مهسا فایل |
سایت دانلود فایل پاورپوینت کامل دعای بیستم صحیفه سجادیه/ شرحها و ترجمهها (بخش چهارم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint
در حال بارگذاری
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت کامل دعای بیستم صحیفه سجادیه/ شرحها و ترجمهها (بخش چهارم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل دعای بیستم صحیفه سجادیه/ شرحها و ترجمهها (بخش چهارم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت کامل دعای بیستم صحیفه سجادیه/ شرحها و ترجمهها (بخش چهارم) ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :
فهرست دعاهای صحیفه سجادیه
متن دعای بیستم صحیفه سجادیه
شرح و ترجمه دعا:
بخش اول – بخش دوم – بخش سوم – بخش چهارم – بخش پنجم – بخش ششم – بخش هفتم – بخش هشتم – بخش نهم – بخش دهم
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیهِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَهَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کظْمِ الغَیظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَهِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَهِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَینِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَهِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَهِ، وَ لِینِ الْعَرِیکهِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّیرَهِ، وَ سُکونِ الرِّیحِ، وَ طِیبِ الْمُخَالَقَهِ، وَ السَّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَهِ، وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْک التَّعْییرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیرِ وَ إِنْ کثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ اسْتِکثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَهِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَهِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْی الْمُخْتَرَعِ.
ترجمهها
ترجمه انصاریان
بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و مرا به زیور شایستگان بیارای، و زینت اهل تقوا را در این امور بر من بپوشان: در گستردن سفره عدل، و فرو خوردن خشم، و خاموش کردن آتش فتنه، و جمع کردن پراکندگان، و اصلاح بین مردم، و آشکارنمودن کارهای خوب، و پوشاندن عیوب، و نرمخویی، و فروتنی، و خوشرفتاری، و وقار، و حسن معاشرت، و سبقت جویی به فضیلت، و اختیار کردن تفضّل بر دیگران، و چشمپوشی از سرزنش دیگران، و بخشش رایگان به غیر مستحق، و گفتن سخن حق هر چند سنگین و گران باشد، و ناچیز دانستن نیکی را در گفتار و رفتارم هر چند زیاد باشد، و بسیار شمردن شرّ را در گفتار و رفتارم هرچند اندک باشد. و همه این خصلتها را به وسیله تداوم اطاعت، و همراهی با جماعت مسلمین، و فرو گذاشتن اهل بدعت و عمل کننده به رأی ساختگی در دین، کامل ساز.
ترجمه آیتی
اى خداوند، مرا سیماى صالحان ده و جامه ى پرهیزگاران: در گستردن عدل و فروخوردن خشم و خاموش کردن آتش دشمنى و به هم پیوستن تفرقه جویان و آشتى دادن خصمان و فاش کردن نیکى و پوشیدن عیبها و نرمخویى و فروتنى و نیک سیرتى و بیرون راندن باد غرور از سر و خوشخویى و سبقت در فضیلت و ایثار در بخشش و دم فروبستن از عیب دیگران و ترک افضال در حق کسى که در خور افضال نباشد و گفتن سخن حق، هر چند دشوار بود و اندک شمردن نیکیهاى خود در کردار و گفتار هر چند بسیار بود و بسیار شمردن بدیهاى خود در کردار و گفتار هر چند اندک بود. اى خداوند، این صفات را در من به کمال رسان به دوام طاعت خود و همسویى با جماعت مقبول و دورى از بدعت جویان و پیروان باورهاى مجعول.
ترجمه ارفع
الها بر محمد و آل او درود فرست و مرا به زیور انسانهاى صالح بیاراى و به لباس زینت پرهیزکاران بپوشان و به عدالت گسترى و فروبردن خشم و خاموش کردن آتش فتنه و آشوب و گرد آوردن مردم پراکنده و اصلاح میان مردم و آشکار ساختن کارهاى خوب و پوشاندن عیوب و نرم خویى و فروتنى و خوشرفتارى و نداشتن نخوت و کبر و خوش خلقى و سبقت گرفتن به سوى فضیلت و از خود گذشتگى در احسان و بخشش و ترک کردن سرزنش مردم و بخشش بر غیر مستحق و سخن گفتن به حق و راستى، اگر چه گران و سخت باشد و کم شمردن کار خیر اگر چه گفتار و کردارم زیاد باشد و زیاد شمردن کار شر را از گفتار و کردارم و کامل کن اینها را برایم به وسیله ى طاعت همیشگى و ملازمت با جماعت اهل حق و واگذار کردن بدعت گزاران و آنانکه راى ساختگى خود را به کار بندند.
ترجمه استادولی
خدایا، بر محمد و آل او درود فرست، و مرا به زیور صالحان بیاراى، و زینت پروا پیشگان بر اندامم بپوشان، که آ ن گسترش عدل است، و فروبردن خشم، و فرونشاندن آتش کینه ها، و پیوند دادن از هم بریدگان، و آشتى دادن میان دیگران، و آشکار و پخش نمودن نیکى ها، و پوشاندن عیب ها، و نرمخویى، و فروتنى، و خوشرفتارى، و وقار، و خوش خلقى، و پیشدستى به فضیلت، و ترجیح احسان بى توقع به دیگران، و سرزنش نکردن، و احسان نکردن به کسى که شایسته احسان نیست (یا احسان نمودن به کسى که استحقاق طلب ندارد) و حقگویى اگر چه نادر، اندک شمردن گفتار و کردار نیک خود اگر چه بسیار، و بسیار شمردن گفتار و کردار بد خود اگر چه اندک باشد. و این اوصاف را بادوام طاعت و همراهى با جماعت و رها کردن اهل بدعت و هر که به رأى ساختگى خود عمل مى کند، کامل ساز.
ترجمه الهی قمشهای
پروردگارا درود فرست بر محمد و آل او و مرا به زیب و زیور صالحان بیاراى و به جامه ى زینت اهل تقوى به پوشان که بساط عدل و داد را بگسترانم و خشم خود را فرونشانم و آتش فتنه را خاموش سازم و تفرقه امت را جمع و اختلاف بین مسلمین را اصلاح گردانم و نیکوکارى را فاش و اعمال زشت خلق را مستور سازم و با خلق خوشرفتار و آسان گیر و متواضع و خوش سیرت و بى تکبر و نیکو خلق باشم و به هر فضل و کمال سبقت گیرم زیادى مال دنیا را به مستحقان ایثار و اعطا کنم و اعطاء به غیر مستحق و ملامت و سرزنش مردم نکنم و سخن به حق و حقیقت گویم هر چند سخت و مشکل باشد و مردم کمتر پذیرند و عمل خیرم را هر چند در قول و فعلم بسیار باشد اندک و ناچیز در نظر شمارم و باز این اوصاف مرا تکمیل فرما به دوام طاعت خود و ملازمت با جماعت مسلمین و دورى از اهل بدعت و اهل آراء مخترع (یعنى مدعیان باطل و دین تراشان جاهل).
ترجمه سجادی
خداوندا بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا به زینت شایستگان بیارا و زیور پرهیزکاران را به من بپوشان. در گستردن عدل و فروبردن خشم و فرونشاندن (آتش) کینه و پیوند دادن پراکندگان و اصلاح بین مردم و آشکار کردن نیکى و پوشاندن عیب و نرم خویى و فروتنى و خوش رفتارى و وقار و خوش خویى و پیشى گرفتن به فضیلت و برگزیدن احسان و ترک سرزنش و احسان نکردن به کسى که شایسته احسان نیست و سخنِ حقّ گفتن، اگر چه سخت باشد و کم شمردن نیکى گفتار و کردارم، اگر چه بسیار باشد و بسیار شمردن بدى گفتار و کردارم، اگر چه کم باشد و این (اوصاف) را براى من با اطاعت همیشگى و همراهى با جماعت و فروگذاردن اهل بدعت و هر که به رأى ساختگى خود عمل مى کند، کامل گردان.
ترجمه شعرانی
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و مرا به زیور صلاح آراسته گردان و خلعت پارسائى بپوشان، تا دادگستر باشم و خشم فرو برم و آتش فتنه را بنشانم، رنجیدگان را آشتى دهم و اصلاح ذات البین کنم. کردار پسندیده ى دیگران را فاش و رفتار ناپسند آنان را مستور دارم. نرم خوى و فروتن و نیک رفتار و بردبار و خوش روى باشم. سوى فضائل پیشى جویم و بر همگان برترى گزینم اما آنها را سرزنش نکنم و رایگان بخشش کنم و حق گویم گرچه حقگوى اندک باشد. در گفتار و رفتار من خیر بسیار بود و آن را اندک شمرم و کار ناهنجار اندک بود و آن را بسیار دانم و این فضائل را در من کامل گردان به طاعت کردن پیوسته و ملازم جماعت بودن و اهل بدعت و راى تازه را ترک کردن.
ترجمه فولادوند
بار خدایا! درود بر محمد و خاندان وى، و مرا به زیب نیکان بیاراى و زیور پرهیزگارانم درپوش، در گسترش داد و فرو خوردن خشم و فرو نشانیدن اخگر دشمنى و گردآورى پراکندگان، و اصلاح ذات البین و فاش کردن نیکى و پوشش عیبها و نرم رفتارى و فروتنى و خوشرفتارى و نیک روشى و پیشدستى در فضیلت و گزینش دهش و ترک عیب جویى و ترک احسان به غیر مستحق و حق گویى، هر چند دشخوار نماید، و اندک شمارى نیکیهاى خود با همه ى بسیارى، چه در گفتار و چه در کردار، و بسیار دیدن شر در گفتار و کردار خود، هر چند اندک باشد، توفیق ده. و مرا اى خدا درین صفات به کمال مطلوب رسان، به دوام طاعت و همسویى با جماعت و فرو گذاشتن اهل بدعت و پیروان باورهاى از خود در آورده ى کسان، یارى ده.
ترجمه فیض الاسلام
بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و مرا به زینت صالحین و شایستگان (انجام حقوق خدا و مردم) آراسته فرما، و زیور پرهیزکاران (عمل به واجبات و ترک محرمات) را به من بپوشان، با (توفیق براى) گستردن عدل و داد (تا از افراط و تفریط در حق دورى گزینم) و فرونشاندن خشم (و آشکار نکردن آن به گفتار یا کردار، در قرآن کریم «س ۳ ى ۱۳۴» فرماید: و الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس یعنى پرهیزکاران آنانند که سختترین خشم را فرونشانده از «بدى» مردم درگذرند) و خاموش کردن آتش دشمنى (اختلاف بین مردم) و گردآوردن پراکندگان (دلهاى از هم رنجیده) و اصلاح فساد بین مردم، و فاش کردن خیر و نیکى، و پنهان نمودن عیب و زشتى (از کسانى که از آن شرمنده اند، نه از آنانکه هر چند عیبشان را پنهان کنند دست از آن برندارند که پنهان نمودن عیب این کسان کمک بر معاصى است، پس آشکار کردن عیب آنان روا است، و ناگفته نماند: پنهان نمودن عیب درباره ى معصیت و گناه گذشته است، ولى درباره ى گناهى که اکنون بجا مى آورد بر کسى که توانا باشد واجب است که او را منع نموده و بازدارد، نه آنکه آن را پنهان نماید، و اگر توانا نیست به کسى که زمام امور را در دست دارد مراجعه نماید در صورتى که کار به مفسده و تباهکارى سختتر از آن نکشد، و همچنین واجب است آشکار نمودن عیب شاهد و گواه و راوى خبر و امین بر اوقاف و صدقات و اموال ایتام هنگام حاجت، زیرا احکام شرعیه بر آن مترتب است، و عیبگوى ایشان گناه نکرده است در صورتى که قصد عیب گوینده جلوگیرى از معصیت باشد، نه آشکار ساختن عیب) و نرمخوئى و فروتنى و نیکوروشى، و سنگینى، و خوشخوئى (با مردم) و پیشى گرفتن نیکى، و برگزیدن احسان بى آنکه جزاى احسانى باشد، و سرزنش نکردن (رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده: کسى که مومنى را به گناهى سرزنش نماید نمى میرد تا اینکه آن را مرتکب شود. و این فرمایش با وجوب امر به معروف و نهى از منکر منافات ندارد، زیرا مقصود از آن نصیحت و اندرز است، نه سرزنش) و همراهى نکردن به غیر مستحق (زیرا کمک به کسى که شایسته نیست اسراف و بیجا به کار بردن مال است که نکوهش شده) و گفتن حق اگر چه سخت (یا اندک) باشد، و کم شمردن نیکى در گفتار و کردارم اگر چه بسیار باشد، و بسیار شمردن بدى در گفتار و کردارم اگر چه کم باشد (چون این صفت شخص را از عجب و خودپسندى دور مى گرداند) و آنچه را بیان شد براى من به وسیله هموارگى طاعت و فرمانبرى، و همیشه بودن با جماعت (مومنین که بر مذهب حق بوده و گرد آمده اند هر چند اندک باشند) و واگذاشتن بدعتگزاران و آنکه راى و اندیشه اختراع شده به کار برد، کامل گردان.
