توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

قیام پانزده خرداد

قیام پانزده خرداد، نهضتی خودجوش و مردمی در تهران، قم و برخی از شهرهای دیگر در اعتراض به دستگیری امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ بود. زمینه‌های‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ و دینی‌ این‌ قیام‌ به‌ دهه ۱۳۳۰ ش‌ و اقدامات‌ تحریک‌آمیز نظام‌ حاکم‌ بازمی‌گردد، اما مهمترین حادثه که منجر به شروع قیام شد، سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه قم و پخش خبر آن در کشور بود. امام خمینی در این سخنرانی به‌شدت و به‌صراحت به شاه و اسرائیل حمله کرد، به‌دنبال این سخنرانی، امام خمینی در سحرگاه ۱۵ خرداد در منزل خود در قم دستگیر و به تهران منتقل شد و مردم همان روز در قم و تهران و دیگر شهرها به خیابان‌ها ریختند و قیام پانزده خرداد شکل گرفت.
تظاهرات در قم، تهران و ورامین به مقابله حکومت انجامید و تعدادی از مردم کشته و مجروح شدند، درباره تعداد شهدای این قیام نظر واحدی وجود ندارد؛ در اسناد ساواک تعداد شهدا صدها تن ثبت شده است. آیت‌الله خمینی، به‌دلیل کشته شدن جمعی از مردم، این‌روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کرد.
قیام پانزده خرداد نقطه عطفی در مبارزات ملت ایران در برابر حکومت پهلوی بود که استمرار یاد و خاطره آن به قیام سراسری ۱۳۵۷ ش و پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.

فهرست مندرجات

۱ – زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و دینی
۱.۱ – تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی
۱.۲ – لایحه اصلاحات ارضی
۱.۳ – اعلام اصول ششگانه انقلاب سفید
۱.۳.۱ – صدور اطلاعیه‌ها علیه انقلاب سفید
۱.۳.۲ – اعتصاب و تظاهرات
۱.۳.۳ – برگزاری همه‌پرسی
۱.۳.۴ – ادامه مخالفت‌ها بعد از همه‌پرسی
۱.۴ – واقعه حمله به مدرسه فیضیه قم
۲ – سخنرانی‌های شاه علیه روحانیت
۳ – شکل‌گیری و شروع قیام
۳.۱ – دست‌گیری امام خمینی
۳.۲ – تعداد شهدا
۳.۳ – شهادت مردم ورامین
۳.۴ – قیام مردم قم
۳.۵ – حکومت نظامی در تهران و شیراز
۳.۶ – صدور اعلامیه از طرف مراجع قم، مشهد و نجف
۳.۷ – تظاهرات در مشهد، شیراز و تبریز
۴ – بازتاب‌های قیام پانزده خرداد
۵ – سالگرد قیام پانزده خرداد
۶ – فهرست منابع
۷ – پانویس
۸ – منبع

زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و دینی

زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و دینی این قیام به دهه ۱۳۳۰ ش و اقدامات تحریک آمیز نظام حاکم بازمی‌گردد.

تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی

تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، در ۱۶ مهر ۱۳۴۱ در کابینه اسدالله علَم، عامل اصلی برانگیختن احساسات دینی مردم بود. هدف از تصویب این لایحه تشکیل انجمن‌هایی در روستاها و شهرها و استان‌ها بر پایه آرای عمومی جهت اداره غیرمتمرکز امور اعلام شده بود، اما سه شرط جدید مندرج در این لایحه (حذف قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان، انجام مراسم تحلیف با هر کتاب آسمانی به جای قرآن و حق رأی زنان) بشدت احساسات دینی مردم را برانگیخت و اعتراضات و مخالفت‌های شدید مراجع و علما را درپی داشت.
مراجع این لایحه را، که در آن «قرآن کریم را در عرض اوستای زرتشت و انجیل و بعض کتب ضاله» قرار داده بودند،

[۱] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۱۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

رویارویی علنی و جسورانه نظام حاکم با اسلام و قانون اساسی و عامل جدی تهدید استقلال مملکت و قرار دادن آن «در معرض قبضه صهیونیستها»

[۲] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۲۲، ص۲۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

