پاورپوینت کامل اختیار ۹۳ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل اختیار ۹۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۹۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل اختیار ۹۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل اختیار ۹۳ اسلاید در PowerPoint :

محتویات

۱ بیان اختیار انسان
۲ مختار بودن انسان در قرآن
۳ آراء متکلمان در تفسیر اختیار
۴ بحث اختیار در فقه

۴.۱ معانی اختیار در کلام فقها
۴.۲ اختیار در باب نکاح

۵ پانویس
۶ منابع

بیان اختیار انسان

یکی از مسائل متفرع بر عدل و حکمت الهی، مختار بودن انسان در افعالی است که در مدار تکلیف قرار گرفته و انسان بر آن‌ها ستایش و نکوهش می‎شود؛ زیرا تکلیف نمودن انسانِ مجبور و ستایش و یا نکوهش او بر کاری که از وی صادر گردیده قبیح و نارواست و به مقتضای اصل عدل و حکمت، ‌خداوند از افعال قبیح منزه است.

امام علی علیه‌السلام در رد اندیشه آنان که قضا و قدر الهی را مستلزم مجبور بودن انسان می‎دانند، فرموده است: «لو کان کذلک لبطل الثواب و العقاب، ‌والأمر والنهی و الزجر، و لسقط معنی الوعد و الوعید، ولم یکن علی مسیء لائمه و لالمحسن محمده؛[۱] اگر چنین بود، هر آئینه ثواب و عقاب، امر و نهی و تنبیه باطل بود و وعده و وعید بی‎اساس و بدکار را نکوهش و نیکوکار را ستایشی نبود».

محمد بن عجلان از امام صادق علیه‌السلام پرسید: آیا خداوند بندگان را بر انجام کارها مجبور نموده است؟

امام علیه‌السلام پاسخ داد: «الله اعدل من أن یجبر عبدا علی فعل ثم یعذبه علیه؛[۲] خداوند عادل‎تر از آن است که بنده‎ای را بر کاری مجبور سازد، آنگاه او را عقوبت دهد».

حسن بن علی وشاء از امام رضا علیه‌السلام پرسید: آیا خداوند بندگان را بر انجام گناهان مجبور کرده است؟

امام علیه‌السلام پاسخ داد: «الله أعدل و أحکم من ذلک؛[۳] خداوند عادل‎تر و حکیم‎تر از آن است که چنین کاری را انجام دهد».

در روایات یاد شده بر منافات داشتن جبر با عدل و حکمت خداوند و با تکلیف و وعده و وعید و پاداش و کیفر الهی تصریح و تأکید شده است.

متکلمان عدلیه نیز، نظریه جبر را مخالف عدل الهی دانسته و با استناد به عدل و حکمت خداوند بر مختار بودن انسان استدلال نموده‎اند، چنان که واصل بن عطا گفته است:

«اِن الباری تعالی عدل حکیم… ولا یجوز أن یرید من العباد خلاف ما یأمر، و یحتم علیهم شیئا ثم یجازیهم علیه؛[۴] خداوند عادل و حکیم است و روا نیست که از بندگان، خلاف آنچه که امر می‎کند خواسته و آنان را بر کاری مجبور سازد و آنگاه مجازاتشان کند».

ابن میثم بحرانی، ‌پس از اشاره به این که مختار بودن انسان امری است بدیهی و به اقامه برهان نیاز ندارد، وجوهی تنبیهی را یادآور شده است که دو نمونه آن عبارتند از:

هر عاقلی مدح بر احسان و ذم بر عدوان را نیکو می‎داند و این مطلب متفرع بر این است که نیکوکار و بدکار فاعل فعل خویش باشند.
ما با درک وجدانی می‎یابیم که افعالمان تابع انگیزه‎های ما هستند و اختیار، معنایی جز این ندارد.[۵]

محقق طوسی نیز فاعلیت و اختیار انسان را بدیهی دانسته و گفته است: «و الضروره قاضیه باستناد افعالنا الینا؛[۶] درک بدیهی، گواه بر این است که افعال ما مستند به ما می‎باشند».