شرحها
دیار عاشقان (انصاریان)
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَ آلِهِ وَ حَلِّنِی بِحِلْیهِ الصَّالِحِینَ وَ أَلْبِسْنِی زِینَهَ الْمُتَّقِینَ فِی بَسْطِ الْعَدْلِ
وَ کظْمِ الغَیظِ وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَهِ وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَهِ وَ إِصْلاَحِ ذَاتِ الْبَینِ
وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَهِ وَ سَتْرِ الْعَائِبَهِ وَ لِینِ الْعَرِیکهِ
وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ وَ حُسْنِ السِّیرَهِ وَ سُکونِ الرِّیحِ وَ طِیبِ الْمُخَالَقَهِ
وَ السَّبْقِ إِلَى الْفَضِیلَهِ وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ وَ تَرْک التَّعْییرِ وَ الْإِفْضَالِ عَلَى غَیرِ الْمُسْتَحِقِّ
وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ وَ اسْتِقْلاَلِ الْخَیرِ وَ إِنْ کثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی
وَ اسْتِکثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَهِ وَ لُزُومِ الْجَمَاعَهِ وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْی الْمُخْتَرَعِ»:
در جملات ملکوتى بالا پس از درود بر پیامبر و آلش،عبد صالح حق، عاشق جمال مطلق، حضرت سجاد علیه السلام، از پیشگاه مبارک خالق یکتا درخواست مى کند.
“الهى مرا به زیور شایستگان بیاراى، و زینت پرهیزکاران را به من بپوشان، زیور صالحان، و زینت اهل تقوى عبارت است از:
۱ گسترش عدالت ۲ فرونشاندن خشم ۳ خاموش کردن فتنه ۴ پیوستن پراکندگان ۵ اصلاح بین مردم ۶ فاش نمودن خوبیها ۷ پنهان کردن زشتیها ۸ نرم خوئى ۹ فروتنى ۱۰ نیک سیرتى ۱۱ سنگینى ووقار ۱۲ حسن معاشرت ۱۳ سبقت جستن به فضیلت ۱۴ برگزیدن احسان بدون توقع تلافى ۱۵ ترک سرزنش ۱۶ دستگیرى از غیر مستحق ۱۷ پاى بند گفتن حق هر چندگران آید ۱۸ اندک شمردن گفتار و کار خوب خود ۱۹ بسیار دیدن گفتار و کار نارواى خویش ۲۰ ادامه طاعت ۲۱ همراهى با مسلمانان ۲۲ بیزارى از اهل بدعت و آنکه روش هاى بى پایه را بکار مى برد”.
۱.عدالت
عظمت و ارزش عدالت در نظام هستى، و در تمام شئون حیات انسان، و آثار و فوائد و منافعش چیزى نیست که بر کسى پوشیده باشد.
عدل و عدالت در پیکره هستى بمنزله روح، و در جسم و بدن حیات انسان بمانند جان است.
اگر نور عدالت در کشور هستى نبود، چیزى بر جاى خود برقرار نمى ماند، و جز فساد و افساد از عناصر حیات توقع نمى رفت.
اگر تکیه گاه هستى عدالت نبود، از نظام آفرینش هم خبرى نبود.
ظلمى که در تمام شئون زندگى بر انسان مى رود، بخاطر این است که جاى عدل خالى است.
اگر عدالت در زندگى بشر حکم فرما بود، حیات و شئونش جز گل و گلستان و سرسبزى و خرمى،و شور و نشاط، و آرامش و امنیت، چیزى نبود.
غارت غارتگران، ستم ستمکاران، ظلم ظالمان، جهل جاهلان، زورگوئى زورگویان، جنایت بى خبران، اطواربى خردان همه و همه معلول بى عدالتى است.
گرچه براى بیست و دو عنوان قطعه عرشى مورد شرح کتابها لازم است، و تفسیر هر یک دفترى جداگانه نیاز دارد، ولى چاره اى جز برگزارى برنامه بنحو اختصار ندارم، زیرا تفصیل این مسائل ملکوتى مرا از شرح دعاهاى دیگر صحیفه بازخواهد داشت.
در باب عدل و عدالت قرآن مجید مى فرماید:
«یا اَیهَا الَّذینَ آمَنُوا کونُوا قَوّامینَ لِلّهِ، شُهَداءَ بالْقِسْطِ، وَلا یجْرِمَنَّکمْ شَنَآنُ قَوْم عَلى اَنْ لاتَعْدِلُوا اِعْدِلُوا هُوَ اَقْرَبُ لِلتَّقْوى وَاتَّقُوا اللّهَ اِنَّ اللّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»:(۲۹۸)
اى اهل ایمان، با تمام هستى خود براى خدا بپا باشید، گواهان به عدالت بوده، و دشمنى نسبت به گروهى شما را از اجراى عدالت باز ندارد، در تمام امور زندگى عدالت کنید، که به تقوا نزدیک تر است، تقواى الهى پیشه کنید، که خداوند بر آنچه انجام مى دهید به ظاهر و باطنش آگاه است.
«وَاِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کانَ ذا قُرْبى»:(۲۹۹)
و چون به گفتار برخیزید، عدالت در سخن را نسبت به همگان مراعات کنید گرچه از نزدیکان شما باشد.
«وَ اِذا حَکمْتُمْ بَینَ النّاسِ اَنْ تَحْکمُوا بِالعَدْلِ»:(۳۰۰)
و زمانى که به حکومت بین مردم برخاستید، به عدالت حکمرانى کنید.
توجه دارید که قرآن مجید در مسائل اجتماعى و خانوادگى و فردى، وحتى بهنگام سخن گفتن که چیزى به نظر مردم نمى آید، و در برنامه هاى سیاسى و حکومتى، تمام مردم را امر به عدالت مى نماید.
قسط و عدالت اگر در امور ظاهرى و باطنى رعایت نگردد، دنیا و آخرت مردم روبه ویرانى خواهد رفت.
گفتار حق، و عمل به حق، و حرکت بر اساس نظام شریعت، و اجراى حدودالهى، و عدم ملاحظه دوستى و رفاقت و خویشاوندى و نزدیکى چیزى جز عدل و عدالت نیست.
انسان عادل در پیشگاه حضرت حق از چنان ارزشى برخوردار است. که حضرت حق بطور مکرّر در قرآن مجید شهادت و حکمیت او را در امور مالى و خانوادگى و اجتماعى پذیرفته است!!
آرى عدالت محبوب خدا، و عادل مورد توجه خاص حضرت پروردگار است.
تمام جملات قرآن مجید نسبت به دولت ها و اقوام وملل محض ستمگرى آنان در امور حیات و شئون زندگى است.
ظالم مورد نفرت حضرت حق، و مستحق لعنت تمام لعنت کنندگان است
«کیفَ یهْدِى اللّهُ قَوْماً کفَرُوا بَعْدَ ایمانِهِمْ وَ شَهِدُوا اَنَّ الرَّسُولَ حَقُّ وَ جاءَهُمُ الْبَیناتُ وَ اللّهُ لایهدِى الْقَومَ الظّالِمینَ.اُولِئک جَزاؤُهُمْ اَنَّ عَلَیهِمْ لَعْنَهَ اللّهِ وَ الْمَلِئکهِ وَ الناسِ اَجْمَعینَ»:(۳۰۱)
آنان که پس از ایمان بسوى کفر گرائیدند، چگونه خداوند دستشان را بگیرد؟اینان به حق بودن پیامبر گواهى دادند و بر آنها حجّت هاى الهى آمد، ولى در عین حال روى از حق گرداندند، خداوند ستمکاران را هدایت نمى کند. جزاى اینان این است که لعنت خداى و تمام ملائکه و همه مردم براى آنان باد!!
در هر صورت، حضرت حق در قرآن مجید که کتاب حیات و زندگى است مردم را در تمام شئون اعتقادى و عملى و اخلاقى امر به عدالت مى کند، و آن که اهل عدل و عدالت است در حقیقت با حضرت محبوب هماهنگ شده و همرنگ گشته.
بیا در بحر دریا شو رها کن این من و ما را *** که تا دریا نگردى تو ندانى عین دریا را
اگر موجبت از آن دریا درین صحرا کشد روزى *** چنانت غرقه گرداند که نارى یا در از صحرا
اگر امواج دریا را بجز دریا نمى بینى *** یقین دانم که نتوانى مسمّا دید اسما را
هنوز از فرقه فرقى برون از زمره رمزى *** اگر از یکدگر فرقى کنى اسم ومسمّارا
زکثرت سوى وحدت شو زوحدت سوى کثرت آرى *** زراه وحدت و کثرت توان دانستن اسما را
چه دانى زیر و بالاى زمین و آسمان چون تو *** ندیدستى تودر خود زیر و بالا را
الا اى مغربى عنقاى مغرب را اگر گوئى *** برون از مشرق و مغرب بیاید جست عنقا را
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى فرماید:
عَدْلُ ساعَه خَیرٌ مِنْ عِبادَهِ سَبْعینَ سَنَهً قیامِ لَیلِها وَ صِیامِ نَهارِها.وَجَوْرُ ساعَه فى حُکم اَشَدُّ عِنْدَ اللّهِ مِنْ مَعاصى سِتّینَ سَنَهً:(۳۰۲)
یک ساعت عدالت از هفتاد سال عبادت که تمام شبهایش نماز و روزهایش روزه باشد بهتر است، و یکساعت ستم ورزیدن در حکومت، از شصت سال ستمگرى در نزد خداوند شدیدتر است.
در “میزان الحکمه”جلد ششم در باب عدل بنقل از”غررالحکم”از حضرت مولى الموحدین روایت مى کند:
اَلْعَدْلُ اَساسٌ بِهِ قِوامُ الْعالَمِ:
عدل بینائى است که بر پائى جهان به آن است.
اِنَّ الْعَدْلَ میزانٌ اللّهِ الَّذى وَضَعَهُ لِلْخَلْقِ وَنَصَبَهُ لِاِقامَهِ الْحَقَّ،فَلا تُخالِفْهُ فِى میزانِهِ،وَلا تُعارِضْهُ فِى سُلْطانِهِ:
عدل ترازوى خداوند است که آن را براى انسان و جهت بپاداشتن حق قرار داده و نصب فرموده،پس خدا را در میزانش مخالفت مکن، و با حضرت او در قدرت و سلطنتش به معارضه برمخیز.
اَلْعَدْلُ یصْلِحُ الرَّعِیهَ:
عدالت، رعیت را در تمام برنامه هاى زندگیش اصلاح مى نماید.
بِالْعَدْلِ تَتَضَاعَفُ الْبَرَکاتُ:
باعدالت، برکات حق بر انسان دو چندان مى شود.
ما عَمُرَتِ الْبَلادُ بِمِثْلِ الْعَدْلِ:
به چیزى همانند عدل، شهرها آباد نشد.
فِى الْعَدْلِ الْاِقْتِداءُ بِسُنَّهِ اللّهِ:
درعدالت اقتداء به روش الهى است.
الْعَدْلُ زینَهُ الْایمانِ:
عدل زیبائى ایمان است.
الْعَدْلُ رأْسُ الْایمانِ، وَجِماعُ الْاِحْسانِ، وَ اَعْلى مَراتِبِ الْایمانِ:
عدل سرایمان و همه خوبیها، و برترین درجات ایمان است.
الْعَدْلُ حَیاهٌ:
عدالت زندگى است.
سُئِلَ الصّادِقُ علیه السلام عَنْ صِفَهِ الْعَدْلِ مِنَ الرِّجُلِ، فَقالَ علیه السلام: اِذا غَضَّ طَرْفَهُ مِنَ الْمَحارِمِ، وَ لِسانَهُ عَنِ الْمَآئِمِ، وَ کفَّهُ عَنِ الْمَظالِمِ:(۳۰۳)
از حضرت صادق علیه السلام از چگونگى عدالت مرد پرسیدند;فرمود: چون دیده از محارم بپوشد، و زبان از گفتارى که گناه است ببندد، و دست از ستم بازداردعادل است.
از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله روایت شده:
مَنْ عامَلَ النّاسَ فَلَمْ یظْلِمْهُمْ، وَحَدَّثَهُمْ فَلَمْ یکذِبْهُمْ، وَ وعَدَهُمْ فَلَمْ یخْلِفْهُمْ فَهُوَ مِمَّنْ کمُلَتْ مُرُوَّتُهُ، وَ ظَهَرَتْ عَدالَتُهُ، وَ وَجَبَتْ اُخُوَّتُهُ، وَ حَرُمَتْ غَیبَتُهُ:(۳۰۴)
کسى که در رفتار با مردم ظلم نورزد، و در گفتار با مردم دروغ نگوید، و در وعده به مردم تخلّف نکند، مروتش کامل و عدالتش ظاهر و اخوتش واجب و غیبتش حرام است.
