جهت من تو را سزای نیکو دهد

[۸۷] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج‌۱۴، ص‌۷۶.

[۸۸] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج‌۲، ص‌۳۵.

و نیز فرمود: در این ایام دو مصیبت (مرگ خدیجه و ابوطالب) بر این امّت نازل شد. بر کدام یک بیش‌تر گریه کنم؟

[۸۹] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج‌۲، ص‌۳۵.

حزن و اندوه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر خدیجه و ابوطالب، موجب شد که این سال را «عام‌الحزن» بنامند.

[۹۰] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج‌۱۹، ص‌۱۵.

[۹۱] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج‌۱۹، ۲۵.

[۹۲] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج‌۳۵، ص‌۸۲.

[۹۳] مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، ج۱، ص۴۵.

بدین‌ترتیب، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بزرگ‌ترین پشتیبان خود را از دست داد. با رحلت او فشارها بر مسلمانان سخت افزایش یافت.

[۹۴] ابن هشام حمیری، عبدالملک، السیره النبویه، ج۲، ص۲۸۴.

[۹۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۲، ص۸۰.

[۹۶] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه، ج۲، ص۳۴۹-۳۵۰.

۷ – شعر ابوطالب

ابوطالب شاعری نام‌آور بود و ابیاتِ فراوانی به او منسوب است، البتّه همه آن‌ها متواتر نیست، امّا مجموعه‌ای از اشعار به‌گونه‌ای متواتر نقل شده که انتساب آن‌ها را به او نمی‌توان انکار کرد. این اشعار در چهار دیوان، به نام اشعار ابوطالب جمع شده

[۹۷] ابوطالب بن عبدالمطلب، شعر ابی‌طالب، ص‌۱۸.

و از نخستین سده‌های اسلامی تا دوره‌های بعد، همواره مورد توجّه ادیبان و شاعران جهان اسلام بوده‌ است. در بین همه آن‌ها قصیده لامیه او شهرت به‌سزایی دارد. خاورشناسان نیز به‌رغم چند و چونی که در درستی انتساب این اشعار به ابوطالب کرده‌اند، به انکار مطلق آن‌ها نپرداخته‌اند.

[۹۸] موسوی بجنوردی، محمد کاظم، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج‌۵، ص‌۲۲۷۰.

بر پایه دو روایت تاریخی، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در دو واقعه به این اشعار در مدینه استناد و ابیاتی از آن‌ها را قرائت کرده‌ است: یکی ماجرای دعای پیامبر برای نزول باران

[۹۹] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج‌۱۴، ص‌۸۱.

و دیگری هنگام مشاهده کشتگان بدر

[۱۰۰] ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج‌۱۴، ص‌۸۰.

که ابوطالب در آن، پیروزی بنی‌هاشم و مسلمانان را پیش‌بینی کرده بود. بخشی از ابیات منسوب به ابوطالب، حاکی از عقاید او و بخشی دارای ارزش تاریخی است، به‌طوری که محققان در ماجراهای عربستان و نخستین سال‌های بعثت‌ نبوی (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به آن‌ها استناد می‌کنند. پاره‌ای از خاورشناسان نیز به آن‌ها توجّه کرده‌اند.

[۱۰۱] موسوی بجنوردی، محمد کاظم، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج‌۵، ص۲۲۷۰.

ابن سلام جمحی

[۱۰۲] جمحی، محمد ابن سلام، طبقات الشعراء، ج۱، ص۲۴۴.

ابوطالب را شاعری توانا دانسته و ابن حبیب

[۱۰۳] بغدادی، محمد ابن حبیب، «کنی الشعراء من غلبت کتبته علی اسمه»، ج۱، ص۲۸۱، ‌نوارد المخطوطات، بغداد، ۱۳۷۴ ق.

نیز نام او