پاورپوینت کامل نگاه اجمالی به منظومه شمسی و زمین ۲۸۱ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نگاه اجمالی به منظومه شمسی و زمین ۲۸۱ اسلاید در PowerPoint دارای ۲۸۱ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نگاه اجمالی به منظومه شمسی و زمین ۲۸۱ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از مطالب داخلی اسلاید ها

پاورپوینت کامل نگاه اجمالی به منظومه شمسی و زمین ۲۸۱ اسلاید در PowerPoint

اسلاید ۴: تمامی اجرامی که تحت نیروهای گرانشی خورشید در مدارها در گردشند، منظومه شمسی را تشکیل می‌دهند. این اجرام بر اساس جرمشان در سلسله مراتب مشخص قرار دارند، در راس آنها خورشیدواقع است، سپس سیارات ، اقمار و حلقه‌های آنها ، خرده‌های بین سیاره‌ای (ستاره‌های دنباله‌دار ، سیارکها ، شهاب ها) و در آخرین مرتبه گازها و گرد و غبار بین سیاره‌ای قرار دارند محتویات منظومه شمسی

اسلاید ۵: خانواده منظومه شمسی تمام اجرام آسمانی که در یک منظومه مداری قرار دارند، تحت تأثیر جاذبه‌ای دو جانبه به دور یک جرم مشترک مرکزی می‌چرخند. در منظومه زمین _ ماه مرکز جرم مشترک در فاصله ۴۷۴۸ کیلومتری (۲۹۵۰مایلی) هسته زمین قرار داشته و از سطح زمین خارج نشده است. در مورد منظومه شمسی ، مرکز جرم مشترک همواره با تغییر موقعیت نسبی سیاره‌ها ، در حال تغییر است. این مرکز در فاصله‌ای حدود ۳۰۰۰۰۰ کیلومتر (۱۸۶۰۰۰ مایل) خارج از سطح خورشید قرار دارد.

اسلاید ۶: سیارات منظومه شمسی سیاره ماهسیاره عطاردسیاره زهره سیاره زمین سیاره مریخ سیاره مشتری سیاره زحل سیاره سیاره اورانوس سیاره نپتون سیاره پلوتونسیاره سدنا

اسلاید ۷:

اسلاید ۸: نام سیارهقطر(برحسب قطر زمین(جرم(برحسب جرم زمین)شعاع مداری(برحسب واحد نجومی(درازای سالدرازی روزتیر یا عطارد۰۳۸۲۰۰۶۰۳۸۰۲۴۱۵۸۶ناهید یا زهره۷۲۰۶۱۵-۲۴۳زمین۱۰۰۱۰۰۱۰۰۱۰۰۱۰۰بهرام یا مریخ۰۵۳۰۱۱۱۵۲۱۸۸۱۰۳مشتری یا هرمز۱۱۲۳۱۸۵۲۰۱۱۸۶۰۴۱۴کیوان یا زحل۹۴۱۹۵۹۵۴۲۹۴۶۰۴۲۶اورانوس۳۹۸۱۴۶۱۹۲۲۸۴۰۱۰۷۱۸نپتون۳۸۱۱۷۲۳۰۰۶۱۶۴۷۹۰۶۷۱

اسلاید ۹:

اسلاید ۱۰: نظریه برخورد نزدیک در اوایل قرن بیستم میلادی دو اخترشناس امریکایی نظریه برخورد نزدیک را ارائه دادند که بنا به عقیده آنها ، ذراتی از ماده خورشید ، در اثر برخورد نزدیک یک ستاره دیگر بیرون ریخته است. بعدا این ذرات به همدیگر پیوسته و اجرام بزرگی را تشکیل می‌دهند که از این اجرام بزرگ ، سیاره‌هابوجودآمده‌اند.

اسلاید ۱۱: فرضیه کانت – لاپلاس نظریه مهم دیگر در سال ۱۷۵۵ میلادی (۱۱۳۴ شمسی) بوسیله فیلسوف آلمانی ، امانوئل کانت ، مطرح شد. نظر کانت به عقیده قابل قبول امروزی شبیه است. بر طبق آن ، منظومه شمسی از یک ابر گاز و غبار در حال چرخش ، شکل گرفته است. نظر کانت بوسیله ریاضیدان فرانسوی به نام پیر دو لاپلاس بسط داده شد. فرضیه کانت – لاپلاس ، یک ابر بسیار بزرگ از گازهای داغ را ترسیم می‌کند که به دور محور خود می‌چرخد. کانت و لاپلاس ، این ابر بزرگ را سحابی نامیده‌اند.

اسلاید ۱۲: سرد شدن گاز سحابی ، باعث انقباض آن می‌شود. در این ضمن ، با انقباض جرم اصلی ، حلقه‌هایی از گاز در اطراف آن باقی می‌مانند. این جرم اصلی همان خورشید است. حلقه‌ها ، در اثر نیروی گریز از مرکز (نیرویی است که اجسام در حال چرخش را به طرف بیرون از مرکز چرخش می‌راند.) از مرکز دور می‌شوند. بنابراین فرضیه ، حلقه‌های جدا از هم ، منقبض شده و سیاره‌ها را بوجود آورده‌اند. دانشمندان در درستی این نظر تردید دارند، چرا که گازهای داغ گرایشی به انقباض ندارند، بلکه در فضا گسترش می‌یابند.

اسلاید ۱۳: نظریه جدید ابرغبار فیزیکدان آلمانی کارل فون وایتسزیکر بنیاد اصلی تئوری جدید ابر غبار را پیشنهاد کرد. بعد از آن اخترشناس امریکایی به نام جرارد کویپر نظر وایتسزیکر را به‌صورت تئوری جدید منشا منظومه شمسی تکمیل کرد. سیارات منظومه شمسی ، از همان گاز و غباری شکل گرفته‌اند که خورشید از آن پدید آمده است. ابر بزرگ با گردش خود در فضا به بخشهای کوچکتری تقسیم شده است. ذرات موجود در این بخشها ، همدیگر را جذب کرده‌اند و سرانجام سیاره‌ها را بوجود آورده‌اند. بیشتر مواد ابر اصلی در اثر تابش خورشید از آن دور شده‌اند، ولی پیش از آنکه خورشید ، حالت ستاره به خود گیرد، اندازه سیاره‌ها به حدی رسیده بود که می‌توانستند در مداری به دور آن باقی بمانند یا گردش کنند.

اسلاید ۱۴: شکل گیری منظومه شمسی شکل گیری منظومه شمسی از دید دینامیک منظومه شمسی یک ساختار منظم را برحسب خواص فیزیکی‌اش نشان می‌دهد، بطوری که اگر از بالای قطب شمال خورشید دیده شود، منظومه شمسی قواعد زیر را پیدا می‌کند: سیارات در خلاف جهت عقربه‌های ساعت در اطراف خورشید می‌گردند، خورشید نیز در همان جهت به دور خود می‌چرخد. به استثنای عطارد و سیاره پلوتو ، اکثر سیارات دارای صفحات مداری هستند که فقط بطور جزئی با صفحه دایره‌البروج شیب دارند، مدارها تقریبا هم صفحه هستند. به استثنای عطارد و پلوتو ، سیارات در مدارهایی می‌گردند که خیلی به دایره نزدیک هستند.

اسلاید ۱۵: به استثنای زهره و سیاره اورانوس ، سیارات در خلاف جهت عقربه‌های ساعت (یعنی در همان جهت حرکت مداریشان) به دور خود می‌چرخند. اکثر قمرها در همان جهتی که سیارات مادرشان به دور خود می‌چرخند و در نزدیکی صفحات استوایی سیارات قرار دارند. ستاره‌های دنباله‌دار با دوره تناوب طولانی ، مدارهایی دارند که از همه جهات و زوایا می‌آیند، بر خلاف مدارهای هم صفحه سیارات ، اقمار ، سیارکها و ستاره‌های دنباله‌دار با دوره تناوب کوتاه. سه عدد از سیارات مشتری‌گون شناخته شده‌اند که دارای حلقه هستند.

اسلاید ۱۶: شکل گیری منظومه شمسی از دید شیمی تشکیل یک سیاره مستلزم یک فرآیند چند مرحله‌ای است، اولا دانه‌های جامد متعلق به سحابی خورشید متراکم می‌شوند. ثانیا این ذرات باهم یکی شده و اجرام آسمانی بزرگ به نام ریز سیارات را شکل می‌دهند که سپس تصادم کرده و برای تشکیل پیش سیارات با هم یکی می‌شوند و به سیارات امروزی متحول می‌گردند. ترکیبات شیمیایی سیارات بوسیله فرآیندی به نام تسلسل تراکم از روی تراکم دانه‌ها تعیین می‌شوند. ایده اولیه تسلسل تراکم این است: مرکز سحابی باید در دمایی برابر چندین هزار درجه کلوین بوده باشد. در اینجا دانه‌های جامد ، حتی ترکیبات آهن و سیلیکاتها نمی‌توانستند متراکم شوند. در جای دیگر که مواد می‌توانستند به عنوان دانه‌های جدید متراکم شوند، به‌صورت زیر به دما بستگی داشت:

اسلاید ۱۷: پایینتر از ۲۰۰۰ کلوین ، دانه‌های ساخته شده از مواد خاکی متراکم شدند، زیر ۲۷۳ کلوین دانه‌های مواد خاکی و یخی هر دو می‌توانستند شکل بگیرند. در دمای متفاوت گازهای موجود و جامدات حاضر بطور شیمیایی برهمکنش کرده و ترکیبات متنوعی را تولید می‌کنند. اگر دمای سحابی به سرعت از مرکز به طرف بیرون کاهش یابد، چگالیها و ترکیبات سیارات می‌توانند با تسلسل تراکم توضیح داده شوند.

اسلاید ۱۸: زمین مقدمه زمین ، سومین سیاره نزدیک به خورشید و بزرگترین سیاره در میان سیارات درونی است. ساختار درونی زمین مثل سایر سیارات درونی از یک هسته داخلی و یک هسته خارجی به همراه لایه‌های مذاب و نیمه مذاب و سنگی جامد تشکیل یافته است. هسته داخلی فلزی و جامد بوده و توسط هسته خارجی که فلزی و مذاب است، احاطه شده است. زمین شرایط بسیار منحصر بفردی دارد. هیچکدام از سیارات دیگر آب مایع و جو پر اکسیژن نداشته و حیات در آنها وجود ندارد. تکامل تدریجی زمین که ۴.۵ میلیارد سال طول کشیده است، همچنان بطور طبیعی و نیز بر اثر فعالیتهای انسان ادامه خواهد داشت. همچنین چگالی زمین از تمام سیارات دیگر بیشتر است.

اسلاید ۱۹: ۱۵۰میلیون کیلومتر فاصله متوسط از خورشید۱۲۷۵۶ کیلومتر قطر استوا۹۳.۲۳ ساعت مدت حرکت وضعی۲۶.۳۶۵ روز مدت حرکت انتقالی۷۹.۲۹ کیلومتر در ثانیه سرعت حرکت انتقالی۵۵ تا ۷۰ درجه سانتیگراد دمای سطحی۰۰.۱ جرم (زمین = ۱)۵۲.۵ چگالی متوسط (آب = ۱)۱ جاذبه (زمین = ۱)۱تعداد قمر

اسلاید ۲۰:

اسلاید ۲۱: تاریخچه تخمین عمر زمین از آنجایی که زمان غیر قابل لمس است، تصور ابعاد زمان نیاز به بصیرت ذهنی داشت که طبیعت ‌گرایان قرن هفدهم قادر به پذیرش آن نبودند، بنابراین نگرش قرون وسطایی کوتاه بودن زمان دنیوی همچنان باقی ماند. محققین مسیحی آن زمان بطور کلی می‌پنداشتند که سن زمین در حدود ۶۰۰۰ سال است، رقمی که بر اساس قبول نوشته‌های باستانی عبرانی قرار است. دید کلی از روزی که انسان برای نخستین بار شروع به نوشتن افکار خود کرد، پیوسته نگران موقعیت خود در عالم لایتناهی بوده است. لیکن تا سال ۱۷۸۸ و نوشته‌های «جیمز هاتن» ، مفهوم زمان تقریبا نامحدود ، تنها برای انسان دارای معنا بود و زمین صرفا در یک چارچوب موقتی مورد نظر قرار می‌گرفت. در اندیشه انسان قرون وسطی ، زمین از نظام بسته‌ای تشکیل می‌شد که از آغاز آن چندان وقتی نمی‌گذشت و عاقبت آن هم چندان دور نبود.

اسلاید ۲۲: سیر تحولی و رشد تخمین عمر زمین از مدتهای بسیار طولانی فکر دانشمندان را به خود مشغول کرده بود. دانشمندان مختلف سعی داشتند با روشهای مختلفی سن کره زمین را تخمین بزنند که از آن جمله می‌توان تخمین عمر زمین را بر اساس شوری آب اقیانوسها و محاسبه میزان رسوبگذاری ذکر کرد. در سال ۱۸۹۷ ، فیزیکدان معروف «لرد کلوین» (Lord Kelvin) قدمت و عمر زمین را به این صورت تعریف نمود که زمین در ابتدا به حالت مذاب بوده و بعد سرد شده است. وی همچنین اظهار نظریه‌هایی را بر اساس فرضیه‌هایی در مورد منشأ و مبدا حرارت خورشید به عمل آورد و ادعا کرد زمین سنی در حدود ۲۰ الی ۴۰ میلیون سال دارد.