مَنْ صاحَبَ النّاسَ بِالذَّى یجِبُ اَنْ یصاحِبُوهُ کانَ عَدْلا:(۳۰۵)
کسى که با مردم معاشرت نماید، بصورتى که دوست دارد مردم با او معاشرت کنند عادل است.
على علیه السلام مى فرماید:
مَنْ طابَقَ السَّرُّ عَلانِیتَهُ، وَ وافَقَ فِعْلُهُ مَقالَتَهُ، فَهُوَ الَّذى اَدَّى الْاَمانَهَ،وَ تَحَقَّقَتْ عَدالَتُهُ:(۳۰۶)
آن که درونش با برونش یکى باشد، و عملش با گفتارش یک واحد جلوه کند، امانت را ادا کرده و عدالتش تحقق یافته است.
و نیز آن حضرت فرمود:
اِسْتَعِنْ عَلى الْعَدْلِ بِحُسْنِ النَّیهِ فِى الرِّعِیهِ، وَ قِلَّهِ الطَّمَعِ، وَ کثْرَهِ الْوَرَعِ:(۳۰۷)
از حسن نیت در رعیت، و طمع کم نسبت به مال دنیا، و زیادى پاکدامنى، براى بدست آوردن عدالت یارى بجو.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
مِنْ اَشَدَّ النّاسِ عَذاباً یوْمَ الْقِیامَهِ اِبْلیسُ وَ فِرْعَوْنُ وَ قاتِلُ النَّفْسِ، وَ رابِعُهُمُ الْاَمیرُ الْجائِرُ:(۳۰۸)
از شدیدترین مردم در جهت عذاب در روز قیامت، ابلیس و فرعون و قاتل و چهارمى آنها حاکم ستمگر است.
ز نام بهره نبردیم غیر بدنامى *** ز کام صرفه نبردیم غیر ناکامى
شکسته شیشه تقوا به سنگ رسوائى *** گست سبحه طاعت به دست بدنامى
بیار باده که این آتش سلامت سوز *** بورن کند زتن مرد علت خامى
مپرس جز زخراباتیان بى سرو پا *** رموز عاشقى و مستى و مى آشامى
زبان عشق زبانیست کاهل دل دانند *** نه تازى است و نه هندى نا فارس نى سنامى
زدست عشق روان گیر جام جمشیدى *** بپاى عقل درافکن کمند بهرامى
بقصد قتل دلم ترک چشم مخمورش *** نمود تکیه برآن ابروان صمصامى
بپوش چشم دل از غیر دوست وحدت وار *** بگوش هوش شنو نکته هاى الهامى
گناه ظلم گناهى نیست که به آسانى بتوان از آن گذشت، ظلم و ستم در هر زمینه اى ا زنظر حق و انبیا و امامان و اولیاء الهى قبیح و موجب به هم ریختن نظام زندگى، و در مضیقه قرارگرفتن مردم، ومورث عذاب الهى است.
«وَاللّهُ لایحِبُّ الظّالِمینَ»:(۳۰۹)
خداوند ستمگران را دوست ندارد.
«اِنَّهُ لایفْلِحُ الظّالِمُونَ»:(۳۱۰)
به حقیقت که ستمکاران روى فلاح و رستگارى را نخواهند دید.
«بَلْ الظّالِمُونَ فِى ضَلال مُبین»:(۳۱۱)
آرى ستمکاران در گمراهى آشکارند.
على علیه السلام مى فرماید:
اَلظُّلْمُ اُمُّ الرَّذائِلِ:(۳۱۲)
ستم ریشه تمام پستى هاست.
اَلظُّلْمُ فِى الدُّنْیا بَوارٌ، وَ فِى الْآخِرَهِ دَمارٌ:
ستم باعث لغزش قدم و از دست رفتن نعمت و هلاک ملّت هاست.
اِقْدَمُوا عَلَى اللّهِ مَظْلُومِینَ، وَلا تَقْدَمُوا ظالِمینَ:(۳۱۳)
در قیامت به حضرت پروردگار مظلوم وارد شوید، او را با صفت ستمگرى ملاقات ننمائید.
مَنْ ظَلَمَ عِبادَاللّهِ کانَ اللّهُ خَصْمَهُ دُونَ عِبادِهِ:(۳۱۴)
آن که بر بندگان خدا ستم کند، خداوند به پشتیبانى از بندگانش دشمن اوست.
بِئْسَ الزّادُ اِلَى الْمَعادِ الْعُدْوانُ عَلَى الْعِبادِ:(۳۱۵)
چه توشه بدى است براى قیامت ستم بر بندگان حق.
وَاللَّهِ لَوْ اُعْطیتُ الْاقَالیمَ السَّبْعَهَ بِما تَحْتَ اَفْلاکها عَلى اَنْ اَعْصَى اللّهَ فِى نَمْلَه اَسْلُبُها جُلْبَ شَعیرَه ما فَعَلْتُهُ:(۳۱۶)
بخدا قسم اگر هفت اقلیم را با آنچه زیر آنست به من بدهد که در برابر آن با گرفتن پوست جوى از دهان مورچه خدا را معصیت کنم، این کار را انجام نمى دهم.
اِیاک وَ الظُّلْمَ، فَاِنَّهُ یزُولُ عَمَّنْ تَظْلِمُهُ وَ یبْقى عَلَیک:(۳۱۷)
از ستم دورى کن، که رنج و ناراحتیش از مظلوم مى گذرد و گناهش بر تو باقى ماند.
اِیاک وَ الظُّلْمَ، فَاِنَّهُ اَکبَرُ الْمَعاصِى:(۳۱۸)
برتو باد پرهیز از ستمگرى که آن از بزرگترین گناهان است.
اِیاک وَ الظُّلْمَ فَاِنَّهُ یخْرِبُ قُلُوبَکمْ:(۳۱۹)
بر تو باد ستم که ظلم و ستم دلها را خراب مى کند.
اِیاک وَ الْجَوْرَ،فَاِنَّ الْجائِرَ لایریحُ رائِحَهَ الْجَنَّهِ:(۳۲۰)
بر تو باد دورى از ستم، که ستمکار بوى بهشت را استشمام نمى کند.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
اِتَّقُوا الظُّلْمَ، فَاِنَّهُ ظُلُماتُ یوْمِ الْقِیامَهِ:(۳۲۱)
از ستمگرى بپرهیزید که در قیامت تاریکى هاست.
قالَ رَجُلٌ لِلنَّبِىَّ صلّى اللّه علیه و آله: اُحِبُّ اَنْ اُحْشَرَ یوْمَ الْقِیامَهِ فِى النُّورِ، قالَ:لاتَظْلِمْ اَحَداً تُحْشَرْ یوْمَ الْقِیامَهِ فِى النُّورِ:(۳۲۲)
مردى به رسول خدا صلى اللّه علیه و آله عرضه داشت، دوست دارم در قیامت در نور محشور شوم، فرمود: به احدى ستم مکن در قیامت در نور محشور مى شود.
تا چند سرگران زمدار جهان شوم *** تا چند از مدار جهان سرگران شوم
در بین ما و دوست بجز خود حجاب نیست *** آن به که بگذرم زخود و از میان شوم
زندان تن گذارم وزین خاکدان دون *** در اوج عرش یوسف کنعان جان شوم
از خاکیان و صحبت ایشان دلم گرفت *** یک چند نیز هم نفس قدسیان شوم
با طایران گلشن قرب جلال دوست *** این دامگه گذارم و هم آشیان شوم
آن به که نشنوم سخن این و آن بگوش *** از چاکران حلقه پیر مغان شوم
شاید بدین سبب کندم بخت یاورى *** در بزم دوست محرم راز نهان شوم
وحدت حبیب گر بخرامد بباغ حسن *** در گوهر سخن به رخش درفشان شوم
۲.فرونشاندن خشم
غضب و خشم در مواردى که حضرت حق اجازه نداده، آتش خطرناکى است که بر جان و بر ایمان زند.
مواردى پیش مى آید که از طرف نزدیکان و آشنایان و دوستان و مردم کوچه و بازار نسبت به انسان اشتباهى ببار مى آید و باعث ناراحتى و رنج و غضب و خشم مى گردد،که اگر در این موارد مهار حرکات و حالات بدست خشم افتد، آدمى به گناهى عظیم و ضررهائى بزرگ و خسارتهائى جبران ناپذیر دچار مى شود.
قرآن مجید در این گونه موارد از انسان مى خواهد بر خود مسلطّ باشد و از شعله ور شدن آتش غضب که نمونه اى از آتش جهنم است پیشگیرى کند و چنانچه این آتش بر خلاف خواسته حضرت محبوب زبانه کشید با صبر و حوصله به خاموش کردن آن قبل از دست زدن به کارى همت گمارد، و علاوه بر آن از طرف مقابل خود گذشت کرده و به او نیکى کند.
فرو خوردن خشم و گذشت و عفو از انسان اشتباه کار، و نیکى به او از اخلاق انبیا و بخصوص رسول اسلام و از اوصاف پاک پرهیزکاران و اهل تقواست.
«وَالْکاظِمینَ الْغَیظَْ وَ الْعافینَ عَنِ النّاسِ وَ اللّهُ یحِبُّ الْمُحْسِنینَ»:(۳۲۳)
و فرو خورندگان خشم، و گذشت کنندگان از مردم، و خداوند عاشق نیکوکاران است.
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کلَّ شَرَّ:(۳۲۴)
از حضرت صادق علیه السلام است: خشم و عصبانیت کلید هر شرّى است.
عَنْ اَبى عَبدِاللّهِ علیه السلام:کانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّى اللّه علیه و آله یتَعَوَّذُ فى کلَّ یوْم مِنْ سِتً:مِنَ الشَّک،وَ الشَّرْک،وَ الْحَمِیهِ،وَالْغَضَبِ،وَ الْبَغْىِ،وَالْحسدِ:(۳۲۵)
امام صادق علیه السلام مى فرماید رسول خدا صلى اللّه علیه و آله هر روز از شش چیز به خدا پنام مى برد: شک شرک نخوت خشم تجاوزـ حسد.
دختر حضرت رضا علیه السلام فاطمه از پدرانش از امیر المؤمنین از رسول خدا صلوات اللّه علیهم اجمعین روایت مى کند:
مَنْ کفَّ غَضَبَهُ کفَّ اللّهُ عَنْهُ عَذابَهُ،وَ مَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ بَلَغَهُ اللّهُ دَرَجَهَ الصّائِمِ الْقائِمِ:(۳۲۶)
هر کس غضب خود را مهار کند و خشم خود را جلوگیرى نماید، خداوند او را از عذاب حفظ کند، و هر که اخلاقش نیکو باشد حضرت حق او را به درجه شخص روزه دار که به نماز هم قیام دارد برساند.
از رسول خدا روایت شده که ابلیس گفت:
اَلْغَضَبُ وَهْقى وَ مِصْیادى، وَ بِهِ اَصُدُّ خِیارَ الْخَلْقِ عَنِ الْجَنَّهِ وَ طَریقِها:(۳۲۷)
خشم و غضب کمند و دام من است، بوسیله آن راه بهشت را به روى خوبان مى بندم.
امام صادق علیه السلام از حضرت باقر علیه السلام روایت مى کند:
اَىُّ شَىْءِ اَشَرُّ مِنَ الْغَضَبِ؟اِنَّ الرَّجُلَ اِذا غَضِبَ یقْتُلُ النَّفْسَ وَیقْذِفُ الْمُحْصَنَهَ:(۳۲۸)
چه چیزى از عصبانیت بدتر است؟ انسان هرگاه غضب کند به آدم کشى و لکه دار کردن دامن با عفت دست مى زند!
روایات باب غضب بسیار زیاد است، در این زمینه مى توانید به”بحار”جلد ۷۳″اصول کافى”باب گناهان، و”جامع الاخبار”صدوق و “ثواب الاعمال”و”محجه البیضاء”فیض مراجعه کنید.
۳.خاموش کردن فتنه
فتنه گرى در میان خانواده ها و جامعه، یا در میان دو ملت یا چند ملّت، که باعث ایجاد کینه و از هم گسستگى و دشمنى در بین افراد نسبت به یکدیگر و علّت بروز جنگ و خونریزى و ضررها و خسارتهاى جبران ناپذیر در میان ملّت ها و اقوام است، از گناهان بسیار بزرگ و به فرموده قرآن مجید گناهى سنگین تر از گناه قتل نفس است بدون تردید کار کافران و مشرکان و معاندان و فاسقان و مردم پست و بى هویت و شیطان مسلک است.
