پاورپوینت کامل دلالت حدیث خلفایی اثناعشر بر حیات مهدی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل دلالت حدیث خلفایی اثناعشر بر حیات مهدی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل دلالت حدیث خلفایی اثناعشر بر حیات مهدی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل دلالت حدیث خلفایی اثناعشر بر حیات مهدی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل دلالت حدیث خلفایی اثناعشر بر حیات مهدی ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

کلیدواژه: حدیث «خلفایی اثناعشر»، امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، اهل سنت.

پرسش: آیا حدیث «خلفایی إثناعشر»، بر وجود و حیات حضرت مهدی دلالت میکند؟

پاسخ: در منابع شیعه و اهل سنت روایاتی متعددی وارد شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: جانشینان من «دوازده نفر هستند». در میان محدثان فریقین این روایات به روایت «خلفایی اثناعشر» عنوان گرفته و مشهور شده است. روایت «اثناعشر» از جمله روایاتی است که بر وجود یک نفر از ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام) برای حفاظت و تداوم دین اسلام تا قیام قیامت، دلالت می‌کند؛ ازاین‌رو در عصر حاضر نیز باید یک فردی از اهل بیت (علیهم‌السلام) وجود داشته باشد که دین به سبب وجود او استوار باقی بماند و از بین نرود. در ادامه این مطلب را از دیدگاه علمای شیعه و سنی با تکیه بر منابع معتبر اهل سنت، بررسی خواهیم کرد.

فهرست مندرجات

۱ – متن روایت با تعابیر گوناگون
۱.۱ – تعبیر اثناعشر خلیفه
۱.۲ – تعبیر اثنی‌عشر نقیبا
۱.۳ – تعبیر اثنا عشر امیراً
۱.۴ – تعبیر اثنا عشر قیما
۱.۵ – تعبیر اثنا عشر رجلاً
۲ – دیدگاه اهل سنت
۳ – دیدگاه شیعیان
۳.۱ – علامه سید علی همدانی
۳.۲ – علامه قندوذی
۴ – اهل بیت مصداق اثناعشر به اعتراف اهل سنت
۵ – مهدی از نسل رسول خدا نزد اهل‌سنت
۵.۱ – ابن کثیر دمشقی
۵.۲ – جلال‌الدین سیوطی
۵.۳ – محمد بن یوسف صالحی شامی
۵.۴ – ابن‌حجر هیتمی
۵.۵ – عظیم‌آبادی شارح سنن ابوداود
۵.۶ – مجمع فقهی رابطه العالم الاسلامی
۶ – استدلال بر وجود و حیات امام زمان با روایت
۶.۱ – کیفیت استدلال
۷ – استدلال علامه عسکری بر وجود امام زمان
۸ – پانویس
۹ – منبع

متن روایت با تعابیر گوناگون

این روایت در منابع اهل سنت با تعبیر‌های متعددی نقل شده است:

تعبیر اثناعشر خلیفه

در صحیح مسلم این روایت که تعبیر فوق را دارد، از طرق متعدد نقل شده است:

حدثنا قُتَیْبَهُ بن سَعِیدٍ حدثنا جَرِیرٌ عن حُصَیْنٍ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال: سمعت النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول وحدثنا رِفَاعَهُ بن الْهَیْثَمِ الْوَاسِطِیُّ واللفظ له حدثنا خَالِدٌ یَعْنِی بن عبد اللَّهِ الطَّحَّانَ عن حُصَیْنٍ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال: دَخَلْتُ مع ابی علی النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) فَسَمِعْتُهُ یقول: اِنَّ هذا الْاَمْرَ لَا یَنْقَضِی حتی یَمْضِیَ فِیهِمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِیفَهً. قال: ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلَامٍ خَفِیَ عَلَیَّ قال: فقلت لِاَبِی: ما قال؟ قال: کلهم من قُرَیْشٍ. جابر بن سمره می‌گوید: همراه پدرم بر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد شدیم، شنیدیم که حضرت می‌فرمود: امر خلافت اسلامی به پایان نخواهد رسید مگر این‌که دوازده جانشین در میان آن‌ها حکومت کند. سپس کلامی را فرمود که برایم معلوم نشد، به پدرم گفتم: حضرت چه فرمود؟ پدرم گفت: حضرت فرمود: تمام این دوازده خلیفه از قریش هستند.