اسلاید ۲۳: در اوایل قرن بیستم ، «رادرفورد» (Ruther Ford) و «هولمز» (Holmes) در انگلیس و «بولتوود» (Boltwood) در آمریکا دریافتند که تجزیه عناصر ناپایدار جهت تولید ایزوتوپهای رادیوژنیک می‌توانند برای تعیین سن کانیها و سنگهای پوسته کره زمین مورد استفاده قرار گیرند. ولی روشها و تکنیکهای تحلیلی در آن زمان آنقدر دقیق نبود که بتواند مقدار ایزوتوپهای رادیوژنیک موجود در سنگها را تعیین نماید. در نتیجه منحصرا بعد از سال ۱۹۵۰ که اسپکترومتر (Spectrometer) اختراع گردید، تعیین سن سنگها به طریق ایزوتوپی معمول گردید از این مقاله سعی می‌شود تا روشهایی را که از ابتدا برای برآورد عمر زمین مورد استفاده قرار گرفته، مورد بحث قرار دهیم و در نهایت به روشی که امروزه استفاده می‌شود و دقیقتر است، اشاره کنیم.

اسلاید ۲۴: تخمین عمر زمین بر اساس شوری آب اقیانوسها در سال ۱۷۱۵ «ادموند هالی» (Edmond Halley) ، منجم انگلیسی ، این مطلب را پیش کشید که سن زمین را می‌توان از روی مقدار شوری آب اقیانوسها محاسبه کرد. عملا نقشه این بود که مقدار شوری آب دریاها را با دقت تمام محاسبه و سپس عمل را ده سال بعد تکرار کنند، با محاسبه مقدار ازدیاد شوری آب در هر ده سال می‌توان زمان لازم برای تحصیل شوری آب فعلی را از آبهای شیرین اولیه بدست آورد. اگر هم چنین آزمایشی انجام شده باشد، هیچ ازدیادی در شوری آب اقیانوسها دیده نشد. در اواخر قرن نوزدهم بعضی محققان با تجدید نظر در روش فوق و با تجزیه شیمیایی آب رودخانه‌ها ، مقدار سدیم اضافه شده به دریاها در هر سال توسط رودخانه‌های دنیا را محاسبه کردند. با دانستن حجم تقریبی آب اقیانوسهای امروزی و فرض اینکه آب اقیانوسهای اولیه شیرین بوده است و میزان ازدیاد سدیم توسط رودخانه‌های امروزی میانگینی برای تمام زمان زمین شناسی است، آنها زمان لازم برای تحصیل غلظت سدیم و شوری امروزی را محاسبه کردند. سرانجام نتیجه‌گیری کردند که از روز اولی که آب برای نخستین بار بر روی سطح زمین متراکم شد، ۹۰ میلیون سال می‌گذرد. امروزه ما می‌دانیم که تخمین هالی از سن اقیانوسهای زمین به مراتب کمتر سن واقعی آنهاست. دلیل عمده آن هم این است که او تعویض سدیمی را که میان آب دریا و سنگهای پوسته کره زمینی صورت می‌گیرد، بسیار ناچیز می‌پنداشت.

اسلاید ۲۵: تخمین عمر زمین بر اساس میزان رسوبگذاری هر که سنگهای رسوبی را مطالعه کرده باشد، می‌داند که طبقه‌ای ضخیم از ماسه سنگ می‌تواند در عرض یک روز ته‌نشین شود یا لایه نازک گل رسی که روی آن قرار می‌گیرد، ممکن است برای ته‌نشین شدن به ۱۰۰ سال زمان نیاز داشته باشد و سطح طبقه بندی میان آنها ممکن است نماینده مدت زمانی بیش از مجموع آنها باشد. برای ضخامت معینی از طبقات رسوبی میانگینی برای میزان رسوبگذاری وجود دارد. اگر تغییرات مهمی در شرایط محیط رسوبی رخ ندهد و فرسایش نیز در امر رسوبگذاری وقفه ایجاد نکند، ضخامت طبقات کم و بیش متناسب با زمان سپری شده خواهد بود. زمین شناسان اواخر قرن نوزدهم تصور می‌کردند که می‌توانند در صورت تخمین میزان ته‌نشست در محیطهای رسوبی امروزی ، زمان مشخص شده توسط واحدهای سنگهای قدیمی مشابه را نیز معین کنند. آنها همچنین تصور می‌کردند که در صورت تعیین ضخامت کل طبقات رسوب کرده در گذشته ، خواهند توانست کل زمان زمین شناسی طی شده را تخمین بزنند.

اسلاید ۲۶: تخمین عمر زمین بر اساس سرد شدن کره زمین در بسیاری مناطق درجه حرارت معادن عمیق ازدیاد محسوس و یکنواختی را بر حسب ازدیاد عمق نشان می‌دهد. این افزایش حرارت نشان می‌دهد که دما از درون گرم زمین به طرف قسمت سرد خارجی آن جریان دارد و از پوسته زمین متصاعد می‌شود. این اتلاف گرما قابل اندازه گیری است و منطق « کلوین » (Kelvin) استدلال می‌کرد که اگر زمین با از دست دادن حرارت ، تدریجا در حال خنک شدن است، پس در زمان گذشته می‌بایست گرمتر بوده باشد. کلوین این پدیده را به صورت اتلاف حرارت از یک حالت مذاب اولیه در نظر گرفته بود و با مطالعه میزان جریان حرارت امروزی نشان داد که از نظر زمان زمین شناسی ، مسلما مدت زیادی از زمانی که زمین در حالت مذاب بوده، نگذشته است. این زمان ظاهری تبلور پوسته جامد زمین ، حداکثر قدرت ممکن را برای حیات ، آنگونه که ما می‌شناسیم، مشخص کرد. عدم دسترسی به جزئیات مربوط به نقطه ذوب سنگها و هدایت گرما تحت شرایط حرارت و فشار زیاد ، مانع ارزیابی دقیق زمان تبلور می‌شد، لکن مدت تعیین شده بسیار کم بود. بر این اساس زمانی که کلوین بدست آورده بود، ۱۰۰ میلیون سال بود.

اسلاید ۲۷: مواد رادیواکتیو بعضی از مواد معدنی دارای خاصیت رادیواکتیو هستند، بدین معنی که از خود سه نوع اشعه خارج می‌سازند. اشعه خارج شده یا دارای بار الکتریکی مثبت است، که در این صورت به نام پرتو آلفا خوانده می‌شود و یا دارای بار اکتریکی منفی است که اشعه بتا خوانده می‌شود. نوع سوم اشعه که نزدیک به اشعه ایکس است، از نظر الکتریکی خنثی است و به نام اشعه گاما خوانده می‌شود. در اثر صدور این ذرات ، به مرور جسم به مواد دیگر تبدیل می‌شود. مدت زمانی را که جهت نصف شدن اتمهای اولیه لازم است، به نام زمان نیم عمر می‌خوانند. زمان نیم عمر اجسام مختلف ، متفاوت است و از چند ثانیه تا چند میلیارد سال تغییر می‌کند. سنگهای تشکیل دهنده زمین معمولا حاوی یک یا چند ماده رادیواکتیو نظیر اورانیوم ، رادیوم ، توریوم و پتاسیم و… هستند. با در دست داشتن سرعت تجزیه و اندازه گیری مقدار اولیه و ماده تبدیل شده موجود در نمونه ، می‌توان زمانی را که از تجزیه نمونه می‌گذرد، بدست آورد و بر اساس همین روش است که سن زمین تعیین شده است.

اسلاید ۲۸: تخمین سن زمین بر اساس سنگهای آسمانی قسمت اعظم و در ضمن قدیمیترین بخش تاریخ زمین شناسی را بخش پرکامبرین تشکیل می‌دهد که معمولا از نظر سنگ شناسی مشخص است و می‌توان سنگهای متعلق به آن را را تشخیص داد. آزمایشات مختلف بر روی سنگهای این بخش ، اعداد متفاوتی را بدست داده که کمترین آنها ۶۰۰ میلیون سال و بیشترین آنها ۳.۵ میلیارد سال است. اگر تصور کنیم که پرکامبرین از ۳.۵ میلیارد سال پیش شروع شده ، زمان تشکیل زمین مسلما از این عدد بیشتر است و بنابراین برای تعیین سن زمین از عوامل دیگر نیز بایستی کمک گرفت. یکی از این عوامل ، سنگهای آسمانی است. از آنجا که مطابق تمام نظریات موجود ، تشکیل زمین و سایر سیارات منظومه شمسی همزمان بوده است، با تعیین سن این سنگها می‌توان سن واقعی زمین را بدست آورد. حداکثر سنی که تا به حال برای سنگهای آسمانی بدست آمده ۴،۶ میلیارد سال بوده است. یکی دیگر از عواملی که به تعیین سن زمین کمک می‌کند، نمونه‌هایی است که از ماه گرفته شده و بر اساس تجزیه نمونه‌های مذبور عددی نظیر عدد فوق برای آنها حاصل شده است. بدین ترتیب می‌توان عدد ۴،۶ میلیارد سال را برای سن زمین در نظر گرفت.

اسلاید ۲۹: تعریف زمین شناسی زمین شناسی (( GEOLOGY ازدو کلمه یونانی GEO به معنی زمین و LOGES به معنی علم تشکیل شده است )) یعنی علمی که به مطالعه زمین می پردازد. به عبارت دیگر شاخه ای از علوم طبیعی که در مورد طرز تشکیل زمین مواد تشکیل دهنده آن و شکل وخواص آن وهمچنین تحولات آن از گذشته تا حال می پردازد. زمین شناسی فیزیکی بررسی نحوه پیدایش زمین ،نیروها فرایندها و عواملی که باعث تغییر و تکامل کره زمین است می پردازد در زمین شناسی فیزیکی به نحوه پیدایش ساختمانهای کره زمین تحت تاثیر عواملی مثل آتشفشان و زلزله (عوامل داخلی ) و باد آب یخ و. . . (عوامل خارجی ) می پردازد.

اسلاید ۳۰: ساختمان زمین زیر سطح زمینی که ما برآن گام می گذاریم بـر خــلاف سطــــح سـخت وجامدآن ویژگیهای خاص خود را دارد. با افزایش عمق هم جنس وهم حالت مواد سازنده زمین تغییر می کند . این همان چیزی است که باعث تعجب و شگفتی می شود . کره زمین را براساس تغییر خواص فیزیکی وشیمیایی آن به چند لایه تقسیم می نمایند

اسلاید ۳۱: پوسته(crust) دانشمندان علوم زمین و زلزله شناس با مطالعه امواج ثبت شده زلزله ها درایستگا ههای زلزله سنجی وزلزله شناسی به این واقعیات متفاوت از هم پی برده اند. اولین بررسی ها که در این زمینه انجام شده است بیانگر تغییر روند امواج در اعماق چهل کیلومتری خشکیها و پنج کیلومتری کف اقیانوسها می باشد جائی که بنام حد فاصل بین پوسته و گوشته شناخته می شود و به افتخار کاشف آن« موهوروویچ» استاد دانشگاه زاگرب به نام انفصال «موهو» معروف شده است . ضخامت متوسط قسمت جامد پانزده کیلومتر و وزن مخصوص آن ۲.۷ است . این انفصال مرز بین انواع مختلف سنگها است و با یک افزایش تند در سرعت امواج PوS مشخص می شود . این قسمت از زمین بنام“ پوسته ” زمین معروف است که درمقایسه با شعاع زمین ضخامت نا چیزی دارد . ضخامت پوسته زمین در زیر اقیانوسهانازکتر از قاره ها است .( حداقل ۱۰ کیلومتر در زیردریاهاوحداکثر ۶۰ کیلومتر در زیر خشکیها )

اسلاید ۳۲: پوسته زمین از دوبخش تشکیل می شود : بخش سیال (SIAL ) بخش سیال (SIAL )که بیشتر از سنگهای گرانیتی و گرانودیوریت تشکیل و بعلت فراوانی عناصر سلیسیم و آلومینیوم ( SI-AL ) بنام سیال خوانده می شود. بخش سیما ( SIMA ) بخش سیما ( SIMA )که قشر زیرین پوسته است و بیشتر از بازالتی تشکیل شده وبه علت دارابودن سیلسیم ومنیزیم ( SI-MG ) به نام سیما معروف است . البته از تخریب سنگهای دو بخش بالا طبقه رسوبی تشکیل می گرددکه شامل آبرفتها ونهشته های مختلف است .ضخامت این طبقه در گودیها گاهی به ۱۰ کیلومتر می رسد وبعضی جاها دگرگون شده اند.

اسلاید ۳۳: گوشته یا جبه (mantle) دومین گسستگی که در روند امواج منتشر شده از زلزله ها مشاهده می شود در عمق ۲۹۰۰کیلومتری از سطح زمین است و بنام “گوتنبرگ”معروف است. حد فاصل بین گسستگی موهوروویچ وگوتنبرگ بنام گوشته معروف است.در گوشته نیز خصوصیات امواج لرزه ای تغییر می نمایدکه با توجه به همین تغییر به چندبخش تقسیم می شود:

اسلاید ۳۴: الف ) لایه بالایی : این بخش منشاء بسیاری از فعالیتهای زمین شناسی است همانندفغالیتهای ماگمایی ، زلزله های عمیق و تغییر مکان قاره ها.بخش بالایی همراه با پوسته یک لایه به ضخامت ۷۰تا ۱۰۰کیلومتررا تشکیل می دهدکه از سنگهای سخت وشکننده تشکیل می دهدوبنام “ سنگ کره ”خوانده می شود . سنگ کره به قطعاتی تقسیم شده که به هر یک از آنها“صفحه” می گویند. صفحه ها نسبت به یکدیگر در حال تغییر و جابجائی می باشند که این حرکتها رویدادهای زمین شناسی را بوجود میآورد. محققین زمین شناسی بر وجود سنگهای فو ق بازی در این قسمت اتفاق نظر دارند، اما در مورد توزیع آن اتفاق نظر ندارند. در زیر سنگ کره ناحیه ای به نام “سست کره” معروف است .سرعت امواج لرزه ای در این قسمت کاهش می یابدوبه لایه ای کم سرعت هم معروف است. ب)- ناحیه عبور این منطقه بین ۴۰۰ تا حدود ۱۰۰۰ کیلومتری عمق زمین است . در این قسمت شاهد افزایش نسبی سرعت امواج هستیم که بیانگر تغییر ماهیت سنگهای این قسمت است

اسلاید ۳۵: ج )- گوشته پائینی از عمق ۱۰۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلومتر عمق زمین است . در این قسمکت سنگها چگال وبسیار الاستیک اند وسرعت امواج زلزله بصورت تقریباً یکنواختی افزایش می یابد. در زیرگوشته زمین از عمق ۲۹۰۰ کیلومتری تا مرکز زمین هسته زمین قراردارد. درهسته زمین د عمق ۵۱۲۰ کیلومتری یک انفصال در خواص الستیک هسته وجود داردکه هسته رابا توجه به آن بدو قسمت خارجی و داخلی تقسیم می کنند. از آنجا که امواج عرضی از هسته خارجی عبور نمی کنند بایستی این قسمت را مایع دانست و چون درهسته داخلی سرعت امواج افزایش می یابد این قسمت را جامد می دانند.

