مهسا فایل |
سایت دانلود فایل پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint
در حال بارگذاری
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :
سید نعمتاللّه جزایری
سید نعمتاللّه جزایری (۱۰۵۰-۱۱۱۲ ه ق)، فقیه، محدّث و ادیب امامی قرن یازدهم و دوازدهم و سر سلسله خاندان سادات جزایری که نسبشان به امام موسی کاظم (علیهالسلام) میرسد.
او از شاگردان علامه مجلسی، ملا محسن فیض کاشانی، شیخ حر عاملی، محقق سبزواری و دیگر بزرگان عصر خویش بود. میانهروی در استنباط احکام، جواز تقلید ابتدایی از میت و دیدگاههایی درباره طاعون و تالیف کتابی مستقل در اینباره از آراء این عالم است. کتابها، رسالهها و حواشی به جامانده از سید نعمتاللّه جزایری فراوان است، چنانکه وی را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کردهاند. کتاب الانوار النعمانیه، زهر الربیع از آثار مشهور اوست.
فهرست مندرجات
۱ – معرفی اجمالی
۲ – تاریخ ولادت
۳ – تحصیلات
۴ – تدریس علوم دینی
۵ – سفر به عتبات عالیات
۶ – سفر به جزایر
۷ – اقامت در حویزه
۸ – اقامت در شوشتر
۸.۱ – منصبها
۸.۲ – فعالیتها
۹ – وفات و مدفن
۱۰ – اساتید
۱۰.۱ – در جزایر
۱۰.۲ – در شیراز
۱۰.۳ – در اصفهان
۱۰.۴ – سایر اساتید
۱۱ – شاگردان
۱۱.۱ – دریافتکنندگان اجازه روایت
۱۲ – آراء و دیدگاهها
۱۲.۱ – میانهروی در استنباط
۱۲.۱.۱ – ادله بر میانهروی
۱۲.۱.۱.۱ – سخنان جزایری
۱۲.۱.۱.۲ – نظریه در شبهه تحریمیه
۱۲.۲ – آراء موافق با اخباریان
۱۲.۳ – دیدگاه اخباریبودن سید
۱۲.۴ – تقلید از مجتهد میت
۱۲.۴.۱ – دیدگاه جزایری
۱۲.۴.۲ – دیدگاه شهید ثانی
۱۲.۵ – فتوا و حدیث
۱۲.۵.۱ – دیدگاه شهید ثانی
۱۲.۵.۲ – دیدگاه سید جزایری
۱۲.۵.۳ – نقد دیدگاه شهید ثانی
۱۲.۶ – آراء درباره طاعون
۱۲.۶.۱ – تالیف کتاب مسکن الشجون
۱۲.۶.۲ – دلایل بروز طاعون
۱۲.۶.۲.۱ – ارتکاب و شیوع فحشا
۱۲.۶.۲.۲ – ترک امر به معروف و نهی از منکر
۱۲.۶.۲.۳ – نظر حکما درباره طاعون
۱۲.۶.۲.۴ – وجوب فرار از طاعون
۱۲.۶.۲.۵ – آثار اخروی طاعون
۱۲.۶.۲.۶ – وظیفه عالمان در بروز طاعون
۱۲.۶.۳ – گفتمانها درباره وبا
۱۲.۶.۴ – دیدگاه جزایری درباره وبا
۱۳ – تألیفات
۱۳.۱ – شرحها و حاشیهنویسیها
۱۳.۲ – الانوار النعمانیه
۱۳.۲.۱ – موضوع
۱۳.۲.۲ – ابواب
۱۳.۲.۳ – مؤخره کتاب
۱۳.۲.۴ – ترجمه مؤخره کتاب
۱۳.۲.۵ – چاپها
۱۳.۲.۶ – ترجمه کتاب
۱۳.۳ – انیس الوحید
۱۳.۳.۱ – نامهای دیگر
۱۳.۳.۲ – یکسانبودن با نور البراهین
۱۳.۳.۳ – نسخ نور البراهین
۱۳.۴ – جواهر الغوالی
۱۳.۵ – حاشیه شرح جامی
۱۳.۵.۱ – ناتمامبودن حاشیه
۱۳.۵.۲ – ویژگیها
۱۳.۵.۳ – شرحها
۱۳.۶ – حواشی املالامل
۱۳.۷ – حواشی نهج البلاغه
۱۳.۸ – ریاض الابرار
۱۳.۹ – زهر الربیع
۱۳.۹.۱ – محتوا
۱۳.۹.۲ – ترجمه
۱۳.۱۰ – شرح صحیفه سجادیه
۱۳.۱۱ – غایه المرام
۱۳.۱۱.۱ – موضوع
۱۳.۱۱.۲ – اهمیت کتاب
۱۳.۱۱.۳ – عناوین مهم
۱۳.۱۱.۴ – جایگاه
۱۳.۱۱.۵ – محل تألیف
۱۳.۱۲ – کشف الاسرار
۱۳.۱۳ – مقامات النجاه
۱۳.۱۴ – النور المبین
۱۳.۱۵ – هدیه المؤمنین و تحفه الراغبین
۱۳.۱۶ – اجازات متعدد
۱۴ – فهرست منابع
۱۵ – پانویس
۱۶ – منبع
۱ – معرفی اجمالی
سید نعمتاللّه جزایری سرسلسله خاندان مشهور علمی و دینی سادات جزایری بود که سه قرن در منطقه خوزستان، بهویژه شوشتر، خدمات ارزندهای کردند.
