پاورپوینت کامل از طبقه ۲۷ به بعد… ۲۰۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل از طبقه ۲۷ به بعد… ۲۰۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۲۰۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل از طبقه ۲۷ به بعد… ۲۰۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از مطالب داخلی اسلاید ها

پاورپوینت کامل از طبقه ۲۷ به بعد… ۲۰۷ اسلاید در PowerPoint

اسلاید ۴: آقا محمد بیدآبادی گیلانی (۱۱۹۷)

اسلاید ۵: ۱.آقا محمد بید آبادى گیلانى اصفهانى.از اعاظم حکماى قرون اخیره و احیا کننده فلسفه ملا صدراست.از زمان صدر المتالهین به بعد هر چند افکار و اندیشه‏هاى او در میان فضلا خصوصا آنان که سلسله شاگردى‏شان به خود وى مى‏رسیده مطرح بوده است،ولى ظاهرا هنوز موج افکار پیشینیان از قبیل بو على و شیخ اشراق غلبه داشته است،خصوصا در نحله‏اى که از میرفندرسکى و سپس ملا رجبعلى تبریزى انشعاب یافته است. چنانکه مى‏دانیم-و خود ملا صدرا نیز بازگو مى‏کند-ملا صدرا در زمان خودش شهرت و احترامى نداشته است،مانند یکى از طلاب عادى زندگى مى‏کرده (۴۶) در صورتى که ملا رجبعلى تبریزى(مثلا)که تقریبا معاصر اوست در مرحله‏اى از احترام بود که شاه و وزرا به دیدارش مى‏شتافته‏اند.اندیشه‏هاى صدرا تدریجا شناخته شد و رو آمد.ظاهرا آن دهانه فرهنگ که این آب جارى زیر زمینى از آنجا کاملا ظاهر شد و بر همه پدیدار گشت،مرحوم آقا محمد بید آبادى است. وى مطابق نقل روضات مردى فوق العاده زاهد،متقى،با گذشت،ایثارگر،ساده زیست‏بوده است.آقاى آقا شیخ آقا بزرگ تهرانى در کتب خود از او به عنوان یک عارف سالک یاد مى‏کند.او واقعا مردى اخلاقى و مهذب بلکه سالک بوده است.در سال ۱۳۵۲ شمسى دو رساله کوچک از وى در«سیر و سلوک‏»به زبان فارسى وسیله آقاى مدرسى طباطبایى از افاضل قم، ضمیمه مجله‏«وحید»چاپ شد.روح اخلاقى و عرفانى بید آبادى موجب اعراض او از توجه به صاحبان زر و زور بود،آنها به او رو مى‏آوردند و او اعراض مى‏کرد. بید آبادى شاگردان بسیارى پرورش داده است که عن قریب از آنها یاد خواهیم کرد،و در سال‏۱۱۹۷ درگذشت (۴۷) .

اسلاید ۶: احیاکننده و نشردهنده فلسفه ملاصدرا۱.آقا محمد بید آبادى گیلانى اصفهانى.از اعاظم حکماى قرون اخیره و احیا کننده فلسفه ملا صدراست.از زمان صدر المتالهین به بعد هر چند افکار و اندیشه‏هاى او در میان فضلا خصوصا آنان که سلسله شاگردى‏شان به خود وى مى‏رسیده مطرح بوده است،ولى ظاهرا هنوز موج افکار پیشینیان از قبیل بو على و شیخ اشراق غلبه داشته است،خصوصا در نحله‏اى که از میرفندرسکى و سپس ملا رجبعلى تبریزى انشعاب یافته است. چنانکه مى‏دانیم-و خود ملا صدرا نیز بازگو مى‏کند-ملا صدرا در زمان خودش شهرت و احترامى نداشته است،مانند یکى از طلاب عادى زندگى مى‏کرده (۴۶) در صورتى که ملا رجبعلى تبریزى(مثلا)که تقریبا معاصر اوست در مرحله‏اى از احترام بود که شاه و وزرا به دیدارش مى‏شتافته‏اند.اندیشه‏هاى صدرا تدریجا شناخته شد و رو آمد.ظاهرا آن دهانه فرهنگ که این آب جارى زیر زمینى از آنجا کاملا ظاهر شد و بر همه پدیدار گشت،مرحوم آقا محمد بید آبادى است.

اسلاید ۷: رساله در سیر و سلوکرساله «مبدأ و معاد»

اسلاید ۸: ملامحمد مهدی نراقی (۱۲/p>

اسلاید ۹: ۲.ملا مهدى نراقى کاشانى.از اعاظم فقها و حکماست.او و پسرش ملا احمد نراقى از بزرگان علماى اسلام به شمار مى‏روند و هر دو به جامعیت معروفند.مرحوم سید محمد باقر شفتى اصفهانى و حاج محمد ابراهیم کلباسى نزد او تحصیل حکمت کرده‏اند (۴۸) و خود وى شاگرد ملا اسماعیل خواجویى بوده است (۴۹) .

اسلاید ۱۰: محمد مهدی بن ابی ذر بن حاج محمد نراقیاحتمالا متولد ۱۱۲۸شاید۱۱۴۶ و شاید ۱۱۴۹نراق: قریه ای از توابع کاشانتحصیلات در اصفهان و کربلا ونجفمتوفی ۱۲ف اشرفبنا به محاسبه مرحوم مظفر در ۸۱ سالگی بنا به زنوزی در ریاض الجنه در ۶۳ سالگی و بنا به نقل کوهساری ۶۰ سالگی

اسلاید ۱۱: احتمالا متولد ۱۱۲۸ولم یذکر التأریخ سنه ولادته ، وعلى التقریب یمکن استخراجها من بعض المقارنات التأریخیه ، فإنه تلمذ – فی أول نشأته على ما یظهر – على الشیخ المحقق الحکیم المولى إسماعیل الخاجوئی ثلاثین سنه ، مع العلم أن أستاذه هذا توفی عام ۱۱۷۳ ، فتکون أول تلمذته علیه عام ۱۱۴۳ على أقل تقدیر ، إذا فرضنا أنه لازمه إلى حین وفاته . ولنفرض على أقرب تقدیر أنه قد حضر علیه وهو فی سن ۱۵ عاما ، وعلیه فتکون ولادته عام ۱۱۲۸ أو قبل ذلک . أما وفاته فقد کانت عام ۱۲نجف الأشرف ، ودفن فیها ، فیکون قد بقی بعد وفاه أستاذه الوحید البهبهانی سنه واحده ، ویکون عمره ۸۱ عاما على الأقل .وفی ( ریاض الجنه ) المخطوط ، تألیف السید حسن الزنوزی المعاصر للمترجم له – حسب نقل الأستاذ حسن النراقی – : إن عمره کان ۶۳ سنه ، فتکون ولادته سنه ۱۱۴۶ ه‍ . وهذا لا یتفق أبدا مع ما هو معروف فی تأریخه : إنه تلمذ على المولى إسماعیل الخاجوئی ثلاثین سنه ، لأنه یکون عمره على حسب هذا التأریخ حین وفاه أستاذه ۲۷ سنه فقط .