و مسلم در روایت دیگر نقل می‌کند:
حدثنا قُتَیْبَهُ بن سَعِیدٍ وابو بَکْرِ بن ابی شَیْبَهَ قالا حدثنا حَاتِمٌ وهو بن اسماعیل عن الْمُهَاجِرِ بن مِسْمَارٍ عن عَامِرِ بن سَعْدِ بن ابی وَقَّاصٍ قال کَتَبْتُ الی جَابِرِ بن سَمُرَهَ مع غُلَامِی نَافِعٍ اَنْ اَخْبِرْنِی بِشَیْءٍ سَمِعْتَهُ من رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قال فَکَتَبَ الی سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یوم جُمُعَهٍ عَشِیَّهَ رُجِمَ الْاَسْلَمِیُّ یقول: لَا یَزَالُ الدِّینُ قَائِمًا حتی تَقُومَ السَّاعَهُ او یَکُونَ عَلَیْکُمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِیفَهً کلهم من قُرَیْشٍ. عامر بن سعد بن ابی‌وقاص می‌گوید: من همراه غلامم به جابر بن سمره نوشتیم تا چیزی را که از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیده برای ما بنویسد، جابر برایم نوشت، روز جمعه شامگاهی که اسلمی سنگسار شده بود از رسول خدا شنید که فرمود: همواره دین پا برجاست تا آن‌که قیامت بر پا شود و دوازده خلیفه برای شما باشد که همه آنان از قریش هستند.

جهت رعایت اختصار، روایت‌های بعدی را که صفحه ۱۴۵۲، آمده با حدف سند آن‌ها، ذیلاً بیان می‌کنیم:

… یقول لَا یَزَالُ الْاِسْلَامُ عَزِیزًا الی اثنی عَشَرَ خَلِیفَهً؛ رسول خدا فرمود: اسلام همواره عزیز است تا دوازده خلیفه بر شما حکومت کند.
…. لَا یَزَالُ هذا الْاَمْرُ عَزِیزًا الی اثنی عَشَرَ خَلِیفَهً؛ پوسته این امر عزیز است تا دوازده خلیفه بر مردم حکومت کند.
…. لَا یَزَالُ هذا الدِّینُ عَزِیزًا مَنِیعًا الی اثنی عَشَرَ خَلِیفَهً؛ همواره این دین عزیز و نیرومند است تا دوازده جانشین بر مردم حکومت کند.
…. لَا یَزَالُ اَمْرُ الناس مَاضِیًا ما وَلِیَهُمْ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا؛ کار مردم پیوسته پیش می‌رود مادامی که دوازده نفر بر آن‌ها حکومت نماید.

ابوداود سجستانی از دیگر علمای اهل سنت، این روایت را با تعبیرات دیگری این‌گونه نقل کرده است:
حدثنا عَمْرُو بن عُثْمَانَ ثنا مَرْوَانُ بن مُعَاوِیَهَ عن اسماعیل یَعْنِی بن ابی خَالِدٍ عن ابیه عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول لَا یَزَالُ هذا الدِّینُ قَائِمًا حتی یَکُونَ عَلَیْکُمْ اثْنَا عَشَرَ خَلِیفَهً کلهم تَجْتَمِعُ علیه الْاُمَّهُ فَسَمِعْتُ کَلَامًا من النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) لم اَفْهَمْهُ قلت لِاَبِی ما یقول قال کلهم من قُرَیْشٍ. جابر بن سمره می‌گوید: از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم که می‌فرمود: پیوسته این دین پابرجا است تا اینکه بر شما دوازده خلیفه‌ که امت بر آن‌ها اجتماع کرده بیاید. سپس از رسول خدا سخنی شنیدم که من ندانستم، به پدرم گفتم: رسول خدا چه فرمود: گفت: رسول خدا فرمود: همه آن‌ها از قریش‌اند.

