پاورپوینت کامل جنبش تنباکو ۸۹ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل جنبش تنباکو ۸۹ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۹ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل جنبش تنباکو ۸۹ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل جنبش تنباکو ۸۹ اسلاید در PowerPoint :

محتویات

۱ شروع ماجرا

۱.۱ سفر پرخرج

۲ شروع نارضایتی‌ها

۲.۱ اولین قربانی

۳ حضور خارجیان
۴ اوضاع تهران
۵ فشار شرکت
۶ درگیری‌های شیراز
۷ قیام تبریزی‌ها

۷.۱ زمزم لغو امتیاز
۷.۲ دخالت میرزای شیرازی

۸ وضعیت اصفهان
۹ شهر‌های دیگر ایران
۱۰ تحریم تنباکو

۱۰.۱ زمزم تحریم
۱۰.۲ اولین واکنش به تحریم
۱۰.۳ رویکرد جدی میرزای شیرازی
۱۰.۴ فتوای تحریم

۱۱ تاثیرات فتوای تحریم

۱۱.۱ واکنش دولت برابر فرمان میرزا
۱۱.۲ همگرایی مردم با فتوا
۱۱.۳ حکومت در پی رفع تحریم

۱۱.۳.۱ آغاز رفع انحصار

۱۱.۳.۱.۱ رفع انحصار داخلی

۱۱.۳.۲ ورود شاه به جریان

۱۱.۳.۲.۱ تکذیب شایعه

۱۱.۳.۳ توسل به قوه قهریه

۱۲ رفع تحریم
۱۳ نقش مرجعیت
۱۴ پانویس
۱۵ منابع
۱۶ پیوند به بیرون

شروع ماجرا

در سد ۱۳ق/۱۹م، ایران صحن رقابت‌های سیاسی و اقتصادی میان دو دولت روسیه تزاری و بریتانیا بود. هر یک از دو دولت نیرومند می‌کوشیدند با گرفتن امتیازها و انحصارهای گوناگون، نفوذ خود را در ایران گسترش دهند.[۱] از جمل این امتیازات، انحصار بازرگانی توتون و تنباکو بود که به عرصه‌ای برای ابراز نارضایی عمومی از دستگاه حکومت، و مخالفت اصولی علمای دینی با نفوذ بیگانگان تبدیل شد.
کشت توتون و تنباکو و استعمال دخانیات در ایران از دوران شاه عباس صفوی آغاز شد[۲] و کم کم به حدی رواج یافت که در زمان قاجار کالایی پرمصرف محسوب می‌شد.[۳] آنتوان کتابچی[۴] و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه اولین کسانی بودند که برای ایجاد محل درآمدی جدید برای دولت به فکر استفاده از انحصار دخانیات افتادند.[۵]

سفر پرخرج

ناصرالدین شاه قاجار

در سفر سوم ناصر الدین شاه به اروپا (۱۳۰۷ق/۱۸۹۰م) با وساطت سرهنری درامند ولف،(Henry Drummond Wolff) وزیر مختار انگلستان در ایران، مذاکراتی میان شاه و امین السلطان با ماژور جرالد تالبوت دربار امتیاز تجارت توتون و تنباکو صورت گرفت.[۶] ظاهراً تالبوت دربار منافع تجارت توتون و تنباکو در ایران اطلاعاتی از اعتمادالسلطنه کسب کرده بود.[۷] باید گفت که در این دوره افزایش تولید و صادرات توتون و تنباکو در ایران توجه خارجیان را به خود جلب کرده بود.[۸]

پس از بازگشت ناصرالدین شاه به ایران، تالبوت به تهران آمد و با پرداخت ۲۵ هزار لیره به ناصرالدین شاه در ۲۸ رجب ۱۳۰۷ق/۲۰ مارس ۱۸۹۰م / ۲۹ اسفند ۱۲۶۸ش قراردادی در ۱۵ فصل به امضای او رساند.[۹]

این قرارداد در ایران به قرارداد رِژی،[۱۰] و شرکت عامل آن نیز به کمپانی رژی معروف شد (رژی در زبان فرانسه به معنای انحصار در معاملات بازرگانی است). به موجب این قرارداد که به امضای سرهنری ولف وزیر مختار انگلستان نیز رسید، دولت ایران در برابر دریافت سالانه ۱۵ هزار لیره و یک چهارم سود سالانه، امتیاز کلی معاملات داخلی و خارجی توتون و تنباکو را به مدت ۵۰ سال به تالبوت و شرکایش واگذار کرد. تالبوت برای گرفتن این امتیاز علاوه بر شاه، مبالغی گزاف به صدر اعظم و نایب السلطنه و تنی چند از درباریان داد.[۱۱]