[۱] اعتمادالسلطنه، ج۱، ص۷۰۳-۷۰۵.
[۲] جزایری، محمد، شجره مبارکه یا برگی از تاریخ خوزستان: در بیان انساب و احوال سادات نوریه (خاندان جزائری) و بزرگان خوزستان، ج۱، ص۲۲، اهواز ۱۳۹۷.
نسب خاندان جزایری به عبداللّه بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (علیهالسلام)، میرسد.
[۳] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۷۵، اهواز: کتابفروشی صافی.
[۴] اعرجی، جعفر بن محمد، مناهل الضرب فی انساب العرب، ج۱، ص۴۹۸- ۴۹۹، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۳۷۷ ش.
بزرگترین فرزندِ پسرِ سید نعمتاللّه، سید نورالدین بود که نسب عموم سادات جزایری به وی میرسد، از اینرو آنان به سادات نوریه نیز مشهورند.
[۵] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۳۵۵، قم ۱۴۱۸.
برخی از فرزندان و اعقاب وی در شوشتر ماندند و برخی در هند، نجف و اماکن دیگر ساکن شدند. عبداللطیف شوشتری در تحفه العالم
[۶] شوشتری، عبداللطیف بن ابیطالب، تحفه العالم، ج۱، ص۹۶-۱۶۲.
و سید محمد جزایری در کتاب شجره مبارکه شرححال مفصّلی از این خاندان آوردهاند.
۲ – تاریخ ولادت
سید نعمتاللّه، به نوشته خودش،
[۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۱، ص۲۰۹.
در ۱۰۵۰ ق در روستای صَباغیه از جزایر بصره، محلی میان دجله و فرات، بهدنیا آمد.
[۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۱، ص۱۵، مقدمه موسوی جزائری، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
۳ – تحصیلات
سید نعمتاللّه در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فرا گرفت.
[۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۰۹.
سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به حُوَیزه رفت.
[۱۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۰۹.
وی
[۱۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۰۹.
روزهای سخت این دوره از زندگی تحصیلی خود را با نثری زیبا و خواندنی وصف کرده است. سپس به همراه برادرش سید نجمالدین، و عموزادهاش سید عزیزاللّه، به شیراز که از مراکز علمی آن روزگار بود، عزیمت کرد و در مدرسه منصوریه اقامت گزید.
[۱۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۲.
[۱۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۸، قم ۱۴۱۸.
سید نعمتاللّه نه سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آنجا معیشت چنان بر او تنگ آمد که ناگزیر، به درخواست خانوادهاش، به زادگاهش بازگشت.
[۱۴] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۴.
اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه محمدباقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۰ ق) به تحصیل حدیث و علوم شرعی پرداخت.
[۱۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۵.
۴ – تدریس علوم دینی
میرزا تقی دولتآبادی در مجاورت حمام شیخ بهایی مدرسهای بنا کرد و وظیفه تدریس در آن را بر عهده سید نعمتاللّه گذاشت. سید نعمتاللّه جزایری هشت سال در این مدرسه به تدریس علوم دینی، تألیف و همکاری با مجلسی در تألیف و تدوین بحار الانوار مشغول شد.
[۱۶] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۳، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۱۷] شوشتری، عبداللطیف بن ابیطالب، تحفه العالم، ج۱، ص۱۰۰.
۵ – سفر به عتبات عالیات
پس از تدریس علوم دینی، به ضعف بینایی مبتلا گردید و برای شفا و زیارت، از طریق کرمانشاه عازم عتبات عالیات شد.
[۱۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۵.
در آنجا با چند تن از عالمان و فقیهان ملاقات کرد.
۶ – سفر به جزایر
بعد از زیارت عتبات به زادگاهش، جزایر، بازگشت و سه ماه در آنجا اقامت کرد. سید نعمتاللّه در همین زمان نوشتن اثر عظیم خود، شرح تهذیب الاحکام (مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام)، را آغاز کرد.
[۱۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۸.
۷ – اقامت در حویزه
در ۱۰۷۹ ق، حسین پاشا، حاکم بصره، بر سلطان محمد عثمانلو، وزیر بغداد، شورش کرد. سلطان محمد لشکری را برای جنگ با وی روانه بصره ساخت. حاکم بصره به جزایر رفت و در آنجا به دفاع از خود پرداخت، اما پس از چهار ماه مقاومت و محاصره جزایر، سرانجام لشکریان بغداد او را شکست دادند و او به سوی هندوستان گریخت. مردم جزایر، که از یاران پاشا بودند، از بیم جان به حویزه و شهرهای مجاور گریختند؛ سید نعمتاللّه نیز یکی از آنان بود.
سید علی بن مولیخلف موسوی فلاحی (متوفی ۱۰۸۸ ق)، از سادات مشعشعیان، مقدم وی را بسیار گرامی داشت.
[۲۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۲۱۹.
[۲۱] شوشتری، عبداللطیف بن ابیطالب، تحفه العالم، ج۱، ص۱۰۰-۱۰۱.
سید علی آثار علمی فراوانی داشته، تا آنجا که افندی
[۲۲] افندی اصفهانی، عبداللّه بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۸۰، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
مدعی است بسیاری از مطالب علمی کتابهای سید نعمتاللّه از آثار سید علی گرفته شده است. سید علی به سید نعمتاللّه ارادتی تام داشت و تا زمان مرگش ارتباط با او را حفظ کرد.