حدثنا مُوسَی بن اسماعیل ثنا وُهَیْبٌ ثنا دَاوُدُ عن عَامِرٍ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال: سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول: لَا یَزَالُ هذا الدِّینُ عَزِیزًا الی اثْنَیْ عَشَرَ خَلِیفَهً قال فَکَبَّرَ الناس وَضَجُّوا ثُمَّ قال: کَلِمَهً خفیه قلت لِاَبِی یا اَبَتِ ما قال؟ قال: کلهم من قُرَیْشٍ. جابر بن سمره گفت: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: همواره این دین عزیز است تا دوازده خلیفه بیاید. جابر می‌گوید: مردم تکبیر گفتند و ضجه زدند. سپس رسول خدا سخنی فرمود که من ندانستم، به پدرم گفتم: رسول خدا چه فرمود: گفت: رسول خد فرمود: همه آن‌ها از قریش‌اند.

این روایت را بزرگان دیگری اهل سنت همانند رئیس مذهب حنابله، احمد بن حنبل در کتاب مسند از حاکم نیشابوری در المستدرک و دیگران آورده‌اند.

تعبیر اثنی‌عشر نقیبا

در تعدادی از روایات «اثناعشر»، به‌جای «خلیفه» کلمه «نقیبا» آمده است.
احمد بن حنبل در دو جای از مسندش این روایت را نقل کرده است:

حدثنا عبد اللَّهِ حدثنی ابی‌ثنا حَسَنُ بن مُوسَی ثنا حَمَّادُ بن زَیْدٍ عَنِ الْمُجَالِدِ عَنِ الشعبی عن مَسْرُوقٍ قال: کنا جُلُوساً عِنْدَ عبد اللَّهِ بن مَسْعُودٍ وهو یُقْرِئُنَا الْقُرْآنَ فقال له رَجُلٌ: یا اَبَا عبدالرحمن هل سَاَلْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) کَمْ تملک هذه الاُمَّهَ من خَلِیفَهٍ؟ فقال عبداللَّهِ بن مَسْعُودٍ: ما سالنی عنها اَحَدٌ مُنْذُ قَدِمْتُ الْعِرَاقَ قَبْلَکَ ثُمَّ قال: نعم. وَلَقَدْ سَاَلْنَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) فقال: اثْنَا عَشَرَ کَعِدَّهِ نُقَبَاءِ بنی‌اِسْرَائِیلَ. مسروق گفت: ما در نزد عبدالله بن مسعود نشسته بودیم و او برای ما قرآن می‌خواند، مردی به او گفت: یا اباعبدالرحمن! آیا شما از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نپرسیدید که بعد از او چند خلیفه خواهند آمد؟ عبداللَّه گفت: از هنگامی که از عراق وارد شده‌ام کسی این موضوع را از من نپرسیده است، ما از رسول خدا پرسیدیم فرمودند: خلفای من دوازده نفرند مانند نقباء بنی‌اسرائیل.

عده‌ای از علمای بزرگ اهل سنت همانند عاصمی مکی، مبارک‌فوری، ابن‌حجر عسقلانی، عبدالرحمن سیوطی و ابن‌حجر هیثمی، به صراحت می‌گویند: روایت ابن‌مسعود سندش حسن است: اما حدیث بن مسعود فاخرجه احمد و البزار بسند حسن انه سئل کم یملک …؛

ابن‌حجر عسقلانی روایت را این‌گونه نقل کرده است:

وقال اسحاق: اخبرنا ابو اسامه قالا: ثنا المجالد عن الشعبی عن مسروق قال: جَاءَ رَجُلٌ اِلَی عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ فَقَالَ: هَلْ حَدَّثَکُمْ نَبِیُّکُمْ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کَمْ یَکُونُ بَعْدَهُ مِنَ الْخلفا؟ فَقَالَ: نَعَمْ. وَمَا سَاَلَنِی اَحَدٌ قَبْلَکَ وَاِنَّکَ لَاَحْدَثُ الْقَوْمِ سِنّاً نَعَمْ. قَالَ: یَکُونُ بَعْدِی عِدَّهُ نُقَبَاءِ مُوسَی اثنی‌عشر نقیبا. مردی نزد عبداللَّه بن مسعود آمد و گفت: آیا پیامبرتان به شما خبر داده که پس از وی چند خلیفه خواهد بود؟ گفت: آری، و کسی پیش از تو آن را از من نپرسیده است و تو جوان‌ترین مردم از نظر سن و سال هستی، آری فرمود: پس از من دوازده نقیب به تعداد نقبای موسی خواهد بود.
در پایان می‌گوید: (هذا اسناده حسن) سند این روایت حسن است.

تعبیر اثنا عشر امیراً

برخی روایات، با تعبیر «اثنا عشر امیراً» وارد شده‌اند:
بخاری صحیح‌ترین کتاب‌های اهل سنت روایت را این‌گونه نقل کرده است:

حدثنی محمد بن الْمُثَنَّی حدثنا غُنْدَرٌ حدثنا شُعْبَهُ عن عبد الْمَلِکِ سمعت جَابِرَ بن سَمُرَهَ قال: سمعت النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول: یَکُونُ اثْنَا عَشَرَ اَمِیرًا فقال: کَلِمَهً لم اَسْمَعْهَا فقال: ابی انه قال: کلهم من قُرَیْشٍ؛ جابر بن سمره می‌گوید: از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: بعد از من دوازده نفر امیر است؛ سپس سخنی فرمود که من نشنیدم، پدرم گفت: رسول خدا فرمود: همگی آن خلفا از قریش‌اند.

به گزارش احمد حنبل در مسند، این سخن رسول خدا درباره دوازده جانشین در حجه‌الوداع ایراد شده است:

حدثنا عبد اللَّهِ حدثنی ابی ثنا بن نُمَیْرٍ ثنا مُجَالِدٌ عن عَامِرٍ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ السوائی قال: سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول: فی حَجَّهِ الْوَدَاعِ لاَ یَزَالُ هذا الدِّینُ ظَاهِراً علی من نَاوَاَهُ لاَ یَضُرُّهُ مُخَالِفٌ وَلاَ مَفَارِقٌ حتی یَمْضِیَ من امتی اثْنَا عَشَرَ اَمِیراً کلهم من قُرَیْشٍ قال: ثُمَّ خفی عَلَیَّ قَوْلُ رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) قال: وکان ابی اَقْرَبَ الی رَاحِلَهِ رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) مِنِّی فقلت: یا اَبَتَاهُ ما الذی خفی علی من قَوْلِ رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) قال یقول: کلهم من قُرَیْشٍ قال: فاشهد علی اِفْهَامِ ابی ایای قال: کلهم من قُرَیْشٍ؛ جابر می‌گوید: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در حجه الوداع فرمود: این دین همواره بر دشمنش پیروز و هیچ مخالفت و موافقت با آن، زیانی به دین نمی‌رساند، تا آنگاه دوازده نفر از امت من که از همگی از قریش‌اند، زمام‌دار شوند. سپس کلامی فرمود که بر من پوشیده ماند، پدرم نسبت به من نزدیگ رسول خدا بود گفتم: آنچه را رسول خدا فرمود و من نشنیدم چه بود؟ پدرم گفت: رسول خدا فرمود: تمام این دوازده نفر از قریش‌اند. جابر می‌گوید: بر فهم پدرم آن جمله را از رسول خدا شهادت می‌دهم. که رسول خدا فرمود: آن‌ها همگی از قریش‌اند.

