پاورپوینت کامل دعای سوم صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش دوم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل دعای سوم صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش دوم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل دعای سوم صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش دوم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل دعای سوم صحیفه سجادیه/ شرح‌ها و ترجمه‌ها (بخش دوم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

فهرست دعاهای صحیفه سجادیه

متن دعای سوم صحیفه سجادیه

شرح و ترجمه دعا:

بخش اول – بخش دوم – بخش سوم – بخش چهارم

وصف فرشتگانی دیگر؛

وَ عَلَی الْمَلَائِکهِ الَّذِینَ مِنْ دُونِهِمْ مِنْ سُکانِ سَمَاوَاتِک، وَ أَهْلِ الْأَمَانَهِ عَلَی رِسَالاتِک وَ الَّذِینَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَهٌ مِنْ دُءُوبٍ، وَ لَا إِعْیاءٌ مِنْ لُغُوبٍ وَ لَا فُتُورٌ، وَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِیحِک الشَّهَوَاتُ، وَ لَا یقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِیمِک سَهْوُ الْغَفَلَاتِ.
الْخُشَّعُ الْأَبْصَارِ فَلَا یرُومُونَ النَّظَرَ إِلَیک، النَّوَاکسُ الْأَذْقَانِ، الَّذِینَ قَدْ طَالَتْ رَغْبَتُهُمْ فِیمَا لَدَیک، الْمُسْتَهْتَرُونَ بِذِکرِ آلَائِک، وَ الْمُتَوَاضِعُونَ دُونَ عَظَمَتِک وَ جَلَالِ کبْرِیائِک وَ الَّذِینَ یقُولُونَ إِذَا نَظَرُوا إِلَی جَهَنَّمَ تَزْفِرُ عَلَی أَهْلِ مَعْصِیتِک: سُبْحَانَک مَا عَبَدْنَاک حَقَّ عِبَادَتِک، فَصَلِّ عَلَیهِمْ.

ترجمه‌ها

ترجمه انصاریان

و همچنین بر فرشتگانی که از نظر مقام پایین‏‌تر از ایشان‌اند از ساکنان آسمان‌هایت و امین بر پیام‌هایت و آن فرشتگانی که از کوشش و کار ملول نمی‌‏شوند و از هیچ زحمتی وا مانده و سست نمی‌‏گردند، و خواسته‌‏ها ایشان را از تسبیح تو باز نمی‌‏دارد و سهو ناشی از غفلت‏‌ها آنان را از بزرگداشت تو جدا نمی‏‌کند، دیدگان به خشوع فرو هشته‌‏اند، و اراده نگریستن به انوار جلالت نمی‏‌نمایند، سرها به زیر افکنده‌‏اند، آنان که عشق و شوقشان را به آنچه نزد توست پایانی نیست، شیفته یاد نعمت‌های تواند و در برابر بزرگی و جلال کبریائی‌ات متواضع‌اند، و بر آن فرشتگان که چون دوزخ را بر گنهکاران خروشان ببینند می‌‏گویند: ‌ای خدای منزه و پاکیزه، ما تو را چنان که سزاوار توست عبادت نکردیم پس بر همه آنان درود فرست.

ترجمه آیتی

و‌ بر‌ فرشتگانى که‌ فروتر از‌ آنهایند: آنان که‌ ساکنان آسمانهاى تواند ‌و‌ امینان رسالتهاى تو هر چه کوشش کنند، خستگى بر‌ خود نبینند ‌و‌ هر‌ چه تحمل رنج کنند، درماندگى ‌و‌ سستى نپذیرند. خواهشهاى دل از‌ تسبیح تو‌ بازشان ندارد ‌و‌ سهوها ‌و‌ غفلتها از‌ تعظیم تو‌ رویگردانشان نسازد. از خشوع دیده بر‌ هم نهاده اند ‌و‌ یاراى نگریستن در‌ تو‌ را‌ ندارند. سر‌ فروداشته اند ‌و‌ رغبتشان به‌ چیزهایى که‌ در‌ نزد توست بسیار است. همه آزمندیشان یاد نعیم توست ‌و‌ در‌ برابر عظمت تو‌ ‌و‌ جلال کبریاى تو‌ به‌ تواضع سر‌ به‌ زیر افکنده اند. و چون به‌ لهیب دوزخ تو‌ بنگرند ‌و‌ نهیبش را‌ بر‌ گنهکاران بشنوند، گویند که‌ پروردگارا منزهى تو، تو‌ را‌ آنچنان که‌ سزاوار پرستش توست نپرستیده ایم خداوندا، بر‌ ایشان درود بفرست‌

ترجمه ارفع

و‌ بر‌ سایر فرشتگانى که‌ از‌ نظر مرتبت ‌و‌ مقام در‌ رتبه پائین تر هستند نیز درود ‌و‌ سلام از‌ قبیل ساکنین آسمانها ‌و‌ آنهایى که‌ در‌ رساندن پیامهایت امانتدارند همانهایى که‌ خستگى ‌و‌ سستى در‌ وجودشان راه نیابد ‌و‌ شهوتها باعث نمى شود از‌ تسبیح تو‌ بازمانند ‌و‌ نیز فراموشى که‌ ناشى از‌ غفلت هاست آنها را‌ از‌ بزرگ دانستن تو‌ مانع نمى شود.

فرشتگانى که‌ دیدگانى خاشع دارند ‌و‌ چشم بر‌ تو‌ نمى افکنند ‌و‌ سر‌ به‌ زیر انداخته ‌و‌ میل ‌و‌ رغبت آنها به‌ چیزى است که‌ نزد تو‌ مى باشد ‌و‌ ذکر نعمت هایت را‌ با‌ حرص ‌و‌ ولع بازگو مى کنند ‌و‌ در‌ برابر کبریایى ‌و‌ بزرگى ات متواضع ‌و‌ فروتن اند. و فرشتگانى که‌ وقتى لهیب آتش جهنم را‌ به‌ سوى نافرمانان ‌و‌ گنهکاران مى بینند مى گویند: پروردگارا تو‌ منزهى ‌و‌ حق بندگى تو‌ را‌ آن طور که‌ سزاوار است بجا نیاوردیم پس درود فرست بر‌ ایشان.

ترجمه استادولی

و‌ نیز بر‌ فرشتگانى که‌ در‌ مقامى فروتر از‌ آنانند چون ساکنان آسمان هایت، ‌و‌ امانتداران پیام هایت و آنان که‌ از‌ پرکارى ملول نگردند، ‌و‌ از‌ سخت کوشى سستى ‌و‌ درماندگى به‌ آنان نرسد، ‌و‌ خواسته هاى نفسانى آنان را‌ از‌ تسبیح تو‌ سرگرم نسازد، ‌و‌ فراموشى غفلت ها آنان را‌ از‌ بزرگداشت تو‌ باز ندارد. آن دیده فرو هشتگانى که‌ چشم به‌ سوى تو‌ برندارند، ‌آن سر‌ فرو افکندگانى که‌ پیوسته دل به‌ آنچه نزد توست بسته اند، ‌آن شیفتگانى که‌ جز ذکر عنایات تو‌ کارى ندارند، ‌و‌ ‌آن فروتنانى که‌ در‌ برابر عظمت ‌و‌ شکوه کبریایى تو‌ فروتنى کنند. و آنان که‌ چون به‌ دوزخ نگرند که‌ بر‌ سر‌ نافرمانان تو‌ زوزه ‌و‌ زبانه کشد گویند: تو‌ منزهى، ما‌ تو‌ را‌ ‌آن گونه که‌ شایسته پرستش توست نپرستیده ایم پس بر‌ آنان درود فرست.