اسلاید ۱۲: یکی از نوابغ دهر، جامع معقول و منقول، دائره المعارف ناطق، مجتهد، حکیم عارف و ریاضی داندر اصفهان زبان و خط عبری را هم فراگرفته بود

اسلاید ۱۳: شخصیت نراقیوتلاحظ قوه شخصیه شیخنا المترجم له فی صبره وقوه إرادته وتفانیه فی طلب العلم ، ثم عزه نفسه

اسلاید ۱۴: استاداندر اصفهان:إن أسبق أساتذته وأکثرهم حضورا عنده هو المولى إسماعیل الخاجوئی المتقدم الذکر . وهذا الأستاذ کان مقره فی أصفهان ، وفیها توفی ودفن ، والظاهر أنه لم ینتقل عنها حتى فی الکارثه التأریخیه المفجعه التی أصابتها من الأفغانیین الذین انتهکوها بما لم یحدث التأریخ عن مثلها ، وذلک سنه ۱۱۳۴ . فتکون نشأه شیخنا المترجم له العلمیه فی مبدأ تحصیله فی أصفهان على هذا الشیخ الجلیل . والظاهر أنه علیه قرأ الفلسفه ، لأن هذا الشیخ من أساتذه الفلسفه المعروفین الذین تنتهی تلمذتهم فی ذلک العصر إلى المولى صدر الدین الشیرازی صاحب الأسفار . وکفى أن من تلامیذه المولى محراب ، الآلهی المعروف ، الذی طورد لقوله بوحده الوجود ، ولما جاء إلى إحدى العتبات المقدسه متخفیا . وجد فی الحرم شیخا ناسکا یسبح بلعن ملا صدرا وملا محراب ، ولما سأله عن السبب فی لعنهما قال : لأنهما یقولان بوحده واجب الوجود ) ، فقال له ساخرا : إنهما حقا یستحقان منک اللعن ! الشیخ محمد بن الحکیم العالم الحاج محمد زمان ، والشیخ محمد مهدی الهرندی . وهما من أساتذه الفلسفه على ما یظهر . محمد مهدی بن شیخ بهاء الدین عاملیولا شک أنه انتقل إلى کربلا والنجف ، فدرس على الأعلام الثلاثه : الوحید البهبهانی الآتی ذکره – وهو آخر أساتذته وأعظمهم ، وتخریجه کان على یدیه – والفقیه العالم صاحب الحدائق الشیخ یوسف البحرانی المتوفى ۱۱۸۶ ، والمحقق الجلیل الشیخ مهدی الفتونی المتوفى ۱۱۸۳ .

اسلاید ۱۵: عصر نراقی دو ویژگی:قوت گرفتن تصوفاخباری گری به زعامت محمد امین استرآبادی (۱۰۳۳)، صاحب کتاب «الفوائد المدنیه»شیخ یوسف بحرانی مخالفان اخباری گری:وحید بهبهانی (استاد نراقی)، سید بحرالعلوم، شیخ جعفر کاشف الغطاء

اسلاید ۱۶: موضع نراقیطرفداری از مخالفان اخباری گریدر «جامع السعادات» جانب فلاسفه را می گیرددر فصل«مجاری التفکیر فی المخلوقات»

اسلاید ۱۷: آثارجامع السعادات – محمد مهدی النراقی – ج ۱ – ص ۱۵ – ۲۰مقدمه مظفر

اسلاید ۱۸: ( فی الفقه ) : ۱ – ( لوامع الأحکام فی فقه شریعه الإسلام ) : وهو کتاب استدلالی مبسوط ، وقد خرج منه کتاب الطهاره فی مجلدین یقرب من ( ۳۰ ) ألف بیت . ۲ – ( معتمد الشیعه فی أحکام الشریعه ) : هو أتم استدلالا وأخصر تعبیرا من کتاب اللوامع السالف الذکر ، خرج منه کتاب الطهاره ونبذ من الصلاه والحج والتجاره والقضاء . قال فی الروضات عن الکتابین : ینقل عنهما ولده المحقق فی المستند والعوائد کثیرا . ۳ – التحفه الرضویه فی المسائل الدینیه ) : فی الطهاره والصلاه فارسی ، یقرب من ( ۱۰ ) آلاف بیت . ۴ – ( أنیس التجار ) : فی المعاملات ، فارسی ، یقرب من ( ۸ ) آلاف بیت . ۵ – ( أنیس الحجاج ) : فی مسائل الحج والزیارات ، فارسی ، یقرب ‹ صفحه ۱۴ › من ( ۴ ) آلاف بیت . ۶ – ( المناسک المکیه ) : فی مسائل الحج أیضا ، یقرب من ألف بیت ۷ – ( رساله صلاه الجمعه ) : ذکرها وما قبلها حفیده ( الأستاذ حسن النراقی ) فی رسالته لنا . ( فی أصول الفقه ) : ۸ – ( تجرید الأصول ) : مشتمل على جمیع مسائل الأصول مع اختصاره ، یقرب من ( ۳ ) آلاف بیت . قال عنه فی الروضات : شرحه ولده فی مجلدات غفیره جمه . ۹ – ( أنیس المجتهدین ) : توجد منه نسخه مخطوطه فی مکتبه الإمام أمیر المؤمنین ( ع ) العامه بالنجف الأشرف ( برقم ۴۰۸ – سجل المخطوطات ) ، تقع فی ۴۱۱ صفحه ، بخط محمد حسین بن علی نقی البزاز ، فرغ منها بتأریخ ۳ صفر من سنه ۱۱۸۱ . وفی تقدیر ریاض الجنه یقرب من ( ۱۰ ) آلاف بیت . ۱۰ – ( جامعه الأصول ) : یقرب من ( ۵ ) آلاف بیت . ۱۱ – ) رساله فی الإجماع ( : یقرب من ۳ ) آلاف بیت .

اسلاید ۱۹: ( فی الحکمه والکلام ) :۱۲ – ( جامع الأفکار ) : فی الإلهیات ، یقرب من ( ۳۰ ) ألف بیت ، قد فرغ من تألیفه سنه ۱۱۹۳ ، وعلیه فلیس هو من أوائل مؤلفاته ، کما قال عنه صاحب ( ریاض الجنه ) ، وستجد راموزا للصفحتین الأولى والأخیره منه بخط المؤلف ، منقولتین عن النسخه التی هی بحوزه أحد أحفاده ( الأستاذ حسن النراقی ) . والذی یجلب الانتباه فی الصفحه الأخیره ما ذکره من الحوادث المروعه فی الوباء وغیره التی وقعت فی تلک الفتره . ۱۳ – ( قره العیون ) : فی أحکام الوجود والماهیه ، یقرب من ( ۵ ) آلاف بیت . ۱۴ – ( اللمعات العرشیه ) : فی حکمه الاشراق ، یقرب من ( ۲۵ ) ألف بیت . ۱۵ – ( اللمعه ) : وهو مختصر اللمعات ، تقرب من ألفی بیت . ۱۶ – ( الکلمات الوجیزه ) : وهو مختصر اللمعه ، یقرب من ثمانمائه بیت . ‹ صفحه ۱۵ › ۱۷ – ( أنیس الحکماء ) : فی المعقول ، وهو من أواخر تألیفاته ، لم یتم . إحتوى على نبذ من الأمور العامه والطبیعیات ، یقرب من ( ۴ ) آلاف بیت . ۱۸ – ( أنیس الموحدین ) : فی أصول الدین ، فارسی ، یقرب من ( ۴ ) آلاف بیت . ۱۹ – ( شرح الشفا ) : فی الإلهیات ، النسخه الأصلیه بخط المؤلف موجوده عند أحد أحفاده ( الأستاذ حسن النراقی ) . ۲۰ – ( الشهاب الثاقب ) : فی الإمامه ، فی رد رساله الفاضل البخاری ، یقرب من ( ۵ ) آلاف بیت .

اسلاید ۲۰: ( فی الریاضیات ) : ۲۱ – ( المستقصى ) : فی علوم الهیئه ، خرج منه مجلدان إلى مبحث أسناد الحرکات ، یقرب من ( ۴۰ ) ألف بیت ، قال عنه فی ریاض الجنه : لم یعمل أبسط وأدق منه فی علم الهیئه ، ولقد طبق فیه أکثر البراهین الهندسیه بالدلائل العقلیه ، لم یتم . ۲۲ – ( المحصل ) : کتاب مختصر فی علم الهیئه ، یقرب من ( ۵ ) آلاف بیت . ۲۳ – ( توضیح الأشکال ) : فی شرح تحریر إقلیدس الصوری فی الهندسه ، وقد شرحه إلى المقاله السابعه ، فارسی ، یقرب من ( ۱۶ ) ألف بیت . ۲۴ – ( شرح تحریر أکرثا ذو سنیوس ) یقرب من ( ۳ ) آلاف بیت . ۲۵ – ( رساله فی علم عقود الأنامل ) : فارسیه ، تقرب من ألف بیت . ۲۶ – ( رساله فی الحساب ) : ذکرها فی روضات الجنات .