اسلاید ۳۶: هسته(core) جنس هسته زمین را بیشتر نیکل و آهن تشکیل داده است . هسته نقشی درحرکت ورقه های سنگ کره ندارد ولی منبع تولید میدان مغناطیسی زمین است. پوسته زمین به انضمام قسمت بالائی گوشته فوقانی قسمت سخت زمین را تشکیل می دهند که سنگ کره یا لیتوسفر خوانده می شود و بر سست کره که حالت خمیری دارد واقع شده است . ضخامت لیتوسفربطور متوسط ۱۰۰کیلو متر است.لیتوسفر به صفحه های مجزائی تقسیم می شود که این صفحه ها ثابت نیستند و دائماً در حال حرکتندکه منجر به ایجاد پدیده های مختلف تکتونیکی می گردد.

اسلاید ۳۷: لیتوسفر از شش صفحه اصلی بنامهای افریقا،اوراسیا،امریکا،آرام،استرالیاوقطبی بعلاوه چند صفحه کوچکتر تقسیم شده است.حرکت صفحه ها نسبت به هم به سه طریق انجام می گیرد : الف )- در پشته های اقیانوسی صفحه ها از هم دور می شوند ومواد مذاب درون زمین از اینجا بیرون می ریزد. ب ) – صفحه ها بهم نزدیک وبا هم بر خورد می کنندویک صفحه به زیر دیگری می رود ( در مرز صفحه های اقیانوسی وقاره ای)ج ) – صفحه ها در کنار یکدیگر می لغزند.

اسلاید ۳۸: به حالت “ الف” که ورقه ها از هم دور می شوند و باعث بیرون ریختن مواد مذاب می شود بخش “سازنده” زمین می گویند و به قسمت “ب” که که صفحه ها به هم برخورد وبه زیر یکدیگر می روند بخش “ مخرب ” می گویند. بیشتر فعالیتهای تکتونیکی مثل زلزله هادر حاشیه صفحه ها ی پوسته زمین رخ می دهد و قسمت مرکزی صفحه های زمین کمتر دچار زلزله شده اند، و همینگونه زلزله ها در محل برخورد صفحه های قاره ای اتفاق می افتد . درمحل دور شدن صفحه ها از هم در پشته های اقیانوسی مواد مذاب بیرون ریخته و منجمد می شوند و بخشی از صفحه ها تولد شده از محور میانی از هم دور می شوند ، وبعد از طی مسافتی نسبتاً طولانی صفحه های مزبور دوباره در گوشته فرو رفته ومدفون می شوند وموجب ایجاد گودالهای عمیقی میگردد نظیر گودال ماریان ، کوریل و….. تکتونیک صفحه ای از محور بر آمده اقیانوسها متولدو بطور جانبی گسترش می یابد و سرانجام به اعماق گوشته رانده می شود. قاره ها دارای ضخامت زیاد هستند و ازنظرترکیب شیمیائی و جنس با صفحه های اقیانوسی تفاوت دارندودر صفحه های اقیانوسی همانند میخ قراردارن یا همانندچوب پنبه که در آب شناور است قرار دارندودر نتیجه قاره ها نیز در حرکت صفحه ها شرکت می کنند. زلزله هادر جاهائی که صفحه ها با هم اصطکاک دارند یا جاهایی صفحه ها در مقابل هم واقعند و یا جاهایی که صفحه ها بدرون زمین فرو می روند مشاهده می شود.

اسلاید ۳۹: تکتونیک صفحه ای پوسته زمین از تعدادی ورقه متحرک تشکیل شده است که دائما در حال برخورد یا دور شدن از هم هستند.

اسلاید ۴۰: پوسته زمین از تعدادی ورقه متحرک تشکیل شده است که دائما در حال برخورد یا دور شدن از هم هستند. سخت کره از نه ورقه بزرگ و دوازده ورقه کوچکتر تشکیل شده است. قاره ها،‌ورقه های قاره ای را تشکیل می دهند. ورقه های اقیانوسی قسمت عمده بستر دریا را تشکیل می دهند. مطالعه ورقه های زمین ساختی که زمین ساخت ورقه ای نامیده می شود،‌ به ما کمک می کند تا اشتقاق قاره ها، گسترش بستر اقیانوس، فورانهای آتشفشانی و تشکیل کوهها را توضیح دهیم.نیروهایی که باعث حرکت ورقه های زمین ساختی می شوند در اثر حرکت آهسته گوشته زیرین شکل می گیرند. سنگهای گوشته در اثر حرارت بالایی که در زیر آنهاست،‌ دائما به سمت بالا حرکت می کنند و در اثر سرد شدن فرونشست می کنند. این چرخه میلیونها سال طول می کشد. اشتقاق ورقه ها در سطح زمین طی میلیونها سال صورت گرفته است و هنوز هم ظاهر بیرونی زمین را تغییر می دهد. وقتی به نقشه دنیا نگاه کنید می بینید که حاشیه شرقی آمریکای شمالی و جنوبی با حاشیه غربی اروپا و آفریقا منطبق می شود. طی میلیونها سال،‌این قاره ها به آهستگی از هم جدا شده اند. (اشتقاق قاره ها(

اسلاید ۴۱: ورقه های واگرا: جایی که دو ورقه از هم دور می شوند،‌سنگ داغ و مذاب (ماگمای مایع) به صورت گدازه خارج می شود و ماده جدیدی به ورقه ها افزوده می شود. به این ترتیب ورقه اقیانوسی جدیدی تشکیل می شود. جای که این اتفاق رخ می دهد،‌پشته میان اقیانوسی نامیده می شود. پشته های میان اقیانوسی به ندرت بیش از ۴۹۲۰ فوت (۱۵۰۰ متر)‌ ارتفاع دارند اما ممکن است هزاران مایل در امتداد بستر اقیانوس کشیده شوند. در زیر هر یک از اقیانوسهای بزرگ جهان،‌یک پشته میان اقیانوسی وجود دارد. نمونه ای از آنها پشته میانی اطلس در اقیانوس اطلس است که از قطب شمال تا قطب جنوب کشیده شده است. پشته های میان اقیانوسی مناطقی هستند که فعالیت آتشفشانی و زمین لرزه در آنجا زیاد است.

اسلاید ۴۲: ورقه های همگرا : در بسیاری جاها،‌ورقه های بزرگ سطح زمین به آهستگی به سمت هم حرکت می کنند. گاهی اوقات لبه یک ورقه در اثر نیروی برخورد تخریب می شود و گاهی اوقات در اثر برخورد، لبه ورقه ها چین خورده و رشته کوههای بزرگی به وجود می آید. هنگامی که یک ورقه زمین ساختی به زیر ورقه دیگر خم می شود،‌ فرورانش رخ می دهد. در اثر برخورد ورقه چگال اقیانوسی با ورقه سبکتر قاره ای،‌ این اتفاق رخ می دهد. در امتداد ساحل آمریکای جنوبی این پدیده دیده می شود. ورقه اقیانوسی به زیر سست کره رانده می شود. در اث رگرمای سست کره،‌ورقه فرورانده شده ذوب می شود. در سطح یک درازگودال اقیانوسی ایجاد می شود و به دنبال آن یک کمان قوسی تشکیل می شود. در این منطقه فعالیتهای آتشفشانی و زمین لرزه هم رخ می دهد.

اسلاید ۴۳: اطلس در حال رشد : ایسلند در بالای پشته میانی اطلس قرار دارد و نشان می دهد که در امتداد پشته، ورقه های آمریکای شمالی و اروپا از هم دور می شوند. پشته ای که در اینجا از زمان برخورد قاره ها مورد بررسی قرار می گیرد،‌ یکی از ورقه هایی است که به دو لایه تقسیم می شود: لایه زیرین از سنگهای چگال گوشته تشکیل شده و لایه بالایی از سنگهای سبک پوسته تشکیل شده است. وقتی لایه گوشته فرورانش می کند،‌لایه بالایی تراشیده می شود و روی ورقه دیگر تجمع می یابد بنابراین رشته کوههایی مانند آلپ به وجود می آیند. این رشته کوهها،‌ کوههای چین خورده نامیده می شوند.

اسلاید ۴۴: مهمترین پلیت تکتونیک و یا حرکتهای صفحه ای در دنیا

اسلاید ۴۵: سطح زمین دارای ۷ خشکی بزرگ است که از شکسته شدن یک قاره واحد بزرگ در طول زمان و بر اثر پدیده پلیت تکتونیک به دست آمده است. هر کدام از این صفحات که به قاره موسوم است سالیانه حدود ۵۰ مایل حرکت می کنند. بر اثر این حرکتها مرزهای قاره ها دارای مدلهای مختلفی است که به ترتیب زیر است: صفحات واگرا و صفحات همگرا و مرزهای انتقالی گسلی صفحات همگرا توسط حرکت صفحات و برخورد و تصادم آنها به یکدیگر به وجود می آید. وقتی که صفحات اقیانوسی با صفحات قاره ای تصادف می کند، صفحات اقیانوسی به زیر صفحات قاره ای کشیده می شود و می لغزد و باعث به وجود آمدن چاله ها و حفرات عمیق در کف اقیانوسها می شود. به این مدل از حرکت ساب داکشن یا فرو رانش گفته می شود. نمونه ای از این نوع فرورانش در بین صفحه اقیانوسی Nazca و صفحه قاره ای آمریکای جنوبی اتفاق افتاده است. بر اثر تصادم دو صفحه قاره ای کوهزایی های مهم به وجود می آید که هیمالیا از مهمترین آنها است.

اسلاید ۴۶: صفحات واگرا بر اثر حرکت صفحه ای قاره های به وجود می آید نمونه ای از این صفحات واگرا را می توان به برامدگی آتلانتیک اشاره نمود. وقتی صفحات از هم دور شوند سنگهای ذوب شده و داغ که که دمای آنها از خیلی بالا سرد می شود و باعث به وجود آمدن مواد جدید در صفحات اقیانوسی می شود. این فرایندهای در کف دریا پخش شده و شناخته شده است. مرزهای صفحات گسلی انتقالی به صورت افقی حرکت می کند. به عنوان مثال از این حرکت صفحه ای می توان زون گسلشی سن آندریاس San Andreas را نام برد. پلیت تکتونیک شاخه ای از علم زمین شناسی ساختمانی است که با فرایندهای حرکات صفحه ای در ارتباط است و در اثر این حرکات صفحه ای و برخوردها و تصادم قاره ها با یکدیگر مواد مذاب داغ به وجود می آید در مقیاس جهانی زمین شناسی به وجود آورنده پدیده هایی مثل سازندهای زمین شناسی و کوهزایی ها و توزیع زمین لرزه و آتشفشان است.

اسلاید ۴۷: تقویم زمین شناسی مقدمه از مدتها قبل دانشمندان زمین شناسی با توجه به ترتیبی که در ته‌نشینی لایه‌های مختلف پوسته زمین وجود دارد، سعی در تدوین جدولی نمودند تا بتوانند هر لایه را در جای خود ترسیم نمایند. در اوائل قرن هیجدهم زمین شناسان با ادغام نظریه‌های استنو ، هاتن، اسمیت و کوویر دریافتند تریتب پیچیده‌ای در سنگهای پوسته زمین وجود دارد که می‌تواند نماینده ستون چینه شناسی باشد. مطالعه بر روی ستون چینه شناسی تا قرن نوزدهم به طول انجامید تا در نتیجه جدولی تدوین شد که امروزه از آن استفاده می‌شود. در تقسیمات چینه شناسی از واحدهای مختلفی استفاده می‌گردد که عبارتند از:

اسلاید ۴۸: واحدهای سنگ شناسی واحدهای سنگ شناسی یکی از تقسیمات چینه شناسی است که ارزش محلی داشته و در نقاطی که تغییرات سنگ شناسی در آن مشهور باشد، می‌توان استفاده نمود. واحدهای سنگ شناسی مبتنی بر خواص عمومی لیتولوژیکی از قبیل خواص فیزیکی ، موقعیت چینه شناسی ، صفات اختصاصی و سایر خصوصیات سنگ شناسی است. این تقسیم‌بندی با توجه به خواص سنگها و بدون در نظر داشتن زمان تنظیم شده است. مهمترین واحد تقسیمات سنگ شناسی را سازند (Formation) می‌گویند. بطور کلی سازند به مجموع لایه‌هایی گفته می‌شود که دارای ترکیب سنگ شناسی مشخص بوده و در سطح نسبتا وسیعی گسترش و امتداد داشته، حد فاصل آن با لایه‌های زیرین و فوقانی کاملا مشخص باشد، همچنین زمان رسوبگذاری در طول امتداد آن یکسان و قابل نقشه برداری بوده باشد. بطور کلی ، هر سازند سن معینی دارد که ممکن است با تقسیمات زمانی منطبق نباشد.

