توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تقیه در فقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تقیه در فقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل تقیه در فقه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

تقیه

برای مقالات مرتبط، تقیه (منابع دیگر) را ببینید.

ـــ ابراز عقیده یا انجام دادن کاری بر خلاف‌ نظر و اعتقاد قلبی را تقیّه گویند. در کتابهای مربوط به قواعد فقهی از تقیّه به عنوان یک قاعده نام برده شده و برخی فقها رساله‌ای مستقل تحت عنوان «التقیّه» تألیف کرده‌اند. علاوه بر آن از تقیّه در بابهایی نظیر طهارت، صوم و حج به مناسبت سخن رفته است.

ـــ تقیه به کتمان حق یا ترک عمل به احکام شرعی واقعی به دلیل ترس از مخالفان اطلاق می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – تعریف دیگری از تقیه
۲ – تقیه در لغت
۳ – تقیه در اصطلاح
۴ – اقسام تقیه
۵ – حکم تقیه
۶ – عدم انحصار تقیه به شیعه
۷ – تقیه در منابع اسلامی
۸ – تفاوت تقیه و نفاق
۹ – توجیه تقیه
۹.۱ – فواید تقیه
۱۰ – تقیه در قرآن
۱۱ – تقیه در روایات
۱۲ – مباحث علمی در موضوع تقیه
۱۳ – تقیه در تاریخ
۱۴ – دستور اهل بیت به تقیه
۱۵ – نظر برخی نویسندگان اهل سنت درباره تقیه
۱۶ – مستندات تقیه
۱۶.۱ – آیات برای اثبات تقیه
۱۶.۱.۱ – آیه ۱۰۶ سوره نحل
۱۶.۱.۲ – آیه ۲۸ سوره آل عمران
۱۶.۱.۳ – آیه ۲۸ سوره غافر
۱۶.۱.۴ – سایر آیات در بحث تقیه
۱۶.۱.۵ – استشهاد به آیات برای اثبات تقیه
۱۶.۲ – مشروعیت تقیه در احادیث
۱۶.۲.۱ – احادیث دال بر رخصت تقیه
۱۶.۲.۲ – احادیث در تجویز کذب و توریه
۱۶.۲.۳ – ادله مربوط به اکراه
۱۶.۳ – دلیل عقل برای اثبات تقیه
۱۷ – تقیه در منابع تاریخی
۱۸ – تقیه در اهل سنت
۱۹ – اجماع بر تقیه در شیعه
۲۰ – تقسیمات تقیه
۲۰.۱ – تقسیم شیخ مفید
۲۰.۲ – تقسیم شیخ انصاری
۲۰.۳ – سایر نظرات در تقسیم تقیّه
۲۰.۴ – تقسیم به لحاظ منشأ تقیه
۲۱ – موارد تقیه
۲۱.۱ – موارد وجوب تقیه
۲۱.۱.۱ – شرط وجوب تقیه
۲۱.۲ – موارد جواز تقیه
۲۱.۲.۱ – موارد تقیه مستحب
۲۱.۳ – حرمت تقیه
۲۲ – اظهار کلم کفر و برائت
۲۳ – حکم وضعی تقیه
۲۳.۱ – تقیه در بیان حکم
۲۳.۲ – تقیه در مقام امتثال
۲۳.۳ – تقیه به جهت اختلاف در حکم
۲۳.۴ – تقیه نسبت به سایر آثار وضعی
۲۴ – احکام وضعی عملی در بحث تقیه
۲۴.۱ – نظر محقق کرکی
۲۴.۲ – نظر امام خمینی
۲۵ – تقیه به جهت اختلاف در موضوع حکم شرعی
۲۶ – تقیّه در برابر غیر مخالف
۲۷ – ظهور تقیه در عقاید شیعی
۲۸ – فهرست منابع
۲۹ – پانویس
۳۰ – منابع

۱ – تعریف دیگری از تقیه

ـــ تَقیه، اصطلاحی دینی به معنای ابراز داشتن عقیده یا انجام دادن کاری بر خلاف نظر قلبی خود به دلایلی خاص می‌باشد.