اسلاید ۲۱: ( فی الأخلاق والمواعظ ) : ۲۷ – ( جامع السعادات ) : هذا المطبوع بثلاثه أجزاء – حسب تقسیمنا له – قال عنه فی ریاض الجنه : یقرب من ( ۲۵ ) ألف بیت . وقد طبع فی فی إیران على الحجر سنه ۱۳۱۲ بجزءین ، وسیأتی وصفه ، وقد تقدم شئ من وصفه . وهذه الطبعه الثالثه له على الحروف بالنجف الأشرف . ۲۸ – ( جامع المواعظ ) : فی الوعظ ، یقرب من ( ۴۰ ) ألف بیت ، لم یتم ‹ صفحه ۱۶ › فی المتفرقات : ۲۹ – ( محرق القلوب ) : فی مصائب آل البیت ، فارسی ، یقرب من ( ۱۸ ) ألف بیت ، قال عنه فی روضات الجنات : طریف الأسلوب .

اسلاید ۲۲: ۳۰ – ( مشکلات العلوم ) : فی المسائل المشکله من علوم شتى ، مطبوع على الحجر بإیران ، یشبه بعض الشئ کشکول البهائی . وقد نسج على منواله ولده المحقق فی کتابه ( الخزائن ) المطبوع على الحجر بإیران . ۳۱ – ( رساله نخبه البیان ) : ذکرها حفیده الأستاذ حسن النراقی . ۳۲ – ( معراج السماء ) : ذکره أیضا حفیده المذکور .

اسلاید ۲۳: دیوان اشعار (طائر قدسی)

اسلاید ۲۴: جامع السعاداتهم پایه آثار مهم اخلاقی:ابن مسکویه (۴۲۱)ترتیب السعاده، تهذیب الاخلاقغزالی (۵۰۵)احیاء علوم الدینخواجه نصیر الدین طوسی (۶۷۳)اخلاق ناصری، اوصاف الاشرافدر این کتاب با روح علمی و فلسفی به آیات وروایات استشهاد شده، و با اینکه روح اشراقی بر بیشتر مباحث آن سیطره دارد، جسته و گریخته بر صوفیه حمله می کند و از مشرب غزالی فاصله می گیرد.نظر نراقی در اخلاق همچون اسلاف او، بر تفکر «وسط و طرف» مبتنی است که حد وسط افراط و تفریط است و در اخلاق ارسطویی نیز بدان تکیه شده است.

اسلاید ۲۵: افادات نراقی ۱ در ساقی نامهبیا ساقیا من به قربان توفدای تو و عهد وپیمان تومی ای ده که افزایدم عقل جانفتد در دلم عکس روحانیانشنیدم ز قول حکیم مهینفلاطون مه ملک یونان زمینکه می بهجت افزا واندُه زداستهمه دردها را شفا ودواستنه زان می که شرع رسول انامشمرده خبیث و نموده حراماز آن می که پروردگار غفورنموده است نامش شراب طهوربیا ساقی ای مشفق چاره سازبده یک قدح زان می غم گذار

اسلاید ۲۶: نظر به آیه کریمه:وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً«دهر، ۲۱»این شراب ابرار را از هر چه غیر خداست پاک می کند

اسلاید ۲۷: افادات نراقی ۲تجرد نفس ناطقه:در ابتدای «جامع السعادات» دلایلی آورده استاخلاق بر فنا ناپذیری نفس مبتنی است و الا سعادت ابدی بی معناست

اسلاید ۲۸: افادات نراقی ۳ان العمل نفس الجزاءتجسم یا تجسد اعمالهر عمل صورتی دارد که در برزخ، آن عمل بر آن صورت بر عاملش ظاهر می شود و صورت انسان در آخرت، نتیجه و غایت فعل او در دنیاست

اسلاید ۲۹: ۳.میرزا ابو القاسم حسینى خاتون آبادى (۱۲۰۳)

اسلاید ۳۰: ۳.میرزا ابو القاسم حسینى خاتون آبادى معروف به‏«مدرس‏».از مشاهیر مدرسین فلسفه در اصفهان و از خانواده میر محمد حسین خاتون آبادى سبط مجلسى بوده است (۵۰) .شاگرد ملا اسماعیل خواجویى بوده (۵۱) و در سال‏۱۲۰۳ درگذشته است.

اسلاید ۳۱: ۴.ملا محراب گیلانى (۱۱۹۷)

اسلاید ۳۲: ۴.ملا محراب گیلانى،حکیم و عارف مشهور.ریحانه الادب او را از شاگردان خواجویى و بید آبادى شمرده است (۵۲) ولى روضات از او فقط به عنوان شاگرد خواجویى یاد کرده است (۵۳) . بنابر نقل آقاى آقا شیخ آقا بزرگ تهرانى در نقباء البشر(صفحه ۱۱۱۴)مرحوم میرزا عبد الرزاق خان بغایرى صاحب کتاب معرفه القبله که در سال ۱۳۷۲ هجرى قمرى وفات کرد،از دختر زادگان ملا محراب بوده است.ملا محراب در سال‏۱۱۹۷ درگذشته است (۵۴) .

اسلاید ۳۳: طبقه بیست و هشتم۱.ملا على نورى مازندرانى اصفهانى. ‏۱۲۴۶ ۲.حاج ملا احمد نراقى فرزند حاج ملا مهدى نراقى سابق الذکر ۱۲۴۴ یا ۱۲۴۵ ۳.میرزا مهدى بن میرزا هدایت الله شهید مشهدى. ۱۱۵۲ ۱۲۱۸

اسلاید ۳۴: طبقه بیست و هشتم ۱.ملا على نورى مازندرانى اصفهانى.از بزرگترین حکماى الهى اسلامى و از افراد معدود انگشت‏شمار سه چهار قرن اخیر است که تا عمق فلسفه صدرایى نفوذ کرده‏اند.ابتداى تحصیلش در مازندران و قزوین بوده،سپس به اصفهان آمده و از محضر درس آقا محمد بید آبادى و سید ابو القاسم مدرس اصفهانى استفاده کرده و خود بزرگترین حوزه حکمت را در اصفهان دایر کرده است. ملا على نورى از نظر تدریس و تشکیل حوزه درسى و تربیت‏شاگردان و طولانى بودن مدت کار تدریس و ربیت‏شاگرد(گفته شده قریب هفتاد سال)و ترویج علوم عقلى،کم نظیر و شاید بى نظیر است. هنگامى که مرحوم محمد حسین خان مروى مدرسه مروى را در تهران ساخت،از فتحعلیشاه تقاضا کرد ملا على نورى را از اصفهان براى تدریس معقول در این مدرسه دعوت کند.شاه از او دعوت کرد و او در جواب نوشت در اصفهان دو هزار محصل مشغول تحصیل‏اند که چهار صد نفر آنها-بلکه متجاوز-که شایسته حضور درس این دعاگو هستند در حوزه درس دعاگو حاضر مى‏شوند،چنانچه به تهران بیاید این حوزه از هم مى‏پاشد.شاه مجددا از او خواست‏یکى از بهترین شاگردهاى خود را براى تدریس در این مدرسه انتخاب کند و او ملا عبد الله زنوزى را انتخاب کرد و فرستاد (۵۵) . همه این شاگردان از حومه اصفهان نبوده‏اند،از اطراف و اکناف در حوزه درس این مرد بزرگ-که مى‏گویند در حدود هفتاد سال تدریس کرده-شرکت کرده‏اند و به اطراف پراکنده شده و علم و حکمت را با خود پراکنده‏اند. صاحب روضات مى‏گوید:در کودکى او را در حالى که پیر مردى سپید مو بود دیده‏ام.در مسجد سید به نماز مرحوم سید محمد باقر حجه الاسلام مى‏آمد و بعد از نماز با هم جلسه مى‏کردند.سید حجه الاسلام خود زمانى شاگرد او بوده است.او و مرحوم حاجى کلباسى-که مرجعیت و ریاست اصفهان را داشتند و فوق العاده محترم بودند-ملا على نورى را در مجالس بر خود مقدم مى‏داشتند (۵۶) . با وجود حکماى بزرگ دیگر در آن زمان،آنچه بعدها ادامه یافت از طریق این مرد بزرگ بود.بعضى حواشى مختصر و کوتاه از او بر اسفار باقى است که در نهایت متانت و دقت است.گویند تفسیر بزرگى بر سوره توحید نوشته است.وى در سال‏۱۲۴۶ درگذشته است (۵۷) . ۲.حاج ملا احمد نراقى فرزند حاج ملا مهدى نراقى سابق الذکر.مانند پدر خود جامع الفنون و مفتى و مجتهد و مرجع فتوا بوده است.معقول را از پدر خود فرا گرفته است.در سال ۱۲۴۴ یا ۱۲۴۵ درگذشته است (۵۸) . مرحوم علامه تهرانى در الکرام البرره و نقباء البشر نقل از کتاب لباب الالقاب مرحوم ملا حبیب الله کاشانى،نام گروهى از اهل معقول را در قرن‏۱۳ و ۱۴ در کاشان مى‏برد که نشان مى‏دهد کاشان تا نزدیک به زمان ما از مراکز معقول بوده است. ظاهرا علوم معقول در کاشان وسیله نراقیها رواج یافت. ۳.میرزا مهدى بن میرزا هدایت الله شهید مشهدى.این مرد از مشاهیر فقها و معاریف علماى آن عصر است.در فقه و اصول از تلامیذ وحید بهبهانى است.معاصر سید مهدى بحر العلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء است.ظاهرا اصفهانى الاصل است. در اصفهان در حوزه درس آقا محمد بید آبادى حکمت آموخته و در مشهد اقامت کرده و فقه و اصول و معقول تدریس مى‏کرده است.ملا على نورى که همدوره و همدرس او در حوزه بید آبادى است،ضمن یک استفتاء از میرزا ابو القاسم قمى-که در روضات مسطور است-به مناسبتى از او به عنوان میرزا مهدى مشهدى یاد مى‏کند.این مرد ریاضیات نیز مى‏دانسته و آن را نزد پدر زن خود شیخ حسین عاملى مشهدى آموخته است.فرزندانش میرزا هدایت الله و میرزا عبد الجواد و میرزا داود همه در فنون حکمت وارد بوده‏اند.دو فرزند اخیر در ریاضیات سرآمد عصر در خراسان به شمار مى‏رفته‏اند.علم و حکمت در خاندان سید مهدى شهید در حدود صد و پنجاه سال ادامه یافت.مرحوم حاج میرزا حبیب رضوى مجتهد حکیم عارف شاعر مشهدى معروف(متوفى در۱۳۲۷)نبیره اوست،و همچنین مرحوم آقا بزرگ حکیم شهیدى مشهدى استاد مسلم فلسفه خراسان در حدود نیمه قرن چهاردهم هجرى قمرى،متوفى در ۱۳۵۵ نبیره دیگر اوست و ذکرش خواهد آمد. میرزا مهدى اشارات شیخ و پاره‏اى از کتب ریاضى تدریس مى‏کرده.در سال ۱۱۵۲ متولد و در سال ۱۲۱۸ در بست‏بالا خیابان مشهد در جریان دفاع از حقوق مردم و مبارزه با دستبرد نادر میرزا نوه نادرشاه به اموال آستانه مقدسه رضوى،به دست نادر میرزا شهید شد (۵۹) .