اسلاید ۴۹: در تقسیمات لیتوستراتیگرافی سازند به عنوان یک واحد اصلی معرفی شده و از لحاظ رتبه بالاتر از بخش و پایین تر از گروه است و به ضخامتی از زمینها یا طبقات گفته میشود که با مشخصات لیتولوژیک رنگ-مورفولوژی-نحوه ی فرسایش-و و منظره ی ظاهری خود از طبقات زیرین و بالایی خود مشخص میشودودارای این مشخصات است ۱-ترکیب لیتولوژی آن مشخص باشد ۲-از لحاظ سنگ شناسی مرز زیرین و بالایی آن مشخص باشد ۳-ضخامت آن معلوم باشدمقدار ضخامت سازندها معین و استاندارد نیست و میتواند از کمتر از متر تا چند هزار متر باشد ۴-محتویات فسیلی آن مشخص باشد ۵-سن آن چه بر اساس فسیل های موجود و چه بر اساس موقعیت چینه شناسی تعیین شده باشد ۶- گسترش جغرافیایی ان مشخص باشد و رخنمون های آن از جایی به جای دیگر چه در سطح زمین و چه در مطالعات زیر زمینیاز چاهی به چاه دیگر قابل کورلیشن باشد ۷- دارای مقطع نمونهtype section و یا منطقه ی نمونهtype loculity باشد ۸- قابل نشان دادن بر روی نقشه ی زمین شناسی بوده و تهیه ی برش عرضی و ستون چینه شناسی از آن امکان پذیر باشد

اسلاید ۵۰: گروه (Group) به مجموعه دو یا چند سازند گفته می‌شود. گروه معمولا به وسیله دگرشیبی‌های مشخص ، محدود می‌گردد. بخش ، از تقسیمات کوچکتر سازند است، یک سازند ممکن است از نظر سیتولوژیکی به واحدهای کوچکتری به نام بخش (member) تقسیم گردد. لایه (bed) کوچکترین واحد تقسیمات سنگ شناسی است که معمولا به وسیله فسیلهای شاخص یا سنگ شناسی خاص شناخته می‌شود. فوق گروه (Super Group) به مجموع دو یا چند گروه گفته می‌شود. کاربرد سوپر گروه چندان معمول نیست.

اسلاید ۵۱: واحدهای زمانی زمین شناسی در چینه شناسی با زمان و سنگ سر و کار داریم، اگرچه این دو با هم تفاوت بسیار دارند، ولی با یکدیگر در ارتباط نزدیک می‌باشند. در اواخر قرن ۱۹ زمین شناسان متوجه اهمیت و لزوم جدا کردن تقسیمات زمان زمین شناسی و سنگهای رسوب نموده در طول زمان ، شدند. بر این اساس واحدهای چینه شناسی را به واحدهای زمانی و واحدهای زمانی سنگ شناسی تقسیم نمودند. واحدهای زمانی از بزرگ به کوچک عبارتند از: ائون (Eon)، دوران (Era)، دوره (Period)، دور (Epoch)، عصر (Age)

اسلاید ۵۲: تقسیم‌بندی دورانها بر اساس دلایل و شواهد دیرینه شناسی ، چینه شناسی ، تکامل و نابودی موجودات زنده ، کو‌هزائیها و همچنین پیشروی و پسروی دریاها استوار است. به مجموع دورانهایی که دارای فسیلهای مشخص هستند، به نام ائون فانروزوئیک (Phanerozoic) و دورانهایی که فسیلهای آن به خوبی شناخته نشده‌اند، به نام ائون کریپتوزوئیک (Cryptozoic) یا حیات محلی گفته می‌شود. ائون فانروزوئیک به دورانهای پالئوزوئیک یا دوران دیرینه زیستی ، مزوزوئیک یا دوران میانه زیستی و سنوزوئیک یا دوران نوزیستی تقسیم شده است. هر دوران به چند دوره تقسیم شده است. نام دوره از نام محل ، نام قبیله ، جنس رسوبات و یا نام فسیلهای خاص گرفته شده است. بعضی از دوره‌ها را به دو یا سه زیر دوره یا اپوک (Epoch) تقسیم نموده‌اند. تقسیمات زیر دوره اشکوب (Age) نامیده می‌شود. نام اشکوب از اسم محلی که برای اولین بار مطالعه شده و پسوند ین (Ian) بکار برده می‌شود.

اسلاید ۵۳: بیوزون ساده‌ترین و اولین واحدی که در تقسیم بندی زمان طبقات رسوبی به کار می‌رود، بیوزون است. بیوزن می‌تواند مجموعه رسوباتی را شامل شود که در آن یک گونه فسیلی جانوری با ارزش چینه شناسی مشخص قرار داشته باشد. اشکوب بعد از بیوزن واحد بزرگتری که از لحاظ زمانی- سنگی به کار می‌رود، اشکوب است. اشکوب شامل مجموعه طبقات مربوط به رسوبات دریایی با فسیل‌های شاخص است که در مکان معینی دقیقا مطالعه شده است.معمولا نام اشکوب را از اسم محلی که اولین بار مطالعه شده است گرفته و یکی پسوند «ian» به آن اضافه می‌کنند. مثلا اشکوب لوتسین از کلمه لوتس نام قدیمی شهر پاریس گرفته شده است.هر اشکوب چند بیوزون را شامل می‌شود. به عنوان مثال اشکوب کامپانین در حوضه پاریس از دو بیوزون تشکیل گردیده است. چنانچه یک اشکوب شامل بیوزن‌های متعدد باشد آن را به زیر اشکوب تقسیم می‌کنند. واحد اصلی کرونوستراتیگرافی که در مطالعات چینه شناسی مورد استعمال بیشتری دارد، اشکوب است.

اسلاید ۵۴: سیستم مجموعه چند اشکوب یک سیستم را به وجود می‌آورد. نام هر سیستم از نام یک ناحیه مشخص ، یا سری رسوبات به خصوص و یا از نام فسیل‌های خاص اشتقاق می‌یابد.به عنوان مثال در حالت اول در دوران پالئوزوئیک نام سیستم دونین از ناحیه دون ، (Devon) واقع در جنوب غرب انگلستان و در دوران دوم سیستم ژوراسیک از ناحیه ژورا (Jura) واقع در بین آلمان و فرانسه گرفته شده است.در حالت دوم نام سیستم کربنیفر از رسوبات کربن‌دار (ذغال‌دار) و همچنین نام سیستم کرتاسه از کلمه یونانی کرتا به مفهوم رسوبات کربناته مشتق شده است.سرانجام در حالت سوم دوره نومولیتیک که یک زیر سیستم به شمار می‌رود و مترادف پالئوژن است، نامش از فسیل نومولیتس اخذ گردیده است.بعضی از سیستم‌ها به زیر سیستم نیز تقسیم شده است. مثلا سیستم ژوراسیک به زیر سیستم‌های لیاس ، دوگر و مالم تقسیم شده است. دوران (Erathem) سرانجام چند سیستم یک دوران را تشکیل می‌دهند. که تعریف دوران بر اساس دلایل و شواهد دیرینه شناسی ، چینه شناسی ، تغییرات مهم در عالم جانوری و گیاهی یا به عبارت دیگر تکامل موجودات و همچنین دوره‌های کوهزایی است.

اسلاید ۵۵: واحدهای زمانی سنگ شناسی یکی دیگر از تقسیمات چینه شناسی واحد cمانی سنگ شناسی است. به مجموع سنگهایی که در یک زمان خاص ته‌نشین شده‌اند، واحد زمانی سنگ شناسی گفته می‌شود. برای مثال به مجموع توالی لایه‌های ته‌نشین شده در یک دوران را به نام اراتم (Erathem) می‌گویند. برای هر واحد زمانی واحد معادل زمانی سنگ شناسی منظور شده است. به همین ترتیب وقتی صحبت از سیستم دونین به میان می‌آید، منظور رسوباتی است که در طی دوره دونین (۴۱۰ تا ۳۵۵ میلیون سال قبل) ته‌نشین شده‌اند.

اسلاید ۵۶: زمین شناسی تاریخی زمین شناسی تاریخی از دو کلمه Historical به معنی تاریخی و Geology به معنی زمین شناسی گرفته شده است. زمین شناسی تاریخی ، شاخه مهمی از علم زمین شناسی است که از تاریخ تحولات و تکامل تدریجی زمین و حیات وجود در آن از ابتدای تشکیل تا به امروز بحث می‌نماید. از این رو زمین شناسی تاریخی ارتباط بسیار نزدیکی با چینه شناسی ، فسیل شناسی و ژئوکرونولوژی دارد. سیر تحولات پوسته زمین اعم از قاره‌ای و اقیانوسی ، منشاء و موقعیت قبلی و اولیه قاره‌ها ، زمان جدایش آنها ، تشکیل اقیانوس ، منشاء حیات و سیر تکاملی آنها در زمان‌های مختلف زمین شناسی ، همچنین کوهزایی‌ها و زمان آنها ، از جمله فرآیند‌هایی هستند که در طول تاریخ زمین رخ داده‌اند و در تقسیم بندی عمر زمین به دوره‌های زمین شناسی نقش اساسی دارند. روش زمین شناسی تاریخی آن است که از طریق مطالعه ساختمان کنونی ، اثرات و شواهد پدیده‌های مختلف به چگونگی وقوع و شکل گرفتن آنها پی برده می‌شود. اطلاعات حاصل از یادگیری تاریخ زمین بسیار با ارزش است.

اسلاید ۵۷: زمین شناسی ساختمانی : زمین شناسی ساختمانی از واژه Structral به معنی ساختاری یا ساختمانی و Geologg به معنی زمین شناسی گرفته شده است. هر کسی که با زمین شناسی سر و کار داشته باشد، تشخیص می‌دهد که پوسته زمین در طی تاریخ زمین شناسی یک واحد ثابت و غیر متغیری نبوده است بلکه به کرّات در برابر عوامل داخلی و خارجی در آن تغییر شکل ایجاد شده است. شاهد این مدعی وجود نواحی عظیم چین خورده یعنی سلسله کوههاست که در آن رسوبات و سنگهای دیگر فشرده شده و فرم آنها تغییر کرده است. عامل دیگر رسوبات دریایی است که اینک در قلل مرتفع کوهها دیده می‌شود و در برخی موارد هزاران متر از سطح دریا بالاتر قرار گرفته است و این خود ناپایداری قشر زمین را نشان می‌دهد. بطور کلی می‌توان گفت که زمین شناسی ساختمانی و تکتونیک ، درباره ساختهای مختلف سنگهای تشکیل دهنده پوسته زمین، چگونگی تشکیل و ارتباط آنها با عوامل داخلی زمین بحث می‌کند.

اسلاید ۵۸: زمین شناسی اقتصادی زمین شناسی اقتصادی شاخه‌ای از علم زمین شناسی است که پیرامون شرایط تشکیل مواد معدنی ، مورفولوژی و ریخت شناسی آنها ، بافت و ساخت آنها ، عوامل کنترل کننده پراکندگی مواد معدنی ، توجیه فنی و اقتصادی آنها و بالاخره تقسیم بندی ژنتیکی مواد معدنی بحث می‌کند. در رسیدن به اهداف فوق ، روشهای مختلف تجزیه مواد معدنی ، روشهای ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی و فرآوری مواد انجام می‌گیرد. همچنین در انجام پروژه‌های مختلف اکتشافی باید به مسائل زیست محیطی نیز دقت لازم را مبذول داشت. مواد معدنی ، زیربنای اقتصاد و صنعت هر جامعه را تشکیل می‌دهند. بشر از همان آغاز آفرینش خود و در طول تاریخ ، بر حسب نیازمندیها و شناخت ، از مواد معدنی استفاده کرده است. اکنون نیز انسان ، از تمامی مواد معدنی به حالتها و شیوه‌های گوناگون ، بهره‌برداری می‌نماید. به عبارت دیگر ، همین مواد معدنی هستند که پاپه و اساس تمدن را تشکیل می‌دهند. زمین شناسی اقتصادی ، پایه و شالوده اکتشافات معدنی و کاربرد مواد حاصل از آن را تشکیل می‌دهد.