می‌دیدند و به آگاه ساختن مردم از محتوای لایحه و مخالفت با آن پرداختند.
به دعوت امام خمینی (که در آن زمان آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینی خوانده می‌شد) و چند تن از علما و مراجع حوزه علمیه قم، جلسه‌ای برای بررسی این موضوع در منزل مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه، تشکیل شد و در آن جلسه و جلسات بعدی تصمیم گرفتند که مخالفت با این لایحه با ارسال تلگرام به شاه اعلام شود.
متعاقب این جلسات بیش از پنجاه اعلامیه و تلگرام و نامه از سوی مراجع و علمای بلاد در مخالفت با لایحه مذکور صادر شد. در غالب این اعلامیه‌ها برای ردّ این لایحه دلایلی چون مخالفت آن با شرع انور و قانون اساسی، سوء استفاده دشمنان دیانت و استقلال مملکت از آن، تقلید از بیگانگان در تدوین آن، و پیامدهای سوء اجتماعی حاصل از کشاندن نسوان به محافل سیاسی ذکر شده بود.

[۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۲۵ـ۵۰، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۱۷ـ ۳۰، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

اعلامیه‌هایی نیز از سوی علما و روحانیان برای آگاه ساختن مردم از ماهیت و مضرات این لایحه و در نهایت فراخوان عمومی برای مبارزه صادر شد.

[۵] دوّانی، علی، نهضت روحانیون ایران، ج۳، ص۵۳ ـ۵۶، تهران ۱۳۷۷ ش.

بعضی از احزاب و جمعیت‌های سیاسی نیز با این اعتراضات همراه بودند و بیانیه‌هایی در افشای ماهیت سیاست‌های جدید شاه منتشر کردند.

[۶] نهضت آزادی ایران، صفحاتی از تاریخ معاصر ایران: اسناد نهضت آزادی ایران، ج۱، ص۱۷۴ـ ۱۷۸، ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴، ج ۱: بیانیه‌ها و تفسیرهای سیاسی، تهران ۱۳۶۱ش.

سرانجام اسدالله علم، علی‌رغم مقاومت دو ماهه، مجبور به اعلام لغو این لایحه در ۱۰ آذر ۱۳۴۱ شد.

[۷] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۲۶۱، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

لایحه اصلاحات ارضی

هنوز بیش از چهل روز از لغو لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی نگذشته بود که شاه در ۱۹ دی در اولین کنگره شرکت‌های تعاونی روستایی ایران، در واکنش به اعتراضات و مخالفت‌های علما، موضوع اصلاحات زیربنایی را پیش کشید و تلویحاً علما را مخالف آن خواند. طرح این اصلاحات به سال‌های آخر دهه ۱۳۳۰ بازمی‌گشت.
به دنبال نفوذ روبه گسترش ایالات متحده آمریکا در ایران در این دهه زمانی که در ۱۳۳۸ ش کندی، رئیس جمهور امریکا، طرح اصلاحات زیربنایی برای کشورهای زیر نفوذ آمریکا را به‌منظور جلوگیری از شکل‌گیری جنبش‌های اعتراض‌آمیز مردمی و نفوذ کمونیسم شوروی مطرح کرد، شاه ایران از کسانی بود که این طرح را پذیرفت و اجرای اصلاحات ارضی را محور آن قرار داد.
لایحه اصلاحات ارضی در ۲۰ دی ۱۳۴۰ تصویب و با مقاومت‌ها و اعتراض‌هایی از جانب برخی گروه‌ها مواجه شد و علی‌رغم تبلیغات گسترده نظام حاکم و شخص شاه در ارائه تصویری عدالت جویانه از این اصلاحات

[۸] پهلوی، محمدرضا، مجموعه تألیفات، ج۳، ص۲۹۳۸، نطقها، پیامها، مصاحبه‌ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، تهران ۱۳۴۷.

و تلاش برای جلب نظر علما و مراجع تقلید (متن نامه حسن ارسنجانی، وزیر کشاورزی وقت و مجری اصلاحات ارضی، به آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی)

[۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۹، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

که آنان از موافقت با این طرح «استنکار» ورزیدند

[۱۰] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۱۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۲۴، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

و از لحاظ موازین شرعی آن را نادرست خواندند.
وجود شواهد متعدد بر اغراض سیاسی نیز عامل مؤثری در مواجهه علما و برخی صاحب‌نظران و مردم با این اقدامات بود. پیش از آن نیز نمایندگانی از سوی شاه نزد مرجع تقلید وقت، آیت‌الله حاج آقا حسین بروجردی رفته و قصد دربار را برای اقدام به اصلاحات ارضی به‌اطلاع ایشان رسانده بودند؛ اما پاسخ صریح ایشان مبنی بر تقدم اصلاحات اساسی در حکومت بر اصلاحات ارضی موجب مسکوت ماندن طرح شده بود.