ترجمه الهی قمشه‌ای

و‌ نیز بر‌ فرشتگان دیگر که‌ در‌ رتبه ‌و‌ مقام دون آنها هستند که‌ آنها هم از‌ فرشتگان ساکن در‌ سماواتند ‌و‌ اهل امانت الهى (و امین وحى خدا) بر‌ پیمبران تواند و آنانکه (در راه طاعت ‌و‌ انجام فرمان خدا) هیچ خستگى از‌ کار ‌و‌ کوشش ندارند ‌و‌ هیچ درماندگى ‌و‌ ملال از‌ رنج ‌و‌ تعب طاعت نیابند ‌و‌ از‌ تسبیح ‌و‌ تنزیه تو‌ به‌ هیچ شهوت ‌و‌ امیال نفسانى اشتغال نورزند ‌و‌ هرگز از‌ تعظیم جلال تو‌ سهو ‌و‌ غفلت نکنند چنان چشمهاشان به‌ حال خشوع ‌و‌ تذلل است که‌ از‌ سرافکنده گى حضور حضرتت ابدا قصد نظاره بدان جلال ‌و‌ جمال نکنند (یعنى از‌ فرط فروتنى ‌و‌ خشوع آزاده نظر بر‌ جمال حق نتوانند کرد) ‌

آن فرشتگان دائم با‌ فرط شوق ‌و‌ رغبت به‌ آنچه (از حسن ‌و‌ کمال بى حد) نزد تست با‌ نهایت عشق ‌و‌ ابتهاج به‌ یاد نعم ‌و‌ مراحم بى انتهاى تواند ‌و‌ نزد مقام عظمت ‌و‌ جلال ‌و‌ کبریائیت در‌ کمال تواضع ‌و‌ تذللند و ‌آن فرشتگان چون به‌ دوزخ (قهر ‌و‌ عقاب تو) بنگرند که‌ بر‌ اهل عصیان ‌و‌ نافرمانیت فریاد (با خشم ‌و‌ غضب) مى زند همى گویند پاک ‌و‌ منزهى تو‌ اى پروردگار ما‌ تو‌ را‌ پرستشى که‌ سزاوار تست هرگز نکردیم (و نتوانیم کرد) بلکه به‌ قدر معرفت ناقص ‌و‌ عقل عاجز ‌و‌ مرتبه ‌ى‌ نازل خود تو‌ را‌ شناختیم ‌و‌ پرستش کردیم پس تو‌ اى پروردگار عالم بر‌ ‌آن فرشتگان (که به‌ طاعتت با‌ اعتراف به‌ عجز ‌و‌ قصور مشغولند) درود ‌و‌ رحمت فرست.

ترجمه سجادی

و‌ نیز بر‌ فرشتگانى که‌ از‌ آنان پایین ترند، در‌ آسمان هایت ساکنند ‌و‌ بر‌ رساندن پیام هایت امانت دارند و همانها که‌ از‌ کوشش دائمى دلتنگ نمى شوند، ‌و‌ از‌ خستگىِ زیاد، وامانده ‌و‌ سست نمى گردند، ‌و‌ خواهش هاى نفسانى، آنها را‌ از‌ تسبیح تو‌ باز نمى دارد، ‌و‌ فراموشىِ غفلت ها، آنها را‌ از‌ تعظیم تو‌ جدا نمى سازد، (آنان که) دیدگان را‌ به‌ زیر افکنده ‌و‌ قصد نگریستن سوى تو‌ را‌ ندارند ‌و‌ چانه ها را‌ به‌ زیر انداخته اند. آنهایى که‌ به‌ آنچه در‌ نزد توست مشتاق بودنشان بسیار است ‌و‌ به‌ ذکر نعمت هاى تو‌ حریص مى باشند، ‌و‌ در‌ پیشگاه با‌ عظمت، بزرگ ‌و‌ بلند توْ فروتنند، و همانهایى که‌ چون دوزخ را‌ مى نگرند که‌ بر‌ گنهکاران شعله مى کشد، گویند: منزّهى تو، ما‌ آنگونه که‌ شایسته پرستش تو‌ بود، تو‌ را‌ پرستش نکردیم پس درود فرست بر‌ ایشان.

ترجمه شعرانی

و‌ ‌هم‌ ‌بر‌ فرشتگانى ‌که‌ ‌در‌ رتبه فروتر ‌از‌ آنانند. ‌از‌ ساکنان آسمانها که امین ‌در‌ پیغامهاى تواند آنها ‌که‌ رنج نمى برند ‌در‌ کار ‌تا‌ ملول گردند ‌و‌ سختى نمى کشند ‌تا‌ درمانده ‌و‌ سست شوند. ‌و‌ خواهشهاى نفسانى ندارند ‌تا‌ آنها ‌را‌ ‌از‌ تسبیح بازدارد ‌و‌ سهو ‌و‌ غفلت ندارند ‌تا‌ ‌از‌ تعظیم ‌تو‌ زمانى فرو مانند چشم ‌به‌ زیر افکنده هوس ‌آن‌ ندارند ‌که‌ ‌تو‌ ‌را‌ نگرند. زنخها فروهشته اند، رغبت ‌در‌ خدمت ‌تو‌ دارند شیفته ذکر نعمتهاى تواند ‌و‌ نزد بزرگى ‌و‌ بزرگوارى ‌تو‌ فروتن چون ‌به‌ سوى دوزخ نگرند ‌که‌ ‌بر‌ گناهکاران ‌دم‌ گشاده است، گویند: پاکا خداوندا! ‌ما‌ ‌تو‌ ‌را‌ چنانکه شایسته ‌تو‌ است بندگى نگردیم پس درود ‌بر‌ آنها فرست.

ترجمه فولادوند

[و فرشتگان مادون تر در‌ میان ساکنان آسمانهایت، ‌و‌ امانت دار پیامهاى تو‌ مى باشند] و ‌آن فرشتگان که‌ از‌ تلاش دلگیر نمى گردند ‌و‌ از‌ هیچ رنجى واماندگى ‌و‌ سستى نشان نمى دهند ‌و‌ هواهاى نفسانى ایشان را‌ از‌ تسبیح تو‌ باز نمى دارد ‌و‌ سهو ناشى از‌ غفلت رشته ‌ى‌ بزرگداشت الهى را‌ در‌ پیشگاهش فرو نمى گسلد. از فروتنى دیده فروهشته ‌و‌ یاراى نگریستن در‌ تو‌ را‌ ندارند. سر‌ به‌ پائین فکنده اند ‌و‌ شوق ایشان به‌ چیزهائى که‌ در‌ نزد توست افزون است.

