بیان مساله

ظهور فناوری جدید اطلاعات و نفوذ آن در زوایای مختلف زندگی بشری، موجب بروز تحوّل شگرفی در مناسبات حاکم بر جامعه بشری شده است که از آن به عنوان انقلاب اطلاعات یاد می‌شود. توسعه روز افزون افزارهای مبتنی بر این فناوری و سرعت فراوان تطبیق آن با نیازمندی های انسان موجب شده است تا عصر جدیدی در حیات جوامع آغاز گردد که جامعه اطلاعاتی نامیده می‌شود. ورود به این دوره و حضور با نشاط و فعال در آن مستلزم تمهید لوازم و امکاناتی است که مهم ترین آن بستر سازی مناسب فرهنگی است که نخستین گام اجرایی آن لحاظ موضوع آموزش افزارهای فناوری اطلاعات در برنامه آموزش عمومی است( منتظر،۱۳۸۱)

با ظهور شبکه جهان گستر، عبارات و اصطلاحات جدیدی وارد ادبیات علوم تربیتی بخصوص رشته «فناوری آموزشی» شد که یادگیری الکترونیکی، از آن جمله است. با وجود گستردگی این پدیده هنوز تعریف مشترکی از آن که مورد قبول همه باشد، در دست نیست. تعریفی که «رامیزوفسکی» ارایه کرده است، تا حدودی از دیگر تعاریف موجود جامع تر است. در این تعریف، اشاره شده که یادگیری الکترونیکی، هم می تواند فعالیتی انفرادی باشد و هم فعالیتی گروهی. از سوی دیگر، یادگیری الکترونیکی می تواند به صورت پیوسته یا گسسته صورت گیرد. از اواسط دهه ۹۰ شاهد گستردگی رو به رشد دوره ها و پروژه های یادگیری الکترونیکی بوده ایم، با وجود این، پژوهش های جدید حاکی از ناکامی بسیاری از پروژه های بزرگ و معروف در دستیابی به هدف های خود است (رحیمی دوست،۱۳۸۶).

یادگیری الکترونیکی به عنوان یک ابزار کسب دانش، به سرعت در حال گسترش، توسعه و تحول است. چنین روند رو به رشدی دست اندرکاران را ملزم به اعمال روش های علمی و منطقی در اجرا، ارزیابی و مدیریت پروژه های یادگیری الکترونیکی می نماید. از روش های پیرو عقل و منطق در یادگیری الکترونیکی امکان سنجی و بررسی پیش نیازها، پیش از اجرای پروژه یادگیری الکترونیکی است(کمالیان و فاضل (۱۳۸۸)

آموزش الکترونیکی ، علاوه بر پاسخگویی به نیازهای یاد شده، به فراگیر این امکان را می دهد تا در زمان های مناسب به یادگیری بپردازد (۲۰۰۵ Reichelmayer,). در این سیستم آموزشی، فراگیر محور فعالیت یادگیری است که فعالانه فرآیند یادگیری را دنبال می کند و می تواند متناسب با توانایی ها و قابلیت های خویش، زمان، مکان، محتوی و سرعت یادگیری را تعیین کند. گسترش حیطه آموزش در سایر زمینه ها نیز، از مزیت های این روش است. به عبارت دیگر این فن آوری می تواند افراد بیشتری را برای یادگیری تحت پوشش قرار دهد و در ضمن کیفیت آموزش را هم بالا ببرد(Robbins ,Chan,2006, P 493). به طور کلی سه محور عمده برای درک ضرورت بهره گیری از آموزشی الکترونیکی عبارتند از (۲۰۰۶Chafman, Alan,) :

۱ – برداشتن مرزهای تجاری

۲ -رقابت بسیار شدید در سطح بین المللی.

۳ – رشد اینترنت که در تمام دنیا امکان بهره گیری از آن بسیار گسترده شده است.