[۱۲] پهلوی، محمدرضا، شاه مخلوع ایران، ج۱، ص۱۶، انقلاب سفید، تهران ۱۳۴۵ ش.

[۱۳] سلطانی طباطبائی، سیدمحمدباقر، «مصاحبه با آیت‌الله سیدمحمدباقر سلطانی طباطبائی»، ج۱، ص۵۰ ـ۵۱، حوزه، سال ۸، ش ۱ و ۲ (فروردین ـ تیر ۱۳۷۰).

[۱۴] فاضل موحدی لنکرانی، محمد، «مصاحبه با آیت‌الله محمدفاضل لنکرانی»، ج۱، ص۱۵۴، حوزه، سال ۸، ش ۱ و ۲ (فروردین ـ تیر ۱۳۷۰).

[۱۵] محسن لبانی، «(خاطرات) محسن لبانی»، ج۱، ص۱۸۴، در خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر ۴: بازار.

[۱۶] کرباسچی، غلامرضا، «زمینه های انقلاب اسلامی به روایت خاطره»، ج۱، ص۵۱، یاد، سال ۳، ش ۹ (زمستان ۱۳۶۶).

بعد از درگذشت آیت‌الله بروجردی شاه اجرای این برنامه را آغاز کرد.
لایحه اصلاحات ارضی در دی ۱۳۴۰ در کابینه علی امینی و درپی انحلال مجلسین به تصویب رسید، هرچند در اجرا با موانع و مخالفت‌هایی، از جهات متعدد، روبرو شد.

اعلام اصول ششگانه انقلاب سفید

لغو اجباری لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و عدم توفیق در اجرای اصلاحات ارضی و بروز مخالفت‌های مختلف با آن، موجب شد که شاه این‌بار در تحقق اصلاحات موردنظر خود، که آن را باعنوان «انقلاب سفید» (مشتمل بر شش اصل) اعلام کرد، به استناد اصل ۲۷ قانون اساسی و اصل ۲۶ متمم آن خواستار برگزاری همه پرسی برای اجرای این اصول شود. اصول ششگانه انقلاب سفید عبارت بود از:
۱) الغای رژیم ارباب و رعیتی با تصویب اصلاحات ارضی ایران بر اساس لایحه اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹ دی ۱۳۴۰ و ملحقات آن.
۲) تصویب لایحه قانون ملی کردن جنگل‌ها در سراسر کشور.
۳) تصویب لایحه قانون فروش سهام کارخانجات دولتی به‌عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی.
۴) تصویب لایحه قانون سهیم کردن کارگران در منافع کارگاه‌های تولیدی و صنعتی.
۵) لایحه اصلاحی قانون انتخابات.
۶) لایحه ایجاد سپاه دانش به‌منظور تسهیل اجرای قانون تعلیمات عمومی و اجباری

[۱۷] محمدرضا پهلوی ، مجموعه تألیفات ، نطقها، پیامها، مصاحبه ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، ج ۴، ص ۳۰۴۶ـ ۳۰۵۸، تهران ۱۳۴۷ .

گویا هدف نظام از برگزاری همه‌پرسی این بود که ضمن کسب تأیید مردم، هرگونه مخالفت را ناموجه نشان دهد. اعلام اصول ششگانه انقلاب سفید و تصمیم به برگزاری همه‌پرسی برای تأیید آن، حساسیت قشرهای مختلف، به‌ویژه مراجع و علما، را برانگیخت.

صدور اطلاعیه‌ها علیه انقلاب سفید

امام خمینی، در اعلامیه‌ها و نامه‌های متعدّد، نگرانی خود را از این امر (که از آن به «انقلاب سیاه» تعبیر کرد) اظهار داشت

[۱۸] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۲، ص۲۷۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و تأکید کرد که دشمنان اسلام می‌خواهند از راهی دیگر اغراض لایحه لغو شده انجمن‌های ایالتی و ولایتی را اجرا کنند و آن را مقدمه‌ای «برای از بین بردن مواد مربوط به مذهب» در قانون اساسی خواند که چون دولت متوجه شده که نمی‌شود با قوای مردم مقاومت کرد به «رفراندم اجباری» روی آورده است.

[۱۹] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۲۴، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

از نظر امام خمینی و دیگران، در وضع رقّت بار کشور از نظر کشاورزی و غیره، دولت به طرح تعبیرات فریبنده، «امثال دخالت زنان در انتخابات» پرداخته

[۲۰] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۱، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و «گمان کرده به اسم آزادی بانوان می‌تواند ملت مسلمان را اغفال کند تا مقاصد شوم اسرائیل را اجرا کند».