[۲۳] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۳۷، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
۸ – اقامت در شوشتر
جزایری، پس از چند ماه اقامت در حویزه، عازم اصفهان شد اما در میانه راه به شوشتر رفت و به درخواست اهالی، در آنجا اقامت کرد.
۸.۱ – منصبها
حاکم وقت شوشتر، فتحعلیخان، که از گماشتگان دولت صفوی (حک: ح ۹۰۶- ۱۱۳۵) بود، در تکریم سید نعمتاللّه نهایت تلاش را بهکار بست و در کنار مسجد جامع برای وی خانهای تدارک دید و تمام مناصب شرعی شوشتر و بلاد مجاور، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و امامت جمعه و امر به معروف و نهی از منکر، را به او واگذار کرد.
[۲۴] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۷۳-۷۴، اهواز: کتابفروشی صافی.
[۲۵] شوشتری، عبداللطیف بن ابیطالب، تحفه العالم، ج۱، ص۱۰۱.
۸.۲ – فعالیتها
سید نعمتاللّه با عالمان و نیز حاکمان مناسبات خوبی داشت تا آنجا که وی را، به سبب کثرت مجالست با سلاطین، نکوهش کردهاند.
[۲۶] بحرانی، یوسف بن احمد، لؤلؤه البحرین، ج۱، ص۱۱۱، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
سید نعمتاللّه در شوشتر به نشر علوم و معارف دینی پرداخت و مجلس درس پر رونقی برپا کرد.
[۲۷] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۱۵۷، اهواز: کتابفروشی صافی.
۹ – وفات و مدفن
سید نعمتاللّه جزایری در ۱۱۱۱ ق برای زیارت به مشهد رفت و در راه بازگشت به شوشتر، در خرّمآباد بیمار شد و در پلدختر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. آرامگاه او در آنجا معروف است.
وفات وی را در ۲۳ شوال ۱۱۱۲ ق ذکر کردهاند.
[۲۸] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۷۶، اهواز: کتابفروشی صافی.
[۲۹] شوشتری، عبداللطیف بن ابیطالب، تحفه العالم، ج۱، ص۱۰۵.
[۳۰] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۸، ص۱۵۹.
۱۰ – اساتید
جزایری در جزایر بصره، حویزه، شیراز و اصفهان نزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت.
[۳۱] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۸، ص۱۵۱.
۱۰.۱ – در جزایر
سید نعمتاللّه در جزایر نزد این اشخاصعلوم دینی را فراگرفت:
یوسف بن محمد بناء جزایری (متوفی پیش از ۱۰۷۰ ق)، عالم و قاضی.
[۳۲] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۳۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۳۲، قم ۱۴۱۸.
محمد بن سلمان/ سلیمان جزایری (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، فقیه و ادیب.
[۳۴] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۳۵] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۱۱-۲۱۲، قم ۱۴۱۸.
[۳۶] جابری، علیحسین، الفکر السلفی عند الشیعه الاثنی عشریه، بیروت ۱۹۷۷، چاپ افست قم ۱۳۶۷ ش.
[۳۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۱، ص۵.
[۳۸] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
۱۰.۲ – در شیراز
استادان و مشایخ سید نعمتاللّه در شیراز، به گفته خودش، بیست تن بودند
[۳۹] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۳۹، قم ۱۴۱۸.
که از آن جملهاند:
میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰).
[۴۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهر الربیع، جزء۱، ص۲۸۵، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
[۴۱] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۲، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
جعفر بن کمالالدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱ ق).
[۴۲] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۸۰ ۸۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۴۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۷۱، قم ۱۴۱۸.
صالح بن عبدالکریم کَرزکّانی بحرانی (متوفی ۱۰۹۸ ق).
[۴۴] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۲، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
عبدعلی بن جمعه عروسی حویزی، مؤلف تفسیر نورالثقلین (متوفی بین سالهای ۱۰۸۹ و ۱۰۹۷ ق).
[۴۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهر الربیع، جزء۱، ص۲۴۸، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
[۴۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۹، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
سه تن اخیر در زمره مشایخ حدیث وی نیز به شمار میآیند، چنانکه او خود در اجازه روایت به شیخ حسین بن محییالدین جامعی عاملی، به آنان اشاره کرده است.
[۴۷] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۶۴، قم ۱۴۱۸.
۱۰.۳ – در اصفهان
سید نعمتاللّه در اصفهان نزد این استادان به تحصیل علوم دینی پرداخت:
محمدباقر مجلسی
[۴۸] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۳، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
که از مشایخ مهم او بود
[۴۹] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۸، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
و سه اجازه به سید نعمتاللّه داد که مبسوطترین آنها در پایان نسخهای از نهجالبلاغه، به خط خود مجلسی نوشته شده است. (برای متن این اجازه رجوع شود به
[۵۰] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۵۷-۱۶۳، قم ۱۴۱۸.
)
محمدباقر بن محمد مؤمن خراسانی (محقق سبزواری؛ متوفی ۱۰۹۰ ق).
[۵۱] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۷۸، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۵۲] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۶۳، قم ۱۴۱۸.
آقا جمال فرزند آقا حسین خوانساری
[۵۳] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۸، ص۱۵۱.
(متوفی ۱۰۹۹ ق).
[۵۴] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۸۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۵۵] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۷۹، قم ۱۴۱۸.
محمد بن مرتضی کاشانی مشهور به ملا محسن فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۱ ق)،
[۵۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهر الربیع، جزء۱، ص۲۸۴، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
[۵۷] بحرانی، یوسف بن احمد، لؤلؤه البحرین، ج۱، ص۱۳۰، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم.