اسلاید ۳۵: آخوندملا علی نوری (۱۲۴۶)

اسلاید ۳۶: ۱.ملا على نورى مازندرانى اصفهانى.از بزرگترین حکماى الهى اسلامى و از افراد معدود انگشت‏شمار سه چهار قرن اخیر است که تا عمق فلسفه صدرایى نفوذ کرده‏اند.ابتداى تحصیلش در مازندران و قزوین بوده،سپس به اصفهان آمده و از محضر درس آقا محمد بید آبادى و سید ابو القاسم مدرس اصفهانى استفاده کرده و خود بزرگترین حوزه حکمت را در اصفهان دایر کرده است. ملا على نورى از نظر تدریس و تشکیل حوزه درسى و تربیت‏شاگردان و طولانى بودن مدت کار تدریس و ربیت‏شاگرد(گفته شده قریب هفتاد سال)و ترویج علوم عقلى،کم نظیر و شاید بى نظیر است. هنگامى که مرحوم محمد حسین خان مروى مدرسه مروى را در تهران ساخت،از فتحعلیشاه تقاضا کرد ملا على نورى را از اصفهان براى تدریس معقول در این مدرسه دعوت کند.شاه از او دعوت کرد و او در جواب نوشت در اصفهان دو هزار محصل مشغول تحصیل‏اند که چهار صد نفر آنها-بلکه متجاوز-که شایسته حضور درس این دعاگو هستند در حوزه درس دعاگو حاضر مى‏شوند،چنانچه به تهران بیاید این حوزه از هم مى‏پاشد.شاه مجددا از او خواست‏یکى از بهترین شاگردهاى خود را براى تدریس در این مدرسه انتخاب کند و او ملا عبد الله زنوزى را انتخاب کرد و فرستاد (۵۵) . همه این شاگردان از حومه اصفهان نبوده‏اند،از اطراف و اکناف در حوزه درس این مرد بزرگ-که مى‏گویند در حدود هفتاد سال تدریس کرده-شرکت کرده‏اند و به اطراف پراکنده شده و علم و حکمت را با خود پراکنده‏اند. صاحب روضات مى‏گوید:در کودکى او را در حالى که پیر مردى سپید مو بود دیده‏ام.در مسجد سید به نماز مرحوم سید محمد باقر حجه الاسلام مى‏آمد و بعد از نماز با هم جلسه مى‏کردند.سید حجه الاسلام خود زمانى شاگرد او بوده است.او و مرحوم حاجى کلباسى-که مرجعیت و ریاست اصفهان را داشتند و فوق العاده محترم بودند-ملا على نورى را در مجالس بر خود مقدم مى‏داشتند (۵۶) . با وجود حکماى بزرگ دیگر در آن زمان،آنچه بعدها ادامه یافت از طریق این مرد بزرگ بود.بعضى حواشى مختصر و کوتاه از او بر اسفار باقى است که در نهایت متانت و دقت است.گویند تفسیر بزرگى بر سوره توحید نوشته است.وى در سال‏۱۲۴۶ درگذشته است (۵۷) .

اسلاید ۳۷: علی بن جمشید نوریبزرگترین استاد فلسفه ملاصدرا و احیاکننده فلسفه صدرااز بزرگترین حکماى الهى اسلامى و از افراد معدود انگشت‏شمار سه چهار قرن اخیر است که تا عمق فلسفه صدرایى نفوذ کرده‏اند.ابتداى تحصیلش در مازندران و قزوین بوده،سپس به اصفهان آمده و از محضر درس آقا محمد بید آبادى و سید ابو القاسم مدرس اصفهانى استفاده کرده و خود بزرگترین حوزه حکمت را در اصفهان دایر کرده است. ملا على نورى از نظر تدریس و تشکیل حوزه درسى و تربیت‏شاگردان و طولانى بودن مدت کار تدریس و ربیت‏شاگرد(گفته شده قریب هفتاد سال)و ترویج علوم عقلى،کم نظیر و شاید بى نظیر است. هنگامى که مرحوم محمد حسین خان مروى مدرسه مروى را در تهران ساخت،از فتحعلیشاه تقاضا کرد ملا على نورى را از اصفهان براى تدریس معقول در این مدرسه دعوت کند.شاه از او دعوت کرد و او در جواب نوشت در اصفهان دو هزار محصل مشغول تحصیل‏اند که چهار صد نفر آنها-بلکه متجاوز-که شایسته حضور درس این دعاگو هستند در حوزه درس دعاگو حاضر مى‏شوند،چنانچه به تهران بیاید این حوزه از هم مى‏پاشد.شاه مجددا از او خواست‏یکى از بهترین شاگردهاى خود را براى تدریس در این مدرسه انتخاب کند و او ملا عبد الله زنوزى را انتخاب کرد و فرستاد (۵۵) . همه این شاگردان از حومه اصفهان نبوده‏اند،از اطراف و اکناف در حوزه درس این مرد بزرگ-که مى‏گویند در حدود هفتاد سال تدریس کرده-شرکت کرده‏اند و به اطراف پراکنده شده و علم و حکمت را با خود پراکنده‏اند.

