توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل روزگار جاهلیت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل روزگار جاهلیت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل روزگار جاهلیت ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

جاهلیت

روزگار عرب پیش از اسلام را زمان جاهلیت می گویند و از آن به مناسبت در برخى ابواب فقه سخن رفته است.

فهرست مندرجات

۱ – توضیح عنوان جاهلیت
۲ – واژه شناسی جاهلیت
۳ – واژه جاهلیت در قرآن
۳.۱ – معنای ظنَّ الجاهِلیَّه
۳.۲ – مراداز تعبیر حُکم الجاهلیّه
۳.۳ – مراد از تبرّج الجاهلیّه
۳.۴ – اختلاف در معنای الجاهلیّه الاولی
۳.۵ – معنای حمیّه الجاهلیّه
۳.۶ – انتقاد قرآن از آداب و رسوم جاهلی
۴ – جاهلیت در احادیث
۵ – دیدگاه پیامبر درباره آگاهی از وقایع دوران جاهلیت
۶ – حکم اعمال اصحاب در دوره جاهلیت
۷ – جاهلیت‌زدایی پیامبر و ائمه
۸ – اقدامات پیامبر در جاهلیت‌ستیزی
۹ – پرهیز دادن حضرت علی از عصبیت جاهلی
۱۰ – برخی مصادیق فرهنگ جاهلی
۱۱ – ارتباط امامت با مفهوم جاهلیت
۱۲ – مفهوم جاهلیت در قرون اخیر
۱۲.۱ – نظریه گولدتسیهر
۱۲.۲ – تشکیک نظریه گولدتسیهر
۱۲.۳ – تکامل نظریه گولدتسیهر
۱۲.۴ – دیدگاه ایزوتسو درباره عرب جاهلی
۱۲.۵ – ویژگی‌های عرب جاهلی از دیدگاه رژیس بلاشر
۱۲.۶ – دیدگاه ویلیام وات و روزنتال درباره جاهلیت
۱۳ – مصادیق جاهلیت پس از اسلام
۱۴ – اندیشه جاهلیت جدید در آثار علما و نویسندگان دینی
۱۴.۱ – سیدابوالاعلی مودودی
۱۴.۲ – ابوالحسن علی حسنی نَدْوی
۱۴.۳ – سیدقطب
۱۴.۴ – محمد قطب
۱۴.۵ – علی شریعتی
۱۵ – فهرست منابع
۱۶ – پانویس
۱۷ – منبع

۱ – توضیح عنوان جاهلیت

عنوان جاهلیّت به مقطعى از تاریخ عرب (حدود دو قرن) پیش از ظهور اسلام و بعثت پیامبر صلّى الله علیه و آله- که بت پرستی و نیز جهل و خرافه گرایى از شاخصه‌هاى بارز آن به شمار مى‌رود- اطلاق مى‌گردد.

۲ – واژه شناسی جاهلیت

واژه الجاهلیّه، مأخوذ از ریشه جه ل، ترکیبی از اسم فاعل «الجاهل» و پسوند «یّه» است که ظاهراً بر اسم معنا یا اسم جمع دلالت می‌کند.

۳ – واژه جاهلیت در قرآن

این واژه چهار بار در سوره های مدنی قرآن، در تعابیر «ظنَّالجاهلیّه»،

[۱] آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۴.

«حُکمَالجاهلیّه»،

[۲] مائده/سوره۵، آیه۵۰.

«تَبَّرُجَالجاهلیّه»

[۳] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.

و «حَمِیَّهَالجاهلیّه»

[۴] فتح/سوره۴۸، آیه۲۶.

به کار رفته و در هر چهار مورد همراه با ملامت و مذمت است. این لحن ملامت آمیز همچنین در پاره ای دیگر از آیات، که مشتقات دیگر جهل، نظیر «تَجْهَلونَ»،

[۵] نمل/سوره۲۷، آیه۵۵.

جاهلونَ

[۶] فرقان/سوره۲۵، آیه۶۳.

و جاهلین،

[۷] بقره/سوره۲، آیه۶۷.

[۸] اعراف/سوره۷، آیه۱۹۹.