[۲۱] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۹، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

مجموعه اطلاعیه‌ها و تلگراف‌ها و بیانیه‌ها حاکی از نگرانی جدّی علما از مواجهه دستگاه جبّار با اسلام و قرآن

[۲۲] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۸۰، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و «هدم احکام ضروریه اسلام»

[۲۳] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و همپیمانی با اسرائیل در مقابل دُوَل اسلامی

[۲۴] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و متعاقب آن فاصله افکندن بین ملت مسلمان ایران و سایر ملت‌های مسلمان و نیز سیطره اجانب بر مقدرات و اقتصاد کشور است.

[۲۵] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۲۶] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۹، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

«ما باید به نفع یهود و امریکا هتک شویم، به زندان رویم»،

[۲۷] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۲۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

«الان تمام اقتصاد مملکت در دست اسرائیل است».

[۲۸] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۴، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

در این شرایط، مراجع و علمای قم طی رایزنی‌هایی از آیت‌الله روح‌الله کمالوند (که از علمای متنفذ خرم آباد بود) خواستند تا برای اعلام مخالفت با همه‌پرسی، با شاه دیدار و وی را از عواقب آن آگاه کند. شاه به پیشنهاد مراجع اعتنایی نکرد و حتی از مواجهه علما با سیاست‌های رژیم گله کرد؛ لذا علما طی جلسه دیگری تصمیم گرفتند که با صدور اعلامیه‌هایی مردم را از شرکت در همه‌پرسی منع کنند.
در این اعلامیه‌ها ضمن ردّ مقبولیت مراجعه به آرای عمومی در احکام شرعی و تأکید بر مضر بودن این همه‌پرسی برای استقلال و مصالح مملکت، آن را مقدمه‌ای برای از بین بردن مواد مربوط به مذهب در قانون اساسی خواندند.

[۲۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۵۷ ـ۷۱، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۳۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۳۱ـ۳۲، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

گروهی از روشنفکران و تشکل‌های سیاسیِ ملی نیز، در همراهی با علما و مردم، بیانیه‌هایی در مخالفت با اصول ششگانه منتشر کردند و اصلاحات مذکور را ترفندی از سوی شاه برای تحکیم موقعیت خود در خارج از کشور به‌عنوان مصلح کبیر قلمداد کردند.
بعلاوه، این اصول را سیاستی برای فروپاشی قدرت ملاّکین بزرگ در داخل کشور دانستند تا کانون‌های مخالفت با حکومت ایجاد نشود، و هدف این اصلاحات را دل مشغولی رعایا به مالکیت زمین و پیشگیری از هرگونه طغیان ارزیابی کردند.

[۳۱] بازرگان، مهدی، مدافعات در دادگاه غیرصالح تجدیدنظر نظامی، ج۱، ص۲۸۱ـ ۲۹۴، تهران ۱۳۵۰ ش.

اعتصاب و تظاهرات

با صدور این اعلامیه ها، بازارها تعطیل شد و اعتصاب و تظاهرات تهران را فراگرفت. مردم از آغاز بهمن ۱۳۴۱ تا روز همه‌پرسی (ششم بهمن) به شکل وسیعی در تظاهرات شرکت کرده در تجمعات برخی از مساجد حضور یافتند و در مخالفت با نظام حاکم و همه‌پرسی شعار دادند. در درگیری نیروهای امنیتی با مردم، تعدادی مجروح شدند. در چهارم بهمن در هجوم این نیروها به دانشگاه تهران، دانشجویان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.

[۳۲] روحانی، حمید، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران، ج۱، ص۲۴۴ـ ۲۴۵، ج ۱، تهران ۱۳۵۸ ش.

اوج خشونت نیروهای دولتی زمانی بود که آیت‌الله سیداحمد خوانساری، از مراجع طراز اول تهران، را در مسیر پیوستن به تجمع چند هزار نفری بازاریان و مردم مورد اهانت قرار دادند و پس از آن نیز به دستگیری روحانیان پرداختند.

[۳۳] کرباسچی، غلامرضا، «انقلاب اسلامی ایران به روایت خاطره»، ج۱، ص۴۷ـ ۴۸، قسمت ۲، یاد، سال ۴، ش ۱۴ (بهار ۱۳۶۸ الف).