یکی از راه های شناخت وضعیت سازمان ها بررسی محیطی است که عبارت است از نظارت، ارزیابی و نشر اطلاعات حاصله درباره محیط سازمانی میان افراد کلیدی و مؤثر سازمان. در چنین محیطی سازمان ها با عوامل بیرونی مانند نیروهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی و عوامل درونی مانند مدیریت، بازاریابی، امور مالی، تولید یا خدمات، تحقیق و توسعه و سیستم اطلاعات رایانه ای سر و کار دارند. با بررسی و شناخت این عوامل می توان به فایل ورد کامل تحلیل استراتژیک شکاف وضع موجود و وضع مطلوب بلوغ یاد گیری الکترونیکی در مدارس متوسطه شهر سراوان ۱۸ صفحه در word
فهرستی از مسائل و چالش های فرا روی هر سازمان دست یافت( اعرابی و همکاران، ۱۳۸۵). سازمانی میتواند از فرصتهایش به بهترین نحو استفاده کند که دارای قابلیت ها و امکاناتی باشد و بتواند به برتری دست یابد، در غیر اینصورت فرصتها از دست رفته و یا توسط رقیب تصاحب میشوند( یوگن و میرز[۱]،۲۰۰۴،ص ۵۴). استراتژی یک برنامه نیست بلکه یک طرز نگرش است که اساس آن بر تشخیص فرصتهای اصلی و محقق ساختن منافع نهفته در آن قرار دارد( غفاریان ،۱۳۸۰،ص۳۶). رویکردها و فنون بسیاری در فرایند مدیریت استراتژیک مورد استفاده قرار میگیرند ( دینسر[۲] ،۲۰۰۴،ص۱۱). در میان آنها تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف،فرصتها و تهدیدها(SWOT[3]) متداول­ترین است(هیل[۴]و وستبروک[۵]،۱۹۹۷،ص۴۸).

تجزیه و تحلیل SWOT مهمترین عوامل درونی و بیرونی سازمان را خلاصه میکند. این عوامل تحت عنوان عوامل استراتژیک تاثیرگذار بر آینده سازمان شناخته میشوند(کانکاس[۶] و همکاران،۲۰۰۳،ص ۳۵۲). دیدگاه این مدل یک استراتژی مناسب، قوت ها و فرصت ها را به حداکثر و ضعف ها و تهدیدها را به حداقل ممکن می رساند. برای این منظور نقاط قوت و ضعف درونی و فرصت ها و تهدیدهای بیرونی در چهار حالت کلیWT ،ST ،WO ،SO به هم پیوند داده شده و گزینه های استراتژی، خلق و انتخاب می شوند (هریسون و کارون، ۱۳۸۲، ص۱۹۲ ).

در استراتژی های SOسعی می شود با اتکاء بر نقاط قوت درونی از فرصت های محیطی بهره برداری به عمل آید. در استراتژی های WO هدف این است تا با بهره برداری از فرصت های محیطی موجود، از نقاط ضعف درونی کاسته شود. در استراتژی های STتلاش میشود تا با استفاده از نقاط قوت درونی، اثرات ناشی از تهدیدات موجود درمحیط خارج کاهش داده شود و در نهایت در استراتژی های WT که بدترین وضعیت به شمار می آید، هدف کم کردن نقاط ضعف درونی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است (فردآر، ۱۳۷۹ ،صص۳۶۰- ۳۶۴). تجزیه و تحلیلSWOT عوامل مورد نظر را در فرایند تحلیل مشخص میکند، اما هر یک از عوامل (به صورت مجزا و جداگانه) به طور خلاصه توصیف میشوند(ماسوزرا[۷] و همکاران،۲۰۰۶،ص۲۰۸).

وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی در ایران در محورهای چهارگانه مدل چهار مرحله‏یی OECD یعنی راهبرد، زیرساخت، دست‌اندرکاران و بازار خرید و فروش مورد بررسی قرار گرفته است. طبق اطلاعات آماری موجود و تجمیع نخبگانی صورت پذیرفته در لایه راهبرد وضعیت اسناد موجود در حوزه‌ها و کانون‌هایی چون حوزه سیاست‌های حاکم بر یادگیری الکترونیکی، کانون تدوین قوانین، سیاستگذاری‌ها، ضریب و میزان پذیرش متولیان امر و طبقه نخبگان و برگزیده جامعه نسبت به یادگیری الکترونیکی و کانون برنامه‌های اجرایی آموزش بر بسترهای الکترونیکی، مورد بررسی قرار گرفته است که هر سه در مرحله پیشرفت هستند.