[۵۸] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۱۵، قم ۱۴۱۸.
که سید نعمتاللّه جزایری از ملازمان و شاگردان خاص او بود.
[۵۹] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، التحفه السنیه فی شرح نخبه المحسنیه، ج۱، ص۳۳۹، نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ش ۲۲۶۹.
شیخ حر عاملی (متوفی ۱۱۰۴ ق)
[۶۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۶۱، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۶۱] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳، قم ۱۴۱۸.
که جزایری بخشی از احادیث را نزد وی خوانده و او را به انصاف ستوده است. حرّ عاملی اذعان میکرده که اشکالاتِ گونهای از قیاس، از جمله قیاسِ منصوصالعله و اولویت، را از سید نعمتاللّه آموخته است.
[۶۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۶۱، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
۱۰.۴ – سایر اساتید
در منابع، از کسان دیگری در زمره مشایخ سید نعمتاللّه یاد شده است که صحیح نیست.
[۶۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۷۰، قم ۱۴۱۸.
[۶۴] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۴، قم ۱۴۱۸.
[۶۵] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۱، قم ۱۴۱۸.
از برخی استادان او نیز، به دلیل اشاره نکردن وی به نامهایشان یا ذکر نشدن شرححال آنها در منابع، اطلاع چندانی در دست نیست.
[۶۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۳-۳۰۴، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۶۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۶۸] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۱۹۸، قم ۱۴۱۸.
۱۱ – شاگردان
شاگردان سید نعمتاللّه جزایری پرشمارند. سید عبداللّه جزایری، نوه وی، در تذکره شوشتر
[۶۹] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۱۵۷-۱۶۳، اهواز: کتابفروشی صافی.
و جزایری، محمد در نابغه فقه و حدیث،
[۷۰] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۵۲-۳۲۶، قم ۱۴۱۸.
به ترتیب الفبا، نام آنان را ذکر کردهاند، از جمله آناناند:
ابوالحسن بن محمدزمان بن عنایتاللّه تستری (متوفی ۱۱۴۳ ق).
[۷۱] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۱۵۷، اهواز: کتابفروشی صافی.
[۷۲] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۲۳، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۷۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۳، قم ۱۴۱۸.
ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری.
[۷۴] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۱۵۸- ۱۵۹، اهواز: کتابفروشی صافی.
عبدالحسین بن خواجه کلبعلی گَرگَری شوشتری (متوفی ۱۱۴۱ ق) که نزد سید نعمتاللّه زبده الاصول را خواند و از وی اجازه روایت اخذ کرد.
[۷۵] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۷۱، قم ۱۴۱۸.
[۷۶] جابری، علیحسین، الفکر السلفی عند الشیعه الاثنیعشریه، بیروت ۱۹۷۷، چاپ افست قم ۱۳۶۷ ش.
[۷۷] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۷۴- ۲۷۵، قم ۱۴۱۸.
عنایتاللّه بن محمدزمان تستری (متوفی ۱۱۴۷ ق).
[۷۸] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۵۷، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۷۹] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۹، قم ۱۴۱۸.
مجدالدین بن قاضی شفیعالدین دزفولی (متوفی پیش از ۱۱۶۵ ق).
[۸۰] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۷۲، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
فتحاللّه بن علوان کعبی دَوْرَقی.
[۸۱] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۵۸، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
محمدهادی بن سیدمحمد مرعشی تستری (متوفی ۱۱۳۷ ق).
[۸۲] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۸۹، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
یعقوب بن ابراهیم بختیاری حویزی (متوفی ۱۱۵۰ ق)، که نخست در شیراز و سپس در شوشتر نزد سید نعمتاللّه به تحصیل علم پرداخت.
[۸۳] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۹۲، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
محمد بن علی نجّار شوشتری (متوفی ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱) که از شاگردان بزرگ سید نعمتاللّه بود و از طرف او به امامت جماعت نیز منصوب شد،
[۸۴] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۳۰۱، قم ۱۴۱۸.
در علوم شرعی، بهویژه تجوید و تفسیر، یگانه بود و کتاب مجمع التفاسیر از آثار اوست.
[۸۵] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۷۸، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۸۶] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، تذکره شوشتر، ج۱، ص۱۶۱، اهواز: کتابفروشی صافی.
[۸۷] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۳۰۴، قم ۱۴۱۸.
او یادداشتهای تفسیری سید نعمتاللّه را نیز در کتابی با عنوان عقود المرجان گردآوری کرده است.
[۸۸] آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه:الکواکب المنتشره فیالقرن الثانی بعد العشره، ج۶، ص۷۰۶، چاپ علینقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ ش.
[۸۹] آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱۵، ص۳۰۵، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۱.۱ – دریافتکنندگان اجازه روایت
کسان دیگری نیز از جزایری اجازه روایت حدیث دریافت کردهاند، گرچه از شاگردان او نبودهاند، مانند شریف ابوالحسن بن محمدطاهر اصفهانی غَرَوی (متوفی ۱۱۳۸ ق)
[۹۰] آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱۵، ص۴۸، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۹۱] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۳۸، قم ۱۴۱۸.
و شمسالدین بن صفر جزایری (متوفی ۱۱۴۰).
[۹۲] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۱۴۱، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
[۹۳] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۶۸، قم ۱۴۱۸.
