توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل عبدالعظیم بن عبدالله ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل عبدالعظیم بن عبدالله ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل عبدالعظیم بن عبدالله ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام)

برای مقالات مرتبط، عبدالعظیم حسنی (دائرهالمعارف‌مؤلفان‌اسلامی) را ببینید.

حضرت پاورپوینت کامل عبدالعظیم بن عبدالله ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint حسنی (علیه‌السلام) (۱۷۳-۲۵۲ ق)، معروف به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) است که با چهار واسطه به ایشان می‌رسد. طبق نقل تاریخ‌نویسان حضرت عبدالعظیم عالم، زاهد، عابد و از بزرگان محدثین و مورد اعتماد شیعه در زمان خود به شمار می‌رود. ستایش‌هایی که ائمّه معصومین (علیهم‌السّلام) از وی به عمل آورده‌اند، نشان‌دهنده شخصیّت علمی و مورد اعتمادبودن اوست. محل قبر و حرم ایشان در شهر ری از توابع تهران قرار دارد که مورد توجه شیعیان است. ‌
بر اساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نقل شده، ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) یعنی امام کاظم (علیه‌السلام) تا امام عسکری (علیه‌السلام) را درک کرده و آنچه قطعی و مسلّم است، ایشان محضر امام جواد (علیه‌السلام) و امام هادی (علیه‌السلام) را درک نموده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده‌ است.
مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) برابری فضیلت زیارت مزار ایشان، با فضیلت زیارت سیّدالشهداء (علیه‌السلام) است.

فهرست مندرجات

۱ – نسب‌شناسی
۱.۱ – عبدالله بن علی
۱.۲ – علی بن حسن
۱.۳ – حسن بن زید
۱.۴ – زید فرزند امام حسن
۲ – ویژگی خاندان
۳ – جایگاه و مقام
۴ – درک محضر امامان
۵ – ایمان و فضایل اخلاقی
۶ – عظمت علمی
۷ – تألیفات
۸ – روایات
۹ – مهاجرت به ری
۱۰ – همسر و فرزندان
۱۱ – ویژگی‌های اخلاقی
۱۲ – زیارت
۱۳ – تاریخ وفات
۱۴ – سبب وفات
۱۵ – مدفن
۱۶ – پانویس
۱۷ – منبع

۱ – نسب‌شناسی

تبار حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) با چهار واسطه، به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) و خاندان وحی می‌رسد. احمد بن علی نجاشی (که یکی از ارکان علم رجال است (درباره نسب ایشان) می‌نویسد: هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباس وی نوشته‌ای یافت شد که در آن، نسبش، این‌گونه ذکر شده بود: من ابوالقاسم، پاورپوینت کامل عبدالعظیم بن عبدالله ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم.

[۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۴۸.

[۲] عبیدلی، محمد بن ابی‌جعفر، تهذیب الانساب، ص۱۳۹.

[۳] علوی عمری، علی بن محمد، المجدی، ص۳۵.

[۴] کیلوگیلانی، احمد بن محمد، سراج الانساب، ص۴۷.

[۵] فخر رازی، محمد بن عمر، الشجره المبارکه، ص۶۷.

[۶] ابن عنبه، احمد بن علی، الفصول الفخریه، ۱۰۷.

[۷] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۹۴.

[۸] بخاری، سهل بن عبدالله، سرالسلسله العلویه، ص۲۴.

[۹] حسینی، عبدالرزّاق کمونه، مشاهد العتره الطاهره، ص۹۶

جده مادری او «لبابه» از بنی‌هاشم و دختر عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب است. او در ابتدا همسر حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) بود که از او عبید‌الله به دنیا آمد و پس از شهادت آن حضرت به همسری زید بن امام حسن (علیه‌السلام) در آمد و از آن جناب حسن الامیر به دنیا آمد پس معلوم شد که پدر حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) عبدالله قافه و مادرش دخترزاده اسماعیل بن ابراهیم و یا به گفته منتقله الطالبیه‌ ام ولد بوده است، اما ابونصر بخاری نام مادر حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) را امینه دختر اسماعیل بن ابراهیم می‌داند.