در آن‌ها آمده، دیده می‌شود. در مجموع، می توان گفت که قرآن به دوره خاصی از تاریخ عرب در عربستان پیش از اسلام توجه و از ویژگی‌های اخلاقی آن به شدت انتقاد کرده است. در واقع، قرآن این دوره را به سبب بروز ویژگی جاهلیت در اخلاق و رفتار مردم آن، دوره جاهلیت نامیده و بعدها این نام برای این دوره عَلَم شده است.

۳.۱ – معنای ظنَّ الجاهِلیَّه

در آیه ۱۵۴ سوره آل عمران (… یَظُنّونَ بِاللّهِ غَیرَالحقِّ ظنَّ الجاهِلیَّهِ…)، عده ای به علت گمان نادرست در باره خدا مذمت شده اند. طبری

[۹] طبری، ذیل آیه.

این گروه را منافقان می‌داند که در کار خدا و رسولش شک کرده بودند. طَبْرِسی

[۱۰] طبرسی، ذیل آیه.

منظور از «ظنّالجاهلیّه» را این گمان منافقان دانسته که خدا رسول اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و اصحابش را یاری نخواهد کرد. بر این اساس، وی دو معنا برای این تعبیر آورده است: یکی این‌که اعتقاد منافقان درباره خداوند همانندِ اعتقاد دوره جاهلیت است و دیگر این‌که گمان آنان نظیر گمان اهل جاهلیت (یعنی کفار و منکرانِ تحقق وعده های الاهی) است.

[۱۱] احمد بن محمد نحاس، معانی القرآن الکریم، ج۱، ص۴۹۹، چاپ محمدعلی صابونی، مکه ۱۴۰۸۱۴۱۰.

اما به نظر طباطبایی

[۱۲] طباطبائی، ذیل آیه، تفسیر المیزان.

مراد از «ظنّ الجاهِلیَّه» گمان عده ای بود که تصور می‌کردند چون به اسلام گرویده‌اند حتماً باید در جنگ پیروز شوند و بر خدا واجب است بر اساس وعده اش، بدون هیچ قید و شرطی، دین خود و پیروانش را یاری کند. این گمان، نا به حق و جاهلی بود زیرا عرب جاهلی معتقد به ارباب انواع بودند و بر همین اساس معتقد بودند که پیامبر نیز نوعی رب است که مسئله غلبه و غنیمت به او واگذار شده است و بنابراین، وی هرگز مغلوب یا مقتول نخواهد شد.

۳.۲ – مراداز تعبیر حُکم الجاهلیّه

در آیه ۵۰ سوره مائده (اَفَحُکْمَ الجاهِلیَّهِ یَبغونَ…)، منظور از تعبیر «حُکم الجاهلیّه» نوع حکم و داوری اهل جاهلیت است.
برای این آیه دو وجه ذکر شده است. بر اساس وجه اول سبب نزول آیه آن است که بنی قُرَیظه و بنی نَضیر ، پیامبر اکرم را در نزاعی که میان آن‌ها رخ داده بود، حَکَم قرار دادند و آن گاه که پیامبر به عدالت بین آن‌ها حکم کرد، بنی نضیر ناخشنود شدند و حُکم پیامبر را نپذیرفتند، سپس این آیه نازل شد. بر اساس وجه دوم، در واقع آن‌ها می‌خواستند پیامبر، همانند دوره جاهلیت، بین کشتگانِ دو قبیله تفاوت قائل شود. آیه یاد شده ناظر به طعن یهود است که با این‌که خود صاحب کتاب و علم بودند، در پی حکم و داوری از نوع داوری اهل جاهلیت رفتند که بر مبنای هیچ وحی و کتابی نبود و ریشه در جهل و هواپرستی داشت.

[۱۳] زمخشری، ذیل آیه.

[۱۴] محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، ذیل آیه، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.

بر این اساس، آیه شامل هرکسی می‌شود که حکمی غیر از حکم خدا را طلب کند.

[۱۵] زمخشری، ذیل آیه.

[۱۶] ذیل آیه، طبری، جامع.

طباطبائی

[۱۷] ذیل آیه، طباطبائی، تفسیر المیزان.

نیز بر اساس حدیثی از امام صادق علیه‌السلام

[۱۸] کلینی، اصول کافی، ج۷، ص۴۰۷.