گروهى از این بى خبران از حق، و آلودگان به رذایل اخلاقى، و پست فطرتان آلوده، در زمان رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله بطور دائم و بى وقفه در میان مردم به فتنه گرى مشغول بودند.
ادامه کار آنان خسارت هاى غیر قابل جبران براى اسلام و ملت اسلام داشت. اینان با برنامه خود به سوى خاموش کردن چراغ دین به پیش مى رفتند، حضرت حق در قرآن مجید نسبت به این جرثومه هاى ننگین تکلیف مسلمانان را روشن فرمود:
«وَاقْتُلُوهُمْ حَیثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ اَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیثُ اَخْرَجُوکمْ،وَ الْفِتْنَهُ اَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ…»:(۳۲۹)
هر کجا که این فتنه گران را یافتید بکشید، و آنان را از شهر و دیار خود برانید چنانکه شما را از دیارتان بیرون کردند، و فتنه گرى گناهش در نزد خدا شدیدتر از قتل است!
وَقاتِلُوهُمْ حَتى لاتَکونَ فِتْنَهٌ وَیکونَ الدّینُ لِلّهِ:(۳۳۰)
و اینان را به قتل برسانید تا فتنه اى در میان نماند، و جز فرهنگ الهى فرهنگى حاکم نباشد.
به هنگام نوشتن این بخش، زمان برابر بودبا روز دهم مرداد ماه سال هزار و سیصد و هفتاد و یک شمسى هجرى، در این زمان فتنه گرى دولت خبیث و آلوده و کافر آمریکا در میان ملل جهان بخصوص ملتهاى اسلامى در اوج است، اگر مسلمانان جهان برابر این دو آیه عمل مى کردند و به دولت اسلامى و ملت انقلابى و مؤمن ایران کمک مى کردند شرّ این گرگ خطرناک را سر جهانیان کم مى شد و به فتنه ها و فتنه گرى ها خاتمه مى دادند، افسوس که این زمان ایران اسلامى مظلوم وغریب است، و دولت هاى خائن ممالک اسلامى دست دوستى در دست دشمن غدار دارند تا در آینده چه شود؟!
امیر المؤمنین علیه السلام ریشه فتنه را هوى نفس و برنامه هاى آلوده به بدعت مى داند:
اَیهَا النّاسُ اِنَّما بَدْءُ وَقُوع الْفِتَنِ مِنْ اَهْواء تُتَّبِعُ،وَ اَحْکام تُبْتَدَعُ یخالَفُ فِیها حُکمُ اللّهِ…
اى مردم بدون شک شروع وقوع فتنه از هواپرستى، و احکام من درآوردى است که مخالف حکم خداست.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله اصحاب جمل و صفّین و نهروان را فتنه گران آلوده اى مى دانست که رد زمان حکومت مولادر میان مردم بى گناه و مظلوم آتش ها روشن کنند و مزاحم دولت الهى على علیه السلام شوند، آنانرا در تعبیر دیگر ناکث و قاسط و مارق خواند.(بیعت شکنان، روگردانان از حق، و بیرون روندگان از دین همچون تیر از کمان).
یا عَلِىُّ اِنَّک باق بَعْدى وَ مُبْتَلىَّ بِاُمَّتى وَ مُخاصِمٌ یوْمَ الْقِیامَهِ بَینَ یدَى اللّهِ فَاَعْدِدْ جَواباً.فَقُلْتُ:بِاَبى اَنْتَ وَ اُمّى، بَینْ لِى ما هذِهِ الْفِتْنَهُ الَّتى یبْتَلُونَ بِها،وَ عَلى ما اُجاهِدُ هُمْ بَعْدَک؟
فَقالَ:اِنَّک سَتُقاتِلُ بَعْدِى النّاکثَهَ وَ الْقاسِطَهَ وَ الْمارِقَهَ;وَ حَلاّهُمْ وَ سَمّاهُمْ رَجُلا رَجُلا،ثُمَّ قالَ لى:وَ تُجاهِدُ اُمَّتى عَلى کلَّ مَنْ خالَفَ الْقُرآنَ مِمَّنْ یعْمَلُ فِى الدّینِ بِالرِّأْى وَلا رَأْىَ فِى الدّینِ،اِنَّما هُوَ اَمْرٌ مِنَ الرِّبِّ وَ نَهْیهِ.(۳۳۱)
رسول خدا پس از بیانات مفصل خود، و نشان دادن موضع فتنه گران پلید فرمودند:
یا على پس از من زندگیت ادامه پیدا مى کند و به امّتم مبتلا مى شوى،و در قیامت در پیشگاه حق با آنان به محاکمه مى نشینى براى آن روز جواب آماده کن، عرضه داشتم:پدر و مادرم فدایت این فتنه اى که امّت به آن گرفتار مى شوند براى من توضیح بده و اینکه بر چه چیزى با آنان بجنگم!!
فرمود:بعد از من با ناکثین و قاسطین و مارقین قتال خواهى کرد.آنگاه اسامى فرد فرد آنانرا گفت، سپس فرمود: با هر کس که در امّتم با قرآن مخالفت کند و در دین به رأى خودش عمل کند جنگ کن که دین رأى بردار نیست، دین فقط و فقط امر و نهى خداست.
به هر صورت قرآن و روایات فتنه را گناهى بزرگ و خاموش کردن آن را عملى عظیم و ثوابى فوق العاده مهم مى دانند.
مردم مؤمن اگر در مقابل فتنه نایستند و با قدم و قلم و زبان و جان، و مال و آبرو جلوى گسترش فتنه را نگیرند، آتش فتنه بجان و ایمان خود آنان هم خواهد افتاد.
۴.پیوستن پراکندگان
جامعه اسلامى با مردم یک شهر و یک منطقه، یا خانواده اى پرجمعیت، همیشه داراى افرادى پاک سرشت، خوش اخلاق، با سخاوت، موقّر و منظم، متین و استوار، مؤمن و متقّى است.
اگر انسان بتواند خوبان امت یا نیکان شهر، یا پاکان خانواده را تبدیل به دست واحد کند، وظیفه اسلامى دارد که این افراد متفرق و پراکنده را جمع کند و از طریق آن جمعیت یک دست و یک هدف کارهاى مهم انجام دهد، و بسیارى از مشکلات مملکت یا شهر،یا اقوام را حل کند.
با چنین جمعیتى مى توان،مسجد، حمام، کتابخانه، مدرسه، دانشگاه، مجتمع دینى،صندوق قرالحسنه بوجود آورد، و با چنین نیروى پاکى مى توان مشکلات مالى، خانوادگى و اخلاقى مردم شهر و جمعیت یک کشور را به حداقل رساند.
من این معنا را در بسیارى از شهرهائى که براى تبلیغ رفته ام تجربه کرده ام، به توفیق الهى با جمع شدن افراد مؤمن ودلسوز کارهاى زیادى از قبیل آنچه در چند سطر بالا تذکر دادم انجام گرفت، و محرومان زیادى نصیب وافرى از آن برنامه ها عایدشان شد، و پاره اى از مشکلات مردم به عنایت حق از میان رفت.
۵.اصلاح بین مردم
حلّ اختلاف مردم با بیانى شیرین و سخنى دلپذیر و موعظه حسنه، و بخرج دادن اخلاق یا مایه گذاشتن مال دستور صریح اسلام است.
مسلمان نباید اجازه دهد، اختلاف بین مردم مسلمان اعم از اختلاف زن و شوهر، دو خانواده، پدر ومادر و فرزندان، دو دوست، دو شریک،دو هم محلى،دو جمعیت، دو محل، دو شهر، دو مملکت که یا معلول خلأ اخلاقى یا میوه تخل فقر و ندارى است ادامه پیدا کند.
بر افراد آگاه و بزرگ ترهاى خانواده و جامعه وبخصوص اهل علم و معرفت واجب است در مقام اصلاح بین مردم بوسیله هر مایه اى که لازم است، اخلاقى، آبروئى، مالى اقدام نمایند.
گاهى بین دو زوج بخاطر کمبود مالى اختلاف پیدا مى شود، که ادامه اختلاف ممکن است منجر به طلاق شود، بر بزرگ ترین هاى فامیل بخصوص ثروتمندان آنها بنابر نقل حضرت فیض در تفسیر اولین آیه سوره انفال واجب است با مال خود بنحوى که آبروى آن خانواده حفظ شود اقدام به رفع اختلاف کنند.
«فَاتَّقُوا اللّهَ وَ اَصْلِحُوا ذاتَ بَینِکمْ»:(۳۳۲)
تقواى الهى را در تمام شئون حیات مراعات کرده و به اصطلاح بین یکدیگر اقدام کنید.
«وَ اِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ اقْتَتَلُوا فَاَصْلِحُوا بَینَهُما فَاِنْ بَغَتْ اِحْداهُما عَلَى الْاخْرى فَقَاتِلُوا الَّتى تَبْغى حَتى تَفىءَ اِلى اَمْرِاللّهِ فَاِنْ فَاءَتْ فَاَصْلِحُوا بَینَهُما بِالعَدْلِ وَ اَقْسِطُوا اِنَّ اللّهَ یحِبُّ الْمُقْسِطینَ»:(۳۳۳)
و اگر این دو گروه از مؤمنان با هم کارزار کنند، بین آنها صلح وصفا و محبت و دوستى برقرار کنید، پس اگر یکى از آن دو بر دیگرى ستم ورزید، با آنان بین آن دو با عدالت اقدام کنید که کینه و دشمنى بر جاى نماند، قسط و عدل را پیاده کنید که خداوندآراستگان به قسط را دوست دارد.
«اِنَّما الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَهٌ فَاَصْلِحُوا بَینَ اَخَوَیکمْ»:(۳۳۴)
به حقیقت که تمام مؤمنان برادرند پس به اصطلاح بین برادران خود برخیزید.
امیر المؤمنین علیه السلام در لحظات آخر عمر پربرکت و نورانى خود به حسن و حسین فرمود:
اُوصیکما وَ جَمیعَ وَلَدى وَ اَهْلى وَ مَنْ بَلَغَهُ کتابِى بِتَقْوَى اللّهِ وَنَظْمِ اَمْرِکمْ وَ صَلاحِ ذاتِ بَینِکمْ فَاِنّى سَمِعْتُ جَدَّکما رَسُولَ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله یقُولُ:صَلاحُ ذاتِ الْبَینِ اَفْضَلُ مِنْت عامَّهِ الصَّلاهِ وَ الصّیامِ:(۳۳۵)
شما دو نفر و تمام فرزندان و خانواده ام و به هر کس که وصیت من مى رسد سفارش تقوا و نظم در زندگى و اصلاح بین خودتان مى کنم، من از جد شما رسول الهى صلى اللّه علیه و آله شنیدم که مى فرمود اصلاح بین مردم بهتر از عمرى نماز و روزه است.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
اَلا اُخْبِرُکمْ بِاَفْضَلَ مِنْ دَرَجَهِ الصَّیامِ وَ الصَّلاهِ وَ الصَّدَقَهِ؟اِصْلاحُ ذاتِ الْبَینِ،فَاِنَّ فَسادَ ذاتِ الْبَینِ هِىَ الْحالِقَهُ:(۳۳۶)
شما را به کارى برتر از درجه روزه و نماز و صدقه خبر دهم؟ اصلاح بین مردم، به حقیقت که فساد بین مردم مرگ است.
عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قالَ:اَبُوعَبْدِ اللّهِ علیه السلام:اِذا رأْیتَ بَینَ اثْنَینِ مِنْ شیعترنا مُنازَعَهً فَافْتَدِها مِنْ مالى:(۳۳۷)
حضرت صادق به مفضل فرمود:چون بین دو شیعه ما دعوائى مشاهده کردى،از مال من به آن دعوا خاتمه بده.
على علیه السلام فرمود:
صابِرُوا عَلى صَلاحِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُتَّقینَ:(۳۳۸)
بر صلاح بین مؤمنین و اهل تقوى مداومت کنید.
۶و۷.فاش نمودن خوبیها و پنهان کردن زشتى ها
دو حقیقت بالا از عالیترین مسائل الهى و اخلاقى است، آرى فاش کردن خوبى هاى یک انسان در میان مردم، و پنهان داشتن زشتى هاى او عملى است مورد پسند حق، و اخلاقى است از اخلاق انبیا و امامان معصوم.
چه نیکوست که انسان خوبیهاى افراد را بریا مردم بازگو کند، تا به پخش معروف کمک کرده، و به آبروى خوبان افزوده باشد، و چه زشت است که انسان به پخش زشتى ها اقدام کند تا ارواح آلوده گردد، و آبروى آبروداران بر باد.معمولا پنهان کردن خوبیها و فاش نمودن زشتیها کار بى خبران و فاسقان و فاجران و بیخردان است، اینان که در مقام پنهان داشتن حسنات،فاش کردن زشتى ها هستند، درونى آلوده به رذائل اخلاقى دارند، و در برابر حق متکبر و در برابر خلق حسودند. اینان بفرموده کتاب خدا جزائى جز عذاب الیم در روز قیامت ندارند.