آنانند که‌ دلباخته ‌ى‌ یاد عطایاى تواند ‌و‌ در‌ برابر شکوه کبریاى تو‌ خاشع ‌و‌ راکع اند و درود بر‌ ‌آن فرشتگانى که‌ چون جهنم را‌ با‌ لهیب ‌آن بر‌ گناهکاران مشاهده کنند، گویند: «پاکا که‌ تویى خداوندا، ما‌ تو‌ را‌ آنگونه که‌ سزاوار عبادت تو‌ بود نپرستیدیم!» پس درود باد بر‌ آنان.

ترجمه فیض الاسلام

و‌ ‌بر‌ فرشتگانى ‌که‌ پائین ‌تر‌ ‌از‌ آنانند: آنها ‌که‌ ‌در‌ آسمانهایت ‌جا‌ دارند ‌و‌ ‌بر‌ رساندن پیغامهایت درستکارند
و فرشتگانى ‌که‌ ‌از‌ هیچ کوشش خستگى ‌و‌ ‌از‌ هیچ رنج ماندگى ‌و‌ سستى ‌به‌ آنها رونمى آورد، ‌و‌ شهوات ‌و‌ خواهشها آنان ‌را‌ ‌از‌ تسبیح ‌تو‌ بازنمى دارد، ‌و‌ فراموشى ‌که‌ پیدایش ‌آن‌ ‌از‌ غفلتها ‌و‌ ‌بى‌ خبریها است آنها ‌را‌ ‌از‌ تعظیم ‌و‌ بزرگ دانستن ‌تو‌ جدا نمى سازد

فرشتگانى ‌که‌ چشمها بسته اند ‌و‌ نگریستن ‌به‌ سوى ‌تو‌ ‌را‌ قصد نمى نمایند، ‌و‌ زنخهاى خود ‌را‌ ‌به‌ زیر انداخته اند ( فروتنى بسیار نموده اعتراف دارند ‌که‌ دیده ‌ى‌ عقلشان کوتاه است ‌از‌ اینکه ‌به‌ انوار عظمت ‌تو‌ بنگرند ‌و‌ ماوراء خود ‌را‌ ادراک نمایند) فرشتگانى ‌که‌ رغبت ‌و‌ خواستشان ‌در‌ آنچه (فیوضات) ‌که‌ نزد ‌تو‌ است بسیار است، ‌و‌ ‌به‌ یاد نعمتهایت حرص دارند، ‌و‌ ‌در‌ پیشگاه عظمت ‌و‌ بزرگواریت فروتنند

و فرشتگانى ‌که‌ چون دوزخ ‌را‌ ‌بر‌ گناهکاران ‌تو‌ ببینند ‌که‌ صداى شعله ‌و‌ برافروختگیش شنیده ‌مى‌ شود ‌مى‌ گویند: منزه ‌و‌ پاکى ‌تو‌ ‌ما‌ ‌تو‌ ‌را‌ چنانکه سزاوار عبادت ‌و‌ بندگى ‌تو‌ است پرستش ننمودیم، پس درود فرست ‌بر‌ ایشان.

شرح‌ها

دیار عاشقان (انصاریان)

«وَ عَلَى الْمَلاَئِکهِ الَّذِینَ مِنْ دُونِهِمْ مِنْ سُکانِ سَمَاوَاتِک وَ أَهْلِ الْأَمَانَهِ عَلَى رِسَالاَتِک وَ الَّذِینَ لاَ تَدْخُلُهُمْ سَأْمَهٌ مِنْ دُؤُوب، وَ لاَ إِعْیاءٌ مِنْ لُغُوب وَ لاَ فُتُورٌ، وَ لاَ تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِیحِک الشَّهَوَاتُ، وَ لاَ یقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِیمِک سَهْوُ الْغَفَلاَتِ، اَلْخُشَّعُ الْأَبْصَارِ فَلاَ یرُومُونَ النَّظَرَ إِلَیک، النَّوَاکسُ الْأَذْقَانِ، الَّذِینَ قَدْ طَالَتْ رَغْبَتُهُمْ فِیمَا لَدَیک، الْمُسْتَهْتَرُونَ بِذِکرِ آلاَئِک، وَ الْمُتَوَاضِعُونَ دُونَ عَظَمَتِک وَ جَلاَلِ کبْرِیائِک»:

“و بر فرشتگانى که مادون آنها هستند، آنهایى که ساکن سماواتند و در ماموریتهائى که از جانب تو دارند امین اند پروردگارا درود فرست بر فرشتگانى که از هیچ کوشش و از هیچ زحمت در راه بندگى، ماندگى و سستى به آنها رو نمى کند، و شهوات و خواهشها آنان را از تسبیح تو باز نمى دارد، و فراموشى که پیدایش آن از غفلتها و بى خبریهاست آنها را از تعظیم و بزرگ دانستن تو جدا نمى کند. فرشتگانى که چشمها فرو خوابانیده اند و نگریستن به سوى تو را قصد نمى نمایند، در برابر جلال و عظمت در کمال فروتنى اند و رغبت و خواستشان نسبت به عنایات تو بسیار است، به ذکر نعمتهاى پرقیمتت حریصند، و در مقابل بزرگواریت فروتن”.

شهوات غلط مانع طریق کمالند:

این که ملائکه حق از عبادت و اطلاعت و عبودیت و بندگى ملالت نمى گیرند و خسته و رنجور و درمانده و ضعیف نمى شوند و هرگز از مدار عبودیت بیرون نمى روند، به خاطر این است که در وجودشان از شهوات خبرى نیست، وجود آنان نور محض و ماهیت آنان ملکوتى خالص است.

ولى در وجود انسان، محض اقتصادى خلقت و آفرینش و به خاطر این که مدتى باید در دنیا بماند، انواع امیال و غرائز و شهوات قرار دارد که اگر این مجموعه را بر مبناى عقل و شرع، و بر اساس تقوا خرج کند از ملائکه برتر مى شود و اگر مهار حیات خود را به اختیار شهوات و غرائز بگذارد از عبادت و بندگى حق خسته شده و به تدریج از هر حیوانى پست تر خواهد شد.

این مسئله ثابت شده که فساد و پستى و شقاوت و بدمستى و پدید شدن هرگونه رنج و بلا و اخلال در امور حیات انسان معلول پیروى او از شهوات آزاد و غرائز و امیال شیطانى است.

آنان که دچار شهوات غلط و امیال شیطانى هستند، تنها به خود و عاقبت خود ضرر نمى زنند، گاهى خانواده یا جامعه اى را نیز دچار فساد مى کنند و زمینه حلاکت و نابودى بسیارى از فرزندان آدم را که استعداد مقام خلافت از حق را دارا مى باشند فراهم مى نمایند.