به دلیل نقایص موجود در لایه دست اندرکاران، یعنی مسائل فرهنگی و نبود قوانین مدون از جمله فقدان حق نشر آثار الکترونیکی (حقوق معنوی و مادی) لایه وضعیت بازار خرید فروش در سطح ابتدایی است اما سند دوم از این مجموعه اسناد به بررسی وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی در ایران می‏پردازد. هدف از تدوین این تحقیق، تحلیل شکاف بین وضعیت موجود و مطلوب یادگیری الکترونیکی ایران با عنایت به سند چشم‌انداز برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات کشور است.

[۱] Ulgen, H., Mirze, S. K

[۲] Dincer

[۳] Strengths, Weaknesses, Opportunities & Threats

[۴] Hill

[۵] Westbrook

[۶] Kangas

[۷] Masozera

منابع

۱) ابطحی، سیدحسین . جعفری نیا. شمس اله.۱۳۸۸. طراحی الگوی سنجش اثربخشی سیستم آموزش. فصلنامه پژوهش های مدیریت منابع انسانی ، سال اول، شماره ۴

۲) اعرابی، محمد و همکاران. ( ۱۳۸۵ ). “دستنامه برنامه ریزی استراتژیک”، چاپ اول، دفتر پژوهش های

۳) جعفرپور محمود، فیاضی مرتضی، بهرامزاده محمد مهدی، بررسی عوامل کلیدی موفقیت درتوسعه دانشگاه مجازی درکشور، پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت. فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، ۱۳۸۷

۴) حسن زاده محمد، امکان سنجی آموزش از راه دور .کتابداری و اطلاع رسانی از طریق اینترنت در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، ۱۳۸۱

۵) خدیور صالح و رحمانی یونس، بررسی چالشهای الکترونیکی دانشگاهی در ایران مطالعه موردی در دانشگاه علم و IT آموزش مجازی رشته مهندسی صنعت، پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، ۱۳۸۷

۶) ذوالفقاری ، میترا . نگارنده ، رضا . احمدی، فضل‌اله.۱۳۸۹. اثربخشی سیستم آموزش الکترونیکی ترکیبی در آموزش دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی

۷) رحمانپور محمد، لیاقتدار محمدجواد، افشار ابراهیم، توسعه آموزش الکترونیکی در آموزش عالی ایران:چالشها و راهکارها، پنجمین کنفرانس بین المللی. مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، ۱۳۸۷

۸) رحیمی دوست غلامحسین.۱۳۸۶. تجربه پروژه های یادگیری الکترونیکی چگونه بوده است؟ چالشهای پیش روی در پروژه های یادگیری الکترونیکی. کتابداری و اطلاع رسانی. صص۳۳۷-۳۵۵.

۹) رحیمی دوست غلامحسین، رضوی عباس، امکان سنجی اجرای پروژه یادگیری الکترونیکی، زاهدان: مجموعه مقالات دومین کنفرانس یادگیری الکترونیکی، ۱۳۸۶

۱۰) سلطانی، ایرج (۱۳۸۵)، “تعامل نیازسنجی و اثر بخشی آموزش در سازمان های یادگیرنده”، اصفهان، انتشارات ارکان دانش

۱۱) فردآر. دیوید، ( ۱۳۷۹ )، مدیریت استراتژیک، ترجمه علی پارسائیان ، سید محمد اعرابی،تهران، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی

۱۲) کمالیان امین رضا,فاضل امیر.۱۳۸۸. بررسی پیش نیازها و امکان سنجی اجرای نظام یادگیری الکترونیکی. فناوری آموزش (فناوری و آموزش). صص۱۳-۲۷.

۱۳) مفتخری حاجی میرزایی شیوا,اسدزاده حسن,کریمی یوسف.۱۳۸۹. اثر آموزش راهبردهای یادگیری (شناختی و فراشناختی) بر عملکرد حافظه فعال دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران. روان شناسی تربیتی (روانشناسی و علوم تربیتی).صص۱۰۳-۱۲۷.