اسلاید ۵۹: رسوب شناسی Sedimentology یا رسوب شناسی نام خود را از واژه لاتین Sedimentum گرفته است که به معنای رسوب کرده است. سنگهای رسوبی ، از انباشت ذرات ناشی از خرد شدن انواع سنگهای دیگر بوجود آمده‌اند. این ذرات ، معمولا به کمک نیروی گراویته ، آب ، باد و یا یخ به محل جدید خود منتقل شده و در آنجا به ترتیبی جدید نوشته می‌شوند. برای مثال ، امواجی که به ساحل صخره‌ها برخورد می‌کنند، ممکن است که از این طریق ، ذرات ریگ و شن دریا کنار دیگری را در همان نزدیکی فراهم آورند. این نهشته‌های ساحلی اگر سخت می‌شدند، سنگی رسوبی تشکیل می‌یافت. یکی از مهمترین خاصه‌های سنگهای رسوبی ، لایه بندی رسوبات تشکیل دهنده آنها است

اسلاید ۶۰: کانی شناسی لغت مینرال «کانی) که از قرون وسطی مورد استعمال قرار گرفته از لغت یونانی Mna ( متشابه لاتینی آن Mina است) به معنی کانی یا گردال( از نظر معدن شناسی ) مشتق شده است، لذا نام فارسی آن یعنی کانی معروف موادی است که از کانسارها بدست می‌آورند. قرنها پیش از دستیابی انسان به فلزات و علم استخراج و مصرف آنها ، برخی از سنگها و کانیها مهمترین ابزار دفاعی ، زراعی و شکار بشر محسوب می‌شده‌اند. بشر اولیه جهت تهیه ابزار سنگی از مولّد دارای سختی زیاد همچون سنگ چمخاق ، کوارتزیت ، ابسیدین ، کوارتز و … که در محیط زندگی‌اش فراوان بوده استفاده کرده است. نحوه استفاده و بکارگیری این مولّد آنچنان در زندگی و پیشرفت انسان مؤثر بوده است که بر این اساس زمان زندگی انسان اولیه را به سه دوره دیرسنگی ، میانسنگی و نوسنگی تقسیم شده‌اند. همزمان با شناخت فلزات و استخراج آنها عصر فلزات آغاز گردید. احتمالاً اولین فلز استخراج شده در حدود ۴۵۰ سال ق.م ، مس بوده است

اسلاید ۶۱: فسیل شناسی یا دیرینه شناسی یا پالئونتولوژی پالئونتولوژی یا دیرینه شناسی از سه کلمه یونانی Paleos به معنی دیرین و Onta به مفهوم موجودات و Logos به مفهوم شناخت و بحث کردن گرفته شده است. فسیل شناسی بحث درباره گیاهان و جانورانی است که سابقاً در سطح زمین زندگانی کرده‌اند. بقایا و اثراتی را که از گیاهان و جانورانی در رسوبات مختلف زمین دیده می‌شود، فسیل می‌نامند و فسیل شدن عبارت از مجموع پدیده‌هایی است که در نتیجه آن آثار و بقایای گیاهان و جانوران در رسوبات مختلف زمین حفظ می‌شوند. نخستین شرط لازم برای اینکه جانور یا گیاهی فسیل شود این است که گیاه یا جانور در هوای آزاد نماند و بواسطه خاک یا عوامل دیگر محفوظ گردد و در میان رسوبات جای گیرد. بنابراین هر چه جانور یا گیاه کوچکتر باشد، بهتر باقی خواهد ماند. در صورتی که جانوران بزرگ به ندرت باقی می‌مانند و بصورت فسیل دیده می‌شوند.

اسلاید ۶۲: آتشفشان شناسی ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی از دو کلمه Volcano به معنی آتشفشان و Logos به معنی شناخت گرفته شده است. می دانیم که زمین در ابتدا به حالت کره گُداخته‌ای بوده است که پس از طی میلیونها سال بخش خارجی آن به صورت قشر سختی در آمد. این پوسته به دفعات بر اثر عبور مواد مذاب درونی ، سوراخ گردید و سنگهای آتشفشانی زیادی به سطح آن رسید. این عمل حتی در عصر کنونی نیز ادامه دارد. تمام پدیدههایی که با فوران تودههای مُذاب بستگی دارند، پدیده آتشفشانی می‌گویند و علمی را که هدف آن بررسی این پدیده هاست با آتشفشان شناسی می‌نامند. وقتی که از فعالیت آتشفشانی صحبت می‌شود در فکر خود فَورانهای بزرگ ، سِیلهایی از گُدازه ، بَهمن‌هایی از سنگهای گرم و خاکستر ، گازهای سمی و خطرناک و انفجارات شدید در نظر مجسم می‌نماییم که با مرگ و خرابی همراه است. به قول ریتمن کسی که این حوادث را می‌بیند هرگز نمی‌تواند فراموش کند و این امر به قدرت عظیم طبیعت و ضعف نیروی انسانی مربوط می‌باشد.

اسلاید ۶۳: هیدروژیولوژی یا آب شناسی (Hydrologoy) : هیدرولوژی یا آب شناسی از دو کلمه Hydro به معنی آب و Logos به معنی شناسایی گرفته شده است. هیدرولوژی ، علمی است که در مورد پیدایش خصوصیات و نحوه توزیع آب در طبیعت بحث می‌کند ولی عَملاً واژه هیدرولوژی به شاخه‌ای از جغرافیای فیزیکی اِطلاق می‌شود که گردش آب در طبیعت را مورد بررسی قرار می‌دهد. انجمن علوم و فنون ایالات متحده تعریف زیر را برای هیدرولوژی برگزیده است: هیدرولوژی علم مطالعه آب کره زمین است و در مورد پیدایش ، چرخش و توزیع آب در طبیعت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب ، واکنش‌های آب در محیط و ارتباط آن با موجودات زنده بحث می‌کند بنابراین ملاحظه می‌شود که هیدرولوژی در برگیرنده تمامی داستان آب است.

اسلاید ۶۴: بلورشناسی علم بلورشناسی یا کِریستالوگِرافی درباره نحوه تشکیل و رشد بلورها وشکل ظاهری و ساختمان داخلی آنها و نیز خوصیات فیزیکی وشیمیایی مواد مُتِبَلوِر گفتگو می نماید. سنگ شناسی رسوبی سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی و Petrology به معنی سنگ شناسی گرفته شده است. سنگهای رسوبی به دلیل داشتن منابع مهم نظیر نفت ، گاز ، ذغال ، آهن ، اوارنیم و نیز مواد مورد نیاز در مصالح ساختمانی مانند آهک ، گچ و غیره از اهمیت خاصی برخوردارند لذا سنگ شناسی رسوبی یکی از مهمترین شاخه‌های علوم زمین محسوب می‌گردد. در حدود ۷۰ از سنگهای سطح زمین ، دارای منشا رسوبی هستند، و این سنگها عمدتا از ماسه سنگها ، سنگهای آهکی ، شیل ها و به مقدار کمتری اما با همان معروفیت از رسوبات نمک ، سنگهای آهندار ، ذغال و چوب تشکیل شده است.

اسلاید ۶۵: سنگهای آذرین سنگهای آذرین ، Igneous rocks نام خود را از واژه Ignis گرفته‌اند که در لاتین به معنای آتش است. این سنگهای پرورده آتش ، زمانی توده‌ای داغ و مذاب را به نام ماگما تشکیل میداده‌اند، که سرد شدن تدریجی م‍اگما ، آنها را به سنگ سخت و جامد تبدیل کرده است. بنابراین گدازهای که از دهانه آتشفشان فَوران کرده و بر سطح زمین جاری می‌شود، به سرعت سرد و سخت شده و سنگی آذرین را بوجودمی‌آورد.

اسلاید ۶۶: دید کلی این سنگهای پرورده آتش ، زمانی توده‌ای داغ و مذاب را به نام ماگما تشکیل میداده‌اند، که سرد شدن تدریجی ماگما ، آنها را به سنگ سخت و جامد تبدیل کرده است. بنابراین گدازهای که از دهانه آتشفشان فوران کرده و بر سطح زمین جاری می‌شود، به سرعت سرد و سخت شده و سنگی آذرین را بوجود می‌آورد.

اسلاید ۶۷: تاریخچه و سیر تحولی اغلب مولفین یونانی و رومی ، آتشفشانها ، فعالیتهای آتشفشانی و زمین لرزه ها را توصیف می‌کردند. استاربو جغرافیدان و مورخ یونانی (۶۳ قبل از میلاد ـ ۲۰ بعد از میلاد ) فعالیتهای آتشفشانی اتنا ، سوما ـ وزوو و جزایر لیپاری را توصیف کرد. او آتشفشانها را به منزله دریچه‌های اطمینان تلقی می‌نمود که از آنها مواد سیال خارج می‌شود.در قرن هیجدهم اولین مناظرات و مباحثات تند و شدید درباره ماهیت و منشا سنگها در گرفت. در مباحثات منشا سنگها مناظراتی بین دسته و گروههای زیر وجود داشت: در یک طرف نپتونیستها و در طرف دیگر ولکانیستها و پلوتونیستها قرار داشتند. نپتونیستها معتقد بودند که سنگهای پوسته متوالیا در یک اقیانوس اولیه تهنشین شده‌اند و به نظر آنها بازالت و گرانیت هر دو سنگهایی هستند که در این اقیانوس بزرگ را سبب شده‌اند. پلوتونیستها اعتقاد داشتند که زمین از انجماد مواد مذاب و داغ بوجود آمده است و گرانیت را یک سنگ نفوذی داغ به شمار می‌آوردند.

اسلاید ۶۸: در سال ۱۸۲۵ واژه ماگما و مفهوم منحصر به فرد ماگمای اولیه توسط اسکراپ عنوان شد.سرجـیـمزهال ( ۱۷۶۱ ـ ۱۸۳۲ ) به همراه ریمور ( ۱۷۲۶ ) و اسپالانزانی ( ۱۷۹۴ ) و جورج وات ( ۱۸۰۴ ) پیترولوژی تجربی را پایه‌گذاری کرد.در سال ۱۸۴۴ چاربز داروین ( ۱۸۸۲ـ ۱۸ار داشت که انواع مختلف سنگهای ماگمایی ممکن است از یک ماگمای اولیه اشتقاق یافته باشند به شرط آنکه ترکیب ماگما با تبلور و جدایش یک یا چند کانی مشکل سنگها تغییر یابد.در سال ۱۸۵۰ هنری کلیفتون سوربی ( ۱۸۲۶ـ ۱۹۰۸ ) جهت مطالعه میکروسکوپی ، اولین مقطع نازک سنگها را تهیه کرد.اوایل سال ۱۸۶۱ روش طبقه بندی شیمیایی سنگها را ابداع کرد و در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برخی از روشهای نمایش شیمیایی و نهایتا طبقه‌بندی شیمیایی سنگها پا به عرصه ظهور نهاد ( موینسون ـ لسینگ ۱۸۹۹ ، کراس ، ایدینگز ، پیرسون و واشنگتن ۱۹۰۳ ، اوسان ۱۹۱۹ ، نیگلی ۱۹۲۰ ، فون ولف ۱۹۲۲ ).

اسلاید ۶۹: آلفرد لوتاروگز ( ۱۹۱۵ ) از کتابش تحت عنوان « منشا قاره‌ها و اقیانوسها » ، اصل و ریشه سوالات پزولوژیستها را به مفهوم تغییر ناپذیری قاره مربوط دانست.در سال ۱۹۶۹ موریس و ریچادر ویلژوئن اولین توصیف دقیق شیمیایی و سنگ شناسی یک سری جدید و مهم سنگهای آتشفشانی را که واجد انواع اولترامافیکها بود ، منتشر ساختند.از آن زمان تا به امروز سنگ شناسی آذرین همانند دیگر رشته‌های علوم فراز و نشیبهای بسیاری را پشتسر گذاشته و با کوشش پیشگامان علم پترولوژی تجربی ، بررسی شرایط تشکیل کانیها و سنگها ، بویژه سنگهای آذرین و دگرگونی رو به رونق نهاد.

اسلاید ۷۰: انواع سنگهای آذرین انجماد ماگما به سنگهای آذرین ، یا در سطح زمین صورت می‌گیرد و یا در داخل پوسته زمین ، بنابراین بر حسب اینکه ماگما در کجا منجمد شود دو گروه سنگ آذرین خواهیم داشت. سنگهای آذرین خروجی: سنگهای آذرینی را که از انجماد ماگما در سطح زمین بوجود می‌آید سنگهای آذرین خروجی می‌نامند.سنگهای آذرین نفوذی: به آن دسته از سنگهای آذرین که از انجماد ماگما در داخل پوسته زمین تشکیل می‌گردد سنگهای آذرین نفوذی گفته می‌شود. سنگهای آذرین نفوذی خود در پوسته زمین به اشکال مختلفی منجمد می‌شوند که شامل موارد زیر می‌باشند.

اسلاید ۷۱: لاکولیت‌ها سیل‌ها دایک‌ها لوپولیت‌ها پاتولیت‌ها فاکولیت‌ها استوک‌ها

اسلاید ۷۲: انواع سنگهای آذرین از نظر رنگ سنگهای آذرین فلسیک یا روشن سنگهای آذرین مافیک یا تیره سنگهای آذرین بینابینی

اسلاید ۷۳: سنگ شناسی دگرگونی ریشه لغوی واژه دگرگونی ، که از کلمه لاتین Metamorphic به معنای تغییر شکل گرفته شده است، به این اشاره دارد که سنگ اولیه ، شکل اصلی خود را تغییر داده و به شکل جدید در آمده است.

اسلاید ۷۴: دید کلی سنگهای دگرگونی ، سنگهایی هستند که از تغییر شکل سنگهای قبلی به علت تغییر شرایط فیزیکی ( فشار ـ دما ) یا شیمیایی و در حالت جامد به‌وجود می‌آیند. پدیده دگرگونی به محو و ناپدید شدن یک یا مجموعه‌ای از کانیهای متبلور سنگ تعبیر می‌شود. این تغییرات ممکن است بر روی سنگهای رسوبی که در شرایط سطحی به وجود آمده‌اند یا در سنگهای آذرین که از ماگما متبلور گردیده و یا حتی در سنگهای دگرگونی حادث شود. در حالت اخیر ، شرایط دگرگون شدگی سنگ قبلی تغییر می‌نماید و این پدیده با ظهور و پیدایش یک یا مجموعه‌ای از کانیهای جدید همراه می‌باشد. بنابراین دگرگونی عبارت از پاسخی است که هر سنگ در مقابل تغییرات محیط شیمیایی یا فیزیکی از خود بروز می‌دهد و این پاسخ به صورت تجدید تبلور کانیهای قدیمی به دانه‌های جدید و یا پدیدار شدن کانیهای نو ظهور و تخریب بعضی دیگر تجلی می‌کند.

اسلاید ۷۵: تاریخچه واژه متامورفیسم برای اولین بار در سال ۱۸۲۰ توسط A.Boue عنوان گردید و جیمز هاتن اولین کسی بود که در کتاب خود به نام فرضیه کره زمین به مفاهیم کلی دگرگونی اشاره نمود. سیر تحولی و رشد Elie de Beament و A. Daubre که در اواسط قرن نوزدهم می‌زیسته‌اند، اولین کسانی بودند که دگرگونی ناحیه‌ای و دگرگونی مجاورتی را از هم متمایز کردند و اصطلاح دگرگونی ناحیه‌ای توسط A.Daubre وارد این علم گردید.با عنوان شدن واژه ژئوسنکلینالها توسط J.D.Dana ، James Hall و E.Haug در فاصله سالهای بین ۱۸۵۹ و ۱۹۱۰ ، سنگهای دگرگونی ناحیه‌ای معنی و مفهوم دیگری پیدا کرد. این دانشمندان دما و فشار بالا و همچنین حرکات زمین ساختی حاکم بر اعماق این ژئوسنکلینالها را عامل اصلی دگرگونی ناحیه‌ای دانستند.