علامه شعرانی در کتاب نثر طوبی ذیل واژه “انسان” می‌گوید:

انسان مختار است بر خلاف سایر موجودات که هر یک به یک راه میروند و تخلف از راه خود نمی توانند انسان به دو راه مختلف و متناقض می تواند رفت و این دلیل تجرد نفس او است طبائع درهر کار مجبورند آتش می سوزاند و نسوزانیدن وی را محال است . اگر نفس انسان نتیجه ترکیب عناصر بود مانند نور و الکتریک همه افعال و تغییرات او نتیجه تغییرات عناصر ترکیبی او بود و آن تغییرات عنصری قهری و اجباری است و انسان هم مقهور و مجبور میشد اما چنین نیست در هر کاری که می توانیم انجام دهیم تابع حالات بدنی نیستیم اگر تابع بودیم اختیار نداشتیم و نفس در همه چیز تابع تن نیست و انتخاب فعل یا ترک یا یک فعل از میان افعال غیر متناهیه مبدء و علت نفسانی دارد نه بدنی. مادیین باید جبری باشند چون در ماده و طبیعت همه چیز جبر است.

مختار بودن انسان در قرآن

«إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»اینجا متن قالب‌بندی‌نشده وارد شود (هل اتی ۴ ) ما انسان را راه نمودیم سپاس گزار یا ناسپاس باشد.

«وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ» (بلد ۱۱) دو راه به او نمودیم یکی راه خیر و یکی راه شر

آراء متکلمان در تفسیر اختیار

دلایل عقلی و نقلی یاد شده اصل اختیار را برای انسان ثابت می‎کند. بر این اساس، اعتقاد به جبر در افعال باطل است. اکنون باید دید، متکلمان اسلامی اختیار را چگونه تفسیر کرده‎اند. در تفسیر اختیار، سه دیدگاه مطرح شده است که عبارتند از:

دیدگاه تفویض
دیدگاه کسب
دیدگاه امر بین الأمرین

اینک به بررسی این سه دیدگاه می‎پردازیم:

۱. نظریه تفویض:

حاصل این نظریه این است که فعل اختیاری انسان فقط توسط او پدید می‎آید و مخلوق خداوند نیست. انتساب فعل انسان به خداوند انتساب حقیقی نیست بلکه بدین جهت است که خداوند انسان را آفریده و به او قدرت انجام فعل را عطا کرده است ولی در انجام یا ترک فعل او دخالتی ندارد یعنی فعل انسان از نظر تکوینی به خود او واگذار شده است. دلایلی که قاضی عبدالجبار معتزلی بر این نظریه اقامه کرده عبارتند از:

فعل انسان تابع قصد و اراده او است آنچه که اراده کند، انجام می‎دهد و آنچه که اراده نکند، انجام نمی‎دهد بنابراین انسان خود پدیدآورنده فعل خویش است و خداوند آن را در انسان نیافریده است.[۷]
نمی‎توان خداوند را خالق افعال بشر دانست زیرا در افعال بشر ظلم و ستم وجود دارد و خداوند از ظلم و ستم منزه است.[۸]
آیات قرآن نیز بیانگر این است که خداوند آفریدگار فعل انسان نیست زیرا مطابق این آیات آنچه را خداوند می‎‎آفریند نیکو است «الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ»(سوره سجد/آیه ۷)و دارای اتقان است «الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْءٍ»(سوره نمل/آیه ۸۸) در حالی که میان افعال بشر کارهای ناپسند و غیرمتقن یافت می‎شود، پس خداوند فاعل و خالق این افعال نیست.

قرآن کریم فرموده است: «فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ»؛ امر ایمان و کفر به مشیت و خواست انسان واگذار شده است.[۹] و آیات دیگری که به گونه‎های مختلف، بیانگر این مطلب می‎باشند.

نقد و بررسی

از ادله یاد شده بیش از این استفاده نمی‎شود که فعل انسان حقیقتاً به خود او مستند است و او فاعل حقیقی فعل خویش است و از روی اختیار و اراده آن را انجام می‎دهد اما این که فعل او مخلوق خداوند نیست از دلایل قبل بدست نمی‎آید زیرا حسن و قبح گاهی تکوینی و حقیقی است و گاهی اعتباری و انتزاعی، از نظر تکوینی هر چه در این عالم تحقق می‎یابد دارای صفت حسن است و آیه «الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ» بیانگر همین مطلب است. و از نظر اعتباری حسن و قبح پس از تحقق فعل و در مقایسه با احکام عقلی و شرعی انتزاع می‎شود و این حسن و قبح منتسب به انسان است که گزینش او منشأ مطابقت یا عدم مطابقت فعل با احکام عقلی و شرعی گردیده است اما این که قصد و انگیزه انسان در فعل او مؤثر است یا ایمان و کفر به مشیت و انتخاب او واگذار شده است، بر استقلال انسان در انجام فعلش و نفی مخلوق بودن فعل از جانب خداوند دلالت ندارد.
تفویض نوعی ثنوی‌گرایی است و با اصل توحید در خالقیت و تدبیر منافات دارد. صدرالمتألهین پس از نقل نظریه تفویض و انگیزه آن که دفاع از اصل عدل و تنزیه خداوند است، آن را مورد انتقاد قرار داده و چنین گفته است: «آنان از این مطلب غفلت کرده‎اند که لازمه نظریه آنان اثبات شریک‎های بسیار برای خداوند است. تردیدی نیست که اعتقاد به این که افراد بشر خالق افعال خویش‎اند، بدتر از اعتقاد به این است که بت‎ها و ستارگان شفیعان درگاه الهی‎اند».[۱۰]