۱۴) منتظر غلامعلی.۱۳۸۱. آموزش مهارت های فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر یادگیری مؤثر و فراگیر. علوم انسانی الزهرا.صص۱۷۵-۱۸۸.

۱۵) موسوی مینا,محمدزاده نصرآبادی مهناز,پزشکی راد غلامرضا.۱۳۹۰. شناسایی و تحلیل موانع و عوامل بازدارنده به کارگیری و توسعه یادگیری الکترونیکی در دانشگاه پیام نور. پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی.صص۱۳۷-۱۵۴.

۱۶) موسی خانی، مرتضی، حق خواه، داود، حسن زاده، رقیه (۱۳۸۸)، ” ارائه یک چها رچوب مفهومی برای ارزیابی عملکرد دانشگاه “، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدگرمسار، سال سوم، شماره ۳.

۱۷) میلادی حسنا,ملک محمدی ایرج.۱۳۸۹. امکان سنجی کاربرد یادگیری الکترونیکی در آموزش عالی با استفاده از تحلیل عاملی (مطالعه موردی: دانشجویان رشته ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه رازی). پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی.صص۱۵-۲۹.

۱۸) هریسون، جفری، جان، کارون، ( ۱۳۸۲ مدیریت استراتژی ک، ترجمه بهروز قاسمی، تهران، انتشارات هیأت

۱۹) یزدانی فریدون,ابراهیم زاده عیسی,زندی بهمن,علی پور احمد,زارع حسین.۱۳۸۹. ارزشیابی میزان اثربخشی نظام یادگیری الکترونیکی دانشکده مجازی علوم حدیث. اندیشه های نوین تربیتی.صص۱۳۷-۱۸۳.

۲۰) Abas Z.W., Kaur K. and Harun, H., Elearning Readiness in Malaysia 2004, A Join Study by the Ministry of Energy, Water and Communications (MEWC),Malaysia and Open University Malaysia (OUM), 2004.

۲۱) Sadik A., The readiness of faculty members to develop and implement ELearning:The case of an Egyptian university, International Journal of ELearning, Vol. 6, No. 3, 2007, pp.433-453.

۲۲) Hasmi M. and Asaari A.H., Adult Learners And E-Learning Readiness:A Case Study, European College Teaching & Learning Conference Athens, Greece, 2005.

۲۳) Watkins R., Leigh D. and Triner D., Assessing Readiness for E-learning, Performance Improvement Quaterly, Vol. 17, No. 4, 2004,pp. 66-79.

۲۴) Reichelmayer T. (2005) Enhancing the student project team experience with blended learning techniques. Frontiers in Education,. Proceedings 35th Annual Conference. Indianopolis 2005: T4F-6.

۲۵) Chafman, Alan (2006). Krikpatricks Learning and Training Evaluation Theory, Available

Chan CH, Robbins LI(2006). E-Learning Systems: Promises and Pitfalls. Acad Psychiatry; 30:491-497

۲۶) Geo Learning (2008). Training Effectivness Consulting Service Available at: www.Geolearning.com

۲۷) HacAn Christine and konopaske Robert, bernardin JaHN (2006), predicting assessment GENTER performance with 360-degree Top-down and customer-based competency assessment, Human resourse management, VOL 45No3. Pp357-390

۲۸) Hughey Aaronw and Kennethy, Mussnug (1997). Designing Effective Employee Training Programmes. Training For Quality, Vol. 5, No. 2.

۲۹) Dincer, O. (2004). Strategy Management and Organization Policy. Istanbul:Beta Publication.

۳۰) Hill, T., Westbrook, R. (1997). SWOT analysis: It’s time for a product recall. Long Range Planning, 30, 46–52.

۳۱) Kangas, J., Kurtila, M., Kajanus, M., Kangas, A. (2003). Evaluating the management strategies of a forestland estate-the S-O-S approach. Journal of Environmental Management, 69, 349–358.

۳۲) Masozera, M. K., Alavalapati, J. R. R., Jacobson, S. K., Shresta, R. K. (2006). Assessing the suitability of community-based management for the Nyungwe Forest Reserve., Forest Policy and Economics, 8, 206–216.

۳۳) Ulgen, H., Mirze, S. K. (2004). Strategic Management. Istanbul: Literatur Publication.