ـــ تقیه اصطلاحی فقهی است. کلمه «تقیه» از «اتّقی یتّقی» گرفته شده و به معنای پرهیز کردن و پرهیزکاری است. در اصطلاح، برای تقیه تعریف‌های متعددی بیان شده که برخی از آنها عبارت است از:
۱. تعریف « شیخ مفید :» «التقیه کتمان الحق و ستر الاعتقاد فیه و مکاتمه المخالفین و ترک مظاهرتهم بما یعقب ضررا فی الدین و الدنیا».
۲. تعریف « شیخ انصاری :» «المراد (منها) هنا التحفظ عن ضرر الغیر بموافقته فی قول او فعل مخالف للحقّ».
۳. تعریف «شهرستانی:» «التقیه اخفاء امر دینی لخوف الضرر من اظهاره».

[۱] القواعد الفقهیه، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۳۸۷.

بنابر آن چه گذشت، تقیه به معنای ترک عمل به برخی از احکام شرع به طور موقت یا کتمان برخی از فتاوی یا باورهای دینی در شرایط خاص، مانند ترس از حاکمان ظالم و یا مدارا نمودن با دیگر فرقه‌های اسلامی و یا افکار عمومی، می‌باشد، به شرط این که برای آن غرض عقلایی حفظ مصالح مهم دینی و دنیوی وجود داشته باشد و یا حفظ جان، مال و آبروی مسلمانان به آن وابسته باشد.

۲ – تقیه در لغت

تقیّه در لغت عبارت است از نگاه داشتن، پرهیز کردن و پنهان نمودن.

[۲] لسان العرب، ابن منظور، ج۱۵، ص۴۰۲-۴۰۵.

[۳] القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ج۴، ص۴۰۱، بیروت۱۴۰۷/۱۹۸۷.

۳ – تقیه در اصطلاح

در اصطلاح شرع، صیانت خویش از صدم دیگری با ابراز همسویی با او در گفتار یا رفتار مخالف حق؛

[۴] التقیه (شیخ انصاری)، ص۳۷.

[۵] لسان العرب، ابن منظور، واژ «وقی» ج۱۵، ص۴۰۱.

و به تعبیر برخی، پنهان کردن حق و پوشاندن اعتقاد به آن در برابر مخالفان به منظور تحفّظ از زیان دینی و دنیایی می‌باشد.

[۶] تصحیح اعتقادات الإمامیه، محمد بن محمد مفید، ص۱۳۷.

۴ – اقسام تقیه

تقیه به حسب حکم تکلیفی ، به واجب ، حرام ، مستحب ، مکروه و مباح تقسیم می‌شود.

۵ – حکم تقیه

برای جواز تقیه، به آیات ، روایات متواتر ، اجماع و عقل استدلال شده است.
در کتاب « القواعد الفقهیه » آمده است:
«… و یدل علیه مضافا الی الاجماع آیات من الذکر الحکیم، و اخبار متواتره جدا و دلیل العقل و قضاء الوجدان السلیم».

[۷] القواعد الفقهیه، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۳۸۹.

۶ – عدم انحصار تقیه به شیعه

تقیه، به شیعه امامیه اختصاص ندارد، بلکه همه طوایف و عقلای عالم در زمان‌های مختلف (حتی قبل از اسلام ) هنگام گرفتاری، به آن عمل نموده‌اند، مانند: تقیه مؤمن آل فرعون و اصحاب کهف .

[۸] القواعد الفقهیه، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۳۸۸.

[۹] انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص۵۷۹.

[۱۰] منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، جزایری، محمدجعفر، ج۸، ص۲۲۶.

[۱۱] بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۷، ص۳۴.

۷ – تقیه در منابع اسلامی

در منابع اسلامی، تقیه به معنای نگاهداری خود از صدمه دیگری است از راه ابراز موافقت با او در گفتار یا رفتار ِ مخالف حق

[۱۲] التقیه، مرتضی بن محمد امین انصاری، ص۳۷، چاپ فارس حسون، قم۱۴۱۲.

و به تعبیر شیخ مفید

[۱۳] تصحیح اعتقادات الامامیه، محمد بن محمد مفید، ص۱۳۷، چاپ حسین درگاهی، بیروت۱۴۱۴/۱۹۹۳.