بدین جهت است که در روایات از قدریه (نافیان قدر الهی در افعال اختیاری مفوضه) به مجوس امت اسلامی تعبیر شده است، چنان که صدوق در ثواب الاعمال از علی علیه‌السلام روایت کرده که فرمود: «لکل امه مجوس، و مجوس هذه الأمه الذین یقولون لاقدر».[۱۱]

اشکال دیگری که بر این نظریه وارد است، این است که با عمومیت قدرت و مالکیت مطلقه الهی منافات دارد، در احادیثی که از ائمه طاهرین علیهم‌السلام در ابطال نظریه تفویض، روایت شده ‌این اشکال مکرراً یادآوری شده است، چنان که در حدیثی که امام صادق علیه‌السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده، آمده است: «من زعم أن الخیر والشر بغیر مشیه الله فقد أخرج الله عن سلطانه».[۱۲]

و در حدیث دیگری از امام باقر علیه‌السلام روایت شده که خطاب به حسن بصری فرمود: «ایاک أن تقول بالتفویض فإن الله عزوجل لم یفوض الامر الی خلقه وهناً منه و ضعفاً».[۱۳]

و از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود: «إن القدریه مجوس هذه الأمه و هم الذین أرادوا أن یصفوا الله بعدله فأخرجوه من سلطانه».[۱۴]

۲. نظریه کسب:

اکثریت متکلمان اشعری بر این عقیده‎اند که افعال انسان فقط به قدرت خداوند تحقق می‎یابد و قدرت و اختیار انسان در تحقق افعال او هیچ گونه تأثیری ندارد. مؤلف مواقف گفته است: إن افعال العباد الإختیاریه واقعه بقدر الله سبحانه و تعالی وحدها؛[۱۵] افعال اختیاری انسان فقط به قدرت خداوند واقع می‎شوند. مهمترین انگیزه آنان بر طرح این نظریه دفاع از اصل توحید در خالقیت بوده است.

در این جا این اشکال مطرح می‎شود که هرگاه افعال اختیاری انسان فقط مخلوق و معلول قدرت خداوند است و قدرت و اراده انسان در تحقق آن تأثیری ندارد، او فاعل مجبور خواهد بود و حال آن که اشاعره نظریه جبر را مردود دانسته، ‌انسان را فاعل مختار می‎دانند.

اشاعره برای رهایی از این تنگنا و توجیه اختیار انسان و این که قدرت و اراده او به گونه‎ای با افعال اختیاری وی ارتباط دارد، نظریه «کسب» را مطرح نموده‎اند. چنان که تفتازانی گفته است: «فاعل مختار بودن انسان معنایی جز این ندارد که او با قصد و اراده، افعال خود را ایجاد می‎کند و از طرفی خداوند فاعل مستقل همه چیز و از جمله افعال انسان است و روشن است که دو قدرت مستقل به یک فعل تعلق نمی‎گیرد. برای رهایی از این بن بست چاره‎ای جز این نیست که بگوییم خداوند خالق فعل انسان و انسان کاسب آن است».[۱۶]

تفسیر کسب

متکلمان اشعری در تفسیر «کسب» نظریات مختلفی ابراز نموده‎اند ولی مشهورترین آن‌ها این است که «مقارنت ایجاد فعل از جانب خداوند با قدرت و اختیار انسان ـ که آن نیز مخلوق خداوند است ـ «کسب» نامیده می‎شود و مقارنت یاد شده از قبیل مقارنت تأثیری نیست، یعنی قدرت و اختیار انسان در تحقق فعل او دخالت ندارد بلکه از قبیل مقارنت ظرف و مظروف، و حال و محل است.