«اِنَّ الَّذینَ یحِبُونَ اَنْ تَشیعَ الْفاحِشَهُ فِى الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ»:(۳۳۹)
آنان که علاقه دارند در بین مردم مؤمن بدى را شیوع دهندعذاب دردناک براى آنهاست.
فاش نمودن زشتى ها ى پنهان مردم کاریست شیطانى و عملى است حرام و برنامه ایست ضد اخلاق و خلاف انسانیت.
معصومین بزرگوار ما بر این حقیقت اصرار دارند، که زشتى ها را پنهان بدارید و آبروى مردم را حفظ کنید، و خوبیها را پخش کنید و به آبرو و اعتبار مردم بیفزائید که این از اخلاق حضرت حق است.
یا مَنْ اَظْهَرَ الْجَمیلَ وَ سَتَرَ الْقَبیحَ:
اى خداوندى که خوبى را ظاهر مى کنى و بدى را مى پوشانى.
در دعاى کمیل عرضه مى دارد:
کمْ مِنْ قَبیح سَتَرْتَهُ:
چه بسیار بدى که آن از دید مردم پنهان داشتى تا به آبرو و اعتبار من ضربه نخورد.
وَبِرَحْمَتِک اَخْفَیتَهُ،وَ بِفَضْلِک سَتَرْتَهُ:
توئى آن مهربان خدائى که بدیهایم را به رحمتت پنهان کردى و به فضلت پوشاندى، تا بتوانم در میان مردم بخوبى و خوشى به زندگیم ادامه دهم.
حضرت مولا علیه السلام مى فرماید:
لَوْ وَجَدْتُ مُؤْمِناً عَلى فاحِشَه لتَرْتُهُ بِثَوْبى:(۳۴۰)
اگر مؤمنى را در کار زشتى بیابم او را با لباسم مى پوشانم(تادیگران وى را نبینند، مبادا که زبان خود را نگاه ندارند و آبروى آن مؤمن بر باد رود)!
شیخ طوسى آن فقیه بزرگ و مفسّر عالیقدر، و بنیانگذار دانشگاه عظیم علوى از حضرت صادق علیه السلام روایت مى کند.
نَحْنُ اَصْلُ کلَّ خَیر،وَ مِنْ فُرُوعِنا کلُّ بِرِّ، وَ مِنَ الْبِرِّ التَّوْحِیدُ وَ الصَّلاهُ وَ الصَّیامُ وَ کظْمُ الْغَیظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسىءِ وَ رَحْمَهُ الْفَقیرِ وَ تَعاهُدُ الْجارِ وَ الْاِقْرارُ بِالفَضْلِ لِاَهْلِهِ.وَ عَدُوُّنا اَصْلُ کلَّ شَرَّ،وَمِنْ فُرُوعِهِمْ کلُّ قَبیح وَ فاحِشَه،فَمِنْهُمْ الْکذْبُ وَ النَّمیمَهُ وَ الْبُخْلُ وَ الْقَطیعَهُ وَ اَکلُ الرَّیا وَ اَکلُ مالِ الْیتِیمِ بِغَیرِ حَقَّهِ وَ تَعَدِىّ الْحُدودِ الَّتى اَمَرَاللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ رُکوبُ الْفَواحِشِ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ مِنَ الزَّنا و السَّرْقَهِ،وَکلُّ مَنْ وافَقَ ذلِک مِنَ الْقَبیحِ،وَکذَبَ مِنْ قالَ اِنَّهُ مَعَنا وَ هُوَ مُتَعَلَّقٌ بِفَرْعِ غَیرِنا:(۳۴۱)
ما ریشه هر خیرى هستیم و هر عمل نیکى شاخ و برگ ماست، و از نیکى توحید و نماز و روزه و فرو خوردن و گذشت از بد کار و رحمت به فقیر،تعهدنسبت به همسایه و اقرار و اعترافت به خوبى خوبان است.
ودشمنان ما ریشه هر شر و از شاخ و برگ آنان هر بدى و گناهى است از جمله:دروغ،دوبه هم زنى، بخل، قطع رحم، خوردن ربا،خوردن مال یتیم بدون حق، تجاوز از حدود الهى و ارتکاب بدیهاى ظاهر و باطن از قبیل زنا و دزدى و هرچه که قبیح است.
دروغ مى گوید آن که آلوده به این امور است و خودرا از ما مى داند!
۸و۹و۱۰. نرم خوئى، فروتنى، نیک سیرتى
اخلاقى که مردم را جذب کند، و به یاران انسان بیفزاید، و باعث هدایت و رشد مردم شود نرم خوئى نام دارد.
نرم خوئى حقیقى است که حضرت حق پیامبر بزرگوارش را به آن ستوده، پیامبرى که اورا اسوه و سرمشق تمام مردم تا روز قیامت قرار داده است، و پیروى از او را در تمام شئون لازم شمرده، و متخلف از وى را بدبخت و شقى نامیده است.
«فَبِما رَحْمَه مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُوا مِنْ حَوْلِک»:(۳۴۲)
نرم خوئى تو با این اعراب بداخلاق سخت گیر منحرف از واقعیات تجلّى رحمت خداست، چنانچه درشتخو بودى هرگز جذب تو نمى شدند، و از هدایت الهى بهره نمى بردند.
حضرت عبدالعظیم حسنى از حضرت رضا علیه السلام روایت مى کند:
کانَ فِیما ناجَى اللّهَ مُوسَى بْنُ عِمْرانَ اَنْ قالَ:اِلهى ما جَزاءُ مَنْ کفَّ اَذاهُ عَنِ النّاسِ،وَ بَذَلَ مَعْرُوفَهُ لَهُمْ؟قالَ:یا مُوسى تُنادیهِ النّارُ یوْمَ الْقِیامَهِ:لاسَبیلَ لِى عَلَیک:(۳۴۳)
موسى در مناجات با خدا بود تا این مسئله را از حضرت حق پرسید:خداوندا جزاى کسیکه آزارش را از مردم نگاهدارد و خوبى خودرا در هر زمینه اى به مردم برساند چیست؟فرمود: اى موسى در قیامت آتش به او مى گوید: مرا بر توراهى نیست.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
نِعْمَ وَزیرُ الْایمانِ الْعِلْمُ،وَنِعْمَ وَزیرُ الْعِلْمِ الْحِلْمُ،وَنَعْمَ وَزیرُ الْحِلْمِ الرِّفیقُ،وَنِعْمَ وَزیرُ الرِّفْقِ اللّینُ:(۳۴۴)
ایمان را چه پشتیبان خوبى است علم، و علم را چه کمک خوبى است بردبارى، و بردبارى را چه یار خوبى است مدارا، و مدارا را چه یار خوبى است نرم خوئى.
قالَ رَسُولُ اللّه صلّى اللّه علیه و آله:ما مِنْ عَمَل اَحَبَّ اِلَى اللّهِ تَعالى و اِلى رَسُولِهِ مِنَ الْایمانِ بِاللّهِ وَ الرَّفْقِ بِعِبادِهِ،وَ ما مِنْ عَمَل اَبْغَضَ اَلَى اللّهِ تَعالى مِنَ الْاِشْراک بِاللّهِ تَعالى وَ الْعُنْفُ عَلى عِبادِهِ:(۳۴۵)
رسول خدا صّلى اللّه علیه و آله فرمود: عملى نزد خدا و رسول خدا محبوبتر از ایمان بخدا و نرم خوئى نسبت به عباد خدا نیست، و عملى مبغوض تر نزد خدا از شرک و سخت گیرى به بندگان الهى نیست.
قالَ النَّبِىُّ صلّى اللّه علیه وآله:مَنْ ماتَ مُدارِیاً ماتَ شَهیداً:(۳۴۶)
رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله فرمود:هر کس در حال نرم خوئى با مردم بمیرد شهید از دنیا رفته.
عَنْ اَبى جَعْفَر علیه السلام قالَ:اِنَّ لِکلَّ شَىْء فُقْلا،وَ قُفْلُ الْایمانِ الرَّفْقُ:(۳۴۷)
حضرت باقر علیه السلام فرمود:براى هر چیزى قفلى است که آنرا از دستبرد حفظ مى کند، و قفل ایمان مدارا و نرم خوئى است.
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله:اَلرَّفْقُ یمْنٌ یمْنٌ،وَالْخُرْقُ شُومٌ:(۳۴۸)
رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله فرمود:نرم خوئى برکت، و سخت گیرى و بدعملى شومى است.
تواضع و فروتنى که میوه شیرین معرفت نسبت به حقایق هستى، و احکام الهى، و حسنات اخلاقى، و موقعیت خویش و مردم است ممدوح حضرت حق در قرآن، و از اخلاق انبیا و امامان و روش و سیره اولیاء الهى است.
انسانى که ابتدایش نطفه، و انتهایش جیفه،و بین نطفه و جیفه ضعیف و درمانده و در تمام شئون ظاهرى و باطنى فاقد استقلال است چرا آلوده به تکبر باشد، و بر اساس چه منطقى محروم از تواضع.
خداوند متعال در قرآن مجید تواضع را از نشانه هاى اهل ایمان دانسته در سوره مبارکه مائده مى فرماید:
«اَذِلَّهً عَلَى الْمُؤْمِنینَ»:(۳۴۹)
اهل ایمان در برابر مردم مؤمن اهل تواضع و فروتنى هستند.
قرآن مجید در چند آیه امر به تواضع در برابر اهل ایمان مى کند و متکبران و خودپسندان را مستحق عذاب الهى مى داند.
از حضرت عسگرى علیه السلام آمده:
اَعْرَفُ النّاسِ بِحُقُوقِ اِخْوانِهِ وَ اَشَدُّهُمْ قَضاءً لَها اَعْظَمُهُمْ عِنْدَ اللّهِ شَأْنَاً. وَ مَنْ تَواضَعَ فِى الدُّنْیا لِاخْوِانهِهِ فَهُوَ عِنْدَ اللّهِ مِنَ الصَّدَّیقینَ وَ مِنْ شیعَهِ عَلىَّ بْنِ اَبیطالِب علیه السلام حَقّاً…:(۳۵۰)
آشناترین مردم به حقوق برادرانش و شدیدترین آنان در قضاء حاجت ایشان، بزرگترین آنها از نظر مقام در نظر خداوندند، و هر کس در دنیا نسبت به برادران دینى خود فروتنى کند، در نزد حضرت حق از صدّیقین است و به حقیقت از پیروان على بن ابیطالب علیه السلام محسوب مى شود.
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عَنْ آبائِهِ علیهم السلام قالَ:اِنَّ مِنَ التَّواضُعِ اَنْ یرْضَى الرَّجُلُ بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ دُوْنَ الْمَجْلِسِ،وَ اَنْ یسَلَّمَ عَلى مَنْ یلْقى،وَ اَنْ یتْرُک الْمِراءَ وَ اِنْ کانَ مُحِقّاً، وَلا یحِبَّ اَنْ یحْمَدَ عَلَى التَّقْوى:(۳۵۱)
امام صادق علیه السلام از پدرانش روایت مى کند;تواضع به این است که انسان در هر مجلسى وارد شد همانجا که جاى خالى است بنشیند، و با هر کسى روبرو شد سلام کند، و چنک در گفتگو را ترک کند اگر چه حق با او باشد، و دوست نداشته باشد وى را به تقوا تعریف کنند.
قالَ اَمیرُ الُمؤْمِنینَ علیه السلام: طُوبى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیبُهُ عُیوُبِ النّاسِ،وَ تَواضَعَ مِنْ غَیرِ مَنْقَصَه،وَجال اَهْلَ الْفِقْهِ وَ الرَّحْمَهِ،وَ خالَطَ اَهْلَ الذَّلَّهِ وَ الْمَسْکنَهِ،وَ اَنْفَقَ مالا جَمَعَهُ فِى غَیرِ مَعْصِیه:
(۳۵۲)
امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:خوشا به حال کسى که توجه به عیب خودش او را از توجه به عیب دیگران باز دارد، و در جاى خودش فروتنى نماید، و با اهل فهم و رحمت مجالست کند، و با آنان که متواضع و خاکیند معاشرت داشته باشد، و مالى را که بدست آورده در غیر معصیت خدا انفاق نماید.
فِى وَصِیهِ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام عِنْدَ مَوْتِهِ:عَلَیک بِالتَّواضُعِ فَاِنَّهُ مِنْ اَعْظَمِ الْعِبادَهِ:(۳۵۳)
در سفارش امیرا لمؤمنین بوقت وفاتش آمده: برتو باد به فروتنى که از بزرگترین عبادت است.