پنهان کردن حق و پوشاندن اعتقاد به آن در برابر مخالفان، به منظور اجتناب از ضرر دینی یا دنیایی است.

[۱۴] کتاب المبسوط، محمد بن احمد شمس الائمه سرخسی، ج۲۴، ص۴۵، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.

[۱۵] فتح الباری: شرح صحیح البخاری، ابن حَجَر عَسقلانی، ج۱۲، ص۲۷۹، بیروت، دارالمعرفه.

[۱۶] الامام الصادق: حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، محمد ابوزُهره، ص۱۸۸، قاهره۱۹۹۳.

۸ – تفاوت تقیه و نفاق

در تقیّه برخلاف نفاق- که موضوع آن تظاهر به حق و پنهان کردن شرک و باطل است- مؤمن به دلیل بیم از رسیدن ضرر و زیان مالی یا جانی برای خود یا دیگری، از اظهار حقیقت خودداری می‌کند.

[۱۷] اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه، مقداد بن عبداللّه فاضل مقداد، ص۳۷۷، چاپ محمدعلی قاضی طباطبائی، قم۱۳۸۰ش.

[۱۸] نقض الوشیعه (الشیعه بین الحقائق و الاوهام)، محسن امین، ص۱۸۵، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

تقیّه در حقیقت از یک‌سو، سپر دفاعی برای مؤمن جهت مصون ماندن از تعرّض دشمن و تحفّظ از خطرهایی همچون حبس، تبعید، قتل و محرومیت از حقوق قانونی است و از سوی دیگر، عامل حفظ وحدت و مانع پراکندگی مؤمنان است.

۹ – توجیه تقیه

از جمله اغراض عقلایی که می‌تواند تقیه را موجه سازد، مصون ماندن تقیه کننده از تعرض ظالمان و رهایی از خطرهایی مانند حبس، تبعید، قتل، مصادره اموال و محرومیت از حقوق قانونی است.

۹.۱ – فواید تقیه

دیگر فواید مهم تقیه عبارت‌اند از پیشگیری گروه تقیه کننده از هدر رفتن قوای خود به منظور بهره‌برداری بیشتر از فرصتهای مناسب، حفظ وحدت امت اسلامی و جلوگیری از ایجاد تفرقه و اختلاف. با توجه به همین آثار سودمند تقیه، امیر مؤمنان حضرت علی علیه‌السلام تقیه را «رحمت الهی بر مؤمنان» خوانده‌اند.

[۱۹] وسائل الشیعه، حر عاملی، ج۱، ص۱۰۷۱۰۸.

[۲۰] الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، جعفر سبحانی، ج۲، ص۳، قم۱۳۸۱ش.

[۲۱] الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، جعفر سبحانی، ج۲، ص۳۳۶، قم۱۳۸۱ش.

۱۰ – تقیه در قرآن

لفظ تقیّه بدین‌صورت در قرآن به کار نرفته، امّا آیاتی چند متعرّض مفهوم آن شده است.

[۲۲] آل عمران/سوره۳، آیه۲۸.

[۲۳] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۶.

[۲۴] غافر/سوره۴۰، آیه۲۸.

۱۱ – تقیه در روایات

در روایات نیز اصطلاح تقیّه کاربرد رایجی داشته و مفهوم و شرایط و آثار آن مطرح شده است.

[۲۵] وسائل الشیعه، حر عاملی، ج۱۶، ص۲۰۳-۲۳۷.

۱۲ – مباحث علمی در موضوع تقیه

بحث تقیه در قرون نخستین هجر [ی از مباحث متداول کلامی و فقهی بوده است، زیرا از یک سو می‌بینیم که بسیاری از عالمان امامی متقدم آثاری با عنوان التقیه تألیف کرده‌اند،

[۲۶] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۲۷] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۵۸، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۲۸] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۲۵۳، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۲۹] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۳۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۰] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۴۰، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۱] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۵۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۲] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۵۴، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۳] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۹۱، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۴] فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص۳۹۶، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم۱۴۰۷.

[۳۵] الفهرست، محمد بن حسن طوسی، ص۲۱۲، چاپ جواد قیومی، قم۱۴۱۷.