چنان که میر سید شریف گرگانی و فاضل قوشچی گفته‎اند: «والمراد بکسبه ایاه مقارنته لقدرته و ارادته من غیر ان یکون هناک معه تأثیر او مدخل فی وجوده سوی کونه محلا له؛[۱۷] مراد از این که انسان فعل خود را کسب می‎کند این است که قدرت و اراده او به وقوع فعل تقارن دارد، بدون این که قدرت او در وجود فعل تأثیری داشته باشد، جز این که انسان محل وقوع فعل است».

نقد نظریه کسب

نظریه کسب نه تنها از طرف مخالفان اشاعره (متکلمان عدلیه) مورد نقد قرار گرفته و ابطال گردیده است بلکه برخی از محققان اشاعره نیز آن را کافی در حل مشکل جبر ندانسته‎اند، چنان که احمد امین مصری آن را تعبیر جدیدی از نظریه جبر دانسته و گفته است: «و هو ـ کما تری ـ لایقدم فی الموضوع و لایؤخر، فهو شکل جدید فی التعبیر عن الجبر؛[۱۸] این نظریه موضوع را تغییر نمی‎دهد بلکه تعبیر جدیدی از جبر است».

شیخ شلتوت نیز در نقد نظریه کسب گفته است: «تفسیر کسب به تقارن عادی میان فعل و قدرت انسان بدون آن که قدرت او در تحقق فعل تأثیری داشته باشد، علاوه بر این که با اصطلاح لغوی و قرآنی آن همآهنگ نیست از عهده توجیه مسأله تکلیف و اصل عدل الهی و مسئولیت انسان برنمی‎آید زیرا مقارنت مزبور، نتیجه ایجاد فعل توسط خداوند در ظرف قدرت انسان است نه مقدور و مخلوق انسان، تا این که مصحح نسبت فعل به انسان باشد و فعل همان گونه که با قدرت انسان مقارنت دارد با سمع و بصر و علم او نیز مقارن است، در این صورت قدرت چه امتیازی دارد که مقارنت فعل با آن موجب نسبت دادن فعل به انسان شناخته شود؟!».[۱۹]

۳. نظریه أمر بین الأمرین:

از مطالب یاد شده روشن گردید که هیچ یک از دو نظریه تفویض و کسب را در رابطه با تفسیر و توجیه اصل اختیار نمی‎توان پذیرفت؛ زیرا نظریه تفویض با توجیه در خالقیت و عمومیت قدرت و مالکیت مطلقه الهی منافات دارد و نظریه کسب نیز با جبرگرائی جز در تعبیر و اصطلاح، تفاوتی ندارد و در نتیجه با اصل عدل الهی و تکلیف و توابع آن ناسازگار است.

در اینجا نظریه دیگری وجود دارد که به «امر بین الامرین» معروف است، این نظریه توسط ائمه اهل بیت علیهم‌السلام مطرح گردیده و مورد قبول متکلمان امامیه و نیز حکمای اسلامی قرار گرفته است.

سیر تاریخی أمر بین الأمرین

از مطالعه روایات بدست می‎آید که این نظریه نخست توسط امام علی علیه‌السلام مطرح گردید، چنان که روایت شده است که علی علیه‌السلام درباره شگفتی‌های روح و قلب انسان سخن می‎گفت، در این هنگام فردی بر پای خاست و از امام خواست تا درباره «قدر» سخن بگوید.

امام علیه‌السلام به خاطر سختی و دشواری این مسأله، طرح آن را در آن شرایط مصلحت نمی‎دانست و از سائل خواست تا از این پرسش صرفنظر کند ولی آن مرد بار دیگر سؤال خود را مطرح نمود و امام علیه‌السلام همچنان از بحث پیرامون «قدر» امتناع می‎ورزید؛ لیکن آن مرد از پرسش خود دست برنداشت و وقتی برای چهارمین مرتبه درخواست خود را تکرار کرد، امام علیه‌السلام فرمود: «لما ابیت فانه أمر بین الأمرین. لاجبر و لاتفویض».[۲۰]

در عصر امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام و امام زین العابدین علیه‌السلام، به خاطر شرایط سیاسی ویژه‎ای که توسط حاکمان اموی بر جهان اسلام حکومت می‎کرد، رابطه‌ مردم با خاندان وحی قطع گردیده بود و حتی در رابطه با احکام دینی و مسائل اعتقادی نیز به‌ آنان رجوع نمی‎شد، بدین جهت احادیثی که از آنان روایت شده بسیار اندک است و در خصوص «ام