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله:ما تَواضَعَ اَحَدٌ اِلاّ رَفَعَهُ اللّهُ:(۳۵۴)
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: کسى تواضع و فروتنى ننمود مگر اینکه خداوند او را بالابرد.
قالَ اَمیرُ المُؤْمِنینَ علیه السلام:اَلتَّواضُعُ یکسِبُک السَّلامَهَ.وَقالَ علیه السلام، زینَهُ الشِّریفِ التَّواضُعُ:(۳۵۵)
امیرا لمؤمنین علیه السلام فرمود: تواضع تو کسب سلامت مى کند.و نیز آن حضرت فرمود: زینت مردم بلند مرتبه فروتنى است.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: حضرت زین العابدین بر جذامیان گذشت، در حالى که بر الاغى سوار بود، جذامیان حضرت را دعوت کردند که با آنان هم غذا شود، حضرت فرمود اگر روزه نبودم سر سفره شما مى نشستم، چون به خانه رسید فرمود غذاى لذیذى آماده کردند، آنگاه آنان را دعوت کرد و کنار همان سفره اى که جذامیان نشستند قرار گرفت و با ایشان هم غذا شد.(۳۵۶)
عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:فِیما اَوْحَى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اِلى داوُدَ علیه السلام:یا داوُدُ کما اَنَّ اَقْرَبَ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَواضِعُونَ،کذالِک اَبْعَدُ النّاسِ مِنَ اللّهِ الْمُتَکبِّرُونَ:(۳۵۷)
از حضرت صادق علیه السلام است در این که خداوند به داود وحى فرمود:چنانکه نزدیکترین مردم به خداوند فروتنانند، دورترین مردم مکتبرانند.
عَنْ اَبِى الْحسنِ علیه السلام قالَ:اَلتَّواضُعُ اَنْ تُعْطِىَ النّاسَ ما تُحِبُّ اَنْ تُعْطاهُ:(۳۵۸)
از حضرت رضا علیه السلام است: فروتنى به این است که با مردم همانگونه باشى که دوست دارى مردم با تو همانگونه باشند.
امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:
وَ ارْحَمْ مِنْ اَهْلِک الصَّغیرَ، وَ وَقَّرْمِنْهُمُ الْکبیرَ:
در خانواده ات کوچک را رحم کن، و بزرگ را احترام نما.
نیک سیرتى به معناى روش پسندیده در تمام امور است، که ناشى از حسنات اخلاقى است، و حسنات اخلاقى و مکارم پسندیده واقعیاتى است که در این دعاى شریف و عبارات ملکوتى آمده است.
رندان که مقیمان خرابات الستند *** از غمزه ساقى همه آشفته و مستند
برخاسته اند از سرمستى به ارادت *** زانرو که درمیکده عشق نشستند
تا چشم به نظّاره آن یا گشادند *** از دیدن اغیار همه دیده بستند
از نشئه آن باده که از عشق قدیم است *** از جوى حوادث همه یکبار بجستند
دست از همه آفاق فشاندند زغیرت *** ایدوست بیندیش که بارى زچه رستند
از ذوق بلانوش خرابات خرابند *** در شوق بلى گوى مناجات الستند
از هستى خود جانب مستى بگریزند *** تا خلق ندانند که این طایفه هستند
مانند حسین از سر کونین گذشتند *** با این همه از طعن بداندیش نرستند.
۱۱.سنگینى و وقار
آنان که در میان مردم دست به سبکسرى، و اعمال و رفتار ناهنجار، و کارهائى که با وزانت و وقار تناسبى ندارد مى زنند، در حقیقت خلاف صراط مستقیم قدم بر مى دارند، و بدون شک با کردار ناپسند، و صداى نکره، و شوخى هاى بیجا، و مطالب پوچ و سخنان یاوه، و ادا و اطوار خارج از نزاکت و ادب، باعث آزار دیگران و آزارده دلى مردم هم هستند.
مشى عباد رحمن، و رفتار و کردار مردان حق،و شکل زندگى بندگان الهى توأم با متانت و وقار و وزانت است.
وَاقْصِدْ فِى مَشْیک وَ اعْضُضْ مِنْ صَوْتِک اِنَّ اَنْکرَ الْاَصْواتِ لِصَوْتُ الْحَمیرِ:(۳۵۹)
در حرکات و رفتارت میانه روى را بگزین، و آوازت را کم و آهسته بگیر، که ناخوشایندترین صداها صداى خر است.
احمد بن عمر حلبى مى گوید:به حضرت صادق علیه السلام عرضه داشتم: چه خصلت هائى براى مرد زیباتر است؟ فرمود:
وَقارٌ بِلا مَهابَه، وَ سَماحٌ بِلا طَلَبِ مُکافاه،وَتَشاغُلٌ بِغَیرِ مَتاعِ الدُّنْیا:(۳۶۰)
سنگینى و وقار ى که به عظمت انسان در جامعه بیفزاید نه باعث ترس مردم گردد، سخا و جودى که در آن توقع تلافى نباشد، و دل مشغولى به واقعیات الهى که انسان را از حرام منصرف و به رحمت حق نزدیک کند.
رسول خدا فرمود:
عَلَیکمْ بِالسَّکینَهِ وَ الْوَقارِ:(۳۶۱)
بر شما باد به آرامش داشتن و سنگینى و وقار.
از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روایت شده:
لَیسَ الْبِرُّفِى حُسْنِ اللَّباسِ وَ الزّىَّ،وَلکنَّ الْبِرَّفِى السَّکینَهِ وَ الْوَقارِ:(۳۶۲)
نیکى در خوب پوشیدن لباس و تجمّل نیست، خوبى در آرامش و وقار است.
از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده:
جَمالُ الرَّجُلِ الْوَقارُ:(۳۶۳)
زیبائى مرد وقار است.
کنْ فِى الْمَلَاءِ وَقُوراً،وَ فِى الْخَلاَءِ ذَکوراً:(۳۶۴)
در میان مردم با وقار باش،و در خلوت به یاد حق.
وَقارُ الرَّجُلِ زینَهٌ وَ نُورٌ:(۳۶۵)
سنگینى و وقار انسان، زیبائى و نور است.
الْوِقارُ نَتیجَهُ الْحِلْمِ:(۳۶۶)
وقار و سنگینى میوه بردبارى است.
۱۲.حسن معاشرت
خوبى معاشرت با همگان مسئله اى است بسیار مهم که در قرآن مجید و روایات و معارف اسلامى مطرح است.
وَاعْبُدُوا اللّهَ وَلا تُشْرِ کوا بِهِ شَیئاً وَبِالْوالِدَینَ اِحْساناً وَبِذى الْقُرْبى وَ الْیتامى وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِى الْقُرْبى وَ الْجارَ الْجُنُبِ وَ الصّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبیلِ وَما مَلَکتْ اَیمانَکم اِنَّ اللّهِ لایحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالا فَخُوراً:(۳۶۷)
خداى یکتا را عبادت کنید، و به حضرت او شک نورزید، و نسبت به پدر و مادر و خویشان و یتیمان، و از کار افتادگان، و همسایگان نزدیک و بیگانه و دوستان موفق و رهگذران و آنان که زیردست شمایند به نیکى و مهربانى معامله کنید که خداوند مردم خودپسند و متکبر را دوست ندارد.
حضرت باقر علیه السلام از امیر المؤمنین روایت مى کند که به دسته اى از یکى از شمشیرهاى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله سه جمله نوشته بود:
صِلْ مَنْ قَطَعَک،وَقُلِ الْحَقَّ وَلَوْ عَلى نَفْسِک، وَاَحْسِنْ اِلى مَنْ اَساءَاِلَیک:(۳۶۸)
صله رحم کن با آن که با تو قطع رابطه کرده، حق بگو گرچه بر علیه خودت باشد، و نیکى کن به کسى که با تو بدى کرده.
حضرت صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش روایت مى کند:
“على علیه السلام با مردى مسیحى در جاده اى که به کوفه منتهى مى شد هم سفر شد، مسیحى به حضرت گفت: اى بنده خدا قصد کجا دارى؟حضرت فرمود کوفه، چون مرد مسیحى براى رفتن به محل خودش از حضرت جدا شد، مشاهده کرد امام را دنبال مى کند، عرضه داشت مگر نمى خواهى به کوفه بروى؟فرمود: چرا.گفت:اگر قصد کوفه دارى چرا دنبال من مى آئى؟حضرت فرمود: این برنامه که من اجرا مى کنم یعنى چند قدم هم سفر خود را بدرقه کردن تمام کردن حسن معاشرت است و این دستور پیامبر ماست، مسیحى گفت: راستى دستور رسول شماست؟فرمود:آرى،مرد مسیحى گفت:تو را به شهادت مى طلبم که من بر دین توأم، آنگاه از راه خود همراه حضرت برگشت و چون امام را شناخت مسلمان شد”.(۳۶۹)
تا زنگ سیه زآینه دل نزداید *** عکس رخ دلدار در او خوش ننماید
در طرف چمن گر بکند جلوه رخ دوست *** بر برگ گلى این همه بلبل نسراید
نور ازلى گر ندمد از رخ لیلى *** از گردش چشمى دل مجنون نرباید
هر کو نکند بندگى پیر خرابات *** بر روى دلش جان در معنى نگشاید
اى غم زده تریاق محبت بکف آور *** تا زهر غم دهر ترا جان نگزاید
آئین طریقت به حقیقت بجز این نیست *** کز شادى و غم راحت و رنجت نفزاید
این بار امانت که شده قسمت وحدت *** بر پشت فلک گر نهد البته خم آید
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام بَعْدَ ذِکرِ الْاَئِمَّهِ: وَدینُهُمُ الْوَرَعُ وَ الْعِفَّهـ الى ان قال:ـ وَحُسْنُ الصُّحْبَهِ وَ حُسْنُ الجِوارِ:(۳۷۰)
امام صادق علیه السلام پس از معرفى ائمه علیهم السلام فرمود:دین آنان پاک دامنى و عفت است تا جائى که فرمود:و حسن معاشرت و حسن همسایه دارى است.
و نیز از امام ششم علیه السلام روایت شده:
اَحْسِنْ مُجاوَرَهَ مَنْ جاوَزْتَ تَکنْ مُسْلِماً:(۳۷۱)
همسایه داریت را با همسایه ات نیکو کن تا مسلمان باشى.
حضرت صادق علیه السلام از پدرانش از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روایت مى کند:
اِعْمَلْ بِفَرائِضِ اللّهِ تَکنْ اَتْقَى النّاسِ،وَ ارْضَ بِقَسْمِ اللّهِ تَکنْ اَغْنَى النّاسِ،وَکفَّ عَنْ مَحارِمِ اللّهِ تَکنْ اَوْرَعَ النّاسِ،وَ اَحْسِنْ مُجاوَرَهَ مَنْ جاوَرَک تَکنْ مُؤْمِناً،وَ اَحْسِنْ مُصاحَبَهَ مَنْ صاحَبَک تَکنْ مُسْلِماً:(۳۷۲)
به واجبات الهى عمل کن تا با تقواترین مردم باشى، به داده حق راضى باش تا بى نیازترین خلق باشى، از حرام الهى خوددارى کن تا پاکدامنترین انسانها باشى، براى همسایه ات بهترین همسایه باش تا مومن باشى، و معاشرت خود را با معاشرت نیکو قرار بده تا مسلمان باشى.
از حضرت باقر علیه السلام روایت شده:
صانِعِ الْمُنافِقَ بِلِسانِک،وَ اَخْلِصْ وُدَّک لِلْمُؤْمِنِ،وَ اِنْ جالک یهُودِىُّ فَاَحْسِنْ مُجالتَهُ:(۳۷۳)
با منافق با زبانت روبرو شود، محبتت را براى مؤمن خالصانه مصرف کن، و اگر یهودى باتو همنشین شد، با او نیکى همنشینى کن!
در روایتى از حضرت صادق علیه السلام آمده:
عَلَیکمْ بِتَقْوى اللّهِ، وَ صِدْقِ الْحَدیثِ،وَ اَداءِ الْاَمانَهِ،وَ حُسْنِ الصَّحابَهِ لِمَنْ صَحِبَکمْ،:(۳۷۴)
بر شما باد به رعایت تقواى الهى،و راستى در سخن، و اداء امانت، و خوبى معاشرت با کسى که با شما همنشین است.
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّهَ بِواحِدَه مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّهُ لَهُ الْجَنَّهَ:اَلْاِنْفاقُ مِنْ اِفْتار،وَ الْبِشْرُ بِجَمْعِ الْعالَمِ،وَ الْاِنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ:(۳۷۵)
امام صادق علیه السلام فرمود: سه چیز است هر کس با یکى از آنها همراه باشد خداوند بهشت را بر او واجب مى گرداند. انفاق بوقت تنگدستى، گشاده روئى با تمام مردم جهان، و از جانب خود به دیگران انصاف دادن.
