پاورپوینت کامل تفسیر جلاء الأذهان (کتاب) ۸۷ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل تفسیر جلاء الأذهان (کتاب) ۸۷ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل تفسیر جلاء الأذهان (کتاب) ۸۷ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پاورپوینت کامل تفسیر جلاء الأذهان (کتاب) ۸۷ اسلاید در PowerPoint :

محتویات

۱ معرفی مفسر
۲ انگیزه مفسر
۳ معرفی تفسیر
۴ علوم قرآنی در این تفسیر
۵ کاستی‌های این تفسیر
۶ پانویس
۷ منابع
۸ متن کتاب

معرفی مفسر

شیخ «ابوالمحاسن حسین بن حسن جرجانی»، فاضل، عالم، متکلم، محدث و مفسّر معروف از مشاهیر علمای امامیه و صاحب تفسیر «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان فی تفسیر القرآن» می‌‌باشد. با تتبع در کتب تراجم، متأسفانه به شرح حال درستی از ایشان دست نیافتیم. تنها علامه «سید محسن امین» به طور خلاصه به شرح حال مختصری از او اشاره کرده است. لذا درباره عصر حیات مؤلف اختلاف نظراتی وجود دارد. در عین حال از اسلوب و سبک نگارش تفسیر و کاربرد واژه‌ها و اصطلاحات و نیز قرائتی که گاه در ذیل توضیحات ایشان استنباط می‌شود، باید اذعان کرد احتمالاً وی از مفسران قرن نهم یا دهم هجری باشد.

مرحوم «ابوالمحاسن جرجانی»، از جمله مفسران بزرگ امامیه بوده که به طور گسترده در تبیین آیات روح‌بخش الهی از روایات روشنگر مروی از ائمه بزرگوار شیعه بهره‌های وافری برده است که این امر در گرایش تفسیری ایشان به روش روایی تأثیر بسزایی داشته است. وی در خطبه‌ای که در مقدمه تفسیر خود آورده است به حدیث نبوی ثقلین به عنوان یکی از دو وزنه‌ای که لازم است مسلمانان جهت رهنمون شدن به حقیقت، بدان تمسک جویند نام می‌برد. لذا هرگاه ایشان در تفسیر آیه‌ای با ابهام مواجه می‌شود به ویژه در تفسیر آیات متشابه، تنها ابزار گشاینده مشکل ر ااستناد به روایات می‌داند و با استفاده از آنها به تفسیر آیه و رفع ابهام می‌پردازد.

ظاهراً ایشان از سادات حسینی بوده است. بر همین اساس برخی او را «ابوالمحاسن حسین بن حسن حسینی جرجانی» معروف به «سید گازُر» می‌دانند و این دو عنوان را بر یک معنون اطلاق کرده‌اند. در عین حال به زعم برخی، آنها دو شخصیت مستقل بوده که حتی معاصر هم نبوده‌اند.

انگیزه مفسر

استاد «میر جلال الدین حسینی اُرمَوَی» که این تفسیر را در سال ۱۳۳۸ تصحیح کرده‌اند، اعتقاد دارد که اساس بیانات تفسیری مرحوم «ابوالمحاسن جرجانی» در تفسیر «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان» تفسیر «روض الجِنان و روح الجنان» «شیخ ابوالفتوح رازی» بوده است. بدین معنی که «ابوالمحاسن جرجانی» تفسیر ابوالفتوح را اساس و اصل و مأخذ برای خود قرار داده است. وی در این کار گاهی عبارات را بدون هیچ گونه تغییری آورده است. در عین حال در بسیاری از موارد تغییر بسیار مختصری در نظرات تفسیری ابوالفتوح به وجود آورده و یا آن را تلخیص کرده است.