قاطبه علما و مراجع با صدور اعلامیه‌هایی هتک حرمت به آیت‌الله خوانساری را محکوم کردند. در این مدت رسانه های تبلیغی نظام حاکم سعی داشتند عوامل مرتجع به‌خصوص زمین‌داران را محرک مخالفان نشان دهند. همچنین، پیش از همه‌پرسی تعدادی از روحانیان و مبارزان سیاسی، از جمله آیت‌الله سیدمحمود طالقانی و مهندس مهدی بازرگان، که با صدور اعلامیه‌ای در مخالفت با همه‌پرسی به سیاست‌های شاه تاخته بودند، دستگیر شدند.

[۳۴] بازرگان، مهدی، خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت و مقاومت، ج۱، ص۳۸۸ـ۳۹۰، گفتگو با غلامرضا نجاتی، ج ۱، تهران ۱۳۷۵ ش.

[۳۵] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۲، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

در پی این وقایع، شاه با ادعای همراهی روحانیت با برنامه‌های اصلاحی خویش در چهارم بهمن عازم قم شد. در قم نیز، مانند تهران، در این روز بارها تظاهرات و درگیری‌های پراکنده با نیروهای امنیتی روی داد و در واکنش به سفر شاه، مردم قم به توصیه علما از حضور در خیابان‌ها و استقبال از شاه خودداری کردند.

[۳۶] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۲، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

شاه نیز طی سخنانی در مراسم اعطای اسناد مالکیت اراضی در قم، ضمن حمله شدید به روحانیان، مخالفان برنامه‌های اصلاحی خود را ارتجاع سیاه خواند.

[۳۷] پهلوی، محمدرضا، مجموعه تألیفات، ج۴، ص۳۰۸۱ـ ۳۰۹۰، نطقها، پیامها، مصاحبه‌ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، تهران ۱۳۴۷.

برگزاری همه‌پرسی

با این‌همه، همه‌پرسی که اولین بار زنان نیز در آن شرکت داشتند

[۳۸] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۴، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

در ششم بهمن برگزار شد. حاصل همه‌پرسی، بنابه گزارش رسمی حکومت، پنج و نیم میلیون رأی موافق (۱۷۹ر۲۷۱ رأی بانوان) و ۱۱۵، ۴ رأی مخالف به اصول ششگانه بود.
بعد از همه‌پرسی نیز دولت آمریکا این موفقیت را به شاه تبریک گفت

[۳۹] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۴، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

هرچند قراین و شواهد از «بی‌اعتنایی مردم به رفراندم» باتوجه به مخالفتِ یکپارچه علما با آن، حکایت می‌کرد.

[۴۰] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۴۱] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۰ـ۷۱، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۴۲] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۹۲، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

ادامه مخالفت‌ها بعد از همه‌پرسی

دو روز پس از برگزاری همه‌پرسی، ماه رمضان ۱۳۸۲ آغاز شد. این همزمانی فرصت مناسبی در اختیار روحانیان گذاشت تا با عزیمت به نقاط مختلف کشور و ایراد سخنرانی، مردم را از وقایع آگاه سازند.
اسدالله علم برای مقابله با این فرصت تبلیغی قبلاً، در ۶ بهمن، در بخشنامه‌ای به استانداران و فرمانداران دستور داده بود به وعاظ تذکر دهند که فقط به امور دینی بپردازند.

[۴۳] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۴۸۷، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

همچنین، به مراکز ساواک اعلام کرده بود که کلیه وعاظ و اهل منبر به شهربانی احضار و تذکرات لازم به آن‌ها داده شود.

[۴۴] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۴۸۶، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

[۴۵] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۵۲، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

با وجود این، فعالیت‌های روحانیان در این ماه ادامه یافت و به تداوم نهضت انجامید.
چون روز دوم فروردین ۱۳۴۲ با سالروز شهادت امام صادق (علیه‌السلام) (بیست و پنجم شوال) مقارن بود، به پیشنهاد امام خمینی

[۴۶] روحانی، حمید، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران، ج۱، ص۳۱۴، ج ۱، تهران ۱۳۵۸ ش.

و با همراهی مراجع تقلید، با توجه به «مصیبت‌های مهمی (که) بر عالم اسلام و مسلمین وارد» و «شریعت مقدسه خاتم انبیاء (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و طریقه حقه جعفریه اثناعشریّه ملعبه دست مهاجمین به دین» شده بود و «جمعی از علما و رجال متدین و استادان و دانشجویان در زندان» به‌سر می‌بردند و «ابتلا و فقر و گرسنگی ملت را تهدید» می‌کرد، عید آن سال عزا اعلام شد و برگزاری جشن‌های نوروزی تحریم گردید.

