توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تکلیف (فلسفه) ۸۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تکلیف (فلسفه) ۸۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تکلیف (فلسفه) ۸۳ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل تکلیف (فلسفه) ۸۳ اسلاید در PowerPoint

نگاه فلسفی به تکلیف، که نوعی بررسی تحلیلی و تأمل نظری در مبادی تکلیف و غایات آن است، امروزه از مسائل فلسفه فقه و حقوق شمرده می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – تکلیف در فلسفه
۲ – ارتبط مسئله تکلیف با اوامر و نواهی
۲.۱ – تکلیف در اندیشه فارابی
۲.۲ – تکلیف در اندیشه ابوالحسن عامری
۲.۳ – تکلیف در اندیشه ابوعلی مسکویه
۲.۴ – تکلیف در اندیشه ابن سینا
۲.۵ – تکلیف در اندیشه شهاب الدین سهروردی
۲.۶ – بحث تکلیف در حکمت متعالیه
۲.۷ – بحث تکلیف در آرای سیدمحمدحسین طباطبائی
۲.۸ – تکلیف در اندیشه مرتضی مطهری
۳ – پانویس
۴ – منبع

۱ – تکلیف در فلسفه

نگاه فلسفی به تکلیف، که نوعی بررسی تحلیلی و تأمل نظری در مبادی تکلیف و غایات آن است، امروزه از مسائل فلسفه فقه و حقوق شمرده می‌شود و در فلسفه فعل و فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی نیز به آن می‌پردازند، ولی از آن‌جا که در سنّت فلسفی مسلمانان این شاخه‌ها مستقلاً تحقق نیافته است، ناگزیر مباحثی از قبیل پیش فرضهای خداشناسی (مانند مولا بودن خداوند)، جهان شناسی (نظام عمل و جزای عالم)، انسان شناسی (مانند عبد بودن انسان، و فطری بودن تکالیف)، تکلیف و نیز تقسیم بندیهای گوناگون آن و لزوم تکلیف و حکمتها و غایات مترتب بر آن (بر آوردن نیازهای معنوی و دنیوی، پرورش استعدادهای اخلاقی و انسانی) را‌ به‌طور پراکنده و در ضمن مباحث متنوع فلاسفه اسلامی باید جستجو کرد.

این مباحث عموماً در حکمت عملی و در پیوند با مباحث سیاسی و اخلاقی مطرح شده است.

بر خلاف کلام و فقه، در فلسفه اسلامی در باره اصطلاح تکلیف کمتر بحث شده اما شریعت و تشریع، نوامیس، احکام و فقه، در واقع کلید واژه‌هایی هستند که مبحث تکلیف را در خلال آن‌ها می‌توان یافت.

چون فقه در واقع نظامی از تکالیف ووظایف چهارگانه‌ای است که انسان در برابر خالق، خود، انسانهای دیگر و طبیعت دارد، علاوه بر این‌که موضوع فقه فعل مکلَّف می‌باشد، بعضاً فلاسفه در اثبات ضرورت نبوت هم به احکام و تکالیف تمسک کرده‌اند.

در این مقاله مسائل مرتبط با تکلیف از دیدگاه فلاسفه به ترتیب تاریخی و بررسی می‌شود.

۲ – ارتبط مسئله تکلیف با اوامر و نواهی

مسئله تکلیف با اوامر و نواهی واصطلاحاً با گزاره‌های انشایی مرتبط است و طبیعتاً در بخش حکمت نظری فلسفه اسلامی مجال مطرح شدن نیافته است، اما برخی حکمای مسلمان در حکمت عملی و در پیوند با مباحث سیاسی ـ اخلاقی، به طور حاشیه‌ای به مسئله تکلیف و جایگاه نظری و غایت و لزوم آن پرداخته‌اند.

۲.۱ – تکلیف در اندیشه فارابی

فارابی که مؤسس فلسفه اسلامی شناخته می‌شود، گرانقدرترین اندیشمند مسلمان در شاخه حکمت عملی (به تعبیر خودش «علم مدنی») بوده است.

اندیشه تکلیف در حکمت عملیِ وی، صبغه‌ای اجتماعی دارد و با دین مرتبط است.