شروع نارضایتی‌ها

نارضایی گسترد همگانی از شاه و دولت‌مردان در ایران و نیز مخالفت بسیاری از اصلاح طلبان و بازرگانان با امتیازاتی که به خارجیان داده شده بود، موجب تحرک و تمرکز آنان بر قضی تنباکو به عنوان پدیده‌ای که «بیش از هر امر دیگری ایرانیان را می‌شوراند و بر سر آن، مخالفت با دولت را آسان‌تر و با دامن وسیع تری» می‌توانست برانگیزد، شد.[۱۲]

در ۲۳ فوری ۱۸۹۱ امین الدوله به نمایندگی از طرف بازرگانان با شاه دیدار کرد و مخالفت آنان را با امتیاز تنباکو به وی اطلاع داد[۱۳]. در همین وقت شب نامه‌ای در مساجد و مدارس تهران منتشر شد که به گفت عباس میرزا ملک آرا، برادر شاه، مضمون آن «ترغیب و تشجیع مردم به خروج کردن و خلع نمودن شاه از مقام سلطنت» بود.[۱۴] گفته‌اند این همان اعلامیه‌ای بود که در آن آشکارا به انتقاد از اعطای امتیازات گوناگون به خارجیان از جمله امتیاز تنباکو پرداخته، و هم طبقات مردم را به قیام در برابر شرایط موجود دعوت کرده بود[۱۵].

سید جمال الدین اسد آبادی

اولین قربانی

نوشتار اصلی: سید جمال‌الدین اسدآبادی

شاه وقتی متوجه شد سید جمال‌الدین اسدآبادی با مخالفان و اصلاح طلبان همراه شده است او را که از بیم دولت در حرم عبدالعظیم بست نشسته بود،دستور داد به شکلی مفتضحانه از ایران اخراج کنند.[۱۶] سیدجمال‌الدین پس از خروج از ایران، نام مفصلی دربار مفاسد و نکوهش سیاست‌های ناصرالدین شاه و امتیازهای اعطایی به خارجیان، به میرزای شیرازی نوشت.

حضور خارجیان

در ژانوی ۱۸۹۱/جمادی الآخر ۱۳۰۸ تالبوت برای اجرای مفاد امتیازنامه وارد ایران شد.[۱۷] دولت ایران با تأخیری یک ساله[۱۸] در اولین اطلاع رسانی رسمی برای آگاهی عموم بیانیه‌ای دربار اعطای امتیاز تنباکو و مزایای آن منتشر کرد.[۱۹]

در آوریل همان سال ارنشتاین، مدیر شرکت، وارد تهران شد. شاه و صدراعظم از بیم تحریک مردم به تالبوت و سپس به ارنشتاین توصیه کردند که کار خود را با ظرافت و احتیاط آغاز کنند و در ابتدای امر بر اجرای کامل و دقیق قرارداد اصرار نداشته باشند.[۲۰]

اوضاع تهران

در اواخر رجب ۱۳۰۸/ اوایل مارس ۱۸۹۱ بازرگانان و دست اندرکاران تجارت تنباکو پس از تجمع در مسجد شاه به سوی حرم عبدالعظیم حسنی حرکت کردند و در آنجا بست نشستند و در نامه‌ای به شاه نوشتند که مطیع کمپانی انگلیسی نخواهند شد.[۲۱]

تلاش‌های تالبوت نیز برای قانع کردن تجار که می‌گفت خسارتی به آنان وارد نخواهد آمد، به جایی نرسید.[۲۲]

هم زمان با فراگیر شدن مخالفت عمومی با قرارداد تنباکو، در اواخر مارس و در آوریل ۱۸۹۱ در تهران و تبریز اعلامیه‌هایی به مخالفت با امتیاز تنباکو و انتقاد از شرایط کشور و اعطای امتیاز به خارجیان منتشر شد.[۲۳]

به گزارش کدی، کاردار انگلستان در ایران، در همین ایام که مصادف با رمضان ۱۳۰۸ بود، روحانیان نیز با استفاده از فرصت به مخالفت با قرارداد تنباکو و مداخل بیگانگان در سرنوشت مسلمانان، بر منابر سخن می‌گفتند. او در گزارش خود از اینکه «این احساسات پرشور بایستی درست در زمانی برانگیخته شود که مدیر رژی تنباکوی ایران به تهران رسیده، و مشغول آماده کردن مقدمات کار است» ابراز تأسف می‌کند.[۲۴]

فشار شرکت

در این میان شرکت کار خود را آغاز کرد و عمارت بزرگی در باغ ایلخانی برای دفتر مرکزی ساخت. شمار بسیاری مرد و زن اروپایی به عنوان کارکنان شرکت وارد ایران شدند.[۲۵]