اسلاید ۳۸: شاگردانمیرزا حسن نوری فرزند ملا علی نوریملارضای تبریزیمیرزا حسن چینیملا مصطفی قمشه ایمیرزا ابوالقاسم راز (رکن وقت سلسله ذهبیه)ملا محمد اسماعیل واحدالعین اصفهانی، شارح عرشیهملا عبدالجواد مدرس خراسانیسید رضی لاریجانیآخوند ملاعلی قزوینیآخوند ملا عبدالله زنوزیمحمد جعفر لنگرودی لاهیجیآخوند ملا اسماعیل درکوشکیحکیم حاج ملا هادی سبزواریملا زین العابدین نوری

اسلاید ۳۹: آثارتفسیر سوره حمدبه شعر که مشتمل بر ۳۰۰۰ بیت است.الرد علی القادری النصرانیدر پاسخ پادری نصرانی که بر اسلام ردیه ای نوشتحاشیه بر شواهدحاشیه بر مشاعرحاشیه بر شوارقحاشیه بر اسرارالآیاتحاشیه بر شرح اصول کافی ملاصدراممجموعه اجوبه فارسی

اسلاید ۴۰: حاج ملا احمد نراقی (۱۱۸۵- ۱۲۴۵)

اسلاید ۴۱: ۲.حاج ملا احمد نراقى فرزند حاج ملا مهدى نراقى سابق الذکر.مانند پدر خود جامع الفنون و مفتى و مجتهد و مرجع فتوا بوده است.معقول را از پدر خود فرا گرفته است.در سال ۱۲۴۴ یا ۱۲۴۵ درگذشته است (۵۸) . مرحوم علامه تهرانى در الکرام البرره و نقباء البشر نقل از کتاب لباب الالقاب مرحوم ملا حبیب الله کاشانى،نام گروهى از اهل معقول را در قرن‏۱۳ و ۱۴ در کاشان مى‏برد که نشان مى‏دهد کاشان تا نزدیک به زمان ما از مراکز معقول بوده است. ظاهرا علوم معقول در کاشان وسیله نراقیها رواج یافت.

اسلاید ۴۲: فرزند ملا مهدیذوفنونتحصیلات نزد پدر در کاشانتحصیلات در عتبات عالیاتمهاجرت به نراقصاحب مرجعیت عامه پس از پدر

اسلاید ۴۳: استادانوحید بهبهانیشیخ جعفر کاشف الغطامیرزا محمد مهدی شهرستانیآقا سید علی طباطبایی صاحب «ریاض»

اسلاید ۴۴: شاگردانشیخ مرتضی انصاریآقا محمد باقر هزار جریبیمحمد علی آرانی کاشانیسید محمد شفیع چاپلقی

اسلاید ۴۵: نقش تاریخی نراقیدر دوره فتحعلی شاه پس از شکست ایران در جنگ با روسها (۱۲۳۰ ه.ق./ ۱۸۱۵ م) روسها قسمتی از نواحی ایران را اشغال نموده و بد رفتاری آغاز نمودند و در تاریخ پنجم ذیحجه سال ۱۲۴۱ هجری آقا سید محمد مجتهد به همراه یمصد تن از روحانیون وارد سلطانیه شدند. و دسته ای دیگر به سرپرستی نراقی نزد فتحعلی شاه رفتند و حمله ایرانیها از ذیحجه ۱۲۴۱ هجری آغاز شد و تا آخر محرم سال ۱۲۴۲ ادامه داشت و موجب شد تمام نواحی که مطابق «معاهده گلستان» تسلیم روسها شده بود از جانب قوای ایران پس گرفته شود.

اسلاید ۴۶: تناظر آثارملا احمدمستندالشیعهشرح تجرید الاصول ۷ جمعراج السعاداتطاقدیسخزائن در علومملا مهدیمعتمدالشیعه در فقهتجرید الاصولجامع السعاداتطائر قدسیمشکلات العلوم

اسلاید ۴۷: وفاتیکشنبه ۲۳ ربیع الثانی ۱۲۴۵ در نراقمدفن: نجف

اسلاید ۴۸: ۳.میرزا مهدى بن میرزا هدایت الله شهید مشهدى. (۱۱۵۲- ۱۲۱۸)

اسلاید ۴۹: ۳.میرزا مهدى بن میرزا هدایت الله شهید مشهدى. (۱۱۵۲- ۱۲۱۸)این مرد از مشاهیر فقها و معاریف علماى آن عصر است.در فقه و اصول از تلامیذ وحید بهبهانى است.معاصر سید مهدى بحر العلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء است.ظاهرا اصفهانى الاصل است. در اصفهان در حوزه درس آقا محمد بید آبادى حکمت آموخته و در مشهد اقامت کرده و فقه و اصول و معقول تدریس مى‏کرده است.ملا على نورى که همدوره و همدرس او در حوزه بید آبادى است،ضمن یک استفتاء از میرزا ابو القاسم قمى-که در روضات مسطور است-به مناسبتى از او به عنوان میرزا مهدى مشهدى یاد مى‏کند.

اسلاید ۵۰: این مرد ریاضیات نیز مى‏دانسته و آن را نزد پدر زن خود شیخ حسین عاملى مشهدى آموخته است.فرزندانش میرزا هدایت الله و میرزا عبد الجواد و میرزا داود همه در فنون حکمت وارد بوده‏اند.دو فرزند اخیر در ریاضیات سرآمد عصر در خراسان به شمار مى‏رفته‏اند.علم و حکمت در خاندان سید مهدى شهید در حدود صد و پنجاه سال ادامه یافت.مرحوم حاج میرزا حبیب رضوى مجتهد حکیم عارف شاعر مشهدى معروف(متوفى در۱۳۲۷)نبیره اوست،و همچنین مرحوم آقا بزرگ حکیم شهیدى مشهدى استاد مسلم فلسفه خراسان در حدود نیمه قرن چهاردهم هجرى قمرى،متوفى در ۱۳۵۵ نبیره دیگر اوست و ذکرش خواهد آمد. میرزا مهدى اشارات شیخ و پاره‏اى از کتب ریاضى تدریس مى‏کرده.در سال ۱۱۵۲ متولد و در سال ۱۲۱۸ در بست‏بالا خیابان مشهد در جریان دفاع از حقوق مردم و مبارزه با دستبرد نادر میرزا نوه نادرشاه به اموال آستانه مقدسه رضوى،به دست نادر میرزا شهید شد (۵۹) .

اسلاید ۵۱: طبقه بیست و نهم۱.میرزا حسن نورى فرزند ملا على نورى. ۲.ملا اسماعیل بن ملا محمد سمیع در بکوشکى اصفهانى،معروف به واحد العین. ‏۱۲۷۷ ۳.ملا عبد الله زنوزى. ‏۱۲۵۷ ۴.ملا محمد جعفر لنگرودى لاهیجى. پیش از ۱۲۹۴ ۵.ملا آقاى قزوینى. ۱۲۸۲