از دیدگاه او سعادت، سرشتی نظری و عقلی دارد

[۱] محمدبن محمد فارابی، کتاب آراء اهل المدینه الفاضله، ج۱، ص۱۰۵، چاپ البیر نصری نادر، بیروت ۱۹۸۲.

و مراد از آن نایل شدن انسان به مرتبه تجرد و وصول به مرتبه عقل فعال است که خود وابسته به اعمال ارادی انسان می‌باشد.

اعمال نیک ارادی برخاسته از فضائلی است که در زندگی اجتماعی برای نفس انسانی قابل تحصیل است و عامل تعیین کننده در جهت این فضیلت مندی، سنن و نوامیس و قوانینی است که از طریق حاکم و حکومت در شهرها شایع و رایج می‌شود.

[۲] محمدبن محمد فارابی، احصاء العلوم، ج۱، ص۱۰۷، ترجمه حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴.

از نظر فارابی،

[۳] محمدبن محمد فارابی، کتاب السیاسه المدینه الملقب بمبادی الموجودات، ج۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰، چاپ فوزی متری بخار، بیروت ۱۹۹۳.

در مدینه فاضله تنها نبی یا خلیفه او به عنوان حاکم مشروع (رئیس اول)، ریاست دارند چرا که نبی از طریق وحی، حقایق و شریعت و نوامیس سازگار با نظام معقول هستی را دریافت می‌دارد.

خلیفه و جانشین نبی هم در واقع پاسدار و مجری شرایع رئیس اول است

[۴] محمدبن محمد فارابی، کتاب آراء اهل المدینه الفاضله، ج۱، ص۱۲۹، چاپ البیر نصری نادر، بیروت ۱۹۸۲.

و باید دارای ملکه اجتهاد باشد تا بتواند تغییرات لازم و مطابق با موازین مصلحت را، بدون مخدوش کردن اصل شریعت، اعمال کند.

[۵] محمدبن محمد فارابی، کتاب آراء اهل المدینه الفاضله، ج۱، ص۱۲۹، چاپ البیر نصری نادر، بیروت ۱۹۸۲.

بدین ترتیب، روشن است که فقه به عنوان علم تکالیف بندگان، جزئی از علم مدنی است و خود بخشی از فلسفه است.

[۶] رضا داوری، فارابی، ج۱، ص۱۶۳، تهران ۱۳۷۴.

توجه به این نکته نیز ضروری است که فقه در لایه‌های ژرفتر خود مبتنی بر مبانی و حقایقی فلسفی است.

۲.۲ – تکلیف در اندیشه ابوالحسن عامری

ابوالحسن عامری (متوفی ۳۸۱) فیلسوف دیگری است که در حوزه‌های گوناگون حکمت آثاری دارد.

تلقی وی از لزوم تکلیف، در شبکه‌ای به هم پیوسته از اندیشه سعادت و سیاست و سنت و ناموس و نیز نسبت عقل و وحی، قابل فهم است.

وی با پذیرش دو نفس نظری و عملی، از دو نوع سعادت عملی (تعقل) و نظری (عقل) سخن گفته

[۷] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۵، چاپ مجتبی مینوی، تهران ۱۳۳۶ ش.

و سعادت نفس نظری را در گرو کسب کمال اخلاقی و سعادت عملی دانسته که سعادت عملی هم مشروط به خویها و خصلتها و اعمال نیکوست.

[۸] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۶ـ۷، چاپ مجتبی مینوی، تهران ۱۳۳۶ ش.

عامری، با استفاده از تعبیر «اِسعاد»، بر لزوم تلاش صاحبان «سیاست» در جهت ایجاد شوق و گرایش به سوی کمال در جان رعایا و هدایت آن‌ها به سوی سعادت تأکید می‌کند.

سیاست با این مضمون و معنا بر پایه سنّت یا قانون (ناموس) خوب استوار است

[۹] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۱۷۴، چاپ مجتبی مینوی، تهران ۱۳۳۶ ش.

که مصداق آن، به نظر عامری

[۱۰] محمدبن یوسف عامری ، الاعلام بمناقب الاسلام ، ترجمه فارسی همراه با متن عربی ، ترجمه احمد شریعتی و حسین منوچهری ، ص ۱۸۴، تهران ۱۳۶۷ ش .