[۴۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۷۲، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۳۷، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴۹] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۵۴۳ ـ ۵۴۵، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

واقعه حمله به مدرسه فیضیه قم

از سوی دیگر، به مناسبت شهادت امام صادق (علیه‌السلام) سخنرانی‌های متعددی در مساجد برپا شد و از جمله واقعه مدرسه فیضیه قم رخ داد. مراسم سوگواری امام صادق (علیه‌السلام) هرسال از سوی آیت‌الله سیدمحمدرضا گلپایگانی، از مراجع تقلید وقت، در عصر روز بیست و پنجم شوال در مدرسه فیضیه برگزار می‌شد. آن سال نیز همین دعوت اعلام شده و جمع زیادی در مراسم شرکت کرده بودند.
عوامل ساواک که با طراحی قبلی در این مراسم حضور یافته بودند، از فرصت‌هایی برای برهم زدن مجلس و ایجاد آشوب و بلوا و فراهم آوردن زمینه مداخله نیروهای نظامی و امنیتی بهره گرفتند و در حالی که یکی از وعاظ معروف قم مشغول سخنرانی بود، نیروهای امنیتی به جمع عزاداران حمله بردند و با سرکوب شدید آنان مراسم عزا را بر هم زدند. در این واقعه مأموران امنیتی به‌ویژه به ضرب و شتم طلاب پرداختند که یکی از آنها، به نام سیدیونس رودباری، به شهادت رسید.

[۵۰] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۶، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

همچنین، حجره‌های طلاب را غارت کردند

[۵۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۵۹.

[۵۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۶۲.

[۵۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۶۳.

[۵۴] منصوری، جواد، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۵۵۵ ـ ۵۵۸، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

نظیر چنین واقعه‌ای در مدرسه طالبیه تبریز نیز رخ داد و درگیری میان مأموران امنیتی و طلاب به مصدوم شدن و دستگیری تعدادی از طلاب انجامید.
در پی این وقایع، که به جریحه‌دار شدن عواطف دینی و ملی انجامید، مراجع تقلید و علما و دانشگاهیان و بعضی از گروه‌های سیاسی با صدور اعلامیه‌هایی اقدامات شاه و دولت را محکوم کردند. با پخش اخبار این وقایع در سراسر کشور و شکست رسانه‌های رسمی نظام حاکم در تحریف واقعه و مطرح ساختن آن به‌عنوان درگیری میان عده‌ای از طلاب و دهقانان شاه‌دوست، افکار عمومی بشدت متأثر و ملتهب و به‌تدریج زمینه برای قیام آماده شد. نکته مهم در این مرحله، تغییر لحن اعلامیه‌های مراجع بود که بشدت و این‌بار‌ به‌طور مستقیم شاه، نظام حاکم و اسرائیل و عمّال آن را نشانه گرفته بود.

[۵۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۰۸ـ۱۱۷، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

در این میان، اعلامیه امام خمینی از همه شدیداللحن‌تر بود و ایشان با افشای این واقعیت که «عده‌ای با شعار جاویدشاه به مرکز امام صادق و به اولاد جسمانی و روحانی آن بزرگوار حمله ناگهانی کردند» و با تعبیراتی چون «شاه دوستی یعنی غارتگری» «تجاوز به احکام اسلام» و «کوبیدن روحانیت» خطاب به رژیم شاه تصریح کرد که «من اکنون قلب خود را برای سرنیزه‌های مأموران شما حاضر کرده‌ام».

[۵۶] خمینی، سیدروح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۳ـ ۷۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

صراحت بیان این اعلامیه‌ها بازتاب وسیعی در افکار عمومی یافت و نقشه سران نظام حاکم، یعنی حمله به مدرسه فیضیه و ارعاب روحانیان، را با شکست مواجه ساخت.
آیت‌الله سیدمحسن حکیم، مرجع بزرگ تقلید در آن زمان، نیز در تلگرافی از عراق به ۳۲ تن از مراجع و علمای ایران ضمن اعلام همدردی با ایشان خواستار مهاجرت آنان به عتبات عالیات در اعتراض به عملکرد نظام حاکم شد که البته در پاسخ به این دعوت، بر لزوم حضور علما در ایران و تداوم بخشیدن به مبارزه با شاه تأکید گردید.

[۵۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۸۴، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۵۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۸۹ ـ۹۱، تهران، ج ۱،