اسلاید ۵۲: طبقه بیست و نهم ۱.میرزا حسن نورى فرزند ملا على نورى.بعد از پدر،حوزه تدریس قابل توجهى تشکیل داد.مرحوم آقا على مدرس زنوزى تهرانى-که ذکرش خواهد آمد-در مدتى که به اصفهان رفته از محضر درس این استاد استفاده کرده است.بنابر نقل استاد جلال الدین همایى در مقدمه برگزیده‏اى از اشعار سه شاعر بزرگ اصفهان برخى او را بر پدرش ترجیح مى‏داده‏اند.از او اثر قابل توجهى در دست نیست که بشود درباره‏اش داورى کرد،ولى شاگردى افرادى نظیر آقا على مدرس گواه صادقى ست‏بر مراتب فضلش.به هر حال از کسانى است که در انتقال فلسفه از نسل پیش از خودش به نسل بعد از خودش عامل مؤثرى بوده است. ۲.ملا اسماعیل بن ملا محمد سمیع در بکوشکى اصفهانى،معروف به واحد العین.از اجلاى شاگردان ملا على نورى و استاد حاج ملا هادى سبزوارى است.حوزه درس قابل توجهى داشته.اسفار و مشاعر صدرا و شوارق لاهیجى را حاشیه کرده و عرشیه صدرا را شرح کرده است.در سال‏۱۲۷۷ در گذشته است (۶۰) . ۳.ملا عبد الله زنوزى.این مرد همان است که به تقاضاى محمد حسین‏خان مروى،حکیم نورى او را براى تدریس فلسفه از اصفهان به تهران فرستاد.مرکزیت تهران در مقابل اصفهان که تدریجا اصفهان از رونق افتاد،از این زمان شروع شد. ملا عبد الله مطابق گزارشى که فرزند برومند عالیقدرش آقا على مدرس داده است،مقدمات را در آذربایجان تحصیل کرده و سپس به کربلا رفته و از حوزه فقه صاحب ریاض بهره‏مند شده و آنگاه مدتى در قم از محضر درس میرزاى قمى مجتهد معروف بهره‏مند شده،بعد به اصفهان رفته و از محضر حکیم نورى حکمت آموخته و در سال‏۱۲۳۷ به تهران منتقل شده است.پس از بیست‏سال تدریس و افاضه در مدرسه مروى،در سال‏۱۲۵۷ به رحمت‏حق پیوسته است (۶۱) . ۴.ملا محمد جعفر لنگرودى لاهیجى.وى معاصر ملا عبد الله زنوزى و شاگرد سید ابو القاسم مدرس اصفهانى و ملا محراب گیلانى و مخصوصا ملا على نورى است.اثر معروف او شرح مشاعر ملا صدراست.این شرح اخیرا به مناسبت چهارصدمین سال ولادت ملا صدرا با مقدمه‏اى انگلیسى به قلم آقاى دکتر سید حسین نصر و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد جلال الدین همایى و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد سید جلال الدین آشتیانى چاپ شد.وى علاوه بر شرح مشاعر، شرح تجرید قوشجى و حاشیه خفرى بر شرح تجرید قوشجى را حاشیه کرده است.حاشیه شرح تجرید وى در سال ۱۲۵۵ مقارن ایام سلطنت محمد شاه تالیف شده است. تاریخ وفات او را نمى‏دانیم،آقاى همایى همین قدر مى‏نویسند:«على التحقیق پیش از ۱۲۹۴ بوده است‏». عجیب این است که علامه تهرانى مرحوم آقا شیخ آقا بزرگ در کتاب الکرام البرره فى القرن الثالث‏بعد العشره(صفحات‏۲۳۹ و۲۵۷)سه نفر را که هر سه حکیم و همزمان و همنام و گیلانى بوده‏اند نام مى‏برند،یکى تحت عنوان شیخ جعفر لاهیجى و دیگرى تحت عنوان شیخ محمد جعفر لنگرودى(که عرشیه ملا صدرا را شرح کرده)و سوم شیخ محمد جعفر لاهیجى که مشاعر را شرح کرده و بر الهیات شرح تجرید حاشیه زده است. بسیار مستبعد است که سه نفر حکیم به این نام در یک عصر،اهل یک منطقه وجود داشته باشند،لهذا نیازمند به تحقیق بیشتر است. ۵.ملا آقاى قزوینى.این مرد نیز از افاضل شاگردان ملا على نورى است (۶۲) .پس از مراجعت از اصفهان به قزوین،حوزه گرمى دایر کرده و فضلا به حوزه‏اش مى‏شتافته‏اند.مرحوم آقا على مدرس زنوزى در گزارش زندگانى خود نوشته که مدتى براى کسب فیض از محضر این مرد بزرگ به قزوین رفته است.وى از کسانى است که نزد ملا اسماعیل اصفهانى-که شاگرد بزرگ ملا على نورى است-نیز تحصیل کرده است (۶۳) .لهذا به اعتبارى مى‏توان او را از طبقه سى‏ام و هم طبقه حاجى سبزوارى شمرد.وى در سال ۱۲۸۲ درگذشته است (۶۴) .

اسلاید ۵۳: ۱.میرزا حسن نورى فرزند ملا على نورى

اسلاید ۵۴: ۱.میرزا حسن نورى فرزند ملا على نورى.بعد از پدر،حوزه تدریس قابل توجهى تشکیل داد.مرحوم آقا على مدرس زنوزى تهرانى-که ذکرش خواهد آمد-در مدتى که به اصفهان رفته از محضر درس این استاد استفاده کرده است.بنابر نقل استاد جلال الدین همایى در مقدمه برگزیده‏اى از اشعار سه شاعر بزرگ اصفهان برخى او را بر پدرش ترجیح مى‏داده‏اند.از او اثر قابل توجهى در دست نیست که بشود درباره‏اش داورى کرد،ولى شاگردى افرادى نظیر آقا على مدرس گواه صادقى ست‏بر مراتب فضلش.به هر حال از کسانى است که در انتقال فلسفه از نسل پیش از خودش به نسل بعد از خودش عامل مؤثرى بوده است.

اسلاید ۵۵: ۲.ملا اسماعیل بن ملا محمد سمیع در بکوشکى اصفهانى،معروف به واحد العین (۱۲۷۷)

اسلاید ۵۶: ۲.ملا اسماعیل بن ملا محمد سمیع در بکوشکى اصفهانى،معروف به واحد العین.از اجلاى شاگردان ملا على نورى و استاد حاج ملا هادى سبزوارى است.حوزه درس قابل توجهى داشته.اسفار و مشاعر صدرا و شوارق لاهیجى را حاشیه کرده و عرشیه صدرا را شرح کرده است.در سال‏۱۲۷۷ در گذشته است (۶۰) .

اسلاید ۵۷: آثارشرح بر عرشیه ملاصدراحاشیه بر اسفار ملاصدراحاشیه بر شوارق لاهیجیحاشیه بر مشاعر ملاصدراحاشیه بر فن اول از مبدأ و معاد ملاصدرا

اسلاید ۵۸: اختلاف در سال وفاتبه نقل آشتیانی۱۲۷۱سبزواری۱۲۳۷مطهری۱۲۷۷

اسلاید ۵۹: ۳.ملا عبد الله زنوزى (۱۲۵۷)

اسلاید ۶۰: ۳.ملا عبد الله زنوزى.این مرد همان است که به تقاضاى محمد حسین‏خان مروى،حکیم نورى او را براى تدریس فلسفه از اصفهان به تهران فرستاد.مرکزیت تهران در مقابل اصفهان که تدریجا اصفهان از رونق افتاد،از این زمان شروع شد. ملا عبد الله مطابق گزارشى که فرزند برومند عالیقدرش آقا على مدرس داده است،مقدمات را در آذربایجان تحصیل کرده و سپس به کربلا رفته و از حوزه فقه صاحب ریاض بهره‏مند شده و آنگاه مدتى در قم از محضر درس میرزاى قمى مجتهد معروف بهره‏مند شده،بعد به اصفهان رفته و از محضر حکیم نورى حکمت آموخته و در سال‏۱۲۳۷ به تهران منتقل شده است.پس از بیست‏سال تدریس و افاضه در مدرسه مروى،در سال‏۱۲۵۷ به رحمت‏حق پیوسته است (۶۱) .

اسلاید ۶۱: مرکزیت یافتن تهراناین مرد همان است که به تقاضاى محمد حسین‏خان مروى،حکیم نورى او را براى تدریس فلسفه از اصفهان به تهران فرستاد.مرکزیت تهران در مقابل اصفهان که تدریجا اصفهان از رونق افتاد،از این زمان شروع شد. البته مهاجرت استاد محمد رضا قمشه ای و آقامیرزا حسن حکیم و آقا میرزا ابوالحسن جلوه به تهران هم مؤثر بوده است.

اسلاید ۶۲: آثارانوار جلیهشرح جامع حدیث کمیللمعات الهیهمنتخب خاقانیحاشیه بر اسرار الآیات ملاصدراحاشیه بر اسفار ملاصدراحاشیه بر شوارق لاهیجیحاشیه بر شواهدملاصدراحاشیه بر المبدأ و المعاد

اسلاید ۶۳: ۴.ملا محمد جعفر لنگرودى لاهیجى

اسلاید ۶۴: ۴.ملا محمد جعفر لنگرودى لاهیجى.وى معاصر ملا عبد الله زنوزى و شاگرد سید ابو القاسم مدرس اصفهانى و ملا محراب گیلانى و مخصوصا ملا على نورى است.اثر معروف او شرح مشاعر ملا صدراست.این شرح اخیرا به مناسبت چهارصدمین سال ولادت ملا صدرا با مقدمه‏اى انگلیسى به قلم آقاى دکتر سید حسین نصر و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد جلال الدین همایى و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد سید جلال الدین آشتیانى چاپ شد.وى علاوه بر شرح مشاعر، شرح تجرید قوشجى و حاشیه خفرى بر شرح تجرید قوشجى را حاشیه کرده است.حاشیه شرح تجرید وى در سال ۱۲۵۵ مقارن ایام سلطنت محمد شاه تالیف شده است. تاریخ وفات او را نمى‏دانیم،آقاى همایى همین قدر مى‏نویسند:«على التحقیق پیش از ۱۲۹۴ بوده است‏». عجیب این است که علامه تهرانى مرحوم آقا شیخ آقا بزرگ در کتاب الکرام البرره فى القرن الثالث‏بعد العشره(صفحات‏۲۳۹ و۲۵۷)سه نفر را که هر سه حکیم و همزمان و همنام و گیلانى بوده‏اند نام مى‏برند،یکى تحت عنوان شیخ جعفر لاهیجى و دیگرى تحت عنوان شیخ محمد جعفر لنگرودى(که عرشیه ملا صدرا را شرح کرده)و سوم شیخ محمد جعفر لاهیجى که مشاعر را شرح کرده و بر الهیات شرح تجرید حاشیه زده است. بسیار مستبعد است که سه نفر حکیم به این نام در یک عصر،اهل یک منطقه وجود داشته باشند،لهذا نیازمند به تحقیق بیشتر است.