احمد حنبل در روایت دیگر این تعبیر را نقل کرده است:
لاَ یَزَالُ هذا الاَمْرُ مَاضِیاً حتی یَقُومَ اثْنَا عَشَرَ اَمِیراً؛ کار مردم پیوسته پیش می‌رود مادامی که دوازده مرد بر آن‌ها حکومت نماید.

طبرانی در المعجم الکبیر این روایت را با تعبیر دیگر نقل کرده است:
حدثنا ابو حَبِیبٍ زَیْدُ بن الْمُهْتَدِی الْمَرْوَزِیُّ حدثنا عَلِیُّ بن حَشْرَمٍ ثنا عِیسَی بن یُونُسَ عن عِمْرَانَ بن سُلَیْمَانَ عَنِ الشَّعْبِیِّ عن جَابِرٍ قال سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) فی حَجَّهِ الْوَدَاعِ یقول لا یَزَالُ اَمْرُ هذه الاُمَّهِ هَادِئًا علی من نَاوَاَها حتی یَکُونَ عَلَیْکُمِ اثْنَا عَشَرَ اَمِیرًا ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَهٍ لم اَسْمَعْهَا فَسَاَلْتُ ابی وکان اَقْرَبَ الیه مِنِّی ما قال قال قال کلهم من قُرَیْشٍ؛ رسول خدا فرمود: همواره امر این امت پیروز است بر کسی که با او دشمنی کند تا اینکه دوازده نفر زمام‌دارند، سپس کلمه آهسته‌ای فرمود که من آن را نشنیدم. از پدرم که به پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نزدیک‌تر بود، پرسیدم که حضرت چه فرمود؟ گفت: فرمود: همه‌شان از قریش‌اند.

البانی درباره این روایت می‌گوید:
وهذا اسناد صحیح علی شرطهما. وقد اخرجه مسلم عنه بلفظ: لا یزال امر الناس ماضیا؛ سند این روایت به شرط شیخین صحیح است و مسلم آن را با تعبیر: لا یزال امر الناس ماضیا آورده است.

ترمذی درباره این حدیث می‌نویسد:
قال ابو عِیسَی: هذا حَدِیثٌ حَسَنٌ صَحِیحٌ؛ این روایت حسن و صحیح است.

تعبیر اثنا عشر قیما

چهارمین تعبیر متفاوت در این روایت، تعبیر «اثنا عشر قیماً» است که طبرانی در معجم الکبیر آورده است:
حدثنا اِبْرَاهِیمُ بن هَاشِمٍ الْبَغَوِیُّ ثنا محمد بن عبد الرحمن الْعَلافُ ثنا محمد بن سَوَاءٍ ثنا سَعِیدٌ عن قَتَادَهَ عَنِ الشَّعْبِیِّ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال: کنت مع ابی عِنْدَ النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) فقال: یَکُونُ لِهَذِهِ الاُمَّهِ اثْنَا عَشَرَ قَیِّمًا لا یَضُرُّهُمْ من خَذَلَهُمْ ثُمَّ هَمَسَ رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) بِکَلِمَهٍ لم اَسْمَعْهَا فقلت: لاَبِی ما الْکَلِمَهُ التی هَمَسَ بها النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم)؟ قال: کلهم من قُرَیْشٍ؛ جابر بن سمره می‌گوید: با پدرم نزد رسول خدا بودیم که فرمود: برای این امت دوازده سرپرست است که یاری نکردن مردم به آن‌ها ضرری نمی‌رساند. سپس رسول خدا سخن آهسته گفت که من نشنیدم، به پدرم گفتم: رسول خدا چه فرمود؟ گفت: رسول خدا فرمود: همه آن‌ها از قریش‌اند.