، اسلام می‌باشد.

اسلام با اشتمال بر چهار بخش اعتقادات، عبادات، معاملات و حدود، امری لازم و ضروری برای سعادت انسان است

[۱۱] محمدبن یوسف عامری ، الاعلام بمناقب الاسلام ، ترجمه فارسی همراه با متن عربی ، ترجمه احمد شریعتی و حسین منوچهری ، ص ۲۰۴، تهران ۱۳۶۷ ش .

و باید فهمی عمیق و فلسفی از آن مبنای نظر و عمل قرار گیرد.

وی در بیان این لزوم، اولاً تکالیف شرعی را به حیطه اموری که به نظر عقل روا و ممکن‌اند و در عین حال عقل در آن خصوص حکمی ندارد، مرتبط می‌کند و بدین ترتیب مواردی را که عقل آن‌ها را واجب و لازم یا ناروا و ممتنع می‌یابد قاعدتاً دارای حکم و تکلیف عقلی می‌شمارد.

ثانیاً نقش مهم دین و اوامر و نواهی آن را نجات دادن انسان از سرگردانی و بلاتکلیفی در امور بیرون از قلمرو داوری مستقیم عقل ارزیابی می‌کند.

بدین قرار از نظر او اطاعت از تکالیف شرعی خود امری عقلانی است و فاقد امر و نهی و تکلیف انگاشتن آفریدگار حکیم و قادر، نادرست است

[۱۲] محمدبن یوسف عامری ، الاعلام بمناقب الاسلام ، ترجمه فارسی همراه با متن عربی ، ترجمه احمد شریعتی و حسین منوچهری ، ص ۲۰۴، ص ۲۰۴ـ۲۰۶، تهران ۱۳۶۷ ش .

۲.۳ – تکلیف در اندیشه ابوعلی مسکویه

ابوعلی مسکویه (متوفی ۴۲۱)، فیلسوف دیگری است که در سیر توجه و اهتمام حکما به سیاست، عمده مباحث خود را به اندیشه اخلاقی منحصر ساخت.

تکلیف در اندیشه او با آرمان یگانگی و همدلی اجتماعی پیوند خورده است.

وی آنجاکه به جنبه‌های اجتماعی و مدنی اخلاق می‌پردازد، محبت را مایه یگانگی و یگانگی را شریف‌ترین غایت اهل مدینه محسوب می‌کند و حتی محبت را بنیاد نظام و سامان موجودات و مایه صلاح همه امور می‌بیند.

وی از این جهت، یکی از آرمانها و وظایف سیاستمداران را تحکیم مناسبات و پیوندهای دوستی در جامعه معرفی می‌کند که این خود مایه وصول به خیرات و خوبیهایی است که افراد به صورت تک تک از نیل به آن قاصرند.

[۱۳] احمدبن محمد مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ج۱، ص۱۲۳ـ۱۲۴، اصفهان: انتشارات مهدوی.

دین و بویژه اسلام، باتوجه به ابعاد و احکام و مناسک اجتماعی و عمومی آن، مانند نماز جماعت و جمعه و حج، از زمینه‌های مهم تأمین و تضمین پیوستگی و یگانگی اجتماعی است.

[۱۴] احمدبن محمد مسکویه، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ج۱، ص۱۲۸ـ۱۲۹، اصفهان: انتشارات مهدوی.

پس از مسکویه، با تشدید سیر نزولی مباحث سیاسی و اجتماعی حکمای مسلمان، اندیشه تکلیف و جایگاه و توجیه نظری و فلسفی آن، بالتبع، بیش از پیش مغفول ماند.

بدین ترتیب در آثار حکمای بعدی، در اغلب موارد، تنها به اشاراتی کوتاه و غیرفیلسوفانه و بریده از مبانی نظری در باب غرض از تکلیف و فایده و لزوم آن بسنده شده است.