[۳۶] الفهرست، محمد بن حسن طوسی، ص۱۱۲، چاپ جواد قیومی، قم۱۴۱۷.

و از سوی دیگر نقل شده که برخی نحله‌ها، مانند خوارج، قائل به جواز تقیه بوده‌اند.

[۳۷] الملل و النحل، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.

۱۳ – تقیه در تاریخ

در ماجرای معروف محنت، در عصر مأمون، بنا به نقل مورخان

[۳۸] تاریخ، طبری، ج۸، ص۶۳۱۶۴۵، بیروت.

برخی دانشمندان به سبب تهدید و ارعاب خلیفه مجبور به پذیرفتن ظاهری نظریه خلق قرآن شدند که می‌توان آن را مصداق تقیه دانست. با اینهمه، شیعیان بیش از سایر پیروان مذاهب اسلامی به التزام داشتن نسبت به روش تقیه شهرت یافته‌اند. این امر بیشتر ناشی از این واقعیت است که، به شهادت منابع تاریخی، مذهب تشیع در طول حیات پرفراز و نشیب خود از جنبه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی و سیاسی سخت در مضیقه بوده است.

۱۴ – دستور اهل بیت به تقیه

پس از واقعه صلح امام حسن علیه‌السلام، معاویه از والیان خود خواست که بر شیعیان سخت بگیرند و حضرت علی علیه‌السلام را بر منابر دشنام دهند. این رفتار کمابیش در دوران امویان تا زمان عمر بن عبدالعزیز تداوم داشت،

[۳۹] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۱، ص۴۳۴۶، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قم۱۴۰۴.

و در عصر عباسیان نیز به گونه‌ای دیگر ادامه یافت؛ مثلاً، متوکل علاوه بر حبس و قتل شیعیان، آنان را از زیارت مرقد امام حسین علیه‌السلام منع نمود و حرم حسینی را خراب کرد و ابن سِکیت را به جرم ابراز محبت نسبت به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام به طرز وحشتناکی کشت.

[۴۰] تاریخ، طبری، ج۹، ص۱۸۵، بیروت.

[۴۱] المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ابن جوزی، ج۱۱، ص۲۳۷، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۴۲] وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ابن خلّکان، ج۶، ص۴۰۰۴۰۱.

از این رو، امامان شیعه برای حفظ جان خود و شیعیان و جلوگیری از پراکندگی واضمحلال جامعه شیعه، تقیه را لازم می‌دانستند. تقیه علی بن یقْطین، وزیر شیعی هارون الرشید، به دستور امام کاظم علیه‌السلام نمونه ای از این دست است.

[۴۳] اصل الشیعه و اصولها، محمدحسین آل کاشف الغطاء، ص۳۱۵۳۱۶، چاپ علاء آل جعفر، قم۱۴۱۵.

[۴۴] نقض الوشیعه (الشیعه بین الحقائق و الاوهام)، محسن امین، ص۱۹۸ـ۲۰۰، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۴۵] الامام الصادق: حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، محمد ابوزُهره، ص۱۸۹، قاهره۱۹۹۳.

حتی گاهی امامان علیهم السلام احکامی را از باب تقیه صادر می‌کردند،

[۴۶] اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۶۵.

به‌طوری که در دوره‌های بعد، یکی از مهمترین کارهای محدّثان، بویژه برای رفع تعارض میان احادیث، بازشناسی احادیث تقیه‌ای بوده است.

[۴۷] الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، یوسف بن احمد بحرانی، ج۱، ص۵۱۵، قم۱۳۶۳۱۳۶۷ش.

بعدها نیز به سبب پیامدهای کلامی و فقهی عمل به تقیه، آثار متعددی در باره آن نگاشته شد.

[۴۸] الذریعه، آقابزرگ طهرانی، ج۵، ص۱۵۷.

[۴۹] الذریعه، آقابزرگ طهرانی، ج۴، ص۴۰۳۴۰۵.

[۵۰] الذریعه، آقابزرگ طهرانی، ج۵، ص۱۶۳.

[۵۱] الذریعه، آقابزرگ طهرانی، ج۱۱، ص۱۵۵.