«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ کفْراً وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ»:(۱)

آیا ندیدى کسانى را که نعمت خدا را به کفران بدل کردند و قوم خود را به دار هلاکت و تباهى وارد ساختند؟!

آنان که بنده و برده شهواتند و به امیال و غرائز و لذائذ مادى به عنوان هدف نهایى مى نگرند، براى رسیدن به خواسته هاى نامشروع خود دچار اعمال عجیبى از قبیل استعمار و استثمار کردن ملتها، کوبیدن انسان و انسانیت، تعرّض به ناموس دیگران، قتل نفس، دزدى، غارت، چپاول، نفاق، دروغ، غیبت، تهمت، جاسوسى، افشاء سرّ، خیانت، خدعه، دغل بازى و… مى گردند.

شیوع این همه مفاسد، فکر کنید عرصه گاه حیات را دچار چه وضعى مى کند و انسان را از چه فیوضات و عنایاتى که در دنیا و آخرت از جانب حضرت حق براى او مقرّر شده محروم مى نماید؟!

«زُینَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِینَ وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنْطَرَهِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّهِ وَالْخَیلِ الْمُسَوَّمَهِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذلِک مَتَاعُ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَاللّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»:(۲)

در این آیه به شش برنامه که از سرمایه هاى حیات دنیاست اشاره مى کند: زن، فرزند، مال، مرکب سوارى، چهارپایانى که در زراعت و دامدارى به کار مى روند، زراعت.

دنیا به معناى جاى نزدیک و پست و از دست رفتنى است، آنان که تمام مقصد و مقصودشان را همین شش برنامه قرار دهند، اولاً به گناهان و معاصى و مفاسد زیادى دچار مى شوند، و ثانیاً از حسن مآب که در آیات بعد تفسیر شده: جنضات و باغهایى که دائم آب روان دارد، خلود در نعمت حق، همسران پاکیزه، رضوان و رضایت حق، به طور حتم محروم مى گردند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- ابراهیم، ۲۸.

۲- آل عمران، ۱۴.

«قُلْ أَؤُنَبِّئُکمْ بِخَیر مِن ذلِکمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَهٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِالعِبَادِ»:(۱)

نکته جالب توجه آیه بالا مسأله باعظمت تقواست، به این معنى که آنان که در آن موارد شش گانه: زن، فرزند، مال، مرکب، انعام، زراعت، تقواى الهى پیشه کنند، به عاقبت به خیرى عجیبى (حسن مآب) که جنّات و خلود در آن و ازواج مطهّره و رضوان من اللّه است مى رسند.

در آیات و روایات وارد شده که بهشت محصول زحمات و رنجها و مشقّات انسان در عبادت و اطاعت و بندگى است، و جهنّم محصول لذائذ و غرائز و شهوات آزاد از قید شرع و عقل است.

خداوند مهربان مى خواهد بندگانش در طریق مستقیم و در راه به دست آوردن رحمت حق و رسیدن به مغفرت و بهشت عنبر سرشت باشند، ولى تابعان شهوات غلط علاقه دارند انسانها و بخصوص مردم مؤمن در ضلات و گمراهى و نادانى و عفلت و شقاوت و پستى درآیند. این خواسته سخیف و پست که جهان و جهانیان را هلاک مى کند محصول روان آلوده بردگان شهوت شیطانى است. قرآن مجید در این زمینه مى فرماید:

«وَاللّهُ یرِیدُ أَن یتُوبَ عَلَیکمْ وَیرِیدُ الَّذِینَ یتَّبِعُونَ الشَّهَوَاتِ أَن تَمِیلُوا مَیلاً عَظِیماً»:(۲)

گر چه حلال و حرام حق و حسنات اخلاقى و مسائل و معارف دینى، انسان را محدود مى کند، ولى این محدودیت به قیمت به دست آوردن سلامت دنیا و آخرت و بهشت و رضوان حق است. پس این محدودیت از ارزش والائى برخوردار است، زیرا حقایق ملکوتیه و فیوضات ربّانیه و آخرت آباد از باطن این محدودیتها به دست مى آید، ولى بى بند و بارى و آزادى در شهوات و امیال نتیجه اى جز فساد همه جانبه در شئون حیات جامعه و محرومیت از عنایات حق ندارد. آن راه خدا و این راه شیطان; تا شما که از نور عقل و وجدان بهره مند هستید کدام را انتخاب کنید:

«قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَىِّ»:(۳)

راه هدایت و رشد و ضلالت و گمراهى به وسیله انبیا و کتب آسمانى بر همه روشن شد.

البته عمل به مقررات دینیه و آراستگى به حسنات اخلاقى و مقید بودن به حلال و حرام، مکروه نفس و برنامه اى مشکل و سخت است، ولى هر کس سعادت دنیا و آخرت خد را مى خواهد باید به این رنج و سختى تن دهد که عنایت و لطف حق از این راه به انسان مى رسد، ولى افتادن در شهوات و پیروى از امیال و لذائذ، مشقّتى ندارد اما خراب کننده بنیاد سلامت دنیا و آخرت و علّت ظهور جهنّم و عذاب سخت در روز قیامت است.

«فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلاَهَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فوْفَ یلْقَوْنَ غَیاً»:(۴)

بعد از بعضى از انبیا و پیروان پاک و واقعى آنان عده اى ناشایسته و پست در دنیا آمدند که نماز را ضایع کردند و از شهوات پیروى نمودند، که به زودى در عالم آخرت جزاى جنایات خود را خواهند دید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- آل عمران، ۱۵.

۲- نساء، ۲۷.

۳- بقره، ۲۵۶.

۴- مریم، ۵۹.

عجیب است که رسول با عظمت اسلام هنگامى که این آیه را تلاوت کرد فرمود:

«یکونُ خَلْفٌ مِنْ بَعْدِ سِتّینَ سَنَهً أضاعُوا الصَّلاهَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فسوْفَ یلْقَوْنَ غَیاً، ثُمَّ یکونُ خَلْفٌ یقْرَؤُونَ الْقُرْآن لا یعْدُو تَراقِیهُمْ، وَیقْرَأُ الْقُرْآنَ ثَلاثَهٌ: مُؤْمِنٌ وَمُنافِقٌ وَفاجِرٌ»:(۱)

بعد از شصت سال، افرادى به روى کار مى آیند که نماز را ضایع مى کنند و در شهوات غرق مى گردند و به زودى نتیجه ضلالت خود را خواهند دید. و بعد از آنان گروه دیگرى روى کار مى آیند که قرآن را مى خوانند ولى قرآن از گلو و حنجره آنان فراتر نمى رود (یعنى از روى ریا و تظاهر و قناعت کردن به الفاظ). قرآن را سه طایفه مى خوانند: مؤمن و منافق و فاجر.

قسمت اول این روایت منطبق است با زمانى که یزید پلید در سال شصت زمام امور مسلمین را غاصبانه به دست گرفت و حادثه کربلا را آفرید، و قسمت دوم این روایت منطبق با دوران بنى عباس است که از اسلام به اسم و از قرآن به لفظ، قناعت کردند.