۲.۴ – تکلیف در اندیشه ابن سینا

ابن سینا (متوفی ۴۲۸) را در عین بلند مرتبگی در مباحث مابعد طبیعی، می‌توان معرف مرحله‌ای شاخص از این افول و نزول دانست، به طوری که جمیع مباحث مرتبط با حکمت عملی در شفا، مهمترین و مشروحترین کتاب فلسفی او، به یک مقاله از مقالات (فصول) ده ‌ ‌گانه کتاب الهیات شفا منحصر شده است. در همان مقدار اندک هم مباحث عموماً رنگ و بوی کلامی دارد.

او اصل تشریع و تکلیف را واجد چنان اهمیت و ضرورتی می‌داند که حتی لزوم نبوت را بر آن استوار می‌سازد.

وی، باتوجه به اختلاف و ناتوانی انسانها در تشخیص مصادیق ظلم و عدل، نتیجه می‌گیرد که تشریع عادلانه برای اجتماع، از ناحیه شارعی الاهی، ضروری است .

[۱۵] ابن سینا ، الشفاء، الهیات،ج ۱، ص۴۴۲ ، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

البته از نظر او دایره تشریع، علاوه بر احکام، اخلاق و عادات را هم در بر می‌گیرد.

[۱۶] ابن سینا ، الشفاء، الهیات،ج ۱، ص۴۵۴ ، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

این دیدگاه، علاوه بر اعتقاد به ناتوانی عقل انسان در تشخیص مصالح و مصادیق عدل و ظلم، مبتنی بر عالمیت مطلق الاهی به پیدا و نهان است

[۱۷] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۴۱ـ۴۴۳، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

از نظر ابن سینا، اغراض و فواید تکلیف به عبادات و آداب، به طور کلی عبارت است از رفع نسیان و متذکر کردن به مبدأ و معاد، تقویت سنّت و تضمین التزام به آن و همچنین تحصیل پاره‌ای منافع دنیوی از برخی تکالیف مانند جهاد.

[۱۸] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۴۴ـ۴۴۶، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

اما فواید تکالیف برای خواص و نخبگان عمدتاً در وجه اخروی آن است، زیرا تطهیر و تنزیه نفس از هیئات و حالات جسمانی با تحصیل اخلاق و ملکاتی حاصل می‌شود که خود معلول افعالی همراه با کلفت (رنج) و تعب است.

اعمال با چنین ویژگیهایی همچنین زمینه تحلیل رفتن قوای حیوانی و تقویت ملکه تسلط بر آن‌ها را فراهم می‌آورند.

[۱۹] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۴۵ـ۴۴۶، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

البته از برخی عبادات (مانند مناسک اعیاد)، اغراض و اهداف سیاسی هم اراده شده است زیرا در آن‌ها موجبات تعظیم خلیفه از سویی، و تمسک به جماعت و تقویت اسباب شجاعت و رقابت از سوی دیگر وجود دارد.

[۲۰] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۵۲، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

در باب ضمانت اجرایی تکالیف، وی معتقد است که در امور عمومی مرتبط با مصالح مدینه، در کنار وعیدهای اخروی باید عقوبتهای دنیوی را هم اعمال کرد، اما در امور راجع به حوزه فردی و شخصی باید تنها به تأدیب بسنده شود.

[۲۱] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۵۴، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

به رسمیت شناختن اجتهاد، خصوصاً در بخش معاملات، به جهت تفاوت احوال و اقتضائات و بالتبع پذیرش امکان تحول و انعطاف در این جهت، نیز مورد تأکید ابن سیناست .

[۲۲] ابن سینا ، الشفاء، الهیات ، ج ۱، ص ۴۵۴، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی ، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

۲.۵ – تکلیف در اندیشه شهاب الدین سهروردی

بعد از فیلسوفان مشهور مشائی نوبت به شهاب الدین سهروردی، معروف به شیخ اشراق (مقتول در ۵۸۷)، می‌رسد که در کم اعتنایی به مبانی نظری فلسفه سیاسی و حتی مباحث اخلاقی تا آن‌جا پیش می‌رود که در آثارش هیچ بخش جداگانه‌ای را به حکمت عملی اختصاص نمی‌دهد و بر خلاف فارابی، «مدینه» در اندیشه او جایگاه نظری ندارد و بحث از فضائل را آنگونه که با ابعاد اجتماعی آن‌ها در اخلاق و فلسفه سیاست پیش از سهروردی مطرح بود، در آثار او نم