[۱۰] بخاری، سهل بن عبدالله، سرالسلسله العلویه، ص۲۴.

بر اساس نسخه مذکور از رجال النجاشی، در نسب ایشان، میان وی و امام حسن (علیه‌السلام)، پنج نفر واسطه وجود دارد؛ لیکن در نسخه‌های معتبر این کتاب،

[۱۱] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۵۱-۵۲.

میان «زید» (یعنی جد سوم ایشان) و امام حسن (علیه‌السلام)، شخص دیگری واسطه نیست. بنابراین نیاکان حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) به ترتیب، عبارت اند از:

۱.۱ – عبدالله بن علی

پدر حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، «عبدالله» نام داشت و مادرش، «فاطمه» دختر عقبه بن قیس بود.

[۱۲] ابن طباطبا، ابراهیم بن ناصر، منتقله الطالبیه، ص۱۵۷.

[۱۳] علی‌اکبر زمانی‌نژاد و ابوالفضل حافظیان، شناخت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) و شهرری، مجموعه مقالات چاپ شده، ص‌۷۲، مقاله «آشنایی با حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) و مصادر شرح حال او».

[۱۴] ابن طباطبا، ابراهیم بن ناصر، مهاجران آل ابوطالب، ص۲۳۵.

عبدالله، در زمان حیات جدش «حسن بن زید» متولد شد و چون قبل از تولّدش، پدرش «علی» در زندان درگذشت، جدش کفالت او را به‌عهده گرفت.

[۱۵] بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسله العلویه، ص۲۴.

[۱۶] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۹۴.

[۱۷] مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم (علیه‌السّلام)، ج۳، ص۵۰، مقاله «بررسی کلّی روایات حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام)»، محمّدکاظم رحمان ستایش.

از عبدالله، به نقلی، پنج پسر و به نقلی، نُه پسر

[۱۸] مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، ج۳، ص۵۰، مقاله «بررسی کلّی روایات حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام)»، محمّدکاظم رحمان ستایش .

بر جای ماند که یکی از ایشان حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) بوده است.

۱.۲ – علی بن حسن

نام جدّ اوّل حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، «علی» و لقب او «سدید»

[۱۹] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۷۰.

[۲۰] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۹۳.

است. وی همراه پسرعمویش عبدالله محض و گروهی دیگر از سادات حسینی، در دوران خلافت ابوجعفر منصور عباسی بر ضد عباسیان قیام کرد. جمعی از آنان و از جمله وی، دستگیر و به بغداد منتقل شدند. او پس از مدتی در زندان وفات یافت.

[۲۱] بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسله العلویه، ص۲۲.

[۲۲] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۷۰.

[۲۳] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۹۴.

۱.۳ – حسن بن زید

جد دوم حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، «حسن» نام داشت. وی تنها فرزند پسر زید بود که از بزرگان عصر خودش به‌شمار می‌رفته، و در بین بنی‌هاشم، به بخشش، کَرَم، سخاوت و خدمت به محرومان، شهرت داشته است. وی از سوی منصور عبّاسی به ولایت مدینه گمارده شد؛ ولی پس از مدتی، مورد خشم او قرار گرفت و به زندان افتاد

[۲۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج۱۰، ص۱۳۰.

[۲۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج۹، ص۶۰۳.

و در سال ۱۶۸ ق، در هشتاد سالگی از دنیا رفت.

[۲۶] بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسله العلویه، ص۲۱.

[۲۷] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۷۰.

۱.۴ – زید فرزند امام حسن

جد سوم حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، زید فرزند بزرگ امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) است. ایشان متولی اوقاف پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بوده و به جلالت قدر، کرامت طبع، عزت نفس و کثرت نیکوکاری، توصیف گردیده است. شاعران، او را ستوده‌اند و مردم از هر سو برای برخورداری از فضلش به وی روی می‌آورده‌اند.

[۲۸] شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد، ج۲، ص۲۰-۲۱.

وی در یکصد سالگی، چشم از جهان فرو بست.