[۱۹] محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۱۸، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰.

و همچنین تقابل میان دو نوع استفهام توبیخی و انکاریِ موجود در آیه، نتیجه گرفته است که حکم از دو حال خارج نیست: حکم خدا یا حکم جاهلیت.

۳.۳ – مراد از تبرّج الجاهلیّه

در آیه ۳۳ سوره احزاب (… ولاتَبَرَّجنَ تَبَرُّجَ الجاهِلیَّهِالاُولی “…)، همسران پیامبر ــ و سایر زنان مؤمن ــ از تبرّج به شیوه جاهلیان نهی شده اند. مراد از «تبرّج الجاهلیّه» در این آیه، تکبر آنان در راه رفتن یا آشکار کردن زینتهایشان برای مردان، همانند زنان جاهلی، است.

[۲۰] طبری، ذیل آیه، جامع.

[۲۱] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیرالقرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۲۲] زمخشری، ذیل آیه.

[۲۳] طبرسی، ذیل آیه.

۳.۴ – اختلاف در معنای الجاهلیّه الاولی

در باره مراد از تعبیر «الجاهلیّه الاولی» در این آیه اختلاف نظر هست. برخی آن را دوره ای زمانی در نظر گرفته و در تعیین مصداق آن، فواصل مختلفی ذکر کرده اند، نظیر دوره زمانی بین حضرت آدم و نوح ، بین حضرت نوح و ادریس ، و بین حضرت عیسی علیه‌السلام و رسول اکرم .

[۲۴] طبری، ذیل آیه، جامع.

[۲۵] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیرالقرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۲۶] طبرسی، ذیل آیه.

به نظر طبری

[۲۷] ذیل آیه، طبری، جامع.

منظور از «الجاهلیّه الاولی “»، جاهلیت پیش از اسلام است یعنی از دوره حضرت آدم تا عیسی. وانگهی جاهلیت پیش از اسلام بدان سبب جاهلیت اولی ” نامیده شده که پس از ظهور اسلام نیز نوعی اخلاق جاهلی در جامعه مسلمانان وجود داشت، چنانکه در برخی احادیث و اخبار به این نکته اشاره شده است.

[۲۸] طبری،ذیل آیه، جامع.

زمخشری

[۲۹] زمخشری، ذیل آیه.

احتمال داده که منظور از جاهلیت اولی “، کفر قبل از اسلام است در مقابل «الجاهلیّه الاُخری “» که فسق و فجور بعد از اسلام است، اما در مقابل گفته شده

[۳۰] محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، ذیل آیه، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.

که در اینجا اولی ” در مقابل اُخری ” نیست، بلکه مراد از تعبیر جاهلیت اولی “، جاهلیت کهن است.

۳.۵ – معنای حمیّه الجاهلیّه

در آیه ۲۶ سوره فتح (اِذْجَعَلَ الّذینَ کَفَروا فی قُلوبِهم الحَمِیَّهَ حَمِیَّهَ الجاهِلیَّه…) گفته‌اند که منظور از «حمیّه الجاهلیّه» تعصب عرب جاهلی به خدایانشان بود که موجب می‌شد از پرستش غیر آن‌ها خودداری ورزند؛ یعنی، نوعی گردن فرازی که مانع هر نوع تسلیم و انقیاد می‌گردید. مراد از حمیت جاهلی را تن زدن مردم از اعتراف به رسالت رسول اکرم نیز دانسته اند.

[۳۱] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیرالقرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۳۲] طبرسی، ذیل آیه.

به گفته فخررازی

[۳۳] محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، ذیل آیه، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.

حمیت خود صفتی مذموم است و اضافه شدن آن به جاهلیت بر قبح آن افزوده است.

۳.۶ – انتقاد قرآن از آداب و رسوم جاهلی

علاوه بر این،در قرآن به برخى سنن و رسوم جاهلى اشاره و امّت اسلامى را از آنها بر حذر داشته است، از جمله:
شرک، نیکی نکردن به والدین، کشتن فرزندان از بیم فقر،

[۳۴] انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.

زنا،

[۳۵] اسراء/سوره۱۷، آیه۳۲.