عَنْ ابْنِ مَحْبُوب،عَنْ بَعْضِ اَصْحابِهِ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:قُلْتُ:ماحَدُّ حُسْنِ الْخُلْقِ؟قالَ:تَلینُ جَناحَک،وَ تُطیبُ کلامَک،وَ تَلْقى اَخاک بِبِشْر حن:(۳۷۶)
یکى از دوستان ابن محبوب به حضرت صادق علیه السلام عرضه داشت:حدود حسن خلق چیست؟فرمود:مهربانى با همه،پاکیزگى در کلام، روبرو شدن با برادر دینى با قیافه نیکو.
۱۳.سبقت جستن به فضیلت
فضائل واقعیاتى الهى و حقایقى عرشى و ملکوتى است که در انبیاء الهى و امامان معصوم و اولیاء حق تجلّى عملى داشت.
فضائل یک سلسله کمالات حقیقى، و مکارم واقعى است که انسان را در پیشگاه حق به ارزشى سنگین مى آراید، و آدمى را مستحق رضایت حق، و بهشت عنبر سرشت مى کند.
على علیه السلام در باب فضیلت مى فرماید:
فَخْرُ الْمَرْءِ بِفَضْلِهِ لابِاَصْلِهِ:(۳۷۷)
افتخار انسان به فضیلت اوست نه به خانواده اش.
اَلْفَضیلَهُ بِحُسْنِ الْکمالِ وَ مَکارِمِ الْاَفْعالِ،لابِکثْرَهِ الْمالِ وَ جَلالَهِ الْاَعْمالِ:(۳۷۸)
فضیلت به خوبى کمال و اعمال باارزش است، نه به ثروت زیاد و حرکات و اعمال بزرگ.
مَنْ آثَرَ عَلى نَفْسِهِ اسْتَحَقَّ اسْمَ الْفَضیلَهِ:(۳۷۹)
آن که دیگران را در همه چیز بر خود مقدم بدارد مستحق نام فضیلت است.
صَنایعُ الْاِحْسانِ مِنْ فَضائِلِ الْاِنسانِ:(۳۸۰)
انجام تمام نیکیها از فضائل انسان است.
اَلْفَضْلُ اَنَّک اِذا قَدَرْتَ عَفَوْتَ:(۳۸۱)
فضل و فضیلت به این است که هرگاه قدرت یافتى اقدام به گذشت کنى.
تَحَلُّوا بِالْأخْذِ بِالْفَضْلِ،وَ الْکفَّ عَنِ الْبَغْىِ،وَالْعَمَلِ بِالْحَقَّ،وَ الْاِنْصافِ مِنَ النَّفْسِ، وَاجْتِنابِ الْفَسادِ،وَ اِصْلاحِ الْمَعادِ:(۳۸۲)
امیر المؤمنین على علیه السلام آنچه را که در خطبه متقین به عنوان اوصاف پاکان و پرهیزکاران برشمرده از فضائل به حساب آورده است:
فَالْمُتَّقُونَ هُمْ اَهْلُ الْفَضائِلِ:(۳۸۳)
و نیز آن حضرت فرموده:
مَنْ اَحْسَنَ اِلى مَنْ اَساءَ اِلَیهِ فَقَدْ اَخَذَ بِجَوامِعِ الْفَضْلِ:(۳۸۴)
هر کس خوبى کند با کسى که به او بدى کرده، چنگ به تمام فضیلت زده.
کنْ عَفُوّاً فِى قُدْرَیک، جَواداً فِى عُسْرَتِک،مُؤْثِراً فِى فاقَتِک،تَکمُلْ لَک الْفَضائِلُ:(۳۸۵)
بوقت قدرت تمام گذشت را داشته باش،در زمان تنگدستى به بخشش برخیز، و بوقت ندارى دیگرى را بر خود مقدم کن، فضائل در تو کامل مى گردد.
اِذَا اتَّقْیتَ الْمُحَرِّماتِ،وَ تَوَرِّعْتَ عَنِ الشُّبُهاتِ،وَ اَدَّیتَ الْمَفْرُوضاتِ،وَتَنَقَّلْتَ بِالنَّوافِلِ،فَقَدْ اَکملْتَ فِى الدَّینِ الْفَضائِلَ:(۳۸۶)
زمانى که از محرمات الهى بپرهیزى،و دامن از شبهات پاک نگهدارى. و واجبات را عمل کنى، و به مستحبات روى آورى فضائل را در دین کامل کردى.
اَلْاِنْصافُ اَفْضَلُ الْفَضائِلِ:(۳۸۷)
انصاف برترین فضائل است.
حِفْظُ اللَّسانِ وَ بَذْلُ الْاِحْسانِ مِنْ اَفْضَلِ فَضائِلِ الْاِنْسانِ:
نگهدارى زبان، و بذل نیکى از برترین فضائل اانسان است.
اَکرِمْ مَنْ وَدَّک،وَاصْفَحْ عَنْ عَدُوَّک یتِمَّ لَک الْفَضْلُ:(۳۸۸)
گرامى دار آن که تو را دوست دارد، و از دشمنت گذشت کن، فضلت تام و تمام مى شود.
اِنَّ مُقابَلَهَ الْاِحْسانِ،وَ تَغَمُّدَ الْجَرائِمِ بِالْغُفْرانِ لَمِنَ اَحْسَنِ الْفَضائِلِ وَا َفْضَلِ الْمَحامِدِ:(۳۸۹)
بدى را با نیکى تلافى کردن، و جرائم دیگران را با عفو و گذشت پوشاندن از بهترین فضائل و برترین خوبیهاست.
رأسُ الْفَضائِلِ مُلْک الْغَضَبِ،وَ اِماتَهُ الشَّهْوَهِ:(۳۹۰)
سرتمام فضائل مالک بودن بر خشم و میراندن شهوت حرام است.
از حضرت زین العابدین علیه السلام روایت شده:
اِذا کانَ یوْمُ الْقِیامَهِ جَمَعَ اللّهُ تَبارَک وَ تَعالى الْاَوَّلینَ وَ الْآخِرینَ فِى صَعد واحِد ثُمَّ ینادِى مُناد:اَینَ اَهْلُ الْفَضْلِ؟قالَ:فَیقُومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ فَتَلْقاهُمُ الْمَلائِکهُ فَیقُولُونَ:وَ ما کانَ فَضْلُکمْ؟فَیقُولُونَ:کنّا نَصِلُ مَنْ قَطَعَنا،وَنُعْطى مَنْ حَرَمَنا، وَ نَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَنا، فَیقالُ لَهُمْ: صَدَقْتُمْ،اُدْخُلُوا الْجَنَّهَ:(۳۹۱)
چون قیامت شود، خداوند بزرگ تمام اولین و آخرین را در زمینى واحد جمع کند، سپس فریاد کننده اى فریاد برآرد اهل فضل کجایند؟ عده اى از مردم بر مى خیزند، ملائکه کننده اى فریاد برآرد اهل فضل کجایند؟ عده اى از مردم بر مى خیزند، ملائکه در برخورد با آنان مى گویند: فضل شما چیست؟
پاسخ مى دهند:صله رحم کردیم با آنان که با ما قطع رابطه کردند، و بخشیدیم به آنان که ما را محروم کردند، و گذشت کردیم از آنان که به ما ظلم کردند. به آنان گفته شود: راست گفتید، داخل بهشت شوید.
راستى چه مسائل عجیبى است، مسائلى که ارزش انسان را به اوج نهائى مى رساند، و رضاى حق را به سوى انسان جلب مى کند، به همین جهت است که حضرت زین العابدین از حضرت حق درخواست مى کند به او توفیق سبقت بر دیگران را براى بدست آوردن فضائل کرامت فرماید.
۱۴.برگزیدن احسان بدون توقّع تلافى
نیکى به مردم به قصد تلافى شدن، کار مهمى نیست و از حسنات اخلاقى به حساب نمى آید. ارزش حقیقى احسان به این است که انسان هیچ گونه توقع تلافى از طرف مقابلش نداشته باشد.
انبیاء الهى و امامان معصوم و اولیاء عاشق به تمام مردم احسان مى نمودند و از احدى توقع تلافى نداشتند.
در روایات بسیار مهم کتب معتبر روائى، و تفاسیر معتبره در توضیح آیه شریفه:
«وَیطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبَّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ اَسیراً»:(۳۹۲)
آمده است: حسن و حسین علیهما السلام مریض شدند، خاندان طهارت براى شفاى آنان نذر کردند سه روز روزبه بگیرند، بوقت افطار اولین روز روزه مسکین به در خانه آمد و آن بزرگواران افطار خود را به او بخشیدند، و روز دوم یتیم و روز سوم اسیر آمد و آنان غذاى خود را به یتیم و اسیر بخشیدند، و رد هر سه روز با آب افطار نمودند و هر شب به آنان فرمودند:
«اِنَّمَا نُطْعِمُکمْ لِوَجهِ اللّهِ لانُریدُ مِنْکمْ جَزاءً وَلا شُکوراً»:(۳۹۳)
ما فقط براى رضاى خدا به شما طعام دادیم و قصد هیچ گونه جزا و تشکرى از شما نداریم!!
به حقیقت که احسان بدون توقع تلافى دلالت بر عظمت و بزرگى روح محسن مى کند.
۱۵.ترک سرزنش
بسیارى از انسانها بخاطر جهل به حقایق، یا ضعف اراده، یا غلبه هوا، یا علل دیگر مصون از خطا نیستند. وظیفه پاکان و مؤمنان نسبت به اینان امر به معروف و نهى از منکر آن هم با زبانى خوش و اخلاقى شیرین است، سرزنش کردن دیگران به گناهشان نه این که علاج واقعه نیست، بلکه احتمال دارد اثر نامطلوب بجاى گذارد.
در باب ترک سرزنش خطا کاران روایات بسیار جالبى از امامان معصوم علیهم السلام وارد شده که در سطور زیر مى خوانید:
حضرت صادق علیه السلام مى فرماید:
“مردى نزد عیسى آمد و گفت اى روح اللّه من به زنا مبتلا شده ام، مرا با اجراى حکم الهى پاک کن.
عیسى فرمود:فریاد بزنید کسى نماند مگر این که براى تطهیر این مرد بیاید.وقتى همه جمع شدند، آن مرد معصیت کار گفت:اگر کسى حدّ گناه به گردن دارد از حدّ زدن به من خوددارى نماید، آن که طاهر و پاک است به اجراى حدّ الهى نسبت به من اقدام کند.
جز عیسى و یحیى همه رفتند، حضرت یحیى پیش آمد و به گناهکار گفت: در این لحظه حساس دوست دارم مرا موعظه کنى،مرد معصیت کار گفت:بین نفس و هوا خلوت مکن که تو را به ضلالت و گمراهى دچار مى کند، یحیى فرمود:اضافه کن، گفت: گناهکار را به گناهش سرزنش مکن، فرمود:اضافه کن گفت: غضب مکن و از عصبانیت و خشم بپرهیز.(۳۹۴)
حضرت باقر علیه السلام مى فرماید: خضر به موسى سفارش کرد:
یا بْنَ عِمْرانَ لاتُعَیرَنَّ اَحَداً بِخَطیئَتِهِ،وَ ابْک عَلى خَطیئَتِک:(۳۹۵)
اى پسر عمران، احدى را به خطایش سرزنش مکن، و بر خطاى خودت اشک بریز.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى فرماید:
مَنْ عَیرَ اَخاهُ بِذَنْب قَدْ تابَ مِنْهُ لَمْ یمُتْ حَتّى یعْمَلَهُ:(۳۹۶)
آن که برادر دینى خود را به گناهى که از آن توبه کرده سرزنش کند، نمیرد مگر آنکه به آن گناه دچار شود.
امام صادق علیه السلام مى فرماید:
مَنْ اَنَّبَ مُؤْمِناً اَنَّبَهُ اللّهُ فِى الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ:(۳۹۷)
کسى که مؤمنى را سرزنش و ملامت کند، خداوند او را در دنیا و آخرت ملامت نماید.
رسول خدا مى فرماید:
لاتُظْهِرِ الشَّماتَهَ لِاَخیک فَیرْحَمُهُ اللّهُ وَ یبْتَلیک:(۳۹۸)
برادرت را دچار سرزنش مکن که خداوند او را از رحمتش نصب دهد و تو را مبتلا گرداند.