همچنین سید نعمتاللّه به حسین بن محییالدین جامعی عاملی، از هم دورههای خود، اجازه روایت داد و از او نیز اجازهای اخذ کرد
[۹۴] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۵۹، قم ۱۴۱۸.
که اصطلاحاً به آن اجازه مدبّج گفته میشود.
[۹۵] جزایری، عبداللّه بن نورالدین، الاجازه الکبیره، ج۱، ص۴۸-۴۹، چاپ محمد سمامی حائری، قم ۱۴۰۹.
جزایری، محمد
[۹۶] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۲۶۳-۲۶۶، قم ۱۴۱۸.
متن اجازه سید نعمتاللّه را بهطور کامل نقل کرده است.
۱۲ – آراء و دیدگاهها
سید نعمتاللّه جزایری در برخی از موضوعات آراء و دیدگاههای متفاوتی دارد.
۱۲.۱ – میانهروی در استنباط
محققان در این باب اتفاق نظر دارند که مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه اخباری صرف، بلکه او میانهرو بوده و به تعبیر مشهور، طریقه وسطا را برگزیده بوده است.
[۹۷] خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۸، ص۱۵۰.
[۹۸] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۳۳۰- ۳۳۲، قم ۱۴۱۸.
[۹۹] حکیم، محمدتقی، شرح زندگانی فقیه عالی مقام و محدث بزرگوار علامه سید نعمتاللّه جزایری قدسسره، ج۱، ص۹۶، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ۲۷، ش ۳-۴ (پاییز و زمستان ۱۳۶۸).
[۱۰۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۱، ص۳۹-۴۰، مقدمه موسوی جزائری، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
۱۲.۱.۱ – ادله بر میانهروی
دو دلیل بر میانهروی جزایری در استنباط احکام ارائه شده است.
۱۲.۱.۱.۱ – سخنان جزایری
منبع محققان در این داوری، سخنان جزایری در کتابها و رسالههای متعدد او بوده که در آنها به اخذ مسلک و طریقه وسطا تصریح و آن را روش استادش محمدباقر مجلسی ذکر کرده است.
[۱۰۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۴۰، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۰۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۲، ص۱۴۰، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
(برای اطلاع بیشتر درباره مسلک مجلسی رجوع شود به
[۱۰۳] مجلسی، محمدباقر، رساله مجلسی درباره حکما، اصولیین و صوفیه، ج۱، ص۱۲۲، در کیهان اندیشه، ش ۳۳ (آذر و دی ۱۳۶۹).
[۱۰۴] بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج۱، ص۱۴- ۱۵، قم ۱۳۶۳-۱۳۶۷ ش.
[۱۰۵] طارمیراد، حسن، علامه مجلسی، ج۱، ص۲۰۰-۲۰۲، تهران ۱۳۷۵ ش.
)
مراد جزایری از طریقه وسطا، آنگونه که خود در مقدمه کتاب غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام
[۱۰۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۴۰، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
توضیح داده، اعتقاد به حجیت ظواهر قرآن در تشریع است و آنرا طریقی دانسته که نه مانند طریق مجتهدان اصولی است که به قواعد و استنباط و استدلالهای عقلی تکیه زدهاند و نه مانند اخباریهایی چون محمدامین استرآبادی که هرگونه استنباط مبتنی بر قواعد ظنی را انکار کرده و عمل به ظواهر قرآن را از مصادیق آن شمردهاند.
[۱۰۷] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۲۶۹-۲۷۱، چاپ رحمه اللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
[۱۰۸] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۳۳۶-۳۳۸، چاپ رحمه اللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
جزایری
[۱۰۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۱۶، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
پس از نقل سخنان محمدامین استرآبادی در الفوائد المدنیه و تصدیق تمام سخنان وی، تنها بر رأی او مبنی بر عدم حجیت ظواهر کتاب خرده گرفته است.
۱۲.۱.۱.۲ – نظریه در شبهه تحریمیه
یکی از دلایلی که سبب شده تا محققان، جزایری را میانهرو بدانند، نظر وی درباره پارهای از موارد شبهه تحریمیه، مانند نوشیدن قهوه و مصرف دخانیات، است که در حرمت آنها نصّی وارد نشده است.
[۱۱۰] جزایری، محمد، نابغه فقه و حدیث: سید پاورپوینت کامل نعمتاللّه جزائری ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint، ج۱، ص۳۳۲، قم ۱۴۱۸.
[۱۱۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۱، ص۴۱، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
[۱۱۲] حکیم، محمدتقی، شرح زندگانی فقیه عالی مقام و محدث بزرگوار علامه سید نعمتاللّه جزایری قدسسره، ج۱، ص۹۷- ۹۸، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ۲۷، ش ۳-۴ (پاییز و زمستان ۱۳۶۸).
اخباریها در اینگونه موارد، بنا بر احتیاط، قائل به عدم جوازند، اما جزایری از این نظر عدول کرده، قائل به اباحه شده است.
[۱۱۳] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۴۰ به بعد.
[۱۱۴] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهرالربیع، جزء ۱، ص۴۸۴، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء ۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
۱۲.۲ – آراء موافق با اخباریان
سید نعمتاللّه جزایری در بسیاری موارد، مطابق رأی اخباریان نظر داده، از جمله در باب منابع تشریع، فقط کتاب و سنّت را معتبر شمرده و اجماع، استصحاب، عقل و تمام گونههای قیاس، از جمله قیاس منصوصالعله و اولویت، را باطل دانسته است
[۱۱۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۱۱-۱۵، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۱۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۲، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۱۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۷، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۱۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۵۹-۶۱، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۱۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۲، ص۵۱، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۲۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهرالربیع، جزء ۱، ص۴۸۵، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء ۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
[۱۲۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، زهرالربیع، جزء ۱، ص۵۱۴، بیروت: دارالجنان، ۱۴۱۴/۱۹۹۴، جزء ۲، بیروت: مؤسسه البلاغ، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
(برای اطلاع از نظر اخباریها به این منابع رجوع شود.