اسلاید ۷۶: اقسام دگرگونی دگرگونی اصابتی یا دگرگونی ضربه‌ای دگرگونی مجاورتی یا دگرگونی حرارتی دگرگونی دینامیکی یا دگرگونی کاتاکلاستیک دگرگونی ناحیه‌ای یا دیناموترمال متامورفیسم دگرگونی انباشتی یا دگرگونی ترفینی یا دگرگونی استاتیک دگرگونی زیر کف اقیانوسها دگرگونی هیدروترمال یا دگرسانی هیدروترمال

اسلاید ۷۷: اقسام فابریک‌های دگرگونی سنگهایی که فاقد جهت یافتگی برتر می‌باشند. سنگهایی که دارای جهت یافتگی برتر و شخصی هستند. اقسام رخساره‌های دگرگونی رخساره‌های دگرگونی مجاورتی رخساره‌های دگرگونی بر اثر وزن یا رخساره‌های ترفینی رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای

اسلاید ۷۸: انواع‌ دگرگونیدگرگونی را می‌توان بر اساس عوامل مؤثر برآن، میزان و وسعت پراکندگی و یا شکل ظاهری توده‌ی دگرگون شده به گروههای مختلفی تقسیم نمود. برخی از مهمترین انواع دگرگونی عبارتند از دگرگونی مجاورتی، دگرگونی ناحیه‌ای، دگرگونی دینامیکی یا حرکتی، دگرگونی تدفینی، دگرگونی ناحیه‌ای، دگرگونی هیدرونرمال و دگرگونی در زیر کف اقیانوسها. که هر یک مشخصات و ویژگی‌های بافتی، سنگ شناسی و …. خاص خود را دارا می‌باشند.

اسلاید ۷۹: دگرگونی ناحیه‌ای یا عمومی Regional Metamorphismدگرگونی ناحیه‌ای با گسترش زیاد (از چند صد متر تا هزاران کیلومتر) در نوارهای کوهزایی و محل برخورد صفحات پوسته زمین به دو صورت دفنی و دینامیکی اتفاق می‌افتد. در دگرگونی ناحیه‌ای میزان دما گاه به هشتصددرجه سانتی‌گراد و مقدارفشار به دوهزار تا هزاربار می‌رسد و گاهی ممکن است مدت زمان تأثیر آنها به بیش ازده میلیون سال نیز برسد. این نوع دگرگونی معمولاً با فعالیتهای ماگمایی همراه است. شیست، فیلیت، گنیس، واسلیت از جمله معروف‌ترین سنگهای حاصل از دگرگونی ناحیه‌ای هستند.زون سنندج‌ـ سیرجان در ایران مثال بارزی از دگرگونی نوع ناحیه‌ای است.

اسلاید ۸۰: دگرگونی دینامیکیCataclastic Metamorphism بر اثر حرکات تکتونیکی پوسته زمین و فشارهای جهت‌داری که منجربه ایجاد گسلهای بزرگ، چین‌ها و وراندگی‌های مهم می‌شود، در ساخت سنگهای سطوح فوقانی پوسته تغییراتی ایجاد می‌گردد. به طوری که ساخت قدیمی سنگ از بین رفته و ساخت جدیدی در آن به وجود می‌آید. فشار جهت‌دار مؤثر در این نوع دگرگونی سبب پیدایش شیستوزیته در سنگ می‌شود که بر اثر آن می‌توان سنگ را به صورت ورقه‌های نازک از یکدیگر جدا کرد.میلونیت یک نوع سنگ دگرگونی شده است که در دگرگونی‌های دینامیکی به وجود می‌آید.

اسلاید ۸۱: دگرگونی اصابتی یا ضربه‌ایImpact or shock Metamorphism بر اثر برخورد سنگهای آسمانی (متئوریتها) با سطح زمین و یا تحت تأثیر انفجارهای هسته‌ای در زیرزمین، سنگها دچار دگرگونی می‌شوند. اگر سنگ آسمانی که با زمین برخورد کرده است بزرگ و سنگین باشد می‌تواند تا محدوده‌ی نسبتاً وسیعی، سنگهای اطراف خود را ذوب کرده و حتی مقدار کمی از آنها را به بخار تبدیل نماید.در انفجارهای زیرزمینی نیز بر اثر تشعشعات ناشی از انفجارهای هسته‌ای، بخشی از سنگها، در اطراف محل انفجار ذوب یا بخار می‌گردند و پدیده دگرگونی در آنها به وقوع می‌پیوندد. سنگهای تشکیل شده بر اثر این پدیده دارای کانی‌هایی هستند که فقط تحت فشار بسیار بالا تشکیل می‌گیرد و این موضوع اشاره به اهمیت بسیار زیاد فشار در این نوع دگرگونی دارد.

اسلاید ۸۲: دگرگونی هیدروترمالHydrothermal alterationمحلول‌ها و آبهای نفوذی‌ای که در حین نفوذ در درون زمین، بر اثر درجه زمین گرمابی و برخورد با منابع ماگمایی یا گرم و تبخیر می‌شوند، یا مواد سیالی که هنگام انجماد توده های نفوذی از آن جدا گشته‌اند، از نظر فعل و انفعالات شیمیایی بسیار فعالند و در حین بالا آمدن به آسانی با سنگهای محیط ترکیب شده و آنها را حل می‌نمایند و یا باعث تشکیل کانیهای جدید و دگرگونی آنها می‌گردند. به عنوان مثال بر اثر واکنش‌های بین محلول‌ها داغ با سنگهای الیوین و پیروکسن‌دار، این کانی‌ها به سرپانتین تبدیل می‌گردند.

اسلاید ۸۳: دگرگونی زیر کف اقیانوسهاocean-Floor Metamorphism در اثر جانشینی کانیهای سازنده بستر اقیانوس در نتیجه خروج بازالت از رشته کوههای اقیانوسی، تحت تأثیر فشار بسیار کم و دمای نسبتاً زیاد سنگها دچار دگرگونی می‌شوند. که این نوع دگرگونی به نام دگرگونی زیرکف اقیانوسها خوانده می‌شود.دگرگونی ناحیه ‌وزنی (تدفینی)Burial Metamorphismزمانی که ضخامت زیادی از رسوبات یا سنگهای آتش‌فشانی (قطر بیش ازده کیلومتر) بر روی هم انباشته می‌شوند در اثر افزایش دما و فشار در اعماق زیاد دگرگونی نوع تدفینی به وقوع می‌پیوندد. در این نوع دگرگونی مهمترین عامل فشار ناشی از ضخامت طبقات سنگی است و دما نقش چندانی ندارد(دما معمولاً کمتر ازچهارصدوپنجاه درجه سانتی‌گراد است) به دلیل آنکه در این دگرگونی هیچ‌گونه فشار جهت‌داری در کارنیست سنگهای حاصل بدون لایه‌اند.

اسلاید ۸۴: ریشه لغوی سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی و Petrology به معنی سنگ شناسی گرفته شده است. دید کلی سنگهای رسوبی به دلیل داشتن منابع مهم نظیر نفت ، گاز ، ذغال ، آهن ، اوارنیم و نیز مواد مورد نیاز در مصالح ساختمانی مانند آهک ، گچ و غیره از اهمیت خاصی برخوردارند لذا سنگ شناسی رسوبی یکی از مهمترین شاخه‌های علوم زمین محسوب می‌گردد. در حدود ۷۰ از سنگهای سطح زمین ، دارای منشا رسوبی هستند، و این سنگها عمدتا از ماسه سنگها ، سنگهای آهکی ، شیل ها و به مقدار کمتری اما با همان معروفیت از رسوبات نمک ، سنگهای آهندار ، ذغال و چوب تشکیل شده است. سنگ شناسی رسوبی

اسلاید ۸۵: ۱تاریخچه و سیر تحولی مطالعه سنگهای رسوبی از نظر مشخصات ساختی ، بافتی و ترکیب شیمیایی آنها ، اولین بار در سال ۱۸۷۹ توسط سوربی انگلیسی انجام گرفت. وی مطالعه سنگهای رسوبی در مقاطع نازک را برای اولین بار ابداع نمود. بعدها در ۱۸۹۹ ، کایوی فرانسوی پاره‌ای از مشخصات میکروسکوپی و مشخصات ماکروسکوپی بعضی از سنگهای رسوبی در کشور فرانسه را ، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد. از آن تاریخ به بعد ، به پیروی از کایو ، بررسیهای سنگهای رسوبی و کوشش اکثر سنگ شناسان ، عمدتا بر کانی شناسی و تشخیص کانی‌های تشکیل دهنده این سنگها متمرکز گردید. که در این میان ماسه سنگها و رسوبات ماسه‌ای و از میان کانی‌ها هم ، کانیهای سنگین (دارای وزن مخصوص بیش از ۲.۸۵) ، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

اسلاید ۸۶: در سال ۱۹۱۹ ، ونت ورث آمریکایی برای سنجش اندازه ذرات و دانه های تشکیل دهنده رسوبات تخریبی مقیاسی ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث مطالعه دانه سنجی و تجزیه‌های کمی و مکانیکی رسوبات بر مبنای اندازه دانه ها و فراوانی آنها ، میسر گردید. سرانجام در ۱۹۳۳ ، آدن و کرمباین ، مقیاس‌های جدیدتری برای اندازه گیری دانه‌های رسوبی ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌های مکانیکی رسوبات تخریبی ، تسهیلات زیادتری ایجاد کردند. امروز هم ، مقیاسهای اندازه گیری متداول برای مطالعات رسوب شناسی و سنگهای رسوبی ، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ شناسان و رسوب شناسان قرار دارد.

اسلاید ۸۷: گروههای اصلی سنگهای رسوبی رسوبات سیلیسی آواری : رسوبات سیلیسی آواری (همچنین تحت عنوان رسوبات تریجنوس یا اپی کلاستیک خوانده می‌شوند) آنهایی هستند که از خرده سنگهای قبلی که توسط فرآیند فیزیکی حمل و رسوب کرده‌اند، تشکیل شده‌اند. این گروه شامل سنگها زیر می‌باشد: کنگلومراها : در این سنگها ، مواد دانه درشت گرد شده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند. برش‌ها : مواد دانه درشت گرد نشده در زمینه‌ای از مواد دانه ریز قرار دارند. ماسه سنگها : اندازه دانه‌ها در ماسه سنگها ، کمتر از ۲ میلیمتر است. گلسنگها : اندازه دانه‌ها کمتر از ۲ میکرون می‌باشد.

اسلاید ۸۸: رسوبات بیوژنیک ، بیوشیمیای و آلی رسوباتی هستند که بیشتر منشا بیو ژنیکی ، بیو شیمیایی و آلی دارند و شامل: سنگهای آهکی سنگهای آهکی می‌توانند هم از طریق ته نشست مستقیم CaCo3 از آب دریا و هم از طریق رسوب کردن اسکلت‌های کربناتی موجودات به وجود آید. چرت‌ها چرت ، یک واژه خیلی کلی برای رسوبات سیلیسی دانه ریز ، با منشا شیمیایی ، بیو شیمیایی یا بیوژنیکی است. فسفاتها یکی از مهمترین کانی‌های رسوبی فسفاتها ، آپاتیت می‌باشد. ذغال و شیل نفتی ذغال و شیلهای نفتی که از بقایای موجودات زنده قدیمی می‌باشند، انعکاسی از فرآیندهای دیانژ و دگرگونی دارند.

اسلاید ۸۹: رسوبات شیمیایی : این رسوبات منشا شیمیایی دارند و شامل موارد زیر می‌باشند: تبخیر‌ی‌ها: تبخیری‌ها عمدتا رسوبات شیمیایی هستند که پس از تغلیط نمک‌های محلول در آب (بر اثر تبخیر) رسوب کرده‌اند. سنگهای آهن‌دار : آهن ، عملا بر اندازه چند در صد در تمام سنگهای رسوبی وجود دارد، ولیکن بطور غیر معمول ، در جایی که مقدار آهن بیش از ۱۵ باشد، سنگهای آهن‌دار را تشکیل می‌دهد. رسوبات آذر آواری : رسوبات آذر آواری رسوباتی هستند که عمدتا از دانه‌های با منشا ولکانیکی ، که از فعالیت‌های آتشفشانی همزمان سرچشمه گرفته‌اند، تشکیل شده‌اند. و شامل موارد زیر می‌باشند: رسوبات اتوکلاستیک : سنگهای ولکانوژیکی هستند که توسط برشی شدن در جای لاوا تشکیل شده‌اند.

اسلاید ۹۰: رسوبات پیروکلاستیک – ریزشی : این رسوبات به راحتی از طریق خرده‌های آتشفشانی خارج شده از یک مجرا یا یک شکاف ، بر اثر انفجار ماگماتیکی ، تشکیل می‌شوند. رسوبات ولکانی کلاستیک – جریانی : این رسوبات توسط انفجارات فورانی در محیط‌های خشکی ایجاد می‌شوند. هیدروکلاستیک‌ها : هنگامی که لاوای خارج شده ، با آب تماس پیدا کند، سرد شدن و خاموشی سریع ، باعث قطعه قطعه شدن لاوا می‌شود. این قطعات پس از حرکت در آب و دانه دانه شدن رسوبات هیدروکلاستیک را تشکیل می‌دهند. رسوبات اپی کلاستیک : رسوباتی هستند که از حرکت و ته نشست مجدد رسوبات ولکانی کلاستیک ایجاد شده‌اند.