قالَ اَعْرابِىٌ لِرَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه علیه و آله:اَوْصِنى، فَقالَ:عَلَیک بِتَقْوى اللّهِ،فَاِنِ امْرُءٌ عَیرَک بِشَىْء یعْلَمُهُ فیک فَلا تُعَیرْهُ بِشَىْء تَعْلَمُهُ فیهِ،یکنْ وَ بالُهُ عَلَیهِ وَ اَجْرُهُ لَک:(۳۹۹)
عربى بیابانگرد به رسول خدا صلّى الله علیه و آله عرضه داشت:مرا وصیت کن، حضرت فرمود: بر تو باد به تقواى الهى، چنانچه مردى تو را به چیزى که از تو خبر داشت سرزنش کرد، تو او را به چیزى که از او خبرى دارى سرزنش مکن، تا بار سنگین سرزنش بر گردن او قرار گیرد و براى تو بخاطر صبر و حوصه ات اجر باشد.
حضرت صادق علیه السلام مى فرماید:
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْمُؤْمِنَ مِنْ جَلالِهِ وَ قُدْرَِتِهِ، فَمَنْ طَعَنَ عَلَیهِ اَوْ رَدَّ عَلَیهِ قَوْلَهُ فَقَدْ رَدَّ عَلَى اللّهِ:(۴۰۰)
بدرستیکه خداوند عزوجل مؤمن را از بزرگى جلال و قدرتش آفرید، کسى که بر مؤمن طعنه زند، یا گفتارش را رد نماید، رد بر خدا نموده است.
۱۶.دستگیرى از غیر مستحق
این درخواست عجیب یعنى طلب توفیق از پیشگاه حضرت کریم براى یارى دادن به غیر مستحق، و با مال و آبرو و جان او را کمک کردن،نشانگر عظمت روح اولیاء الهى،و اوج سلامت نفس آنان است.
رسیدگى به مستحق پشتوانه اش دستورات دینى،و عواطف انسانى و حالت ترحم انسان به ضعیف و نیازمند است،
ولى توجه به غیر مستحق پشتوانه اش عظمت روح و کرامت نفس، و بصیرت قوى،و اخلاق الهى است.
چه مانعى دارد که انسان درهر زمینه اى که برادر دینى وى استحقاقى ندارد، به او مهر ورزد، و یار و معین او باشد، و از آنچه خداوند به انسان عنایت مى کند به او هم برساند، و مسئله عطا و بخشش و بذل وجود و کرم و احسان خویش را محدود به مستحق ننماید.
مکن عیبم زمن گر کشتن دشمن نمى آید *** بحق دوستى کاین دشمنى از من نمى آید
بنرمى کارها پایان پذیرد خوشتر از تندى *** بلى کارى که از نخ آید از سوزن نمى آید
زتاب شمع رویش گر که مى سوزم چو پروانه *** ازین شادم که بیرون از دلم شیون نمى آید
تو را آئینه آگه سازد از زشتى و زیبائى *** بلى این سان هنر جز از دل روشن نمى آید
به فن عشق خوبان از آن دلبستگى باشد *** که فنى در جهان بالاتر از این فن نمى آید
به جنّت رهزن آدم چو شیطان گشت اى زاهد *** چسان سوى تو گمراهى چنان رهزن نمى آید
من از حسن تو و گلچین زگل حظ مى برد اما *** زیوسف آنچه مى آید زپیراهن نمى آید
تو گر مى آید از دستت زمن چشم کرم پوشى *** کشیدن از سر کوى تو پا از من نمى آید
مشو غافل از عدل و داد اگر مرد خردمنى *** که از اهل خرد جز کار مستحن نمى آید
به وصف قامتش رنجى قیام مى کنم اما *** سخن بالاتر از این از من الکن نمى آید
خداوند مهربان علاقه دارد انسان همچون چشمه اول بهار منبع خیر و برکت و معدن جود سخا، و مرکز عشق و ایمان و و وفا و صفا و عطا و بخشش باشد، و ملاحظه استحقاق، و عدم استحقاق در حق مردم نداشته باشد، بلکه سعى کند تمام مردم را از لطف و محبت، و عنایت و رحمت خود بهره مند سازد،و همه دلها را با اخلاق و عمل خود شاد نماید، و بکوشد در این راه عرشى به هیچ گونه بن بستى دچار نشود، و سستى و کسالت در این برنامه الهى بخودراه ندهد.
۱۷.پایبندى به گفتن حق هر چند گران آید
اعلام حق، از اعظم واجبات الهیه است، و سکوت از حق از بزرگترین محرمات.اگر بوسیله اهل ایمان، آنچه که حق است گفته نشود، قطعاً مسئله حق درهر زمینه اى از زمینه هاى زندگى در خانه و خانواده، و اجتماع و جامعه به بوته فراموشى مى رود، و فساد و افساد جاى آن را مى گیرد، و بازار حسنات و فضائل دچار ورشکستیگ و کالاى فساد و معصیت رواج شدیدمى گیرد.
آیات و روایات سفارش مى کنند، حق را با زبان خوداعلام کنید، و از گفتن آن مضایقه نداشته باشید گرچه بر شما سنگین آید و یا به ضرر شما تمام شود. این ضرر بدون شک ضررى ظاهرى است، که در باطنش رضایت حق و بهشت عنبر سرشت قرار دارد.
«یا اَیهَا الَّذینَ آمَنُوا کونُوا قَوّامینَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلّهِ وَلَوْ عَلى اَنْفُسِکمْ اَوِ الْوالِدَینِ وَ الْاَقْرَبینَ»:(۴۰۱)
اى اهل ایمان عدل و انصاف را بپاى دارید، براى خدا شهدات دهید، گرچه این گواهى و شهادت بضرر خود شما یا پدر و مادر یا نزدیکان شما باشد.
از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روایت شده:
اَتْقَى النّاسِ مَنْ قالَ الْحَقَّ فیما لَهُ وَعَلَیهِ:(۴۰۲)
پرهیزکارترین مردم کسى است که حق بگوید در آنچه که بنفع و به ضرر اوست.
حضرت باقر علیه السلام فرمود:
قُلِ الْحَقَّ وَلَوْ عَلى نَفْسِک:(۴۰۳)
حق بگو گرچه به ضرر خودت باشد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
اِنَّ مِنْ حَقیقَهِ الْایمانِ اَنْ تُؤْثِرَ الْحَقَّ وَ اَنْ ضَرَّک عَلَى الْباطِلِ وَ اِنْ نَفَعَک:(۴۰۴)
از حقیقت ایمان است که حق را گرچه به ضررت باشد بر باطل گرچه به سودت باشد مقدم بدارى.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
اَلا لا یمْنَعَنَّ مَهابَهُ النّاسِ اَنْ یتَکلَّمَ بِالْحَقَّ اِذا عَلِمَهُ، اَلا اِنَّ اَفْضَلَ الْجِهادِ کلِمَهُ حَقَّ عِنْدَ سُلْطان جائِر:(۴۰۵)
اى مردم ترس از افراد، شما را مانع از گفتن حقى که مى دانید نشود، بدانید که بالاترین جهاد گفتن حق در برابر سلطان ستمگر است.
در مسئله بیان حق و اعلام مسائل الهى گرچه به ضرر خود باشد، عمل حضرت آسیه، و مؤمن آل فرعون، و حبیب نجّار، و ابوذر غفارى، و میثم تمّار، و رشید هجرى و حجر بن عدى و امثال اینان براى ما حجت شرعى ودلیل الهى است.
۱۸و۱۹.اندک شمردن خوبیهاى خود و بسیار دیدن زشتیهاى خویش
منشأ اندک دیدن خوبیهاى خود، گرچه بسیار باشد، و بسیار دیدن زشتى هاى خویش گرچه ا ندک باشد تجلى صفت با عظمت تواضع دروجود انسان است. و مبدأ بسیار دیدن خوبیهاى خویش گرچه قلیل باشد، و کم دیدن زشتى ها گرچه بسیار باشد عجب و خودبینى آدمى است.
انسانى که این معناى حقیقى را در ذات قلبش یقینى کرده که در تمام هستى و شئون خویش مملوک حضرت حق است، و آنچه خیر و برکت و خوبى و فضیلت در زندگى اوست فقط و فقط از جانب حضرت اوست و او را در این زمینه اختیارى نیست،و هر چه شر و رذیلت و گناه است برخاسته از هواى نفس وغرور اوست و ربطى به حضرت محبوب ندارد، عبادات و خوبیهاى بسیار خود را اندک بیند، و گناه و معصیت ناچیز خویش را بسیار پندارد، و بعبارت دیگر منشأ خوبى و طاعت را خود نداند، تا بسیار شمارد، و مبدء معاصى را او نبیند تا بسیارش را اندک داند.
آرى انسان وقتى خوبى را فقط و فقط از خدا بداند اندکش را بحساب حق بسیار بیند، و بحساب خود کم، زیرا خود را لایق آن خوبى نداند، و وقتى بدى را از خود بیند قلیلش را کثیر داند، چون گناه و معصیت هر چند کوچک و اندک باشد به علت این که مخالفت با خداى عظیم مى باشد بسیار است.
مسئله تواضع و عجب در دعاهاى گذشته صحیفه درحدى که لازم بود توضیح داده شد به جاى خودش مراجعه نمائید، در این قسمت فقط براى اینکه تا حدى به آفت عجب و اثر مثبت تواضع مطلع شویداشاره اى مى رود باشد که مطالعه اش وسیله تجلى رحمت حق در باطن گردد.
از معارف اسلامى و توضیحات شخصیت هاى بزرگى چون شیخ بهائى و علامه مجلسى و فیض کاشانى استفاده مى شود که: عجب وخودپسندى آدمى را در معرض هلاک و نابودى شخصیت قرار مى دهد، لذا خداوند متعال در قرآن کریم با بیانى روشن و عارى از ابهام به ما مى گوید:انتخاب میانگین و مرز اعتدال در امور، نمایانگر بهداشت روانى در رفتار و اخلاق است، و در اشاره به همین نکته است که مى فرماید:
«وَلا تُصَعّرْ خَدَّک لِلنّاسِ وَلا تَمْشِ فِى الْاَرْض مَرَحاً»:(۴۰۶)
چهره خود را براى مردم دژن مساز، و در زمین خرامان و خود راضى گام برندار.
معنى این سخن این است که اگر انسان بدون ترتیب و تهذیب، به خود واگذار شود، عجب و خودپسندى و عشق به خویشتن، او را در اختیار خود مى گیرد و غرور بر این گماندر او پدید مى آید که خود شخصاً خالق و آفریننده رفتارهاى خود مى باشد، و از این رهگذر به خود مى بالد و با احسان خویش بر مردم منت مى نهد و در نتیجه از خود راضى مى شود، و از خود راضى بودن از نشانه هاى نقص و کمبود روانى و نشان دهنده ابتلا و گرفتارى انسان به ضلالت و انحراف است.
بنابراین عجب، آفت و دردى است خطرناک که دل را از بصیرت ناتوان مى سازد، و گناهان را مخفى نگاه مى دارد، و اشتباهات را مى آراید و به لغزشها کمک مى کند تا آنجا که فرد معجب و خودپسندى، بدى خویش را احسان، و بخل و دریغ کارى خود را جودو سخا مى پندارد، او در گمان ها و تصوراتش خیال پرداز، و در حدس خویش به افکار دروغین و غیر واقعیت ها گرایش دارد، او فردى است که در حال سقوط و نابودى به نجات خویش معقتد است در حالى که در دریایى از تاریکى ها غوطه مى خورد.
«وَ اِذا اَنْعَمْنا عَلَى الْاِنْسانِ اَعْرَضَ وَ نَئآ بِجانِبِهِ»:(۴۰۷)
و آنگاه که ما بر انسان نعمت دهیم روى برگرداند و خود را از ما به یکسو افکند!
کسى که در مورد خویش گرفتار عجب و خودپسندى است قهراً به غرور و خودبینى گرایش مى یابد، و گناهان و جرم هاى سنگینى را که دستش بدآنهاآلوده است کوچک و ناچیز و اندک مى شمارد، و خیر و احسان ناچیزى که از او بظهور مى رسد بسیار و فزون از حد تلقى مى کند.
اما اگر حالت عالى تواضع هم چون خورشید از مشرق وجود انسان طلوع کند، تاحدى راه را از چاه به او مى مایاند، و بى شک خوبیهاى بسیار خود را اندک بیند و از بیانش شرمسار باشد، و بدیهاى اندک خود را بسیار انگارد و واز یادش غرق حیا و آزارم گردد.
تنها به راه دوست نباید زجان گذشت *** جز دوست هر چه هست بباید از آن گذشت
باشد برون زکون و مکان یار و در پیش *** هر کس که رفت از سر کون و مکان گذشت
آن مرحله است و ادیت اى کعبه مراد *** کارول قدم براه تو باید زجان گذشت
آدم بهشت کوى ترا داشت در نظر *** گندم بهانه کرد و زباغ جنان گذشت
بر آستان پیر مغان هر که سود سر *** پایش ز رفعت از سرنه آسمان گذشت
خواهد رسید بر دهن یار بى سخن *** هر کس که چون صغیر زنام و
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