طبرانی در روایت دیگر نقل می‌کند وقتی رسول خدا این روایت را فرمود: من دیدم عمر بن خطاب پشت سر من بود:
حدثنا عَبْدَانُ بن اَحْمَدَ ثنا زَیْدُ بن الْحَرِیشِ ثنا رَوْحُ بن عَطَاءِ بن ابی مَیْمُونَهَ عن عَطَاءِ بن ابی مَیْمُونَهَ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال: سمعت رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) وهو یَخْطُبُ علی الْمِنْبَرِ وَیَقُولُ: اثْنَا عَشَرَ قَیِّمًا من قُرَیْشٍ لا یَضُرُّهُمْ عَدَاوَهُ من عَادَاهمْ قال: فَالْتَفَتَ خَلْفِی فاذا انا بِعُمَرِ بن الْخَطَّابِ رضی اللَّهُ عنه وَاَبِی فی نَاسٍ فَاَثْبَتُوا لِیَ الحدیث کما سمعت؛ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر فراز منبر می‌گفت: (بعد من) دوازده سرپرست از قریش‌اند که دشمنی دشمنان با آن‌ها زیان نرساند، سپس به پشت سرم متوجه شدم عمر بن خطاب و پدرم را در میان مردم دیدم و آن‌ها نیز سخن پیامبر را همان‌گونه که من شنیده بودم، نقل کردند.

تعبیر اثنا عشر رجلاً

در برخی تعبیرات، جمله «اثنا عشر رجلاً» آمده که در صحیح مسلم و غیر آن نقل شده است:
حدثنا بن ابی عُمَرَ حدثنا سُفْیَانُ عن عبد الْمَلِکِ بن عُمَیْرٍ عن جَابِرِ بن سَمُرَهَ قال سمعت النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یقول: لَا یَزَالُ اَمْرُ الناس مَاضِیًا ما وَلِیَهُمْ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا ثُمَّ تَکَلَّمَ النبی (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) بِکَلِمَهٍ خَفِیَتْ عَلَیَّ فَسَاَلْتُ ابی مَاذَا؟ قال: رسول اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) فقال: کلهم من قُرَیْشٍ؛ و در نهایت در برخی منابع این روایت بدون پسوند «خلیفه؛ امیراً، رجلاً و قیماً» آمده است.
این روایت را ابوعوانه در مسندش نقل کرده است:
حدثنا احمد بن یوسف السلمی قال نا عمر بن عبدالله بن رزین عن سفیان یعنی ابن حسین عن سعید بن عمرو بن اشوع عن عامر الشعبی عن جابر بن سمره السوائی قال جئت مع ابی الی المسجد ورسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) یخطب فسمعته یقول: من بعدی اثنا عشر ثم خفض صوته فلم ادر ما یقول، قلت: لابی ما یقول؟ قال: کلهم من قریش. ابو عوانه در پایان می‌گوید: وهذا مما انتخبه ابو زکریا الاعرج وهو حدیث حسن حسن. این روایت را ابو زکریای اعرج انتخاب کرده که روایت حسن است.
با توجه به منابع روایی دست اول اهل سنت، به دست می‌آید که این روایت با تعبیرات مختلفش از دیدگاه آن‌ها یک روایت قابل قبول و پذیرفته شده است و همگی صراحت دارند که این دوازده نفر، بعد از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جانشین، سرپرست، زمامدار و پیشوای مردم هستند.

مقصود از «خلفای دوازده‌گانه» در این روایت یکی از مطالب مهم در این روایت، تعیین مصداق «دوازده خلیفه» است که علمای شیعه و سنی دیدگاه‌های مختلفی ارائه کرده و تفسیر‌های گوناگونی از آن داشته‌اند.

از آن‌جایی که شیعیان اعتقاد دارند که مقصود ازاین‌روایت، ائمه دوازده‌گانه اهل بیت (علیهم‌السلام) است، در تفسیر آن مشکل خاصی ندارند؛ اما دانشمندان و بزرگان اهل سنت دیدگاه‌های مختلفی را ارائه و در حقیقت دچار سردرگمی شده‌اند؛ تا جایی که برخی از آن‌ها به صراحت گفته‌اند که نمی‌توانند مقصود پیامبر را از این‌ روایت مشخص کنند.