۱۵ – نظر برخی نویسندگان اهل سنت درباره تقیه

برخی نویسندگان اهل سنّت، تقیه را از نقاط ضعف شیعیان دانسته‌اند اما علمای شیعه به این انتقادات پاسخ داده‌اند.

[۵۲] نقض الوشیعه (الشیعه بین الحقائق و الاوهام)، محسن امین ، ص۱۸۴ـ۲۰۴، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۵۳] أجوبه مسائل جار اللّه، عبدالحسین شرف الدین، ص۷۸۸۳، چاپ عبدالزهراء یاسری، قم۱۴۱۶/۱۹۹۵.

[۵۴] عقائد الامامیه، محمدرضا مظفر، ص۱۱۹،‌ قم.

۱۶ – مستندات تقیه

از جمله مهمترین مستندات فقهی مشروعیت تقیه، آیات و احادیث است.

۱۶.۱ – آیات برای اثبات تقیه

در منابع اسلامی به آیات متعددی دالّ بر جواز یا حتی وجوب تقیه در شرایط اضطراری استناد شده است.

[۵۵] اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه، مقداد بن عبداللّه فاضل مقداد، ص۳۷۷-۳۷۸، چاپ محمدعلی قاضی طباطبائی، قم۱۳۸۰ش.

۱۶.۱.۱ – آیه ۱۰۶ سوره نحل

از جمله، آیه ۱۰۶ سوره نحل،

[۵۶] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۶.

که به تصریح منابع، درباره عَمّار یاسِر و رفتار تقیه‌ای او (تظاهر به کفر) در برابر مشرکان، برای رها شدن از شکنجه آنان، نازل شده است. پیامبر اکرم با تأیید کار عمّار به وی فرمود که اگر بار دیگر در چنان شرایطی قرار گرفت، همان کار را انجام دهد.

[۵۷] اسباب النزول الآیات، علی بن احمد واحدی نیشابوری، ص۲۸۸ و ۲۸۹،‌ قاهره۱۳۸۸/۱۹۶۸.

[۵۸] تفسیر کشاف، زَمَخْشَری، ج ۲، ص۶۳۶.

[۵۹] الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد قُرطُبی، ذیل آیه،‌ بیروت۱۴۰۵/۱۹۸۵.

[۶۰] تفسیر مجمع البیان، طَبْرِسی، ج۶،‌ ص۲۰۳.

۱۶.۱.۲ – آیه ۲۸ سوره آل عمران

آیه ۲۸ سوره آل عمران

[۶۱] آل عمران/سوره۳، آیه۲۸.

نیز خطابی عام به همه مسلمانان است. طبق آن، مؤمنان صدر اسلام که با آزارها و سختگیریهای مشرکان روبه‌رو بودند، از اطاعت آنان منع شدند ولی در صورت وجود شرایط اضطراری و ترس شدید از آنان، مُجاز به عمل به تقیه گردیدند.

[۶۲] التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، ج۲، ص۴۳۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۶۳] التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، محمد بن عمر فخررازی، ج۸، ص۱۹۱، بیروت۱۴۲۱/۲۰۰۰.

[۶۴] الدر المنثور، سُیوطی، ج۲، ص۱۷۶.

[۶۵] تفسیر القرآن الجلیل، المسمی بمدارک التنزیل و حقائق التأویل، عبداللّه بن احمد نَسَفی، ج۱، ص۱۴۹، بیروت، دارالکتاب العربی.

[۶۶] تفسیر المیزان، طباطبائی، ج۳، ص۱۵۲، ذیل آیه۲۸.

مفسران و عالمان شیعه

[۶۷] التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، ج۲، ص۴۳۵، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.، التبیان.

[۶۸] تفسیر المیزان، طباطبائی، ج۳، ص۱۵۳.

و اهل سنت

[۶۹] تفسیر کشاف، زمخشری، ج۱، ص۳۵۱.

[۷۰] روح المعانی، محمود بن عبداللّه آلوسی، ج۳،‌ ص۱۲۱، بیروت، داراحیاءالتراث العربی.