اسلاید ۶۵: ۴.ملا محمد جعفر لنگرودى لاهیجى.وى معاصر ملا عبد الله زنوزى و شاگرد سید ابو القاسم مدرس اصفهانى و ملا محراب گیلانى و مخصوصا ملا على نورى است.تاریخ وفات او را نمى‏دانیم،آقاى همایى همین قدر مى‏نویسند:«على التحقیق پیش از ۱۲۹۴ بوده است‏».

اسلاید ۶۶: عجیب این است که علامه تهرانى مرحوم آقا شیخ آقا بزرگ در کتاب الکرام البرره فى القرن الثالث‏بعد العشره(صفحات‏۲۳۹ و۲۵۷)سه نفر را که هر سه حکیم و همزمان و همنام و گیلانى بوده‏اند نام مى‏برند،یکى تحت عنوان شیخ جعفر لاهیجى و دیگرى تحت عنوان شیخ محمد جعفر لنگرودى(که عرشیه ملا صدرا را شرح کرده)و سوم شیخ محمد جعفر لاهیجى که مشاعر را شرح کرده و بر الهیات شرح تجرید حاشیه زده است. بسیار مستبعد است که سه نفر حکیم به این نام در یک عصر،اهل یک منطقه وجود داشته باشند،لهذا نیازمند به تحقیق بیشتر است.

اسلاید ۶۷: آثاراثر معروف او شرح مشاعر ملا صدراست.این شرح اخیرا به مناسبت چهارصدمین سال ولادت ملا صدرا با مقدمه‏اى انگلیسى به قلم آقاى دکتر سید حسین نصر و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد جلال الدین همایى و مقدمه‏اى فارسى به قلم استاد سید جلال الدین آشتیانى چاپ شد.وى علاوه بر شرح مشاعر، شرح تجرید قوشجى و حاشیه خفرى بر شرح تجرید قوشجى را حاشیه کرده است.حاشیه شرح تجرید وى در سال ۱۲۵۵ مقارن ایام سلطنت محمد شاه تالیف شده است.

اسلاید ۶۸: ۵.ملا آقاى قزوینى (۱۲۸۲)

اسلاید ۶۹: .این مرد نیز از افاضل شاگردان ملا على نورى است (۶۲) .پس از مراجعت از اصفهان به قزوین،حوزه گرمى دایر کرده و فضلا به حوزه‏اش مى‏شتافته‏اند.مرحوم آقا على مدرس زنوزى در گزارش زندگانى خود نوشته که مدتى براى کسب فیض از محضر این مرد بزرگ به قزوین رفته است.وى از کسانى است که نزد ملا اسماعیل اصفهانى-که شاگرد بزرگ ملا على نورى است-نیز تحصیل کرده است (۶۳) .لهذا به اعتبارى مى‏توان او را از طبقه سى‏ام و هم طبقه حاجى سبزوارى شمرد.وى در سال ۱۲۸۲ درگذشته است (۶۴) .

اسلاید ۷۰: طبقه سى‏ام۱.حاج ملا هادى سبزوارى. ۱۲۱۲ -‏۱۲۸۹ ۲.آقا على زنوزى،معروف به آقا على حکیم و آقا على مدرس. ۱۲۳۴ -‏۱۳۰۷ ۳.آقا محمد رضا حکیم قمشه‏اى. ‏۱۳۰۶ ۴.میرزا ابو الحسن جلوه ۱۲۳۸ – ۱۳۱۴