اسلاید ۹۱: اهمیت مطالعه سنگهای رسوبی سنگهای رسوبی در ادوار گذشته زمین شناسی در محیطهای طبیعی متفاوتی که امروزه وجود دارد، رسوب کرده‌اند. مطالعه این محیطهای عهد حاظر و رسوبات و فرآیندهای آنها به درک بیشتر معادل قدیمی آنها کمک می‌کند. دلایل زیادی برای مطالعه سنگهای رسوبی وجود دارد زیرا ارزش اقتصادی کانی‌ها و مواد موجود در آنها کم نمی‌باشد. سوخت‌های نفت و گاز از پختگی مواد آلی در رسوبات مشتق شده و سپس این مواد به یک سنگ مخزن مناسب ، که عمدتا یک سنگ رسوبی متخلخل است، مهاجرت می‌کند. ذغال ، سوخت فسیلی دیگری است که البته در توالی‌های رسوبی نیز وجود دارد. روشهای رسوب شناسی و سنگ شناسی به طور گسترده در پی جویی ذخایر جدید این منابع سوختی و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگهای رسوبی بیشتر آهن ، پتاس ، نمک و مصالح ساختمانی و بسیاری دیگر از مواد خام ضروری را تامین می‌کنند. محیطها و فرآیندهای رسوبی و جغرافیای قدیمی و آب و هوای قدیمی ، همگی را می‌توان از مطالعه سنگهای رسوبی استنباط کرد. اینگونه مطالعات به شناسایی و درک تاریخ زمین شناسی زمین کمک فراوانی می‌کند. سنگهای رسوبی حاوی زندگی گذشته زمین ، به فرم فسیل‌ها هستند .

اسلاید ۹۲: چینه‌ شناسی ریشه لغوی چینه شناسی یا Stratigraphy از دو واژه یونانی stratos به معنی چینه (لایه – طبقه) و کلمه graphos به معنی نگاشتن ترکیب شده است و علمی است که اصولا از روابط موجود بین طبقات سنگهای رسوبی بحث می‌کند

اسلاید ۹۳: دید کلی مطالعات چینه شناسی از یک طرف مبتنی بر شناخت توالی طبقات رسوبی در زمانهای مختلف زمین شناسی به منظور پی بردن به تاریخ حوادث زمین و تکامل موجودات بوده ، از طرف دیگر تغییرات جانبی رخساره‌ها در مکانهای مختلف را بررسی می‌نماید که به وسیله آن با وضع جغرافیایی گذشته زمین در هر زمان آشنا می‌شویم. بطور کلی در مطالعات چینه شناسی حوادث مختلف زمین (مانند پدیده‌های ولکانیسم ، گرانیتیزاسیون ، رسوب گذاری ، دگرگونی و …) مورد بررسی قرار می‌گیرد. امروزه به عبارت ساده منظور از علم چینه شناسی ، مطالعه و شناخت رخساره‌ها در زمانها و در مکانهای مختلف و ارتباط آنها با یکدیگر می‌باشد

اسلاید ۹۴: تاریخچه علم چینه شناسی در سال ۱۵۰۰ میلادی لئوناردو داوینچی (۱۵۱۹-۱۴۵۲ میلادی) صدفهای فسیل شده را در شمال ایتالیا پیدا کرد. وی متوجه شد که این صدفها در نواحی دریایی وجود دارند. این لایه‌ها را بعدا استنو مطالعه کرد و به این واقعیت پی برد که این صدفها به علت پوسته شکننده خود نمی‌توانسته‌اند مسافت زیادی را طی کرده باشند. همچنین وی متوجه شد که در بین لایه‌ای فسیل‌دار ، لایه‌ای فاقد فسیل وجود دارند. داوینچی حدس زد که طغیانهای فصلی رودخانه‌ها موثرتر از یک طغیان جهانی هستند. بی شک یکی از پیشگامان علم چینه شناسی که خدمات ارزنده‌ای به این علم کرد، نیکلاس استنو محقق برجسته دانمارکی مقیم شهر فلورانس بود. استنو به چند واقعیت مهم پی می‌برد، او متوجه شد که مطالعه یک لایه رسوبی بسیار مهم می‌باشد، چرا که دانه‌ای سنگینتر و سپس دانه‌ای ریزتر ته نشین می شوند و هر تغییر در این کمیت‌ها موجب لایه بندی می‌شود. وی این واقعیت مهم را بیان کرد که یک سری لایه که دارای مجموعه‌های تخریبی و فسیلی هستند با هم انباشته نشده‌اند بلکه لایه‌های پایینی قدیمی‌تر از لایه‌های بالایی هستند و بر همین اساس وی اصل روی هم قرار گرفتن لایه‌ها را بیان کرد. در سال ۱۷۲۳ یک طبیعت شناس انگلیسی به نام جان وودوارد لایه های رسوبی شمال فرانسه و انگلستان را بر اساس صدفهای مشابه تطابق داد. در سال ۱۸۷۰ شیمیدان برجسته فرانسوی لاووازیه به ارزش تعیین سن توسط فسیلها و همچنین به ارزش آنها در تعیین شرایط محیط گذشته پی برد.

اسلاید ۹۵: بر اساس اصل یکسان گرایی Uniformitarianism جیمز هاتن ، در سال ۱۹۰۵ ، جی کی اصل «زمان حال کلید گذشته است» را عنوان کرد. یعنی با مطالعه حوادث امروزی زمین شناسی می‌توان در گذشته زمین نیز این حوادث را پیدا کرد. امروزه این اصل را Principle of Actualism می‌نامند که برای معادل فارسی این اصل می‌توان اصطلاح حال معیاری را به کار برد.

اسلاید ۹۶: کاربرد علم چینه شناسی علم چینه شناسی نقش مهمی در زمینه‌های مختلف زمین شناسی اقتصادی دارد. از این علم در حفاریهای مربوط به ذخایر نفت و آب و همچنین در کشف کانسارهای رسوبی و تعیین سن نسبی رگه‌های معدنی استفاده می‌نمایند. در حفاریهای مربوط به آبهای زیرزمینی نیز برای شناسایی چگونگی وضع ساختمانی و یافتن طبقات غیر قابل نفوذ و عمق سطح ایستابی از چینه شناسی استفاده می شود. علم چینه شناسی کمک شایانی به کشف کانسارهای رسوبی از قبیل بوکسیت ، سولفورها، نیتراتها ، فسفاتها ، خاک نسوز (کانی‌های رسی) ، زغال سنگ و از این قبیل … که هر یک تحت شرایط خاص رسوبی در ادوار مختلف زمین شناسی تشکیل شده است، می‌نماید. به عنوان مثال وجود کانسار بوکسیت در پرمین بالایی ایران معرف شرایط مطلوب برای تشکیل این کانسار است. بنابراین کشف کانسار بوکسیت در نقاطی که سنگهای پرمین بالایی وجود دارد، امکانپذیر است. همچنین مطالعات چینه شناسی معلوم داشته است که ژوراسیک زیرین و میانی در ایران غربی و مرکزی دوره گسترش بیشتر و وسیع تر تشکیلات ذغالی است

اسلاید ۹۷: ارتباط چینه شناسی با سایر علوم علم چینه شناسی ، تاریخ حوادث زمینی را بر ما معلوم می‌دارد. بنابراین ، می‌توان گفت که این علم تقریبا با تمام علوم زمین شناسی کم و بیش در ارتباط است. در این مورد فسیل شناسی اساس و پایه علم چینه شناسی به شمار رفته ، این دو رشته رابطه نزدیکی با یکدیگر پیدا می‌کنند. در اصل پیوستگی لایه‌های رسوبی ، شناسایی خواص سنگ شناسی هر رخساره ، چینه شناسی را با علم سنگ شناسی مربوط می‌کند سرانجام رویهم قرار گرفتن طبقات که ممکن است در اثر عوامل تکتونیکی تغییر کرده باشد، جهت یافتن طبقات همزمان و ایجاد تطابق چینه شناسی بین آنها ، علم تکتونیک را با چینه شناسی مربوط می‌کند. علاوه بر اصول نامبرده می‌توان از روی قواعد و قوانین رسوب شناسی ابتدا و انتهای تشکیل یک طبقه رسوبی را دقیقا تعیین کرد

اسلاید ۹۸: فسل شناسی یا دیرینه شناسی یا پالئونتولوژی پالئونتولوژی یا دیرینه شناسی از سه کلمه یونانی Paleos به معنی دیرین و Onta به مفهوم موجودات و Logos به مفهوم شناخت و بحث کردن گرفته شده است.

اسلاید ۹۹: دید کلی فسیل شناسی بحث درباره گیاهان و جانورانی است که سابقا در سطح زمین زندگانی کرده‌اند. بقایا و اثراتی را که از گیاهان و جانورانی در رسوبات مختلف زمین دیده می‌شود، فسیل می‌نامند و فسیل شدن عبارت از مجموع پدیده‌هایی است که در نتیجه آن آثار و بقایای گیاهان و جانوران در رسوبات مختلف زمین حفظ می‌شوند. نخستین شرط لازم برای اینکه جانور یا گیاهی فسیل شود این است که گیاه یا جانور در هوای آزاد نماند و بواسطه خاک یا عوامل دیگر محفوظ گردد و در میان رسوبات جای گیرد. بنابراین هر چه جانور یا گیاه کوچکتر باشد، بهتر باقی خواهد ماند. در صورتی که جانوران بزرگ به ندرت باقی می‌مانند و بصورت فسیل دیده می‌شوند.

اسلاید ۱۰۰: تاریخچه فسیل شناسی از زمانهای قدیم مورد بحث و توجه انسان واقع شده ، حتی انسانهای دوره پارینه سنگی اکثرا در صدد تجسس و تحقیق فسیل بر آمده و آنها را کلکسیون می‌نموده‌اند. عده‌ای دیگر ، از این فسیلها به عنوان زینت استفاده می‌کردند (گردنبند و گلوبند و غیره ). این فسیلها که به توسط انسان جمع ‌آوری شده در اکثر غارهای فرانسه و بلژیک و مصر دیده می‌شوند. سیر تحولی و رشد آناکسیماندر ( ۶ قرن قبل از میلاد ) عقیده داشته است که زمین در اثر تغییراتی به حالت کنونی در آمده ، البته عقاید او متکی به اطلاعات فسیل شناسی و زمین شناسی بوده است. یثاغورث که پیشوای پیتاگوریسینها بوده چنین می‌نویسد: قبول کنید که هیچ چیز در این دنیا از بین نمی‌رود بلکه تغییر صورت می‌دهد و به اشکال دیگری در می‌آید. کوههای مرتفع امروزی قعر دریاهای قدیمی می‌باشند و یافتن صدفهای دریایی در این کوهها دال بر این امر است. ارسطو ( ۴۰۰ سال قبل از میلاد ) تحقیقاتی در جانور شناسی و تشریح مقایسه‌ای و رویان شناسی کرده است نامبرده عقیده دارد که طغیان دریا در روی خشکیها باعث می‌شود که فسیلها به وجود آیند. فالوپ معتقد بود که فسیلها در نتیجه تخمیر زیرزمینی تشکیل گردیده‌اند. .

اسلاید ۱۰۱: ابو علی سینا پزشک و طبیعیدان معروف ایرانی معتقد بود که فسیلها حیوانات زنده‌ای بوده‌اند که سابقا در سطح زمین می‌زیسته‌اند. اردان در سال ۱۵۵۲ اعلام کرد صدفهایی که در نواحی دور از دریا پیدا می‌شوند معلوم می‌دارند که آن نواحی سابقا به واسطه دریا احاطه شده‌اند. لامارک ( ۱۸۳۲ ـ ۱۷۴۴ ) کتابی به نام فلسفه جانور شناسی فراهم آورده و در این کتاب طریقه اشتقاق جانوران را از یکدیگر بیان کرده است. داروین ( ۱۸۸۲ ـ ۱۸ی مطالعه شعب علوم طبیعی در سن بیست و دو سالگی عازم آمریکا می‌گردد و در همین آزمایشگاه طبیعت است که علوم طبیعی را فرا می‌گیرد و تئوری تکامل و تغییرات تدریجی برای او آشکار می‌گردد. به عقیده وی اشکال مختلف جانوران از یکدیگر منشعب می‌گردند

اسلاید ۱۰۲: انواع فسیل شناسی فسیل شناسی گیاهان فسیل شناسی جانوران انواع فسیلها فسیلهای شاخص این فسیلها دارای گسترش جغرافیایی وسیع بوده ولی در زمان کوتاه زمین شناسان می‌زیسته‌اند. مانند فسیل آمونیت که منحصرا در کرتاسه میانی وجود داشته است. فسیلهای غیر شاخص این فسیلها تقریبا در تمام دوره‌ها و یا دورانهای زمین شناسی وجود داشته‌اند و شاخص زمان معین و کوتاه زمین شناسی نیستند. مانند برخی دوکفه‌ای‌ها ، شکم پایان ، مرجانها و غیره.

اسلاید ۱۰۳: فسیلهای رخساره فسیلهایی هستند که ارزش پالئوژئوگرافی آنها بیش از اهمیت بیوستراتیگرافی آنهاست. این فسیلها می‌توانند معرف وضعیت جغرافیایی زمان زیست خود از نظر آب و هوا و سایر شرایط محیط زیستی باشند. مثلا فسیل کلنیه‌ای مرجانی حاکی از محیط ساحلی دریا و آب و هوای استوایی تا نیمه استوایی است. کاربرد فسیلها در زمین شناسی مهمترین کاربرد فسیلها در تعیین سن طبقات زمین می‌باشد. فسیلها معرف شرایط محیطی جغرافیای دیرینه بوده و در این مورد اطلاعات با ارزشی را در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند.