[۷۱] تفسیر المراغی، احمد مصطفی مراغی، بیروت۱۳۶۵. ذیل آیه

[۷۲] تفسیر القاسمی، المسمی محاسن التاویل، محمد جمال الدین قاسمی، چاپ محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت۱۳۹۸/۱۹۷۸. ذیل آیه

از این آیه جواز تقیه را استنباط کرده اند.

۱۶.۱.۳ – آیه ۲۸ سوره غافر

آیه سوم در این باره، آیه ۲۸ سوره غافر

[۷۳] غافر/سوره۴۰، آیه۲۸.

درباره مؤمن آل فرعون است. هنگامی که برخی اطرافیان فرعون کشتن حضرت موسی را پیشنهاد کردند، مردی از خاندان فرعون که مؤمن بود و ایمان خود را پنهان می کرد، آنها را از چنین کاری بازداشت.

[۷۴] التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، ج۹، ص۷۲، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۷۵] تفسیر مجمع البیان، طَبْرِسی، ج۸، ص۴۳۷.

[۷۶] الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد قُرطُبی، ذیل آیه،‌ بیروت۱۴۰۵/۱۹۸۵.

[۷۷] الدر المنثور، سیوطی، ذیل آیه ۲۸ از سوره غافر.

۱۶.۱.۴ – سایر آیات در بحث تقیه

جواز یا وجوب تقیه در شرایط خاص، از آیات دیگری نیز قابل استنباط است؛
از جمله آیات مربوط به اضطرار و حَرَج، مانند آیات ۱۷۳ و ۱۸۵ و ۱۹۵ سوره بقره،

[۷۸] بقره/سوره۲، آیه۱۷۳

[۷۹] بقره/سوره۲، آیه۱۸۵.

[۸۰] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.

۱۴۵ سوره انعام،

[۸۱] انعام/سوره۶، آیه۱۴۵.

۱۱۵ سوره نحل،

[۸۲] نحل/سوره۱۶، آیه۱۱۵.

و ۷۸ سوره حج.

[۸۳] حج/سوره۲۲، آیه۷۸.

[۸۴] التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، ج۷، ص۳۴۴، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

[۸۵] تفسیر مجمع البیان، طَبْرِسی، ج۷، ص۱۷۳.

[۸۶] الدر المنثور، سیوطی، ج۱، ص۴۰۷.

[۸۷] الدر المنثور، سیوطی، ج۱، ص۴۳۲.

[۸۸] الدر المنثور، سیوطی، ج۱، ص۵۰۰.

۱۶.۱.۵ – استشهاد به آیات برای اثبات تقیه

در احادیث نیز به شماری از آیاتِ مذکور یا آیات دیگر برای اثبات جواز یا لزوم تقیه استشهاد شده است.

[۸۹] وسائل الشیعه، حرّ عاملی، ج۱۶، ص۲۰۳۲۰۴.

[۹۰] وسائل الشیعه، حرّ عاملی، ج۱۶، ص۲۰۶.

[۹۱] وسائل الشیعه، حرّ عاملی، ج۱۶، ص۲۱۲۲۱۴.

[۹۲] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۳۹۳۳۹۴.

[۹۳] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۳۹۶.

[۹۴] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۰۸.

[۹۵] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۱۸.

[۹۶] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۲۱.

[۹۷] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۳۰.

[۹۸] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۳۲.

۱۶.۲ – مشروعیت تقیه در احادیث

دلیل دیگر مشروعیت تقیه، احادیث است که بوضوح بر جواز آن دلالت دارد.

[۹۹] القواعد الفقهیه، موسوی بجنوردی، حسن، ج۵، ص۵۳، چاپ مهدی مهریزی و محمدحسین درایتی، قم۱۳۷۷ش.

طبق حدیث، تقیه از برترین کارهای مؤمنان و موجب اصلاح امت است و دین بدون آن کامل نیست.

[۱۰۰] اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۱۷۲۲۱.

[۱۰۱] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۳۹۴.

[۱۰۲] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۳۹۷۳۹۸.

[۱۰۳] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۲۳.

۱۶.۲.۱ – احادیث دال بر رخصت تقیه

علاوه بر احادیثی که بر مشروعیت و حتی وجوب تقیه در شرایط خاص تأکید کرده،

[۱۰۴] مسند الامام احمد بن حنبل، ابن حنبل، ج۵، ص۱۶۸، قاهره۱۳۱۳، چاپ افست بیروت.