[۲۹] بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسله العلویه، ص۲۰.

در عمده الطالب، قول ۹۰ و ۹۵ سالگی هم گفته شده است.

[۳۰] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، ص۶۹.

او در محلّی به نام «حاجز» در چند منزلی مدینه دفن گردید.

[۳۱] بخاری، سهل بن عبدالله، سرّ السلسله العلویه، ص۲۰.

۲ – ویژگی خاندان

نگاهی گذرا به زندگی‌نامه نیاکان و خاندان حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نشان می دهد که این خاندان، دارای دو ویژگی برجسته بوده‌اند:
اوّل: مبارزه و پیکار بر ضدّ ستم و سلطه استکباریِ حاکم به جامعه اسلامی، به‌گونه‌ای که پدر حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) در زندان از دنیا رفت و ایشان پدر خود را ندید و جدّ ایشان نیز مدتی در زندان به سر برد.
دوّم: کرامت طبع، عزّت نفس و خدمت به محرومان. ملقّب شدن عبدالعظیم به حضرت «السیّد الکریم» ریشه در این ویژگی خانوادگی این بزرگوار دارد.

۳ – جایگاه و مقام

از مطالعه تاریخ زندگانی حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) این‌ مطلب روشن می‌شود که او نسبت به ائمه (علیهم‌السّلام) زمان خود اخلاص و اعتقاد کاملی داشته و به محضر سه نفر از معصومین (علیهم‌السّلام) رسیده و از آن بزرگواران نقل حدیث کرده است. از اخبار منقوله به‌طور وضوح استفاده می‌گردد که وی مورد علاقه و محل اعتماد و اطمینان حضرات ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) بوده است. فرمایشات حضرت امام رضا (علیه‌السلام) در پیامی‌ که توسط ایشان برای شیعیان فرستاده‌اند، خود شاهدی روشن برای اثبات این موضوع و حدیث «عرض دین» او خدمت امام‌ هادی (علیه‌السلام) و تصدیق آن حضرت اعتقادات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) را، دلیلی بزرگ بر ایمان و قداست و عقیده ثابت او به ائمه هدی (علیهم‌السّلام) و مذهب جعفری می‌باشد.
حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) در زمان خود، دارای موقعیتی عظیم بود. وی با بزرگان شیعه و روات درجه اول ارتباط کامل داشته و با عده کثیری از اصحاب حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا (علیهم‌السّلام) معاصر و هم‌نشین بود… هشام بن حکم، ابن‌ ابی‌عمیر، علی بن جعفر (علیهم‌السّلام) ، حسن بن محبوب، که از مشایخ او هستند، دلیل بارزی است که وی دارای مقام رفیع و ارجمندی بوده، و با این‌گونه اشخاص که از خواص اصحاب حضرت امام صادق و امام موسی بن جعفر (علیهم‌السّلام) بودند، مجالست داشته است. علمای رجال و فقهای بزرگ، حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) را در کتب خود آورده و او را توصیف و تمجید کرده‌اند و همگان او را به‌ خلوص‌ عقیده و صفای باطن و اعتقاد صحیح و راسخ ستوده و معرفی می‌نمایند.

[۳۲] قمی، عباس، منتهی الآمال، ج۱، ص۴۶۱.

[۳۳] عطاردی، عزیزالله، زندگانی چهارده معصوم، ص۱۰۴۳.

[۳۴] عطاردی، عزیزالله، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۲۴.

[۳۵] شریف‌ رازی، محمد، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۳.

[۳۶] شریف‌ رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، ص۱۵.

[۳۷] عالمی‌ دامغانی، محمدعلی، شاگردان مکتب ائمه ۳، ص۴.