واداشتن کنیزان به زنا،

[۳۶] نور/سوره۲۴، آیه۳۳.

جابه جا کردن ماههای حرام

[۳۷] توبه(سوره۹)،آیه۳۷

[۳۸] منتهی المطلب ، ج۹ ، ص۱۲

،ربا خوارى،

[۳۹] بقره(سوره۲)،آیه۲۷۵

[۴۰] جواهر الکلام،ج۲۳،ص۴۰۳

قمار بازى، شراب خوارى، استقسام به ازلام

[۴۱] مائده(سوره۵)،آیه۹۰

،مقدّس دانستن بعضى حیوانات یا وقف آنها از قبیل بحیره ، وصیله و حام

[۴۲] مائده(سوره۵)،آیه۱۰۳

،ظهار به گونه‌اى که حرمت ابدى درپى داشته باشد،

[۴۳] مجادله(سوره۵۸)،آیه۲

محروم کردن زنان از ارث،

[۴۴] جواهر الکلام،ج۳۹،ص۱۰۲

کشتن فرزندان از بیم فقر،

[۴۵] انعام(سوره۶)،آیه۱۵۱

[۴۶] اسراء(سوره۱۷)،آیه۳۱

زنده به گور کردن دختران

[۴۷] تکویر(سوره۸۱)،آیه۸

و فرزند خوانده را بسان فرزند واقعى دانستن.

[۴۸] احزاب(سوره۳۳)،آیه۴

[۴۹] جواهر الکلام، ج۱۶،ص۹۹

تحقیر زن،

[۵۰] نحل/سوره۱۶، آیه۵۸ ۵۹.

۴ – جاهلیت در احادیث

در روایات به برخى اعمال جاهلى اشاره و از آنها نهی شده است، از جمله:
غذا خوردن نزد صاحبان مصیبت و عزا،

[۵۱] العروه الوثقی،ج۲،ص۱۲۴و۱۲۵

[۵۲] حدائق الناضره،ج۴،ص۱۶۱

بیع حصاه ، بیع ملامسه ، بیع منابذه

[۵۳] مکاسب،ج۴،ص۱۸۲

و نکاح شغار .

[۵۴] حدائق الناضره،ج۲۴،ص۹۹

در احادیث اوصاف و مطالب گوناگونی در باره جاهلیت و مظاهر و مصادیق آن آمده است. نوع کاربرد واژه جاهلیت در این احادیث نشان می‌دهد که این واژه از صدر اسلام، اصطلاحی رایج برای بیان نوع اخلاق و رفتار و آداب دینی پیش از بعثت رسول اکرم بوده است. از برخی خطبه های حضرت علی علیه‌السلام در نهج البلاغه

[۵۵] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، بیروت (۱۳۸۷)، چاپ افست قم.

[۵۶] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، بیروت (۱۳۸۷)، چاپ افست قم.

[۵۷] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، بیروت (۱۳۸۷)، چاپ افست قم.

چنین برمی آید که عرب دوره جاهلیت، علاوه بر ناگوار بودن خوردنی‌ها و آشامیدنی‌هایشان، اعتقادات دینی صحیح و ارتباطات خویشاوندی و اجتماعیِ مناسب، و در مجموع زندگی فردی و اجتماعی بِسامانی نداشتند. نظیر این اوصاف در سخنان جعفر بن ابی طالب ، سرپرست مهاجران مسلمان به حبشه ، در برابر پادشاه حبشه نیز آمده است.

[۵۸] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۵، ص۲۹۱، بیروت: دارصادر.

خطبه معروف حضرت زهرا سلام‌اللّه علیها، در مسجد نبوی ، نیز همین معنا را افاده می‌کند.

[۵۹] ابن ابی طاهر، بلاغات النساء، ج۱، ص۱۳، قم: مکتبه بصیرتی.

۵ – دیدگاه پیامبر درباره آگاهی از وقایع دوران جاهلیت

پاره ای از روایات دلالت بر آن دارد که صحابه پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم به فرهنگ دوره جاهلیت و زندگی خود در آن دوره توجه، و خاطرات آن عهد را یادآوری می‌کردند.

[۶۰] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۵، ص۱۰۵، بیروت: دارصادر.