اسلاید ۷۱: .حاج ملا هادى سبزوارى.بعد از ملا صدرا مشهورترین حکماى الهى سه چهار قرن اخیر است.حاجى سبزوارى در سال ۱۲۱۲ در سبزوار متولد شد.هفت‏ساله بود که پدرش مرد.در ده سالگى براى تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد.شهرت حکماى اصفهان او را به اصفهان کشانید.در حدود هفت‏سال از محضر ملا اسماعیل در بکوشکى اصفهانى استفاده کرد و ضمنا در همان وقت دو سه سالى اواخر دوره حکیم نورى را درک کرد.سپس به مشهد مراجعت کرد و چند سالى در مشهد به تدریس پرداخت.آنگاه عازم بیت الله شد.در مراجعت اجبارا دو سه سالى در کرمان اقامت کرد.در مدت اقامت کرمان براى این که نفس خود را تربیت کند و ریاضت دهد،سعى کرد ناشناخته بماند و در همه مدت به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام مى‏کرد.بعد دختر همان خادم را به زنى گرفت و رهسپار سبزوار شد.قریب چهل سال بدون آنکه حتى یک نوبت از آن شهر خارج شود در آن شهر توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تالیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت‏شاگردان پرداخت تا عمرش به پایان رسید. ۲.آقا على زنوزى،معروف به آقا على حکیم و آقا على مدرس.فرزند ملا عبد الله زنوزى سابق الذکر و از اساتید کم نظیر دو قرن اخیر است.در سال ۱۲۳۴ در اصفهان(سه سال قبل از حرکت پدرش از اصفهان به تهران)متولد شد.از پدر معقولا و منقولا استفاده کرده است.براى تکمیل علوم منقول به عتبات رفت و پس از مراجعت‏به تهران به اصفهان رفت و از محضر درس میرزا حسن نورى فرزند ملا على نورى بهره‏مند شد.از آنجا به قزوین رفت و از درس ملا آقاى قزوینى استفاده کرد. بار دیگر به اصفهان رفت و مجددا در خدمت میرزا حسن نورى به تکمیل تحصیلات پرداخت.آنگاه به تهران مراجعت کرد و سالها در مدرسه سپهسالار قدیم مدرس رسمى بود (۸۷) و در سال‏۱۳۰۷ در تهران درگذشت. ۳.آقا محمد رضا حکیم قمشه‏اى.او نیز از اعاظم حکما و اساطین عرفان قرون اخیر است.آقا محمد رضا-که شاگردان و دوستانش نام او را به صورت مخفف‏«آمرضا»تلفظ مى‏کردند-اهل قمشه(شهرضا)اصفهان است.در جوانى براى تحصیل به اصفهان مهاجرت کرد و از محضر میرزا حسن نورى (۸۸) و ملا محمد جعفر لنگرودى (۸۹) بهره‏مند شد.سالها در اصفهان عهده‏دار تدریس فنون حکمت‏بود.حدود ده سال پایان عمر خود را در تهران به سر برد و در حجره مدرسه صدر مسکن گزید و فضلا از محضر پر فیضش استفاده کردند.پرشورترین دوره زندگانى حکیم قمشه‏اى ده سال آخر است. وى مردى به تمام معنى وارسته و عارف مشرب بود،با خلوت و تنهایى مانوس بود و از جمع تا حدودى گریزان.در جوانى ثروتمند بود،در خشکسالى ۱۲۸۸ تمام ما یملک منقول و غیر منقول خود را صرف نیازمندان کرد و تا پایان عمر درویشانه زیست. حکیم قمشه‏اى در اوج شهرت آقا على حکیم مدرس زنوزى و میرزا ابو الحسن جلوه به تهران آمد و با آنکه مشرب اصلى‏اش صدرایى بود،کتب بو على را تدریس کرد و بازار میرزاى جلوه را که تخصصش در فلسفه بو على بود شکست،به طورى که معروف شد:«جلوه از جلوه افتاد». حکیم قمشه‏اى هرگز جامه روستایى را از تن دور نکرد و در زى و جامه علما در نیامد.مرحوم جهانگیرخان قشقایى که سالها شاگرد او بوده است نقل کرده که به شوق استفاده از محضر حکیم قمشه‏اى به تهران رفتم.همان شب اول،خود را به محضر او رساندم.وضع لباسهاى او علمایى نبود،به کرباس فروش‏هاى سده مى‏مانست.حاجت‏خود را بدو گفتم.گفت:میعاد من و تو فردا در خرابات.خرابات محلى بود در خارج خندق(قدیم)تهران و در آنجا قهوه‏خانه‏اى بود که درویشى آن را اداره مى‏کرد.روز بعد اسفار ملا صدرا را با خود بردم.او را در خلوتگاهى دیدم که بر حصیرى نشسته بود.اسفار را گشودم.او آن را از بر مى‏خواند.سپس به تحقیق مطلب پرداخت.مرا آنچنان به وجد آورد که از خود بى خود شدم،مى‏خواستم دیوانه شوم. حکیم حالت مرا دریافت،گفت:آرى،«قوت مى‏بشکند ابریق را» (۹۰) . حکیم قمشه‏اى از ذوق شعرى عالى برخوردار بود و به‏«صهبا»تخلص مى‏کرده است.او در سال‏۱۳۰۶ در کنج‏حجره مدرسه، در تنهایى و خلوت و سکوتى عارفانه از دنیا رفت.قضا را آن روز مصادف بود با فوت مفتى بزرگ شهر مرحوم حاج ملا على کنى و در شهر غوغایى بر پا بود.دوستان و ارادتمندانش ساعتها پس از فوت او از درگذشتش آگاه شدند.آن گروه معدود،او را در سر قبر آقا به خاک سپردند (۹۱) . حکیم قمشه‏اى آنچنان مرد که زیست و آنچنان زیست که خود در بیتى از یک غزل سروده و آرزو کرده بود: کاخ زرین به شهان خوش که من دیوانه گوشه‏اى خواهم و ویرانه به عالم کم نیست (۹۲) حکیم قمشه‏اى شاگردان بسیارى تربیت کرد.آقا میرزا هاشم اشکورى،آقا میرزا حسن کرمانشاهى،آقا میرزا شهاب نیریزى،جهانگیرخان قشقایى،آخوند ملا محمد کاشى اصفهانى،میرزا على اکبر یزدى مقیم قم،شیخ على نورى مدرس مدرسه مروى معروف به شیخ على شوارق،میرزا محمد باقر حکیم و مجتهد اصطهباناتى مقیم نجف و مقتول در مشروطیت و مدفون در اصطهبانات،حکیم صفاى اصفهانى شاعر عارف معروف،شیخ عبد الله رشتى ریاضى،شیخ حیدرخان نهاوندى قاجار،میرزا ابو الفضل کلانتر تهرانى،میرزا سید حسین رضوى قمى،شیخ محمود بروجردى،میرزا محمود قمى از آن جمله‏اند (۹۳) . ۴.میرزا ابو الحسن جلوه،از مشاهیر اساتید و مدرسین این طبقه است.سالهاى متمادى تدریس کرده و شاگردان بسیارى تربیت کرده است.مرحوم جلوه در سال ۱۲۳۸ متولد شده و در سال ۱۳۱۴ درگذشته است.مرحوم جلوه بیشتر طرفدار بو على بوده و به فلسفه ملا صدرا اعتقاد چندانى نداشته است.وى اهل اصفهان است و به تهران مهاجرت کرده است.جلوه شاگرد میرزا حسن نورى و میرزا حسن چینى از شاگردان ملا على نورى است.گویند جلوه ابتدا که به تهران آمد،به قصد رفتن به سبزوار و استفاده از محضر حاجى سبزوارى(که نیم طبقه بر او مقدم است)بود ولى منصرف شد و در تهران رحل اقامت افکند.جلوه و حکیم قمشه‏اى و آقا على مدرس سه مدرس نامدارى بودند که حوزه تهران در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم بر محور وجود آنها مى‏گردید،ولى دو رقیب جلوه بر او از نظر علمى تقدم داشته‏اند.غالبا شاگردان آنها مانند افرادى که در ذیل نام حکیم قمشه‏اى یاد کردیم مشترکند و شاگردان هر سه نفر بوده‏اند.

اسلاید ۷۲: حاج ملا هادی سبزواری

اسلاید ۷۳: .حاج ملا هادى سبزوارى.بعد از ملا صدرا مشهورترین حکماى الهى سه چهار قرن اخیر است.حاجى سبزوارى در سال ۱۲۱۲ در سبزوار متولد شد.هفت‏ساله بود که پدرش مرد.در ده سالگى براى تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد.شهرت حکماى اصفهان او را به اصفهان کشانید.در حدود هفت‏سال از محضر ملا اسماعیل در بکوشکى اصفهانى استفاده کرد و ضمنا در همان وقت دو سه سالى اواخر دوره حکیم نورى را درک کرد.سپس به مشهد مراجعت کرد و چند سالى در مشهد به تدریس پرداخت.آنگاه عازم بیت الله شد.در مراجعت اجبارا دو سه سالى در کرمان اقامت کرد.در مدت اقامت کرمان براى این که نفس خود را تربیت کند و ریاضت دهد،سعى کرد ناشناخته بماند و در همه مدت به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام مى‏کرد.بعد دختر همان خادم را به زنى گرفت و رهسپار سبزوار شد.قریب چهل سال بدون آنکه حتى یک نوبت از آن شهر خارج شود در آن شهر توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تالیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت‏شاگردان پرداخت تا عمرش به پایان رسید.

اسلاید ۷۴: شرح حالمتولد ۱۲۱۲ ه.ق سبزوار سفر به اصفهان سفر مشهد و حج یک سال درکرمان وبازگشت به مشهد اقامت در وطن وتشکیل حوزه درس سبزوار(۲۷سال) وفات :در ۲۸ جمادى الأولى سال ۱۲۸۹ ه ق سبزوار

اسلاید ۷۵: اساتید ۱ – حاج ملا حسین سبزوارى.مدت تلمذ ۱۰ سال ، موضوع : اصول فقه و ادبیات عرب و علوم نقلى.۲ – محمد ابراهیم کلباسى.مدت تلمذ یک ماه ، موضوع : فقه و اصول.۳ – شیخ محمد تقى اصفهانى.مدت تلمذ یک ماه ، موضوع : فقه و اصول.۴ – محمد على نجفى ، معروف به آقا نجفى.مدت تلمذ ۲ سال ، موضوع : فقه و اصول.۵ – ملا اسماعیل درب کوشکى اصفهانى.معروف به واحد العین ، مدت تلمذ ۶ سال ، موضوع : حکمت.۶ – ملا على نورى ، استاد ملا اسماعیل درب کوشکى.مدت تلمذ ۲ سال ، موضوع : حکمت.۷ – شیخ احمد احسائى.مدت تلمذ دو ماه ، موضوع : حکمت.

اسلاید ۷۶: شاگردان شاگردان حکیم سبزوارى بسیار بوده‏اند که نام بسیارى از آنها در تواریخ نیامده است ولى تعداد افرادى که اسامى آنها بدست ما رسیده است حاکى از عظمت اوست ، اینک به نام تعدادى از آنها اشاره مى‏کنیم :۱ – شیخ اعظم انصارى ، دو سال در مدرسه حاج حسن مشهد.۲ – ملا محمد کاظم خراسانى ، معروف به آخوند خراسانى ، ۱ سال در سبزوار.۳ – ملا حسین‏قلى همدانى.۴ – آقا میرزا حسین ، امام جمعه کرمانى.۵ – ملا عبد الکریم خبوشانى قوچانى.۶ – آقا شیخ على فاضل تربتى.۷ – آقا میرزا عباس حکیم دارابى شیرازى.۸ – سید عبد الغفور دارابى شیرازى.۹ – میرزا آقا حکیم دارابى.۱۰ – آقا میرزا محمد یزدى ، معروف به فاضل یزدى.۱۱ – حاج میرزا سید ابو طالب زنجانى.۱۲ – حاج شیخ