[۱۰۵] اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۱۸، حدیث۷.

[۱۰۶] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۲۱.

[۱۰۷] بحار الانوار، مجلسی، ج۷۲، ص۴۲۸.

احادیثی که به جواز تقیه در فرض تحقق اضطرار تصریح دارد

[۱۰۸] وسائل الشیعه، حرّ عاملی، ج۱۶، ص۲۱۴۲۱۸.

و احادیثِ دالّ بر اینکه احکام شرعی اولیه به هنگام ضرورت برداشته می‌شود، از قبیل حدیث رفع و حدیث لاضرر،

[۱۰۹] مسند الامام احمد بن حنبل، ابن حنبل، ج۱، ص۳۱۳، قاهره۱۳۱۳، چاپ افست بیروت.

[۱۱۰] مسند الامام احمد بن حنبل، ابن حنبل، ج۵، ص۳۲۷، قاهره۱۳۱۳، چاپ افست بیروت.

[۱۱۱] کلینی، اصول کافی، ج۵، ص۲۸۰.

[۱۱۲] اصول کافی، کلینی، ج۵، ص۲۹۲۲۹۴.

[۱۱۳] بحار الانوار، مجلسی، ج۵، ص۳۰۳.

از مهمترین ادله رخصت تقیه به شمار می‌روند.

[۱۱۴] الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد قُرطُبی، ج۱۰، ص۱۹۲، ذیل نحل:۱۰۶،‌ بیروت۱۴۰۵/۱۹۸۵.

[۱۱۵] التقیه، مرتضی بن محمدامین انصاری، ص۴۰، چاپ فارس حسون، قم۱۴۱۲.

[۱۱۶] نقض الوشیعه، او، الشیعه بین الحقائق و الاوهام، محسن امین، ص۱۸۹، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۱۱۷] القواعد الفقهیه، موسوی بجنوردی، حسن، ج۵، ص۵۴۵۵، چاپ مهدی مهریزی و محمدحسین درایتی، قم۱۳۷۷ش.

۱۶.۲.۲ – احادیث در تجویز کذب و توریه

ادله‌ای که کذب و توریه را در موارد خاص تجویز نموده، از جمله احادیث مربوط به «کتمان»، نیز مؤید مشروعیت تقیه است.

[۱۱۸] اصول کافی، کلینی، ج۲، ص۲۲۱۲۲۶.

[۱۱۹] احیاء علوم الدین، محمد بن محمد غزالی، ج۳، ص۱۳۷، بیروت، دارالندوه الجدید.

[۱۲۰] نقض الوشیعه، او، الشیعه بین الحقائق و الاوهام، محسن امین، ص۱۸۸-۱۸۹، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

۱۶.۲.۳ – ادله مربوط به اکراه

ادله مربوط به اکراه را نیز برخی منابع فقهی، مستندِ برخی مصادیق تقیه دانسته‌اند.

[۱۲۱] المکاسب المحرمه، روح اللّه خمینی، ج۲، ص۱۵۱-۱۵۲، قم۱۳۷۴ش.

۱۶.۳ – دلیل عقل برای اثبات تقیه

مستند دیگر جواز تقیه، دلیل عقل و سیره عقلاست که دفع ضرر را در هر شرایطی روا و حتی ضروری می‌دانند.

[۱۲۲] اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه، مقداد بن عبداللّه فاضل مقداد، ص۳۷۷، چاپ محمدعلی قاضی طباطبائی، قم۱۳۸۰ش.

[۱۲۳] الشیعه بین الحقائق و الاوهام، محسن امین، نقض الوشیعه، او،ص۱۸۲، بیروت۱۴۰۳/۱۹۸۳.

ازینرو، پذیرش تقیه اختصاص به شیعیان و حتی مسلمانان ندارد. از جمله می‌توان به موارد متعدد تقیه در زندگی صالحان و پیامبران پیشین، که در متون اسلامی آمده، اشاره کرد، مانند رفتار حضرت ابراهیم با کافران، گفتگوی حضرت یوسف با برادرانش در مصر، عبادت پنهانی آس