[۶۱] ابن عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۱۱۳، چاپ علی شیری، بیروت (۱۱) ۱۴۰۸ـ۱۴۱۱/۱۹۸۸ـ۱۹۹۰.

در مواردی پیامبر اکرم به سخن آنان گوش می‌داد و گاه لبخند می‌زد.

[۶۲] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۵، ص۱۰۵، بیروت: دارصادر.

در جایی نیز پیامبر اکرم فرمود آگاهی از وقایع و اشعار دوران جاهلیت، علمی است که نه دانستنش سودمند است نه ندانستنش مضر.

[۶۳] کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۳۲.

۶ – حکم اعمال اصحاب در دوره جاهلیت

از جمله مسائل مهم برای اصحاب، که مکرر در باره آن از پیامبر پرسش می‌کردند، اعمالی بود که در دوره جاهلیت انجام داده بودند و آن حضرت در پاسخ می‌فرمود اگر واجد اسلام و ایمان صحیح شوید، به اعمال دوره جاهلیت خود مؤاخذه نمی‌شوید، در غیر این صورت هم به اعمال دوره جاهلیت و هم به اعمال دوره پس از اسلام مؤاخذه خواهید شد.

[۶۴] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۱، ص۳۷۹، بیروت: دارصادر.

[۶۵] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۱، ص۴۰۹، بیروت: دارصادر.

[۶۶] مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، ج۱، ص۷۷ـ ۷۸، بیروت: دارالفکر.

[۶۷] احمد بن محمد برقی، کتاب المحاسن، ج۱، ص۲۵۰، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم (۱۳۳۱ ش).

گاهی اصحاب از پیامبر در باره نذرها و پیمان‌های بسته شده در دوره جاهلیت سؤال می‌کردند و پیامبر گاه بر وفا به آن پیمان‌ها تأکید می‌ورزید.

[۶۸] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۲، ص۲۰۷، بیروت: دارصادر.

[۶۹] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۲، ص۲۶۰، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

[۷۰] محمد بن اسماعیل بخاری، الادب المفرد، ج۱، ص۱۲۵، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

۷ – جاهلیت‌زدایی پیامبر و ائمه

از مجموع احادیث برمی آید که پیامبر و ائمه علیهم‌السلام از هر فرصتی برای اصلاح افکار و اعمال جاهلی و جاهلیت زدایی استفاده می‌کردند. گاه پایه و اساس آن، یعنی تعصب (حمیّت) جاهلی، را تخطئه می‌نمودند و گاهی مظاهر و مصادیق آن را تبیین و از آن‌ها انتقاد می‌کردند. بر اساس حدیثی، پیامبر اکرم اسلام را موجب خوار شمردن کسانی دانسته که در جاهلیت عزیز بودند و بزرگداشت کسانی که در جاهلیت ذلیل بودند، و تأکید کرده که خدا اسلام را مایه از بین بردن نخوت و تفاخر جاهلی به قبیله و نسب قرار داده است.

[۷۱] کلینی، ج۵، ص۳۴۰، اصول کافی.

[۷۲] کلینی، ج ۸، ص ۲۴۶، کلینی، اصول کافی.

[۷۳] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۲، ص۳۶۱، بیروت: دارصادر.

بنا بر حدیثی دیگر از رسول اکرم، کسی که در دلش به اندازه ذره ای تعصب جاهلی باشد در روز قیامت با اعراب جاهلی محشور خواهد شد.

[۷۴] کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۳۰۸.

[۷۵] ابن بابویه، الامالی، ج۱، ص۷۰۴، قم ۱۴۱۷.

در مواردی نیز ایشان برخی اصحاب خود را به سبب داشتن نوعی رفتارهای جاهلی ملامت کرده است.

[۷۶] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۳، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

[۷۷] مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، ج۵، ص۹۳، بیروت: دارالفکر.

[۷۸] ذیل احزاب: ۳۳، طبری، جامع.

۸ – اقدامات پیامبر در جاهلیت‌ستیزی

پیامبر اکرم در جاهلیت ستیزی چنان جدّی بود که به جای دو روزی که آنان در عصر جاهلی به جشن و پایکوبی می‌پرداختند، دو روز عیدفطر و قربان را جایگزین کرد.