«ابوالمحاسن جرجانی»، در دیباچه تفسیر خود ضمن بیان مطالبی پیرامون تفسیر قرآن کریم به انگیزه نگارش و تألیف و سبک تفسیری خود اشاره می‌کند و می‌گوید: چون یکی از این دو متمسک، کتاب خدای و گذاشته مصطفی است و عوام از فائده این کتاب بی‌نصیب‌اند، از آن که علم تأویل و تفسیر آن کسی داند که سال‌های دراز در دریای علوم غوطه خورده باشد و به غوص فکر، جواهر بیان و نکات قرآن بدست آورده باشد نه از هر دریایی. بلکه از دریای «انا مدینه العلم و علی بابها» حاصل کرده باشد و تفاسیر اصحاب، آنچه به عربی است عوام را از آن بهره‌ای نیست و آنچه به زبان فارسی است بعضی که اختصاری دارد از فائده عاری است، و آنچه مطوّل است در او اعراب و لغت و اشتقاق و قرائت قُراّء و اختلاف مفسران از بس که آورده‌اند عوام در مطالعه آن سرگشته و حیران می‌مانند و از فائده آن بی‌نصیب می‌شوند، چون حال بر این جمله یافتم از بخشنده جان و بخشاینده انس و جانّ مدد خواستم و به توفیق و یاری وی این کتاب را در تفسیر قرآن تألیف کردم و نام او را «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان فی تفسیر القرآن» نهادم و در او جمع کردم از تأویل آیات و تفسیر مشکلات، آنچه بزرگان دین و پیشوایان اهل یقین بر محک عقل زده‌اند.[۱]

لذا مشاهده می‌شود که مؤلف ضمن انتقاد و خرده‌گیری از سایر مفسران، که گاه در بیان تفسیر آیات به ایراد نکات ادبی و اشتقاق و قرائت قراء و امثال آنها می‌پردازند و بدین طریق عوام را از فهم نکات تفسیری کلام خداوند باز می‌دارند، معتقد است که مفسران جهت ایجاد نقش هدایتگری قرآن باید با بیانی در خور فهم و توجه عوام به تفسیر آیات بپردازند.

این نظر و تفکر تفسیری «ابوالمحاسن جرجانی» در گزینش نوع روش یک مفسر در تفسیر قرآن، اصلی است که در تفاسیر قرن اخیر مورد عنایت مفسران قرار گرفته است. از آنجا که خداوند کلام خود را «هُدًى لِلنَّاسِ» (سوره بقره، ۱۸۵) قرار داده است شایسته است که تلقی و برداشت مفسران و اسلوب نگارشی در تفسیر، اسلوبی باشد که علاوه بر جامع بودن از ویژگی فراگیری و قابل استفاده بودن برای توده مردم برخوردار باشد و به تعبیر دیگر از اطناب ممل و ایجاز مخل به دور باشد.

معرفی تفسیر

تفسیر گازُر، تحریرى است از تفسیر ابوالفتوح رازى است که مؤلف در متن آن اصلاحاتى به عمل آورده است؛ به گونه اى که در شیوه نگارش و طریقه تدوین و نحوه تصنیف آن با تفسیر مرجع تفاوت دارد. مصنف با این تلخیص و گزینش، خدمت بسیار برجسته اى به کتاب شریف آسمانى انجام داده است. مفسر در روش تلخیص خود تلاش کرده است که در اختصار و تصنیف خود، از روش تعبیر و اسلوب تقریر و نگارش شیخ ابوالفتوح که در تفسیر خود بکار برده است، خارج شود. حتی در برخی موارد در اموری که از مختصات تفسیر ابوالفتوح است تبعیت نکرده است. در عین حال لغات و واژه‌هایی که دارای اهمیت تفسیری بوده و تغییر آنها باعث تغییر در تعبیر می‌شود، به حالت دست نخورده باقی مانده است.

اما شگفت‌آور آن که مصنّف در تلخیص خود به منبع اصلی و اساس تفسیر خود که محل استفاده و مورد تلخیص وی بوده است هیچ‌گونه تصریح و حتی اشاره نیز نکرده است و در واقع حق شیخ ابوالفتوح رازی را در قبول زحمت و رنج فراوان در تدوین تفسیر ادا نکرده است. گرچه رنج و زحمت تلخیص در پاره‌ای از موارد کم‌تر از تدوین نیست اما شایسته بود که مرحوم جرجانی نامی از تفسیر ابوالفتوح رازی به عنوان مُلَخص تفسیر خود به میان می‌آورد.

این که چرا به آن تفسیر گازر مى گویند، معلوم نیست؛ در هیچ جاى کتاب به آن اشاره نشده است. نسخه هاى خطى به نام تفسیر گازر یا تفسیر جرجانى، یا جلاء الأذهان… بود. نسخه ها را که تطبیق کردند، معلوم شد، یکى است. برخى از فهرست نویسها، استدلال مفصّلى کرده بود که اینها دو تا هستند؛ چون نسخه تفسیر گازر را از آخر قرآن و نسخه تفسیر جلاء الأذهان را از ابتداى قرآن دیده بود و مقدارى هم در سبک با هم فرق داشته اند و گمان کرده بود که اینها، دو تفسیر است؛ ولى بعد که نسخه هاى دیگر فراهم شد، معلوم شد که یک تفسیر است که به نامهاى متعدّد خوانده مى شود. مرحوم مدرس تبریزى مى نویسد: «بنابر آنچه تحت عنوان جرجانى نگارش داریم، احتمال قوى مى رود که سید گازر صاحب تفسیر همان ابوالمحاسن جرجانى حسین بوده و تفسیر گازر هم عبارت از همان جلاء الاذهان جُرجانى باشد».