شرکت رژی در اولین اقدام برای به کار انداختن مفاد امتیاز، اعلام کرد که دارندگان تنباکو باید کالای خود را فقط به شرکت بفروشند؛ و برای متخلفان مجازات‌های سخت مقرر شد. در جریان کار بر سر تعیین قیمت میان فروشندگان و مأموران شرکت کشمکش‌هایی رخ می‌داد که منجر به نارضایی مردم می‌شد.[۲۶] شرکت مهلتی ۶ ماهه مقرر کرد که از تاریخ ۷ جمادی الاول ۱۳۰۹ق/۹ دسامبر ۱۸۹۱م کلی عملیات بازرگانی توتون و تنباکو باید با اجازه و زیرنظر او باشد.[۲۷] رفتار مأموران نیز همواره موجب ترس و نگرانی و نارضایی مردم می‌شد.[۲۸]

درگیری‌های شیراز

آیت الله سید علی‌اکبر فال اسیری

نخستین درگیری میان مردم و دولت در شیراز بروز کرد. سید علی‌اکبر فال اسیری، مجتهد متنفذ شیراز، بر سر منبر با سخنانی پر شور مردم را برضد رژی برانگیخت. دولت وی را دستگیر (۸ شوال ۱۳۰۸ق/۱۷ م ۱۸۹۱م) و از راه بوشهر و بصره به عتبات عالیات تبعید کرد. فال‌اسیری در بصره سید جمال‌الدین اسدآبادی را دید و سید جمال از طریق او نامه‌ای برای میرزای شیرازی مرجع تقلید شیعیان در سامرا فرستاد که در آن از واگذاری امتیازهای گوناگون به خارجیان و فروش کشور به دست ناصرالدین شاه سخن رانده، و میرزا را به قیام برضد این وضع فراخوانده بود.[۲۹]

یک روز پس از اخراج سیدفال اسیری، مردم شیراز بازارها را بستند و خواهان بازگشت وی شدند. اما دولت به خواست آنان اعتنا نکرد. با ورود کارکنان انگلیسی شرکت به شیراز، مردم در حرم شاه چراغ و تلگراف خانه تجمع کردند و خواهان اخراج خارجیان شدند؛ اما اجتماع آنان با تیراندازی سربازان و کشته شدن چند نفر پراکنده شد.[۳۰]

قیام تبریزی‌ها

پس از شیراز دامن آشوب به تبریز کشیده شد. مخالفت با رژی در تبریز آهنگی جدی و تند داشت. حاج میرزا جواد آقا، مجتهد با نفوذ تبریز، بر سر منبر به مخالفت با امتیاز رژی سخن گفت و مسلمانان را از همکاری با کارگزاران شرکت برحذر داشت.[۳۱]

در اوایل محرم ۱۳۰۹ اعلامیه‌ای تهدید آمیز در شهر پخش شد که در آن علاوه بر اروپاییان مقیم تبریز، کسانی که با کمپانی معامله می‌کردند و کسانی از علما که با نهضت همراهی نمی‌کردند، تهدید به قتل شده بودند؛ و روز عاشورا روز شورش اعلام شده بود.[۳۲] به دنبال این اعلامیه بسیاری از مردم تبریز مسلح شدند.[۳۳] آقا میرزا جواد مجتهد روز تاسوعا مردم را به آرامش دعوت کرد و از آنان خواست عریضه‌ای به شاه بنویسند و لغو رژی را از او بخواهند.[۳۴] او خود نیز پس از مشورت با امیر نظام، پیشکار آذربایجان در تلگرامی به ناصرالدین شاه خاطرنشان کرد که تمام مردم آذربایجان با رژی مخالف‌اند و در صورت اصرار بر اجرای قرارداد، او نمی‌تواند جلوی مردم را بگیرد.[۳۵]

به گزارش نمایند سیاسی انگلستان در تبریز، آنچه آتش مخالفت را در تبریز دامن می‌زد، نامه‌هایی بود که از طرف علمای تهران و دیگر جاها به تبریز رسیده بود و در آنها گفته شده بود که «برای محو رژی هم امیدها به مردم آذربایجان بسته شده است».[۳۶]

در اواخر محرم ۱۳۰۹ جنبش تبریز گسترش یافت.[۳۷] شاه آقاعلی آشتیانی ملقب به امین حضور را برای توضیح منافع و محاسن امتیاز تنباکو و راضی کردن حاج میرزا جواد و دیگر علما و ساکت کردن مردم، به تبریز فرستاد، که نتیجه‌ای در برنداشت.[۳۸]