عَنْ أبى جَعْفَر علیه السّلام قال: الْجَنَّهُ مَحْفُوفَهٌ بِالْمَکارِهِ وَالصَّبْرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمَکارِهِ فِى الدُّنْیا دَخَلَ الْجَنَّهَ. وَجَهَنَّمُ مَحْفُوفَهٌ بِاللَّذّاتِ وَالشَّهَواتِ، فَمَنْ أعْطى نَفْسَهُ لَذَّتَها وَشَهَواتِها دَخَلَ النّارَ.(۲)

امام باقر علیه السّلام مى فرماید: بهشت محصول رنجها و استقامت در راه دین و صراط مستقیم است، صابر بر مشقّات و عبادات و اخلاقیات وارد بهشت مى شود. و جهنّم نتیجه لذّات و شهوات غلط است، هر کس خود را در لذّات و شهوات شیطانى در اندازد اهل جهنّم است.

این حدیث شریف که مضمونش متَّفقٌ علیه شیعه و سنّى است و در اکثر کتب معتبره حدیث آمده توضیحى بر آیات قرآن مجید است.

عرفى شیرازى در نصیحت به انسان فرماید:

اى همه چون معصیت آلودگى *** عمر تو آلایش بیهودگى

چهره گشاى صور معصیت *** گرم عنان بر اثر معصیت

کام زن اوج سراسیمگى *** مشت خس موج سراسیمگى

جَعد عروس اَمَلت بى شکنج *** چون نفس بى هنران باد سنج

عود هوا سوخته در محفلت *** عطسه غفلت زده مغز دلت

شمع دلت مرده ز باد گناه *** چهره عذر تو ز دودش سیاه

مرده دلى از دلت افسر گرفت *** دوش نفس نعش دلت برگرفت

بس که تو مدهوش فراموشئیى *** شیفته مستى و بیهوشئیى

بهر تو اى مستى غفلت فروش *** خوابْ شعرور آورد و مرگْ هوش

راحله عمر به چندین شتاب *** مى بردت سوى عدم مست خواب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- “المیزان” ج ۱۴، ص ۸۴.

۲- “کافى” ج ۲، ص ۸۹. “بحار” ج ۷۱، ص ۷۲.

خواب مکن قافله راهى نگر *** در نگر و نامه سیاهى نگر

دامن عصمت به ندامت مکش *** فتنه فرداى قیامت مکش

شاخ نفس را ثمر ناله ده *** گریه برون از جگر لاله ده

ناله سبک خیز ره بندگى *** گریه عرق ریز ز شرمندگى

رو به دل آور ز معاصى خجل *** کى دل غفلت زده نى نى چه دل

بر هَمَن دَیر و منادّ تن *** مرده دیرینه وادىّ تن

چند توان خفت در این دیوسار *** صور دمیدند یکى سر برآر

عمر در آغوش ممات آمده *** نَزع به بالین حیات آمده

رو بگشا این در و گنجى ببر *** ور نبرى لذّت رنجى ببر

گنج که امّید به وى زنده است *** بر اثر رنج شتابنده است

گام ریاضت به ره رنج نه *** گنج ستان در کنف رنج نه

بوسه به قفلش ده و در باز کن *** چشم تماشا به گهر باز کن

زمزمه عشق از آن تازه ساز *** کوس بلندى فلک آوازه ساز

تا چو از این دَیر فنا بگذرى *** جان تو با عرش کند همسرى

در روایت آمده: چون خداوند مهربان بهشت را آفرید به جبرئیل فرمود: آن را ببین، چون دید عرضه داشت: الهى احدى از این جایگاه رفیع چشم نپوشد. و زمانى که راه رسیدن به بهشت را رنج عبادت و صبر بر شهوات و معاصى قرار داد فرمود: اکنون به آن بنگر، چون نگریست فریاد زد: خداوندا مى ترسم کسى به این محل باعظمت و این بهشت عنبر سرشت نرسد!

چون جهنّم را بیافرید به جبرئیل فرمود: بنگر، چون نظر کرد عرضه داشت: احدى به اینجا نمى آید، که جاى سخت و بدى است. وقتى عذاب پیچیده به شهوت شد و ندا رسید: اکنون بنگر، عرضه داشت: الهى مى ترسم همه بندگانت به این جایگاه سخت دچار شوند!(۱)

فى وَصایا أبى ذَرٍّ قال صلّى اللّه على و آله: یا أباذَرٍّ، اَلْحَقُّ ثَقیلٌ مَرٌّ، وَالْباطِلُ خَفیفٌ حُلْوٌ، وَرُبَّ ساعَهِ شَهْوَه تُورِثُ حُزْناش طَویلاً:(۲)

رسول خدا صلى الله علیه و آله در سفارشاتش به ابوذر فرمود: ابوذر، حق در تمام زمینه هایش سنگین و تلخ، و باطل آسان و شیرین است، چه بسا که یک ساعت شهوت باعث غصّه طولانى شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- “بحار” ج ۷۱، ص ۷۲.

۲- “مستدرک سفینه” ج ۶، ص ۹۱.

وَقالَ: مَنْ أکلَ ما یشْتَهى، وَلَبِسَ ما یشْتَهى، وَرَکبَ ما یشْتَهى لَمْ ینْظُرِ اللّهُ إلَیهِ حَتّى ینْزِعَ أوْ یتْرُک:(۱)

و نیز آن حضرت فرمود: هر کس هر چه بخواهد بخورد، هر چه بخواه بدون قید شرعى و عقلى بپوشد و هر چه بخواهد سوار شود، خداوند به او نظر لطف و رحمت نکند تا از آن دست بکشد یا به کلّى ترک کند.

فى وَصایا الْکاظم، علیه السّلام: یا هِشامُ، أوْحَى اللّهُ إلى داوُدَ: حَذِّرْ وَنَذِّرْ أصْحابَک عَنْ حُبِّ الشَّهَواتِ، فَإنَّ الْمَعَلَّقَهَ قُلُوبُهُمْ بِشَهَواتِ الدُّنْیا قُلُوبُهُمْ مَحْجُوبَهٌ عَنّى.(۲)

امام هفتم حضرت کاظم علیه السّلام به هشام فرمود: خداوند به داود وحى فرستاد: یارانت را از شیفتگى به شهوات غلط پرهیز و هشدار ده، که قلبِ دچار به شهوات دنیا و امیال شیطانى از عنایات من محروم است، و از انوار جمال من ممنوع.

قالَ الْجَوادُ علیه السّلام: راکبُ الشَّهَواتِ لا تُسْتَقالُ لَهُ عَثْرَهٌ:(۳)

حضرت جواد علیه السّلام فرمود: آن که مرکبى در راه زندگى جز شهوات ندارد، لغزشى از او اقاله نمى شود.

وَقالَ علیه السّلام: مَنْ أطاعَ هَواهُ أعطى عَدُوَّهُ مُناهُ:(۴)

و نیز آن حضرت فرمود: کسى که پیرو هوایش باشد، دشمنش شیطان را به آرزو رسانده است.