۴ – درک محضر امامان

بر اساس آنچه در تاریخ تولد و وفات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) گذشت، ایشان دوران حیات پنج امام از امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) (یعنی امام کاظم (علیه‌السلام) تا امام عسکری (علیه‌السلام) را درک کرده است؛ اما این بِدان معنا نیست که به محضر همه آنها هم رسیده و یا از آنها سخنی نقل کرده است.
آنچه قطعی و مسلّم است، این است که ایشان محضر امام جواد (علیه‌السلام) و امام هادی (علیه‌السلام) را درک نموده و از آنها احادیث فراوانی نقل کرده. همچنین اگر به روایت کتاب الاختصاص منسوب به شیخ مفید اعتماد کنیم، حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) محضر امام رضا (علیه‌السلام) را نیز درک کرده و از ایشان روایت نموده است لیکن نمی‌توان به این روایت اعتماد کرد

[۳۸] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج‌۱۱، ص۵۳.

و بر فرض پذیرش آن، احتمال دارد مقصود از «ابی الحسن»، امام هادی (علیه‌السّلام) باشد و کلمه «الرضا» توسط راوی یا مستنسخ، افزوده شده باشد.
گفتنی است که طبق برخی از نسخه‌های رجال الطوسی، حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) از اصحاب امام عسکری شمرده

[۳۹] طوسی، محمد بن حسن، رجال، ص۴۰۱، ش‌۵۸۷۵.

و در کتاب شرعه التسعیه میرداماد نیز آمده که ایشان محضر امام عسکری (علیه‌السلام) را نیز درک کرده است؛

[۴۰] میرداماد، محمدباقر بن محمد، شرعه التسمیه، ص۴۵.

لیکن روایتی از آن امام، از طریق ایشان به ما نرسیده است.

۵ – ایمان و فضایل اخلاقی

ایمان، مقام علمی‌ و فضایل اخلاقی عبدالعظیم (علیه‌السّلام) از زبان ائمه معصومین (علیه‌السّلام) این‌طور بیان شده:
شیخ صدوق (رحمه‌الله) در کتاب کمال الدین

[۴۱] صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ص۳۷۹.

[۴۲] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۶۹، ص۱-۲.

در ضمن حدیث «عرض دین» آورده است: وقتی که حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) خدمت امام‌ هادی (علیه‌السلام) مشرف شد و عقاید خود را اظهار نمود، امام فرمود: تو از دوستان حقیقی ما هستی.
ابونصر بخاری در بیان حالات فرزندان امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) از ابوعلی محمد بن همام (ابوعلی محمد بن ابی‌بکر همام بن سهیل کاتب اسکافی از بزرگان علما و محدثین جلیل‌القدر بوده. شیخ طوسی در رجال خود این راوی را از ثقات روات و مشایخ عظیم‌الشان شمرده است. نجاشی نیز او را توثیق کرده و از وی به‌ عظمت یاد می‌کند. علامه در قسم اول خلاصه از این محدث جلیل‌القدر تجلیل زیادی به‌عمل آورده است. محمد بن همام از معاصران شیخ کلینی بوده که در سال ۳۳۲ ه ق وفات نموده است) از حضرت امام حسن عسکری (علیه‌السلام) روایت کرده که در نزد آن جناب از عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) صحبت به‌میان آمد، حضرت فرمود: اگر عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) نبود، می‌گفتم علی بن حسن بن زید بن حسن (علیه‌السلام) فرزندی از خود باقی نگذاشته است.

[۴۳] عطاردی، عزیزالله، عبد العظیم حیاته و مسنده، ص۲۶.

حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) در میان فرزندان ائمه هدی (علیهم‌السّلام)، گذشته از چند تن، از همه افضل و اعلا، بلکه از اجلاء الساداه و ساده الاجلاء بوده و شیخ صدوق

[۴۴] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۲۸.

[۴۵] قمی، عباس، سفینه البحار، ج۶، ص۳۰-۳۵.