اسلاید ۱۰۴:

اسلاید ۱۰۵: ضخامت پوسته ایران بر اساس نقشه گرانی‎سنجی موهو،((دهقانی و ماکریس (۱۹۸۳)،طرح از نوگل سادات۱۳۷۴))

اسلاید ۱۰۶: شکل ۱-۱- جایگاه زمین‎شناسی ایران در نوار چین خورده آلپ – هیمالیا

اسلاید ۱۰۷: بسیاری از زمین‎شناسان بر این باوراند که برخورد نهایی دو ورق زاگرس و ایران مرکزی به سن کرتاسه پسین – پالئوسن است. چنانچه این فرض درست باشد در آن صورت فرآیندهای ماگمایی ترشیری ارومیه – بزمان را می‎توان نوعی ماگماتیسم بعد از برخورد قاره‎ای دانست که وابسته به پدیده فروروانش نیست (عمیدی، امامی، ۱۹۸۴). * بیشتر زمین‎شناسان بر این باوراند که زمان به هم رسیدن و چفت شدگی آغازین دو ورق ایران مرکزی و زاگرس – عربستان در اواخر کرتاسه بوده است. به همین دلیل، کمان ماگمایی ارومیه – بزمان که حاصل فرورانش و چفت شدگی است، باید به سن کرتاسه پسین باشد. در حالی که تکاپوهای آتشفشانی این کمربند در ائوسن آغاز شده و در میوسن به بیشترین مقدار رسیده است، یعنی زمانی که گمان می‎رود فرورانش به پایان رسیده و برخورد نهایی ورق‎ها صورت گرفته است. به لحاظ وجود رخنمون‎های افیولیتی در محل راندگی اصلی زاگرس، وجود یک اشتقاق درون قاره‎ای بین ایران مرکزی و زاگرس – عربستان حتمی است. ولی، محل و زمان اشتقاق، میزان جدایش بین دو ورق و حتی زمان به هم رسیدن دوباره ورق‎ها و چگونگی بسته شدن آن پرسش‎هایی است که هنوز به طور نهایی پاسخ داده نشده است. افیولیت‎های کرمانشاه و نیریز باعث شده‎اند تا گروه بزرگی از زمین‎شناسان، محل اشتقاق را منطبق بر راندگی امروز زاگرس بدانند. در حالی که فالکن (۱۹۶۷)، علوی (۱۹۹۱)، محل زمیندرز را در حدود ۱۳۰ کیلومتر به سوی شمال خاور و در لبه جنوب باختری کمان ارومیه – بزمان می‎دانند. چنانچه اشتقاق بین ورق ایران و ورق زاگرس – عربستان محل جدایش دو قاره اوراسیا و گندوانا باشد، پدیده اشتقاق باید بسیار کهن باشد در حالی که اسمیت (۱۹۷۳) به زمان پرمین باور دارد و شواهد مستند دال بر تریاس پسین است.

اسلاید ۱۰۸: اسمیت، هامیلتون (۱۹۷۰)، اشتقاق دو ورق را به پهنای هزاران کیلومتر دانسته‎اند در حالی که گروهی از جمله نبوی (۱۳۵۵) اشتقاق مورد نظر را از نوع دریای سُرخ می‎دانند و بر این باوراند که بازشدگی قسمت‎هایی از ایران، در طول شکاف‎های سراسری و بوجود آمدن کافت‎ها، پدیده‎ای است که می‎توانسته است موجب بوجود آمدن پوسته‎های اقیانوسی باشد. و لذا، مقدار پوسته اقیانوسی آن چنان نبوده که بتواند در مراحل فرورانش عمل کند. به نظر اشتوکلین (۱۹۸۴) نیز، تتیس جوان می‎توانسته یک گودال باریک باشد و هیچ‎گاه پوسته اقیانوسی زیادتری نسبت به آنچه امروزه در کمربندهای افیولیتی می‎بینیم، تولید نکرده است. و یا، کشفی (۱۹۷۶) با انگاره زمین‎ساخت صفحه‎ای در جنوب ایران موافق نیست و بر این باور است که دیدگاه زمین ناودیسی، برای توضیح زاگرس و دیگر رشته کوه‎های تتیس سازگاری بیشتر دارد. زمان و چگونگی به هم رسیدن دوباره ورق‎ها همچنان می‎تواند قابل بحث باشد. دگرشیبی میان سازند تاربور (به سن ماستریشتین)، و مجموعه‎های افیولیتی – رادیولاریتی نیریز سبب شده است تا بیشتر زمین‎شناسان بسته شدن کافت زاگرس را به سن پیش از ماستریشتین (کرتاسه پسین) بدانند. ولی، پورحسینی (۱۹۸۳) توده‎های نفوذی الیگوسن – میوسن مناطق نطنز، سرچشمه و جبال‎بارز را با روند زمیندرز زاگرس همروند و به دلیل دریای عمان از نوع پوسته اقیانوسی است که با سرعت ۸/۴ سانتی‎متر در سال به زیر مکران کشیده می‎شود (لوپیشون، ۱۹۶۸) و یا، در بستر دریای خزر، یک پوسته قدیمی اقیانوسی وجود دارد که به طور شیب‎دار به زیر بخش شمالی (البرز) کشیده شده است (گالپرین و همکاران، ۱۹۶۲ – بربریان و کینگ، ۱۹۸۱). جدا از پوسته‎های اقیانوسی در جا (بستر عمان و خزر)، مجموعه‎های افیولیتی موجود در امتداد پاره‎ای از گسل‎های عمده ایران نیز نوعی پوسته اقیانوسی نابرجا یند که به دلیل بسته شدن اشتقاق‎های درون قاره‎ای، به روی پوسته قاره‎ای رانده شده‎اند و رخنمون آنها، محل تقریبی مرز قاره‎های کهن را ترسیم می‎کند.

اسلاید ۱امت پوسته » از نقشه گرانی‎سنجی موهو، تهیه شده توسط دهقانی و ماکریس (۱۹۸۳)، قابل تفسیر است. بر اساس این نقشه، در زیرراندگی اصلی زاگرس (زاگرس مرتفع)، بی‎هنجاری‎های ثقلی به حداقل (۲۳۰ ± میلی‎گال) می‎رسد و در این ناحیه، پوسته ایران با ۵۰ تا ۵۵ کیلومتر ضخامت، بیشترین ستبرا را دارد. ولی، به سوی جنوب باختر، ناپیوستگی موهو در ژرفای ۴۰ کیلومتر است، از این رو به نظر می‎رسد که در زاگرس، پوسته از شمال خاور به جنوب باختر نازک می‎شود. اشنایدر و برزنجی (۱۹۸۶) نیز نشان دادند که در کمربند چین‎خورده زاگرس، ناپیوستگی موهو، به سمت شمال خاوری، حدود یک درجه شیب دارد و در ژرفای ۴۰ کیلومتر است. ولی، در نزدیکی راندگی اصلی زاگرس ناپیوستگی موهو ۵ درجه شیب دارد و در ژرفای ۶۵-۵۸ کیلومتر است.

اسلاید ۱۱۰: در خاور ایران هم پوسته به نسبت ستبری به ضخامت ۴۰ تا ۴۸ کیلومتر، قابل شناسایی است. در امتداد ساحل دریای عمان پوسته با ستبرای ۲۵ کیلومتر نازک‎ترین بخش از پوسته ایران است. در مرز شمالی ایران به سمت دریای خزر، رشته کوه‎‎های البرز ریشه‎ای نشان نمی‎دهد و ضخامتی کمتر از ۳۵ کیلومتر دارد. از سوی دیگر، در فرونشست‎های لوت و کویر، پوسته قاره‎ای با ضخامت کمتر از ۴۰ کیلومتر، در تعادل ایزوستازی است. در کمان ماگمایی ارومیه – بزمان، ضخامت پوسته ۴۵ تا ۵۰ کیلومتر است و در جنوب باختری زون سنندج – سیرجان ضخامت پوسته به حدود ۶۰ کیلومتر می‎رسد. داده‎های گوناگون نشان می‎دهند که میانگین ستبرای پوسته قاره‎ای در ایران، حدود ۴۰ کیلومتر است (شکل ۱-۲). اگرچه افزایش ضخامت پوسته در سنندج – سیرجان و زاگرس مرتفع به رانده شدن ورق ایران مرکزی به روی ورق عربستان و تکرار موهو نسبت داده شده است، ولی با توجه به الگوی ساختاری ایران، دیده می‎شود که افزایش ضخامت پوسته به طور عمده در محل تقریبی برخورد ورق‎ها است. به همین‎رو دهقانی و ماکریس، ضخیم شدگی پوسته زاگرس مرتفع و سنندج – سیرجان را حاصل فرآیند فشارشی وابسته به بازشدن دریای سرخ می‎دانند و بر این باورند که در این منطقه، دگرشکلی بیشتر در اثر راندگی و جابجایی سفره‎های رانده است و برخورد بین ورق‎ ایران و زاگرس از نوع قاره – قاره است و در حال حاضر هیچ‎گونه فرورانشی در زیر منطقه راندگی « ایزوستازی پوسته » نقشه بی‎هنجاری هم‎ایستایی ایران که بر پایه انگاره تعدیل شده آیری تهیه شده است نشان می‎دهد که چگالی بلندی‎ها ۶۷/۲، چگالی میانگین پوسته ۷۵/۲، چگالی ریشه کوه‎ها ۸۵/۲، چگالی گوشته بالایی ۳۵/۳ گرم بر سانتیمتر مکعب و ضخامت عادی پوسته ۳۰ کیلومتر است. نتایج این محاسبات در شکل ۱-۳ خلاصه شده است (دهقانی و ماکریس، ۱۹۸۳). مطابق این شکل، در نواحی بزرگی از ایران همچون لوت، فرونشست‎های کویر و همچنین رشته کوه‎های خـاور ایران و بخش وسیعـی از کوه‎ زاگرس، بی‎هنجاری‎هـای هم‎ایستایی بین صفــر تا ۱۰± میلی‎گال و حاکی از تعادل هم‎ایستایی کامل این مناطق است.

اسلاید ۱۱۱: ایران جنوبی (زاگرس) مراد از ایران جنوبی زمین‎های واقع در جنوب باختری زمیندرز تتیس جوان است که شامل بلندیهای باختر و جنوب باختری ایران (زاگرس) است و گسترههای لرستان، خوزستان و فارس را در بر دارد. از نگاه زمین شناسی، در باره مرز شمال خاوری ایران جنوبی، اتفاق نظر وجود ندارد. زمین شناسانی مانند فالکن (۱۹۶۱)، مککوییلن (۱۹۷۴)، بُرو (۱۹۸۷)، علوی (۱۹۹۱) بخش شمال خاوری زاگرس را زونی با ساختار پیچیده همراه با سنگهای دگرگونی می دانند که در فرهنگ زمین شناسی ایران، به گونه‎ای فراگیر از آن به عنوان «زون سنندج – سیرجان » یاد می شود. فرهودی (۱۹۷۸) و علوی (۱۹۹۴) مرز شمال خاوری زاگرس را کمربند آتشفشانی ارومیه – بزمان می دانند. به نظر فرهودی، این کمربند بخشی از سیستم کمانی کوهزاد زاگرس است که با خط عمان از سیستم کمانی مکران جدا می شود. ولی، بسیاری از گزارشهای زمین شناسی، از جمله اشتوکلین (۱۹۶۸)، نبوی (۱۳۵۵)، افتخارنژاد (۱۳۵۹)، بربریان (۱۹۸۱)، آقانباتی (۱۳۷۹) با استناد به تحولات زمینساختی، ماگماتیسم – دگرگونی، و شرایط رسوبی متفاوت دو سوی راندگی اصلی زاگرس، مرز شمال خاوری این پهنه را بر راندگی اصلی زاگرس منطبق می دانند. دنباله جنوب خاوری پهنه زاگرس توسط گسل ترادیس درون قاره ای میناب (گسل زندان) از حوضه فلیش مکران جدا می شود، ولی به سمت شمال باختر، زاگرس را می توان تا بلندیهای خـاور عراق و جنوب خاور ترکیه دنبال کرد. به سوی جنوب – جنوب باختر، ویژگی های زمین شناختی زاگرس با اندک تغییراتی در رخساره های سنگی و الگوی ساختاری تا خلیج فارس و سکوی عربستان ادامه دارد. نبود فعالیت‎های آذرین، وجود مادر سنگ‎های متعدد و بسیار غنی از مواد آلی، سنگ مخزن‎های‎ متخلخل و تراوای متعدد با سنگ‎پوش‎های مناسب، شرایط منحصر به فردی را برای تولید و انباشت هیدروکربن در زاگرس فراهم کرده تا این پهنه از نفت‎خیزترین حوضه‎های رسوبی دنیا باشد (افشارحرب، ۱۳۸۰). از نظر جغرافیایی زاگرس را می‎توان به نواحی لرستان، خوزستان و فارس تقسیم کرد (شکل ۲-۲).

اسلاید ۱۱۲: بـربـریان (۱۹۷۷) بر پایــه انباشتــه های نمکی سری هرمـز، زاگـــرس را به دو بخش جنوب خـــاوری، یا «حوضه هرمز» و بخش شمال باختری، یا «حوضه اهواز» تقسیم می‎کند که مرز جدایی این دو، بر خطواره قطر – کازرون است. از نظر زمین‎ریخت‎شناسی از شمال خاور به جنوب باختر، زاگرس شامل زاگرس مرتفع (زاگرس داخلی)، زاگرس چین‎خورده (زاگرس بیرونی) و دشت خوزستان است. از نظر الگوی ساختاری از شمال خاور به جنوب باختر، زاگرس شامل زون راندگی‎ها، کمربند چین‎خورده، فروافتادگی دزفول و دشت آبادان است.

اسلاید ۱۱۳: تاریخچه چینه‎ای ز