[۱۲۲] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۱۸۱، چاپ رحمه اللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
[۱۲۳] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۲۴۱-۲۴۲، چاپ رحمه اللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
[۱۲۴] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۲۶۵- ۲۹۹، چاپ رحمه اللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
)
همچنین در صورت تعارض نقل با ادله عقلی، اعم از قواعد عملی یا قواعد نظری (چون «امر به شیء مستلزم نهی از ضد عام است» و «ما مِنْ عامٍّ اِلاّ و قَدْ خُصّ»)، نقل را مقدّم دانسته است.
[۱۲۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۵-۳۶، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
وی بر خلاف علامه مجلسی
[۱۲۶] مجلسی، محمدباقر، نظم اللئالی، ج۱، ص۱۳-۱۴، معروف بسؤال و جواب گردآورنده محمد بن احمد حسینی لاهیجانی، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۱۱.
که تقلید از میت را جایز نمیدانسته، همانند اخباریها قائل به جواز تقلید از میت بوده است.
۱۲.۳ – دیدگاه اخباریبودن سید
به نظر میرسد که بدون ارائه نظریهای انتقادی در باب ماهیت فقه و کارکرد منابع تشریع، نمیتوان صرفاً با تکیه بر پارهای از نقلقولها، مسلک جزایری را در استنباط احکام مشخصکرد. مفهوم طریقه وسطا نیز مبهم است، البته این ابهام حتی در باب مدلول عموم مفاهیم و مسائل مورد نزاع اخباریها و اصولیان وجود دارد و این به دلیل فقدان نظریهای انتقادی و تحلیلی و تاریخی از مفاهیم فقه و فرآیند تکامل آن و روشن نبودن مفهوم سنّت و معنای عقل است که ظاهراً در مقابل آن قرار دارد.
[۱۲۷] کرمی، محمدتقی، ماهیت و وظیفه عقل در فقه شیعه، ج۱، ص۲۶۱- ۲۷۵، نقد و نظر، سال ۷، ش ۳ و ۴ (تابستان و پاییز ۱۳۸۰).
از سوی دیگر، در سخنان جزایری برداشتی از ماهیت احکام شرعی و نحوه استنباط آنها را میتوان استخراجکرد که دستکم تا صورتبندی نهایی آرای فقهی و اصولیاش، وی را باید در زُمره اخباریها دانست، زیرا وی از سویی فقه را نه مجموعهای از قواعد کلی، بلکه انبوهی از روایات جزئی دانسته است که یگانه ملاک معتبر استنباط و مبنای عملاند
[۱۲۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۵-۳۶، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۲۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۲، ص۹۵، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
و از سوی دیگر، برای غنی کردن منابع روایت و محدود کردن دامنه استنباط عقلی، علاوه بر نقد نظریه تقسیم چهارگانه احادیث (صحیح، حسن، موثق و ضعیف)، که مستلزم مناقشه درباره بسیاری از احادیث است،
[۱۳۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲-۴، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
بر وثاقت بسیاری از کتابهای حدیثی، چون عیون اخبار الرضا اثر شیخ صدوق، الاحتجاج طَبْرِسی و الفقه الرضوی، صحه گذاشته است.
[۱۳۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۸، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
[۱۳۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، لوامع الانوار فی شرح عیون الاخبار، ج۱، ص۵، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۲۱۶.
۱۲.۴ – تقلید از مجتهد میت
در آغاز عصر صفوی، با حضور مؤثر فقیهان در اداره جامعه، بحث درباره جایگاه و وظایف مجتهدان و رابطه آنان با مقلدان و نیز نقش مرجعیت دینی، یکی از مسائل اساسی شد. مسئله جواز یا عدم جواز تقلید از مجتهدِ میت از آن جمله بود که دستکم در این دوره، ۳۵ رساله مستقل در این باب نگاشته شد.
[۱۳۳] آقا بزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۳۹۱-۳۹۳، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۳۴] حسینی جلالی، محمدرضا، المؤلفات فی مسأله تقلید المیت، ج۱، ص۵۹-۷۳، در احمدبن محمد مقدس اردبیلی، هفده رساله (عربی و فارسی)، قم ۱۳۷۵ ش.
از جمله این نوشتهها، رساله منبع الحیاه و حجیه قول المجتهد من الاموات سید نعمتاللّه جزایری بود. البته وی در دیگر آثار خود نیز به بررسی این مسئله پرداخته است.
[۱۳۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کنز الطالب و وسیله الراغب، ج۱، ص۸۱- ۸۶، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۲۱۱۸.
[۱۳۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۷۶-۹۳، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
[۱۳۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، الانوار النعمانیه، ج۱، ص۹.
[۱۳۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۸۵ -۸۶، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
۱۲.۴.۱ – دیدگاه جزایری
غالب فقیهان اصولی، بهویژه متأخران، تقلید ابتدایی از میت را جایز نمیدانند.
[۱۳۹] طباطبایی، محمد بن علی، مفاتیح الاصول، ج۱، ص۶۱۸-۶۱۹، چاپ سنگی، تهران، چاپ افست قم:آلالبیت.