[۷۹] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۳، ص۱۰۳، بیروت: دارصادر.

[۸۰] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۳، ص۲۳۵، بیروت: دارصادر.

[۸۱] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۳، ص۲۵۰، بیروت: دارصادر.

همچنین نام فردی را که در جاهلیت «عزیز» بود، که نوعی نخوت و غرور جاهلی را نشان می‌داد، به عبدالرحمان تغییر داد.

[۸۲] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج۴، ص۱۷۸، بیروت: دارصادر.

[۸۳] ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، ج ۵، ص ۸۴، بیروت: دارصادر.

۹ – پرهیز دادن حضرت علی از عصبیت جاهلی

حضرت علی علیه‌السلام نیز مردم را از در افتادن به دام حمیت و عصبیت جاهلی پرهیز داده و شیطان را مظهر آن معرفی کرده است.

[۸۴] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، ج۱، ص۲۸۸ـ۲۸۹، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، بیروت (۱۳۸۷)، چاپ افست قم.

۱۰ – برخی مصادیق فرهنگ جاهلی

در پاره ای از احادیث، برخی اعمال و رفتارهایی که مسلمانان انجام می‌دادند، مصداق فرهنگ جاهلی شمرده شده است. بر اساس حدیثی از امام سجاد علیه‌السلام عصبیتِ مذمومِ جاهلی به این معناست که شخص، افراد شریر قوم خود را بهتر از افراد نیک قوم دیگر بداند و به آنان در اعمال ظالمانه کمک کند.

[۸۵] کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۳۰۸۳۰۹.

همچنین در احادیث آمده که نوشنده شراب ، نمازش تا چهل روز پذیرفته نیست و اگر در این چهل روز از دنیا برود، به مرگ جاهلی مرده است.

[۸۶] کلینی، اصول کافی، ج۶، ص۴۰۰۴۰۱.

[۸۷] محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۱۰۶۱۰۷، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰.

[۸۸] علی بن ابوبکر هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۵، ص۷۲، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

مُردن بدون وصیت ،

[۸۹] محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ج۲، ص۴۸۲، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم ۱۳۶۸ ش.

مالیدن خون عقیقه به سر نوزاد

[۹۰] ابن بابویه، عیون الاخبارالرضا، ج۱، ص۲۹، چاپ حسین اعلمی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.

و خوردن غذا نزد مصیبت زدگان

[۹۱] ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۸۲، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۱۴.

از مصادیق دیگر جاهلیت، و مذموم است.

۱۱ – ارتباط امامت با مفهوم جاهلیت

از جمله مسائلی که در احادیثِ مرتبط با این موضوع بسیار مورد توجه قرار گرفته، مسئله ارتباط امامت با مفهوم جاهلیت است. در این احادیث عدم معرفت فرد به امامت مساوی با جاهلیت دانسته شده و تأکید گردیده که چنین فردی همانند اهل جاهلیت از دنیا می‌رود زیرا تحت طاعت امام عصر خود و تابع هیچ امر حقی نیست.

[۹۲] احمد بن محمد برقی، کتاب المحاسن، ج۱، ص۱۵۴، چاپ جلال الدین محدث ارموی، قم (۱۳۳۱ ش).

[۹۳] ابن بابویه، عیون الاخبارالرضا، ج۱، ص۶۳، چاپ حسین اعلمی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.

[۹۴] کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۳۷۶.

[۹۵] محمد صالح بن احمد مازندرانی، شرح اصول الکافی، ج۶، ص۳۵۴، مع تعالیق ابوالحسن شعرانی، چاپ علی عاشور، بیروت ۱۴۲۱/ ۲۰۰۰.

این مضمون در دعاها هم آمده است، چنانکه در دعای غیبت حضرت قائم، داعی از خدا می‌خواهد که او را به مرگ جاهلی از دنیا نَبَرد.

[۹۶] ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۵۱۲، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.

در احادیث شیعی همچنین کینه داشتن به حضرت علی علیه‌السلام موجب مرگ جاهلی

[۹۷] ابن بابویه، ج۱، ص۱۴۴، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/ ۱۹۶۶، چاپ افست قم.