قالَ أمیرُالْمُؤمنینَ علیه السّلام: إنَّما أخافُ عَلَیکمُ اثْنَتَینِ: اتِّباعَ الْهَوى وَ طُولَ الاْمَلِ. أمّا اتِّباعُ الْهَوى فَأنَّهذ یصُدُّ عَنِ الْحَقِّ، وَأمضا طُولُ الاْمَلِ فَینْسِى الاْخِرَهَ:(۵)

امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: از دو چیز بر شما مى ترسم: پیروى هوا و درازى آرزو. اما پیروى هوا شما را از حق باز دارد و درازى آرزو یاد آخرت را از قلب شما مى گیرد.

عارف بزرگوار، فقیه جامع الشرایط، رهبر انقلاب، بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران حضرت امام خمینى که سه ماه قبل در تاریخ چهاردهم خرداد هزار و سیصد و شصت و هشت به ملکوت اعلى پیوست و امّت اسلامى را داغدار و یتیم کرد، داغى که التیام ندارد، در کتاب پرقیمت “چهل حدیث” خود در شرح حدیث بالا مى فرماید:

“هوا” به حسب لغت دوست داشتن و اشتهاء است، و فرقى در متعلَّق نکند، خواه چیز خوب ممدوحى باشد یا زشت مذمومى; یا براى آنکه به حسب مقتضاى طبیعت، نفس مایل است به شهوات باطله و هواهاى نفسانیه، اگر مهار عقل و شرع نباشد.

و “صدّ” از شئ به معناى منع و اعراض و صَرف از آن آمده و همه مناسب است، ولى اینجا به معنى منع و صَرف است، زیرا که صدّ به معنى اعراض، لازم است. ما به خواست خدا در ضمن دو مقام به ذکر فساد این دو خصلت و کیفیت منع اول ازحق و از یاد بردن دوم آخرت را، مى پردازیم و از خدا توفیق مى طلبیم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- “بحار” ج ۷۷، ص ۱۴۲.

۲- “مستدرک سفینه” ج ۶، ص ۹۱.

۳- “مستدرک سفینه” ج ۶، ص ۹۱.

۴- “مستدرک سفینه” ج ۶، ص ۹۱.

۵- “اصول کافى” ج ۴، ص ۳۱.

بدان که نفس انسانى گر چه به یک معنا که اکنون ذکر آن از مقصود ما خارج است، مفطور بر توحید بلکه جمیع عقاید حقّه است، ولى از اول ولادت آن در این نشأه و قدم گذاشتن در این عالم با تمایلات نفسانیه و شهوات حیوانیه نشو و نما کند، مگر کسى که مؤید مِن عنداللّه باشد و حافظ قدسى وى را حفظ کند، و آن چن از نوادر وجود است جزو حساب ما نیاید، ما متعرّض حال نوع هستیم. در مقام خود مبرهن است که انسان در اول پیدایش، پس از طىّ منازلى، حیوان ضعیفى است که جز به قابلیت انسانیت امتیازى از سایر حیوانات ندارد، و آن امتیازَ قابلیتْ میزان انسانیت فعلیه نیست.

پس انسان حیوانى بالفعل است در ابتداى ورود در این عالم، و در تحت هیچ میزان جز شریعت حیوانات که اداره شهوت و غضب است نیست، و چون این اعجوبه دهر ذات جامع و یا قابل جمعى است، از این جهت براى اداره آن دو قوّه، صفات شیطانى را از قبیل کذب و خدیعه و نفاق و نمیمه و سایر شیطنت هاى دیگر نیز به کار مى برد و با همین سه قوّه که اصول مفسدات و مهلکات است ترقّى کند، و اینها نیز در او نموّ و ترقّى روز افزون نمایند، و اگر در تحت تأثیر مربّى و معلّمى واقع نشود، پس از رسیدن به حدّ رشد و بلوغ یک حیوان عجیب و غریبى شود که در هر یک از شئون مذکوره گوى سبقت از سایر حیوانات و شیاطین ببرد و از همه قویتر و کاملتر در مقام حیوانیت و شیطنت شود. و اگر بر همین حال روزگار بر او بگذرد و جز تبعیت هواى نفس در شئون ثلاثه نکند، هیچ یک از معارف الهیه و اخلاق فاضله وا عمال صالحه در او بروز نکند، بلکه جمیع انوار فطریه او نیز خاموش گردد.

پس تمام مراتب حق که از این سه مقام که ذکر شد یعنى: معارف الهیه و اخلاق و ملکات فاضله و اعمال صالحه خارج نیست زیر پاى هواهاى نفسانیه پایمال گردد، و متابعت از تمایلات نفسانیه و ملایمات حیوانیه نگذارد که در او، حق به هیچ یک از مراتب جلوه کند، و کدورت و ظلمت هواى نفس تمام انوار عقل و ایمان را خاموش نماید، و ولادت ثانویه که ولادت انسانیه است از براى او رخ ندهد و در همه حال بماند و ممنوع و مصدود از حقّ و حقیقت شود، تا آنکه از این عالم با همین حال رحلت کند; در آن عالم که کشف سریره شود خود را جز حیوانى یا شیطانى نیابد و از انسان و انسانیت یادى نکند و در آن حال در ظلمتها و عذابها و وحشتهاى بى پایان بماند، تا خداى تعالى چه خواهد.

پس این حال تبعیت کامل است از هواى نفس که منع کامل کند از حق. و از اینجا مى توان فهمید که میزان بازماندن از حق، متابعت هواى نفس است، و مقدار بازماندن نیز متقدّر شود به مقدار تبعیت. مثلاً اگر به واسطه تعلیم انبیا و تربیت علما و مربّیان، مملکت انسانیت این انسان کذائى که در اول ولادت با آن سه قوّه (شهوت، غضب، شیطنت) هم آغوش بوده، و با ترقّى و تکامل او آنها نیز ترقّى و تکامل مى کردند، در تحت تأثیر تربیت واقع شد، کم کم تسلیم قوّه مربّیه انبیا و اولیا علیهم السّلام گردید، ممکن است چیزى بر او نگذرد جز آنکه قوه کامله انسانیه که در او به طریق استعداد و قابلیت ودیعه گذاشته شده بود فعلیت پیدا کند و ظهور نماید و تمام شئون و قواى مملکت برگردد به شأن انسانیت ; و شیطان به دستش ایمان آورد، چنانچه به دست رسول اکرم صلى الله علیه و آله ایمان آورد:

إنَّ شَیطانى آمَنَ بِیدى:

شیطان من به دست من ایمان آورد.

و مقام حیوانیضت او تسلیم انسانیتش شود، به طورى که مرکب مرتاض راهوار عالم کمال و ترقّى و بُراق آسمان پیماى راه آخرت شود، و ابداً سرخودى نکند و چموشى ننماید.