دیدگاه اهل سنت

اهل سنت در تفسیر و تبیین مصداق خلفای دوازده‌گانه به‌شدت دچار حیرت و سردرگمی شده‌اند؛ زیرا از طرفی این روایات با سند روشن و بدون خدشه، در منابع معتبر آنان نقل شده که مورد اتفاق آن‌ها است؛ از سوی دیگر، ویژگی‌هایی که در متن این روایات وجود دارد؛ مثل انحصار به عدد «دوازده»، بر مبنا و خلفای مورد نظر اهل سنت تطبیق نمی‌کند. حیرت اهل سنت را در بیان مقصود ازاین‌روایت ابن جوزی این‌گونه بیان می‌کند:
هذا الحدیث قد اطلت البحث عنه، وتطلّبت مظانّه، وسالت عنه، فما رایت احدا وقع علی المقصود به؛ بحث پیرامون این روایت را طولانی کردم و در جست‌وجوی گمانه‌ها برآمدم؛ کسی را ندیدم که به مقصود این روایت دست یافته باشد.

ابن‌بطال بکری قرطبی در شرح صحیح بخاری، ابن‌حجر عسقلانی در فتح‌الباری و بدرالدین عینی در عمده القاری از مُهَلَّب نقل می‌کنند که هیچ‌کس سخن قطعی را در مورد تعیین مصداق دوازده خلیفه در این روایت ارائه نکرده است و همواره اقوال در مورد روایت مختلف است:
لم الق احدا یقطع فی هذا الحدیث بمعنیـ یعنی بشئ معین. هیچ‌کس نتوانسته است معنای قطعی این روایت را مشخص و سخن معینی را در تفسیر آن بگوید. بزرگان اهل سنت در ذیل روایت «اثناعشر خلیفه» احتمالات فراوانی را برای بیان مقصود از این حدیث ابراز داشته‌اند. عمده‌ترین احتمالاتشان این است که مقصود از خلفای اثنا عشر، خلفای بنی‌امیه هستند. بررسی و نقد این احتمالات، مجالی دیگر می‌طلبد که در مقاله دیگر به آن خواهیم پرداخت.

دیدگاه شیعیان

از دیدگاه شیعیان، تنها مصداق این روایات، «ائمه اهل بیت (علیهم‌السلام)» هستند نه کسان دیگر و در این‌باره روایات صحیحی وجود دارد که ائمه اهل بیت را علاوه بر تعداد، با اسم و نسب معرفی کرده است.
بهترین و جامع‌ترین روایت در این‌باره، لوح جابر بن عبدالله انصاری است که از جانب خدا به پیامبر اسلام داده شد و در آن، اسامی تمام ائمه (علیهم‌السلام) درج شده و محدث توانا، ثقه‌الاسلام کلینی این روایت را با سند موثق نقل کرده است.
به عقیده‌ ما خلفا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از بنی‌هاشم و عترت حضرت است، نه این‌که تنها قریشی باشند و این‌مطلب در منابع معتبر خود آنان آمده است. طبق تصریح برخی از محققان و علمای اهل سنت، فراز آخر روایت «اثناعشر»، دستخوش تحریف واقع شده و به این واقعیت دوتن از علمای خود‌شان تصریح کرده‌اند.

علامه سید علی همدانی

طبق گزارش ینابیع الموده، سیدعلی همدانی این روایت را با همان سند و متن که بخاری و منابع دیگر آورده‌اند، به جای جمله «کلهم من قریش»، جمله «کلهم من بنی‌هاشم» را نقل کرده است؛ اما در خود بخاری به‌گونه‌ای دیگر آمده است:
عن عبدالملک بن عمیر عن جابر بن سمره قال: ک