(علیه‌الرحمه) او را چنین ستوده است: «کان عبدالعظیم الحسنی عابداً ورعاً مرضیاً؛ حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) شخصی خداپرست، پارسا و پسندیده خدا و رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و مردم بوده است». اسماعیل بن عباد معروف به صاحب بن عباد، که وزیر فخرالدوله دیلمی‌ بود، می‌گوید:
«عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) مردی با ورع، پارسا و پرهیزگار و دین‌دار و خداپرست، معروف به امانت‌داری، و دارای صداقت لهجه، و دانای به امور دین، و گویای توحید، و عدل بسیار بود و در زمان خودش در علم و ادب و فضل و دانش و تقوا بعد از امام زمانش، بر تمام معاصران خویش برتری داشته و اتکایی کامل و نهایت توسل به معصومین (علیهم‌السّلام) را دارا بود. هیچ‌کس را منزلت او نبوده و به تمام معنا تبعیت و تقلید از حضرات ائمه می‌نمود و در اولاد و احفاد حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) کسی به قدر رتبه و مقام او به منصه ظهور نرسیده است».

[۴۶] شریف رازی، محمد، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۲۲.

۶ – عظمت علمی

برای اثبات عظمت علمی حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) کافی است که بدانیم امام معصوم، مردم را برای حل مشکلات دینی و یافتن پرسش‌های اعتقادی و عملی‌شان، به‌ایشان ارجاع داده است.
صاحب بن عَبّاد در رساله‌ای که در شرح‌حال حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نوشته، این رساله در سال ۵۱۶ ق، به‌خط یکی از بنی بابویه نگارش یافته است

[۴۷] نوری، میرزاحسین، خاتمه مستدرک الوسائل، ج۴، ص۴۰۴، ش۱۷۳.

در توصیف علمی ایشان آورده‌اند:
مؤلف کتاب جنه النعیم یا روح و ریحان و دیگران نوشته‌اند: شخصی به نام اباحماد رازی از شیعیان و موالیان شهر ریبا مشکلات آن زمان به سامراء رفت و خدمت امام زمانش حضرت امام علی النقی (علیه‌السلام) رسید و مسائلی را پرسید. پس امام پاسخ او را چنین داد: «اما بعد یا اباحماد اذا اشکل علیک شیء من امر دینک فاسئل عنه من عبدالعظیم الحسنی و اقراه منّی السلام».
‌ای اباحماد! هرگاه مشکلی از امور دینی برایت پیش آمد، جواب مشکل خود را از عبدالعظیم حسنی بخواه و سلام مرا به او برسان».

[۴۸] شریف‌رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، ص۳۷.

[۴۹] شریف رازی، محمد، زندگانی حضرت عبدالعظیم، ص۲۹.

[۵۰] علی‌اکبر زمانی‌نژاد و ابوالفضل حافظیان، شناخت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) و شهر ری، مجموعه رساله‌های خطّی و سنگی، ص۲۳، رساله «رساله فی فضل عبدالعظیم (علیه‌السلام)» صاحب بن عباد.

این تعبیر، به روشنی نشان می دهد که حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) در عصر خود، مجتهد توانمندی بوده که بر اساس اصول و قواعدی که از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در اختیار داشته، می‌توانسته دیدگاه‌های اسلام ناب را در زمینه‌های مختلف اعتقادی و عملی، استخراج کند و به پرسش‌های مردم پاسخ گوید.
بنابراین، ایشان تنها یک محدّث و راوی احادیث اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نبوده است؛ بلکه از علمای بزرگ خاندان رسالت بوده که پس از معصومان، توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشته و توانمندی علمی‌اش مورد تأیید و تصدیق امام هادی (علیه‌السلام) قرار گرفته است.

۷ – تألیفات

مرحوم نجاشی در کتاب رجال خود که با موضوع «مؤلّفان شیعه» تألیف شده، از حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) نام برده و کتاب خطب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را به وی نسبت داده است.

[۵۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۴۷، ش۶۵۱.

چه بسا سیّد رضی (رحمه‌الله‌علیه) در تدوین نهج البلاغه از این کتاب استفاده کرده باشد و این کتاب از مصادر اصلی نهج البلاغه باشد ! نجاشی در پایان شرح‌حال حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، سند خودش را به روایات ایشان، از طریق استادش ابن نوح، به حضرت عبدالعظیم می‌رساند.

[۵۲] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۴۷، ش۶۵۱.