و بعد از تسلیم شدن شهوت و غضب به مقام عدل و شرع، عدالت در مملکت بروز کند، و حکومت عادله حقّه تشکیل شود، که کارکن در آن و حکمفرماى در آن، حق و قوانین حقّه باشد و قدمى بر خلاف حق در آن گذاشته نشود و به کلّى از باطل و جور عارى و برى گردد.

پس همانطور که میزان در منع حق و صدّ آن، اتّباع هواى نفس است، میزان در جلب حق و پیدایش آن، متابعت شرع و عقل است، و بین این دو منزل که یکى متابعت حق و پیدایش آن، متابعت شرع و عقل است، و بین این دو منزل که یکى متابعت کامله هواى نفس است و دیگر متابعت مطلقه کامله عقل است، منازل غیر متناهیه است، به طورى که هر قدمى که به تبعیت هواى نفس برداشته شود، به همان اندازه منع از حق کند و حجاب از حقیقت شود و از انوار کمال انسانیت و اسرار وجود آدمیت محجوب گردد. و به عکس هر قدمى که بر خلاف میل نفس و هواى آن بردارد، به همان اندازه رفع حجاب شود و نور حق در مملکت وجود جلوه کند.

عجب شورى گرفته گرد عالم *** نماید راز در شورم دمادم

ز حیرت خون دلها سوخت اینجا *** که باید دیده ها بر دوخت اینجا

دل عاشق در اینجا کرده بریان *** نباشد هیچ کس را زَهره آن

که تا آهى زند از درد دلدار *** کسى باشد که باشد مرد دلدار

اگر دردى تو را اینجاست بنگر *** از آن درمان تو پیداست بنگر

اگر دارى تو درد دل در اینجا *** به درمانى رسى اى واصل اینجا

چو شیخ از عشق جانان شیخ کامل *** شوى ناگاهى اندر درد واصل

اگر مى بگذرى از عشق خامى *** به نزدیک امینان پس تمامى

اگر مى بگذرى از عشق اینجا *** درون دل کجا بینى مصفّا

اگر مى بگذرى از عشق بى چون *** تو مانى دائماً در خاک و در خون

به بوى عشق دایم باش زنده *** حقیقت باش هم سلطان و بنده

بسى وصف است اندر عشق عشّاق *** کسى باید که باشد در جهان طاق

رموز عشق از من باز داند *** ز سرّ عشق آنگه راز داند

رموز عشق اینجا نیست بازى *** بسوزى اندرو گر شاهبازى

رموز عشق بشناس و یکى شو *** حقیقت عین جان بى شکى تو

رموز عشق اینجا دان و بشتاب *** به سوى جزو وکل دلدار دریاب

رموز عشق بشناس و یکى بین *** درون خویش را تو پیش بین بى

درون توست تیر و چرخ و انجم *** حقیقت چرخ و انجم اندرو گم

حقیقت قوّت روح و روان است *** درون توست پیر رهروان است

درون توست تیر چرخ دریاب *** حقیقت اصل او در وصل دریاب

ز پیر خویش شو اى پیر آگاه *** که پیر توست بى شک صاحب راه

اگر دارى تو درد دل در اینجا *** بیابى صاحب دردى در اینجا

ز پیر خود حقیقت شرع بسپر *** ز نور شرع در دنیا تو بر خور

خداوند تبارک و تعال در مذمّت اتّباع نفس و هواى آن فرماید:

«وَلاَ تَتَّبِعِ الْهَوَى فَیضِلَّک عَن سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یوْمَ الْحِسَابِ»:(۱)

از هواى نفس پیروى مکن که تو را از راه خدا گمراه سازد، و آنان که از راه خدا گمراه گردند، چون روز حساب را فراموش کرده اند به عذاب سخت دچار شوند.

و در آیه دیگر فرماید:

«وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَیرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ»:(۲)

کیست گمراه تر از کسى که پیروى هواى نفس کند بى آنکه راهنمایى خدا را بپذیرد.

در “کافى” شریف سند به حضرت باقر علیه السّلام رساند که:

قالَ: قالَ رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله: یقُولُ اللّهُ عزَّوَجَلَّ: وَعِزَّتى وَجَلالى وَعَظَمَتى وَکبْریائى وَنُورى وَعُلُوّى وَ ارتِقاعِ مَکانى لا یؤْثِرُ عَبْدٌ هَواهُ عَلى هَواىَ إلاّ شَتَّتُّ عَلَیهِ أمْرَهُ، وَلَبَّسْتُ عَلَیهِ دُنْیاهُ، وَشَغَلْتُ قَلْبَهُ بِها، وَلَمْ اُؤْتِهِ مِنْها إلاّ قَدَّرْتُ لَهُ. وَعِزَّتى وَجَلالى وَعَظَمَتى وَنُورى وَعُلُوّى وَاِْتِقاعِ مَکانى لایؤْثِرُ عَبْدٌ هَواىَ عَلى هَواهُ إلاّ اسْتَحْفَظْتُهُ مَلائِکتى، وَکفَّلْتُ السَّماواتِ وَالاْرَضینَ رِزْقَهُ، وَکنْتُ لَهُ مِنْ وَراءِ تِجارَهِ کلِّ تاجِر، وأتَتْهُ الدُّنْیا وَهِىَ راغِمَهٌ:(۳)

رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: خداى عزّوجلّ مى فرماید: قسم به عزّت و جلال و عظمت و کبریا و نور و علوّ و ارتفاع مقامم که اختیار نکند بنده اى هواى خودش را بر هواى من، مگر آنکه به تفرقه اندازم کارش را و در هم نمایم دنایش را و مشغول سازم به مادّیات قلبش را، و حال آنکه ندهم به او از آن مگر آنچه مقدّر فرمودم براى او. و به عزّت و جلال و عظمت و نور و علوّ و رفت مکانتم قسم است که اختیار نکند بنده اى هواى مرا بر هواى خود، مگر آنکه او را به ملائکه ام سپارم و آسمانها و زمین را متکفّل روزى او سازم و من باشم از براى او از دنباله تجارت هر تاجر (به این معنا که من براى او تجارت کنم و روزى او را رسانم) و بیاید او را دنیا در حالى که ذیل و منقاد اوست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- ص، ۲۶.

۲- قصص، ۵۰.

۳- “اصول کافى” ج ۴، ص ۳۱.

از امام صادق(ع) علیه السّلام است:

اِحْذَرُوا أهواءَکم کما تَحْذَرُونَ أعْداءَکمْ، فَلَیسَ شَىْءٌ أعْدا لِلرِّجالِ مِنِ اتِّباعِ أهْوائِهِمْ وَحَصائِدِ ألْسِنَتِهِمْ:(۱)

از هواى نفس خود بترسید آنچنانکه از دشمنان خود مى ترسید، چرا که چیزى دشمن تر براى مردم از متابعت هواى نفس و محصولات زبان آنان نیست.