[۱۴۰] طباطبائی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی، ج۱، ص۱۱، مسئله ۹.
در مقابل، برخی فقیهان اصولی و عموم اخباریها، از جمله فیض کاشانی
[۱۴۱] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، مفاتیح الشرائع، ج۲، ص۵۲، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۰۱.
و به تبع او سید نعمتاللّه جزایری، تقلید از میت را جایز دانسته، شرط حیات مجتهد را غیر معتبر و بدون دلیل ذکر کردهاند. به نظر میرسد این نزاع مسائل مهمی را در باب ماهیت فقه و بنیادهای شریعت مطرح کرده که امروزه بررسی آنها ارزش علمی و تاریخی دارد و دوره مهمی از فرآیند تکامل دانش فقه و اصول فقه را نشان میدهد.
سید نعمتاللّه جزایری در رساله منبع الحیاه، نخست به نقد آرای مجتهدان اصولی در باب مجاز نبودن تقلید از مجتهد میت، خاصه آرای شهید ثانی در رساله تقلید المیت و رساله مشکاه القول السدید فی الاجتهاد و التقلید از فرزند شهید ثانی، شیخ حسن بن زینالدین صاحب معالم، پرداخته
[۱۴۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۶-۳۳.
و در ادامه از مجتهدان اصولی در باب تقسیم مکلفان به مجتهد و مقلد انتقاد کرده
[۱۴۳] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۳۳-۴۰.
و در پایان، برخی مسائل مورد اختلاف میان مجتهدان و اخباریان، خاصه اختلاف بر سر مبانی و ماهیت فقه و کارکردهای اجتهاد، را بیان نموده است.
[۱۴۴] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۴۰-۸۳.
۱۲.۴.۲ – دیدگاه شهید ثانی
شهید ثانی
[۱۴۵] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۴۳، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
با تصریح به اینکه منابعِ شرع ظنیاند و به تنهایی موجب علم به احکام نمیشوند یا مبنای عمل قرار نمیگیرند، نتیجه میگیرد که اینگونه منابع باید با استنباط فقیهانی همراه شوند که به مقام افتا رسیدهاند. بیدلیل نیست که حکم به حلال یا حرامبودن کاری و صحت یا فساد هر امری باید مبتنی بر طریق و منبعی معتبر باشد
[۱۴۶] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۲۷، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
و مقلد موظف است آن حکم را یا به گونهای مستقیم یا از طریق راویان عادل از مجتهدی معین اخذ کند.
[۱۴۷] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۲۷، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
در همین زمینه، شیخ حسن، صاحب معالم، پس از اشاره به شرط اخیر در نقل فتوا، با استناد به ادله عقلی و نقلی، تقلید را جایز نمیشمارد، جز در مواردی معدود که تقلید از مجتهد زنده از آن جمله است،
[۱۴۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۷۷، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
اما تقلید از میت، به علت وجود نداشتن دلیل قطعی بر صحت آن، جایز نیست.
[۱۴۹] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۷۸، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
۱۲.۵ – فتوا و حدیث
دیدگاههایی بین فتوا و حدیث ارائه شده است.
۱۲.۴.۲ – دیدگاه شهید ثانی
شهید ثانی
[۱۵۰] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۲۹، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
به تفاوت ماهوی فتوا و حدیث و به تبع آن شرایط ویژه هر یک اشاره کرده و افزوده است که اجازه مشایخ در نقل فتوا یا کتابهای پیشینیان در حکم جواز اخذ فتواهای آنان نیست، زیرا اجازه و نظایر آن تنها راهنمای نقل روایتاند نه ملاک یا مبنای عمل. بر همین اساس است که شرایط فتوا در قیاس با روایت احادیث، پیچیدهتر و دقیقتر بهنظر میرسد، بدینمعنا که اگر در نقل حدیث، زن و مرد، حر و عبد و فقیه و عامی بودن شرط صحت روایات به شمار نمیروند، در فتوا چنین نیست و اخذ آن جز از فقیه جامعالشرایط جایز نیست
[۱۵۱] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۳۱، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
و بر فرض اینکه فتوای فقهایی تنها از طریق اجازه و نظایر آن نقل شود، لازمهاش این است که عدالت تمام واسطهها از طریق روشهای معتبر اثبات شود. این جرح و تعدیل در باب راویان احادیث تحقق یافته اما در زمینه مورد بحث، یعنی فتوای فقیهان، توثیق واسطهها تحقق نیافته و روایت از مجتهدان عملاً غیر مقدور است.
[۱۵۲] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۳۰، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
۱۲.۵.۲ – دیدگاه سید جزایری
در مقابل، سید نعمتاللّه جزایری مطابق نظر اخباریها، فقه را مجموعهای از دلایل شرعی و فتوای فقهی را همتراز روایت احادیث دانسته است. در واقع، اولی ترجمان دومی است و همانگونه که روایات پیشینیان معتبر است، نقل فتواهای آنان نیز معتبر است و میتواند مبنای عمل قرار گیرد.