[۹۸] ابن بابویه، علل الشرایع، ج۱، ص۱۵۷، نجف ۱۳۸۶/ ۱۹۶۶، چاپ افست قم.

و سیره امام زمان هنگام ظهور، همانند پیامبر در آغاز اسلام، مبارزه با جاهلیت دانسته شده است.

[۹۹] محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۵۴، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران ۱۳۹۰.

۱۲ – مفهوم جاهلیت در قرون اخیر

در قرون اخیر با گسترش تحقیقات خاورشناسان در زمینه اسلام شناسی، خاصه در حوزه عرب شناسی و سیره نبوی و قرآن، مفهوم جاهلیت روشن تر و نمایان تر شد.

۱۲.۱ – نظریه گولدتسیهر

خاورشناس مجاری، ایگناتس گولدتسیهر،، با پژوهش در شعر و فرهنگ جاهلی به این نتیجه رسید که جهل در مقابل حلم (به معنای عقل ) است نه علم . بر این اساس، عصر جاهلیت به معنای دوره نادانی و جهالت نیست بلکه دوران بربریت و سرکشی و شامل خشونت، استبداد ، خودپرستی، یاوه گویی و نظایر آنهاست. گفتنی است که تقابل جهل و حلم ریشه در میراث شعری عرب

[۱۰۰] عبدالملک بن قریب اصمعی، الاصمعیّات، ج۱، ص۹۷، چاپ احمد محمد شاکر و عبدالسلام محمدهارون، (قاهره ۱۳۷۵/۱۹۵۵).

[۱۰۱] محمود شکری آلوسی، بلوغ الارب فی معرفه احوال العرب، ج۱، ص۱۰۳، چاپ محمد بهجه اثری، بیروت (۱۳۱۴).

[۱۰۲] احمد محمد حوفی، الحیاه العربیه من الشعر الجاهلی، ج۱، ص۳۴۸ـ۳۵۰، قاهره (۱۹۷۲).

و احادیث و روایات اسلامی

[۱۰۳] ابن هشام، السیره النبویه، ج۳، ص۹۳ـ۹۴، چاپ طه عبدالرووف سعد، بیروت ۱۴۱۱.

[۱۰۴] کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۱۱۲.

دارد. همچنین در این منابع، جهل در کاربرد ثانوی اش در تقابل با علم نیز به کار رفته است.

۱۲.۲ – تشکیک نظریه گولدتسیهر

با آن‌که نظریه گولدتسیهر مورد تشکیک واقع شد و برخی مترجمان قرآن پس از وی، در ترجمه مشتقات جهل (از جمله جاهلیت) به نظریه او توجه چندانی نکردند حاصل پژوهش گولدتسیهر در کنار تحقیقات جدید در باره فرهنگ عرب پیش از اسلام، دستمایه پژوهش محققان بعدی قرار گرفت.

۱۲.۳ – تکامل نظریه گولدتسیهر

اسلام شناس ژاپنی، توشیهیکو ایزوتسو، در کتاب مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید بر اساس پژوهشی که عمدتاً بر مبنای آیات قرآن و شواهد حدیثی و تاریخی است، نظریه گولدتسیهر را تکامل بخشید و نتیجه گرفت که در کاربرد قرآنی، جهل و به تبع آن جاهلیت، ناظر به دشمنی دشمنانِ پیامبر با عقیده توحید و پرخاشگری به آن است که بر اساس موازین اخلاقی آنان اعتقادی سختگیرانه و طاقت فرسا بود.

۱۲.۴ – دیدگاه ایزوتسو درباره عرب جاهلی

ایزوتسو فصلی از کتاب خود خدا و انسان در قرآن را به تبیین مفهوم جاهلیت در چارچوب ارتباط میان مفاهیم رب و عبد اختصاص داد. به نوشته وی عرب جاهلی، اللّه را خدای مطلق نمی‌شناخت بلکه قائل به ارباب بود و استقرار مفهوم ربوبیت مطلق برای اللّه تغییری اساسی در تصور ارتباط میان خدا و انسان ایجاد کرد، به این معنا که انسان در برابر اللّه فقط باید عبد (فرمانبردار بدون قید و شرط) باشد و مفاهیمی چون