زمزم لغو امتیاز

اینک شاه آشکارا به فکر لغو امتیاز افتاده بود؛ اما فشار انگلستان و اصرار امین السلطان مانع این کار بود.[۳۹] تبریز تنها هنگامی موقتاً آرام گرفت که اعلام شد قرارداد انحصار تنباکو فعلاً در آذربایجان به اجرا درنمی‌آید.[۴۰]

میرزای شیرازی

دخالت میرزای شیرازی

در این میان حضور میرزای شیرازی، مرجع تقلید شیعیان در ماجرا آن را وارد مرحله‌ای دیگر کرد. میرزا در سامرا مقیم بود و در میان علما و مجتهدان مقیم عتبات عالیات مقامی ممتاز داشت.[۴۱] ظاهراً میرزای شیرازی پیش از صدور حکم تحریم، از طریق علمای بلاد از میزان نارضایی عمومی از قرارداد رژی اطلاع یافته بود.[۴۲] او در ۲۷ ذیحج ۱۳۰۸ توسط نایب السلطنه کامران میرزا تلگرافی برای ناصرالدین شاه ارسال کرد و در آن ضمن اعتراض به تبعید سیدفال اسیری و درخواست بازگرداندن محترمان او، صریحاً از اعطای امتیاز بانک و توتون و تنباکو و راه آهن و نظایر آن به بیگانگان و مداخل آنها در امور کشور انتقاد کرد و از شاه خواست «این مفاسد را به احسن وجه تدارک» نماید.[۴۳]

پس از این تلگراف به دستور ناصرالدین شاه میرزا محمود مشیر الوزاره، کارپرداز ایران در بغداد، با میرزای شیرازی دیدار کرد و لغو قرارداد را به کلی غیرممکن خواند[۴۴]، اما او قانع نشد و برخواسته‌های خود پافشاری کرد.[۴۵]

وضعیت اصفهان

تقریباً هم زمان با مداخل میرزا در ماجرا، شهر اصفهان نیز به یکی از کانون‌های مهم نهضت تبدیل شد (صفر ۱۳۰۹/سپتامبر ۱۸۹۱).[۴۶]

اولین اقدام‌ها در اصفهان با سخنرانی‌های روحانیان به رهبری شیخ محمدتقی معروف به آقا نجفی، مجتهد متنفذ و مشهور، و عریضه نگاری‌های بازرگانان به ظل السلطان، پسر شاه و حاکم مقتدر اصفهان، آغاز شد.[۴۷] ظل السلطان به عریض بازرگانان جواب‌های تند و تهدیدآمیزی داد.[۴۸]

شهر‌های دیگر ایران

پس از اصفهان، مشهد نیز به رهبری شیخ محمد تقی بجنوردی و حاج میرزا حبیب مجتهد شهیدی به نهضت ضد رژی پیوست. در اوایل اکتبر مردم در مسجد گوهرشاد تجمع کردند و خواهان لغو قرارداد شدند.

روز بعد بازار و مغازه‌ها تعطیل شد. هرچند صاحب دیوان، والی خراسان، کوشید با وعده و وعید مردم را ساکت کند، ممکن نشد؛ و تنها پس از آنکه مردم را به استفاده از قو قهریه تهدید کرد، شهر مشهد پس از ۵ روز آرام گرفت.[۴۹]

نهضت ضد رژی کم کم به شهرهای دیگر مثل قزوین، کاشان و یزد نیز گسترش یافت و در این شهرها هم شورش‌ها و تظاهراتی در مخالفت با رژی برپا شد.[۵۰]

تحریم تنباکو

زمزم تحریم

فکر تحریم تنباکو نخستین بار در اصفهان از سوی آقا نجفی مطرح شد[۵۱] و در همانجا نیز پیش از تحریم سراسری به اجرا درآمد. با سرآمدن مهلت ۶ ماهه‌ای که ادار رژی مقرر کرده بود، اصفهان بار دیگر دستخوش آشوب عمومی و اعتراض بازرگانان شد. پس از آنکه شکایات و اعتراضات تجار و مردم به جایی نرسید، آقا نجفی و برادرش شیخ محمدعلی و ملاباقر فشارکی در سخنرانی‌ها و مجالس درس خود، خرید و فروش تنباکو و استعمال دخانیات را حرام اعلام کردند.[۵۲] هرچند این حکم در خارج از اصفهان نفوذ نیافت، اما در اصفهان همگان، حتی دیگر علمای شهر، از آن پیروی کردند.[۵۳] گفته‌اند یک تاجر اصفهانی تمام موجودی تنباکوی خود را آتش زد تا به دست مأموران کمپانی نیفتد.[۵۴]

اولین واکنش به تحریم

ظل السلطان علمای