مفسر در مقدمه این تفسیر مى نویسد: «از بخشنده دل و جان و بخشاینده انس و جانّ مدد خواستم به توفیق و یارى وى این کتاب در تفسیر قرآن تألیف کردم و نام او جلاء الاذهان و جلاء الاحزان در تفسیر قرآن نهادم و در او جمع کردم از تأویلات آیات و تفسیر مشکلات، آنچه بزرگان دین و پیشوایان اهل یقین بر محک عقل زده اند و از قعر بحر «والراسخون فى العلم» یافته اند و از سبب نزول آیات آنچه معتمدان روایت کرده اند و سیاق آیات و ظاهر بر آن دلیل است اختیار کردم و به هر آیتى و علامتى، اخبار و احادیث و مناقب و فضایل اهل بیت علیهم السلام آنچه لایق آن بوده است، نوشتم؛ تا چشم بینندگان را نور بود و دل محبان اهل بیت را سرور».

مؤلف پس از مقدمه، این هفت فصل را قبل از شروع تفسیر آورده است:

فصل اول، در تقسیم معانى مطالب قرآنى به چهار قسم.
فصل دوم، در این که مطالب قرآن از شش قسم بیرون نیست.
فصل سوم، در بیان نام‌هاى قرآن.
فصل چهارم، در معنى سوره و آیه و مثانى و مفصل و غیره.
فصل پنجم، در بیان این که فهم قرآن منوط به دانستن تمام آیات است.
فصل ششم، در معنى لفظ تفسیر.
فصل هفتم، در بیان و معناى استعاذه.

اهمیت تفسیر گازر از جنبه های زبان و ادبیات همان است که در مورد تفسیر ابوالفتوح رازی می توان گفت. ملا فتح اللّه کاشانی (متوفی ۹۸۸) در نوشتن تفسیر منهج الصادقین، تفسیر گازر را اساس کار خود قرار داده است.[۲] تفسیر «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان»، از جهت نگارشی بسیار خوب و عبارات آن دارای فصاحت و بلاغت و عاری از هر گونه اطناب می‌باشد. در عین حال در پاره‌ای از موارد که ایجاز مطلب باعث اخلال در کلام می‌شود بیان مفسر به صورت تفصیل ایراد شده است. وی مطالب تاریخی را متذکر شده و جهت تنوع موضوع و تقریب مطلب به ذهن خواننده، به اشعار عربی و فارسی تمثیل جسته است. البته با دقت در محتوای تفسیر مذکور سبک بیانی آن طبق فضای ادبی قرن نهم یا دهم ایراد شده است.

گرچه این سبک شاید برای خوانندگان امروزی قدری مشکل به نظر برسد اما در واقع این گونه نگارش در نوع خود، سهم بسزایی در شکوفایی فرهنگ و ادبیات یک ملت ایفا کرده است. لذا مفسر، تمام آیات را در یک مجموعه تفسیری در حجم ده مجلد و به قطع وزیری تدوین کرده است که با اغماض از برخی مطالب که در حین مقاله به آنها اشاره خواهد شد در نوع خود تفسیری بدیع و مختصر و قابل استفاده برای همگان خواهد بود.

برخی از محققان در کامل بودن این تفسیر از جهت دربرگرفتن تمام سوره‌های قرآن ایجاد تردید کرده اند و اعتقاد دارند که بخشی از قرآن توسط مرحوم «ابو‌المحاسن جرجانی» تقریر شده است و پس از ایشان بخشی نیز توسط مفسری دیگر به نام «سید گازر» به رشته تحریر درآمده است. اما وجود نُسخ متعدد و تصریح علمای اعلام به ویژه صاحب «ریاض العلماء» به این که وی تمام دوره این تفسیر را که توسط «ابوالمحاسن جرجانی» تدوین شده مشاهده کرده است، به نظر می‌رسد هیچ‌گونه تردیدی نسبت به این که مؤلفِ نصف اوّل تفسیر کسی بوده است و مؤلف نیمه دوم کس دیگر، باقی نمی‌ماند.