شیخ طوسی نیز در کتاب الفهرست خود که موضوع آن، معرفی مؤلّفان و مصنفان شیعه است از حضرت عبدالعظیم نام می‌برد و می‌گوید: «له کتاب». سپس سند خودش را به احمد بن ابی‌عبدالله برقی می‌رساند که او از حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نقل حدیث می‌کند.

[۵۳] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۱۹۳، ش۵۴۸.

صاحب بن عباد نیز در احوال حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام)، عبارت:«له کتاب یسمیه کتاب یوم و لیله» را آورده است.

[۵۴] علی‌اکبر زمانی‌نژاد و ابوالفضل حافظیان، شناخت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) و شهرری، مجموعه رساله‌های خطّی و سنگی، ص۲۱، (رساله «رساله فی فضل عبدالعظیم (علیه‌السلام)» صاحب بن عبّاد).

۸ – روایات

بخش قابل توجهی از کتاب‌هایی که در شرح‌حال حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) تألیف شده‌اند، به روایاتی اختصاص یافته که در سلسه سند آنها قرار گرفته است، مانند: کتاب جنّات النعیم (نگارش ملّااسماعیل فدایی‌ کزاری (‌م ۱۲۶۳ ق)) شصت روایت؛ روح و ریحان (نگارش ملامحمدباقر کجوری (م ۱۳۱۳ ق) ۵۷ روایت؛ التذکره العظیمیه نگارش محمّدابراهیم کلباسی (م ۱۳۶۲ ق) چهل روایت؛ عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده (نگارش عزیزالله عطاردی (معاصر)) ۷۸ روایت؛ مسند حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) (که در مجموعه آثار کنگره حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) به چاپ رسیده) یکصد و بیست روایت.

[۵۵] عزیزالله عطاردى و علیرضا هزار، مسند حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام)، ص۱۹.

لیکن باید توجه داشت که آنچه بدان اشارت رفت، همه روایات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) نیستند. صاحب بن عباد، ایشان را «کثیر الحدیث و الروایه» توصیف کرده و در رساله کوتاه خود، ایشان را چنین توصیف نموده: ذو ورع و دین، عابد معروف بالامانه و صدق اللهجه، عالم بامور الدین، قائل بالتوحید و العدل، کثیر الحدیث و الروایه.

[۵۶] علی‌اکبر زمانی‌نژاد و ابوالفضل حافظیان، شناخت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) و شهرری، مجموعه رساله‌های خطّی و سنگی، ص‌۲۱، (رساله «رساله فی فضل عبدالعظیم (علیه‌السلام)»، صاحب بن عبّاد).

عبدالعظیم، شخصی پرهیزکار و دیندار بود. اهل عبادت بود و به آثار امانت‌داری و راستگویی شهرت داشت. به امور دینی دانا بود. توحید و عدل را باور داشت و بسیار حدیث و روایت از اهل‌بیت (علیه‌السلام) نقل می‌کرد.
همانگونه که پیش از این اشاره شد، کتاب خطب امیرالمؤمنین و کتاب یوم و لیله از جمله مصنفات ایشان است، و بر این اساس باید گفت: بسیاری از روایات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) به دلایل مختلف به ما نرسیده‌اند.

۹ – مهاجرت به ری

جزئیات مسائل مربوط به علل مهاجرت حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) به شهر ری، مشخص نیست؛ لیکن می‌توان گفت که سابقه مبارزاتی خاندان آن بزرگوار از یک‌سو، و شخصیت علمی و جهادی و ارتباط بسیار نزدیک حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) با اهل‌بیت (علیهم‌السلام) از سوی دیگر، موجب شدند که ایشان در سال‌های پایانی زندگی، تحت تعقیب حکومت وقت، قرار گیرد. از این‌رو، برای ادامه فعالیت‌ها و چه‌بسا با اشاره امام هادی (علیه‌السلام)، زندگی مخفی را انتخاب کرد، و با لباس پیک و به صورت مسافری ناشناس، وطن اصلی خود را ترک کرد و شهرهای مختلفی را پشت سر گذاشت تا آن‌که در شهر ری در مکانی به نام «سربان»

[۵۷] حموی، یاقوت بن عبدالله،