[۱۵۳] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۶-۷، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
[۱۵۴] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۱۱، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
[۱۵۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۳۱، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
[۱۵۶] بروجردی، محمدتقی، نهایه الافکار، ج۴، قسم۲، ص۲۵۸، تقریرات درس آیتاللّه عراقی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
مطابق این برداشت، مجتهد در تعریف صحیح تنها ناقل احکام الاهی است
[۱۵۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۱۷- ۱۸، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
و کتابهای فقهی چیزی جز شرح کتابهای حدیث و بیان نظاممند آنها نیستند. اختلاف میان فقیهان پیشین نیز ریشه در اختلاف خود احادیث یا برداشت آنها دارد و بهطور کلی میان نگارش کتابهای فقهی و گردآوری متون حدیثی فرقی نیست.
[۱۵۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۳۱، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
[۱۵۹] جابری، علیحسین، الفکر السلفی عند الشیعه الاثنی عشریه، ج۱، ص۳۷۱، بیروت ۱۹۷۷، چاپ افست قم ۱۳۶۷ ش.
تنها ملاک عمل در فقه دلیل شرعی است که با مرگ مجتهدان نیز باطل نمیشود.
[۱۶۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۲۲، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
[۱۶۱] استرآبادی، محمدامین بن محمدشریف، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۲۹۹، چاپ رحمهاللّه رحمتی اراکی، قم ۱۴۲۴.
۱۲.۵.۳ – نقد دیدگاه شهید ثانی
بر این اساس، جزایری
[۱۶۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۱۸، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
پس از اشاره به برداشت شهید ثانی از مفهوم اجتهاد و تقلید،
[۱۶۳] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۱، ص۳۹-۴۰، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
به نقد آن پرداخته است. به نظر وی،
[۱۶۴] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۸۰، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
دو مفهوم مذکور اصطلاحاتی حادث هستند و در دوران امامان و حتی دورههای بعد ناشناخته بودند. کاربرد آنها به زمان شیخ طوسی و رواج آنها به زمان علامه حلّی باز میگردد. در زمان امامان (علیهمالسلام) کتابهای محدّثان متداول بود که بهزودی مبنای عمل گشت. اجتهاد به معنای فهم اخبار منقول و ترجیح یکی بر دیگری در مقام تعارض و تمیز صحیح از ضعیف آنها بود که خود گونهای از اجتهاد است.
[۱۶۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۲۸، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
جزایری
[۱۶۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۸۹ -۹۰، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
افزوده است که عمل به جرح و تعدیل پیشینیان، که مجتهدان اصولی نیز بر مبنای آن عمل میکنند، خود از مصادیق تقلید از فتاوی مجتهدان میت است که اصولیان آن را بهطور ضمنی پذیرفتهاند. وی با تأکید بر جواز تقلید از مجتهد مرده، دلیل عمده قائلان به منع را اجماع دانسته است.
[۱۶۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۸۱، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
[۱۶۸] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، غایه المرام فی شرح تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۸، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش ۷۷۰۳-۷۷۰۴.
با ملاحظه آرای پیشینیان میتوان دریافت، چنانکه دیدیم این مسئله مورد اتفاق عالمان نیست. از سوی دیگر، بسیاری از فقیهان منکر اعتبار اجماعهایی از این دست هستند، چنانکه شهید ثانی در رساله مخالفه الشیخ الطوسی لاجماعات نفسه
[۱۶۹] شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۸۴۷ – ۸۵۷، قم ۱۳۷۹-۱۳۸۰ ش.
مواردی را نقل کرده که شیخ طوسی، با ادعای اجماع بر آنها، در آثار دیگرش به نقض آنها پرداخته است.
[۱۷۰] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، منبع الحیاه، ج۱، ص۲۰-۲۱، چاپ رؤوف جمالالدین، قم ۱۴۰۱.
دوم اینکه، اینگونه اجماعها از طریق خبر واحد نقل شده که دلیلی ظنی است و مفید قطع و یقین نیست. سوم اینکه، استناد به اجماع خود از مصادیق تقلید از میت است.
[۱۷۱] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج۲، ص۸۱ -۸۲، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۸.
۱۲.۶ – آراء درباره طاعون
سید نعمتاللّه جزایری درباره طاعون کتابی تالیف نموده و آراء خود را ارائه کرده است.
۱۲.۶.۱ – تالیف کتاب مسکن الشجون
سید نعمتاللّه جزایری کتابی با عنوان مُسکِّن الشُجُون فی حکم الفرار من الطاعون نوشته که در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در بغداد، جزایر و حویزه پرداخته است. این واقعه در ۱۱۰۲ ق در شام، آسیای صغیر و عراق و بخشهای جنوب شرقی ایران
[۱۷۲] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۶۳، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
رخ داد که عده بسیاری بر اثر آن درگذشتند. وی در این کتاب علل وقوع و راههای پیشگیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ویژه و ادیبانه خود بررسی کرده که شایان تأمل است.
کتاب مسکّن الشجون دارای پنج باب و یک خاتمه است. باب اول در بیان مرگ و نقل پارهای از عجایب آن است. جزایری با تکیه بر آموزههای دینی و استناد به برخی احادیث، درخواست مرگ یا تعجیل آن را جایز ندانسته است.
[۱۷۳] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۲، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
[۱۷۴] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۶، ص۱۲۴-۱۳۹، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
وی سپس به تأویل بعضی احادیث پرداخته است که در آن حضرت آدم، ادریس،
[۱۷۵] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۳، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
ابراهیم
[۱۷۶] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۴، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
و موسی
[۱۷۷] جزایری، نعمتاللّه بن عبداللّه، مسکّن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون، ج۱، ص۵، نسخه خطی کتابخانه آیهاللّه مرعشی نجفی، ش ۳۴۴۲.
(علیهمالسلام) از خداوند مرگ
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