مطلب دیگر آن که مفسران متقدم در بیانات تفسیری خود به طور معمول به یک یا چند بعد خاص در مفاهیم قرآنی می‌پردازند و همین مسأله باعث به وجود آمدن روش‌های متفاوت تفسیری گردیده است. همان طور که قبلاً گفته شد گرچه این سبک در نوع خود باعث احیای فرهنگ و ادبیات ویژه‌ای در تفاسیر قرآنی گردیده است، اما در جای خود باعث معطل ماندن سایر ابعاد تفسیری شده است. از این بیان روشن می‌شود که تفسیر «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان» با توجه به این که به زبان فارسی نگارش یافته است برای فارسی زبانان از نقطه نظر ملیت و فرهنگ، اهمیت شایان و مقام بسزایی دارد و آن استفاده سلیس و روان از زبان فارسی مرسوم در عصر مفسر است که در غالب موارد از زبان مورد استفاده تفسیر ابوالفتوح لطیف‌تر و شیرین‌تر است.

این تفسیر دارای نُسَخ متعددی است که بیشتر در گوشه کتابخانه‌های شخصی و یا حوزه‌های علمی، گوشه انزوا گزیده است و در نهایت گمنامی به حیات خود ادامه می‌دهد. در عین حال طبق تفحصی که مصحح تفسیر انجام داده است سه نسخه از این تفسیر در خارج از ایران موجود است. اول نسخه‌ای که در کتابخانه بهار در کلکته هندوستان موجود است. گویا این همان نسخه‌ای است که «سید اعجاز حسین هندی» در کتاب «کشف الحجب والاستار عن وجوه الکتب والاسفار» از آن نام برده است. دوم نسخه‌ای است که در کتابخانه «بایزید» در اسلامبول وجود دارد و سوم نسخه‌ای است که در کتابخانه دانشگاه کمبریج است. این نسخه جزء کتب مورد استناد در تحقیقات «ادوارد براون»، مستشرق معروف انگلیسی بوده است.[۳]

علوم قرآنی در این تفسیر

مفسر گرانقدر مرحوم «ابوالمحاسن جرجانی» در مقدمه مفصلی که بر این تفسیر نگاشته است پس از بیان خطبه‌ای نسبتاً مفصل با استناد به حدیث ثقلین به مطالب غنی و پرباری که لازمه فهم معانی کلام وحی است، که در اصطلاح «علوم قرآنی» نامیده می‌شود، پرداخته است. گرچه این مقدمه شامل تمام مطالب علوم قرآنی نمی‌شود، اما جای آن داشت که عمده مطالب علوم قرآنی را به طور تفصیلی ذکر می‌کرد.

وی در آغاز به بحثی پیرامون معانی قرآن می‌پردازد و آن را بر چهار وجه تقسیم می‌کند و طی آن به آیاتی از قرآن که علم به آنها مخصوص خداوند است، اشاره می‌کند و سپس به مباحثی از قبیل محکم و متشابه، مفصل و مجمل و جز آن می‌پردازد.

مفسر طی بیانی در ذیل آیات متشابهات معتقد است که کسی مراد خداوند را از آیات متشابه درک نمی‌کند مگر آن که به نصّ از پیامبر و یا ائمه علیهم السلام استناد جوید. وی می‌گوید: و درست شده است به روایات صحیحه که تفسیر قرآن نشاید کردن الاّ به اخبار و آثار رسول و ائمه علیهم السلام و به رأی خود تفسیر قرآن نشاید کردن که خاصّ و عام روایت کرده‌اند از رسول صلی الله علیه و آله: «من فسّر القرآن برأیه واصاب الحّق فقد اخطأ» یعنی هر که تفسیر قرآن کند و قول او را به اتفاق موافق حق بود او مخطی بود و این مخصوص است به مجملات و متشابهات.[۴]

مرحوم «جرجانی» در تفسیر پاره‌ای از آیات که دارای اختلاف قرائات می‌باشند ضمن بحث مختصری به بیان این مطلب می‌پردازد. امّا می‌توان گفت که این مطلب به صورت بسیار نادر مورد توجه قرار گرفته است.

هم‌چنین وی بحث مفصلی را در نام‌گذاری کتاب آسمانی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مطرح کرده است و ض