اى عزیز! بدان که خواهش هاى نفس و تمنَّیات او منتهى نشود به جائى و اشتهاى آن به آخر نرسد. اگر انسان یک قدم دنبال آن بردارد، مجبور شود پس از آن چند قدم بردارد. و اگر با یکى از هواهاى آن همراهى کند، ناچار شود با چندین تمنّاى آن همراهى نماید. اگر یک در به روى خواهش نفس باز کنى، لابدّى درهاى بسیارى به روى آن باز نمایى. یک وقت به واسطه یک متابعت نفس به چندین مفاسد و از آن به هزاران مهالک مبتلا شوى، تا آنکه خداى نخواسته در دم آخر جمیع راه حق بر تو مسدود شود، چنانچه خداى تعالى در نصّ کتاب کریم از آن خبر داده است. و البته امیر مؤمنان و ولىّ امر و مولا و مرشد و متکفّل هدایت و راهنماى عائله انسانیت از این خوف دارد و ترسناک است، بلکه روح مکرّم رسول اکرم و ائمه هدى در اضطراب و وحشت است که مبادا برگ هاى درخت نبوّت و ولایت ریخته شود و خزان گردد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱- “اصول کافى” ج ۴، ص ۳۱.

اى گهر گنج ادب نام ما *** وى اثر رنج طلب نام ما

در طلب آویز چه بنشسته اى *** بسته دامى ز چه وارسته اى

گر چه فلک بسته درِ کام ها *** کرده به نگشودنش اِبرام ها

تحفه فرهاد به شیرین فشاند *** ناله شبدیز به گلگون رساند

راه طلب جوى و نه بیهوده رو *** دست ادب گیر و به فرموده رو

تا رسى از دَیر به بیت الحرام *** طایر باغ حرم آرى به دام

فوج طیور از همه سو نغمه سنج *** دام تو را خنده زنان پر شکنج

مرغ مراد آمده صدره به دام *** بسکه به دام آمده گردیده رام

بلکه ز امنیضت انس مکان *** بر زبر دام گرفت آشیان

بیضه هم آورد برون و شکست *** بچّه او با طَیران عهد بست

باز شعور تو همان بسته بال *** بخت تو در خواب که خوابش حلال

پاى تو برداشته صد زخم مار *** گنج هم از کوبش پایت فکار

هیچ گمان برده از این رنج نه *** هیچ تماشایى از آن گنج نه

روى شعور تو به مَى شسته اند *** جلوه لیلیت زحى بسته اند

چون تو بدین صید نه ارزنده اى *** بهر چه دام طلب افکنده اى

بر تو حرامِ ابد این گنج کام *** راه طلب پیش میالا به گام

مستى و از فیض طلب رسته اى *** بى اثرى را به طلب بسته اى

مستى غفلت نه پذیرفته اند *** ورنه به مستى همه در سفته اند

وان که برازنده امّیدهاست *** تحفه او جنبش امّید ماست

مردمک دیده دیدار دوست *** آبله پاى طلبکار اوست

گر طلب گنج کنى هوش دار *** بر نفس گنجوران گوش دار

شیوه گوهر طلبان پیشه کن *** گر مَرَوى وام ز اندیشه کن

صد ره و صد کوچه درین شهر هست *** هر قدمى چشمه اى از زهر هست

دیده در بسته ز هم باز کن *** قاعده رهروى آغاز کن

شرم کن از همّت و برتر شتاب *** تا شوى از رنج طلب گنج یاب

هیچ میندیش به کام ادب *** در شو و مگذار عنان طلب

و اما فراموشى آخرت: انسان تا تنبّه پیدا نکند که مسافر است و لازم است از براى او سیر، و داراى مقصد است و باید به طرف آن مقصد ناچار حرکت کند، و حصول مقصد ممکن است، عزم براى او حاصل نشود و داراى اراده نگردد.

و باید دانست که از موانع بزرگ این تنبّه که اسباب نسیان مقصد مى شود و اراده و عزم را در انسان مى میراند آن است که انسان گمان کند وقت براى سیر وسیع است، اگر امروز حرکت به طرف مقصد نکند فردا مى کند. و این حال طول اَمل و درازى رجا و ظنِّ بقا و امید حیات و رجاء سعه وقت، انسان را از اصل مقصد که آخرت است و لزوم سیر به سوى آن و لزوم اخذ رفیق و زاد طریق باز مى دارد و انسان به کلّى آخرت را فراموش مى کند و مقصد از یاد انسان مى رود. و خدا نکند که انسان سفر دور و دراز و پر خطرى در پیش داشته باشد و وقت او تنگ باشد و عِدّه و عُدّه براى او خیلى لازم باشد، و هیچ نداشته و با همه وصف از یاد اصل مقصد بیرون رود. و معلوم است اگر این نسیان حاصل شود، هیچ در فکر زاد و توشه برنیاید و لوازم سفر را تهیه نکند و ناچار وقتى سفر پیش آید بیچاره شود و در آن سفر افتاده و در بین راه هلاک گردد و راه به جایى نبرد.

علت هلاکت پیروى از شهوات است

بدون شک هیچ ملّتى به هیچ بلیه اى گرفتار نخواهند شد مگر وقتى که راههاى خیر و صلاح را از دست بدهند و در طریق شرّ و فساد و طغیان و عصیان قرار گیرند و به خویشتن ستم کنند.

خداوند متعال در هر جاى از کتاب شریفش که عذاب و هلاکت ملّتى را تذکر داده، جرم آنان را نیز یادآورى کرده است تا براى مردم روشن گردد که در اثر اعمال زشت انسان که معلول تبعیت از شهوات است، دنیا و آخرتش فاسد مى گردد.

خداوند در قرآن مجید مى فرماید:

«فَکلاًّ أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُم مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَیهِ حَاصِباً وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّیحَهُ وَمِنْهُم مَّنْ خفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا کانَ اللَّهُ لِیظْلِمَهُمْ وَلکن کانُوا انفُسَهُمْ یظْلِمُونَ»:(۱)

هر طایفه اى را به کیفر گناهش مؤاخذه کردیم، پس بعضى را بر سرشان سنگ هلاک کننده فرو باریدیم، برخى را به صیحه آسمانى، گروهى را به زلزله زمین، و عدّه دیگر را به غرق در دریا به هلاکت رساندیم، و خداوند به هیچ یک از آنان ستم نکرد، بلکه آنان به خاطر متابعت از شهوات بر خویش ستم کردند.

از جمله آن ملّتها اهل مَدْین بودند. این ملّت وقتى به عذاب خدا گرفتار شدند که تمامشان خائن و متقلّب و بدعمل گشتند. کم فروشى و خیانت در معاملات از صفات بد شمرده نمى شد. حسّ اخلاقى به حدّى در آنان نابود گشته بود که وقتى ایشان را درباره کارهاى زشت ملامت مى کردند، اصلاً خجالت نمى کشیدند، بلکه شخص ناصح را ملامت و سرزنش مى نمودند. عیوب خودشان را اصلاً درک نمى کردند. منکرات و معماصى را قبیح نمى دانسستند. خداوند بزرگ درباره آنان مى فرماید:

«وَإِلَى مَدْینَ أَخَاهُمْ شُعَیباً قَالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکم مِنْ إِله غَیرُ