توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل ابوالعباس ثعلب ۸۲ اسلاید در PowerPoint دارای ۸۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل ابوالعباس ثعلب ۸۲ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل ابوالعباس ثعلب ۸۲ اسلاید در PowerPoint :

احمد بن یحیی شیبانی ثعلب

ثَعلَب، احمد بن یحیی، کنیه‌اش ابوالعباس، پیشوای کوفیان در نحو و لغت و از راویان شعر عرب است.

فهرست مندرجات

۱ – حیات
۲ – فعالیت علمی
۳ – شاگردان
۴ – وفات
۵ – خصوصیات ثعلب
۵.۱ – حافظه قوی
۵.۲ – اعلمیت در علم نحو
۶ – شیوه تدریس
۷ – مذهب ثعلب
۸ – ثروت زیاد ثعلب
۹ – آثار
۹.۱ – کتاب الفصیح
۹.۲ – قواعدالشعر
۹.۳ – مَجالس ثعلب
۹.۴ – شرح دیوان زُهَیْربن ابی سُلْمی
۹.۵ – دیوان ابن الدُّمَیْنه
۹.۶ – آثار دیگر
۱۰ – فهرست منابع
۱۱ – پانویس
۱۲ – منبع

حیات

او ایرانی الاصل

[۱] شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص۲۲۴، قاهره (۱۹۶۸).

و از مَوالی (آزادشدگان) بنی شَیبان بود، ازاین رو او را شَیبانی نیز نامیده اند.

[۲] ابوالطیّب لغوی، مراتب النحویین، ج۱، ص۱۱۶، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

[۳] ابن ابی یعلی، طبقات الحنابله، ج۱، ص۸۳، ج۱، چاپ محمدحامد فقی، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.

در سال ۲۰۰ در بغداد به دنیا آمد و به همین سبب، به بغدادی نیز مشهور شد.

[۴] محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکره الحفاظ، ج۲، ص۶۶۶، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ ۱۹۷۰.

[۵] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۱، ص۱۴۸، چاپ برگشترسر، قاهره (بی تا).

ظاهراً تاریخ تولدش را از آن رو سال ۲۰۰ ذکر کرده اند، که خود گفته است : «در ۲۰۴ به هنگام آمدن مأمون عباسی (حک: ۱۹۸ـ ۲۱۸) از خراسان و عبور از یکی از محلاتِ بغداد، پدرم مرا بر روی دست گرفت و گفت: این مأمون است و تو نیز چهار ساله ای، و من این واقعه را از آن تاریخ به یاد دارم».

[۶] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۷] ابن ندیم، ج۱، ص۸۰.

[۸] ابن خلکان، ج۱، ص۱۰۳ـ۱۰۴.

فعالیت علمی

وی، به گفته خودش، در شانزده سالگی فراگیری عربی و شعر و لغت را آغاز کرد و در هجده سالگی کتاب الحدود یحیی بن زیاد فَرّاء را آموخت و در ۲۵ سالگی تمام کتابهای فرّاء را از حفظ داشت و توجهش به نحو بیش از دیگر دانشها بود.

[۹] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۷، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۱۰] ابن ندیم، ج۱، ص۸۱.

[۱۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۸ـ۴۴۹.

بروکلمان

[۱۲] کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۸۱، ج۲، نقله الی العربیه عبدالحلیم نجار، قاهره (۱۹۷۴).

ثعلب را در هجده سالگی شاگرد فرّاء دانسته، در حالی که ثعلب در زمان وفات فرّاء (۲۰۷) هفت ساله بوده است.

ثعلب، نحو را از شاگردان فرّاء، ابوعبداللّه طُوال، محمدبن قادم و به ویژه سَلَمه بن عاصم (متوفی ۲۴۰) آموخت و در علم لغت سالها از محضر محمدبن زیاد، معروف به ابن اَعرابی (متوفی ۲۳۱)، بهره برد.

حدیث را از عبیداللّه بن عمر قَواریری (متوفی ۲۳۵) آموخت

[۱۳] ابوالطیّب لغوی، مراتب النحویین، ج۱، ص۱۱۶، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

[۱۴] شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص۲۲۴ـ ۲۲۵، قاهره (۱۹۶۸).

[۱۵] مهدی مخزومی، مدرسه الکوفه و منهجها فی دراسه اللغه و النحو، ج۱، ص۱۴۵، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

و از او صدهزار حدیث شنید.

[۱۶] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۹.

[۱۷] ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۳، ص۲۴، چاپ محمدعبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

علم قرائت را نیز، به واسطه سلمه بن عاصم، از فرّاء روایت کرده و احمدبن موسی بن مجاهد و محمدبن قاسم انباری و محمدبن فرج غَسّانی نیز علم قرائت را از ثعلب روایت کرده اند.

[۱۸] ابن جزری، غایه النهایه فی طبقات القرّاء، ج۱، ص۱۴۸، چاپ برگشترسر، قاهره (بی تا).

دیگر استادان ثعلب، محمدبن سَلاّ م جُمَحی، ابراهیم بن مُنْذِر، علی بن مُغیره اَثْرَم، ابوالحسن احمدبن ابراهیم و زُبَیْربن بَکّار بوده اند.

[۱۹] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۸.

[۲۰] ابن انباری، نزهه الالبّاء فی طبقات الادباء، ج۱، ص۲۲۸، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/۱۹۶۷).

جمعی نیز نزد ثعلب درس خوانده یا از او روایت کرده اند.

[۲۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۸.

[۲۲] ابن انباری، نزهه الالبّاء فی طبقات الادباء، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۲۹، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/۱۹۶۷).

[۲۳] شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص۲۳۷ـ ۲۳۸، قاهره (۱۹۶۸).

شاگردان

برخی از شاگردان نامبردار ثعلب عبارت‌اند از:

ابوموسی سلیمان بن محمد معروف به حامِض (متوفی ۳۰۵)، علی بن سلیمان معروف به اَخْفَش اصغر (متوفی ۳۱۵)، ابراهیم بن محمدبن عَرفه معروف به نِفْطَوَیه (متوفی ۳۲۳)، ابوبکر محمدبن قاسم انباری (متوفی ۳۲۸)، ابوعمر زاهد معروف به غلام ثعلب (متوفی ۳۴۵)، عبداللّه بن جعفربن دُرُستَوَیْه (متوفی ۳۴۷)، و ابوبکر محمدبن حسن بن مِقْسَم (متوفی ۳۵۴).

ثعلب با حاکم بغداد ، محمدبن عبداللّه (متوفی ۲۵۳)، دوستی داشت و سیزده سال معلم پسر او، طاهر، بود.

[۲۴] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۰۶، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

وفات

ثعلب در آخر عمر ناشنوا شد

[۲۵] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۰۶ـ۱۰۷، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

[۲۶] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۵۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

[۲۷] ابن خلکان، ج۱، ص۱۰۴.

و در جمادی الاولی (یا جمادی الا´خره)

[۲۸] ابن انباری، نزهه الالبّاء فی طبقات الادباء، ج۱، ص۲۳۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/۱۹۶۷).

۲۹۱ درگذشت و در مقبره باب الشام بغداد به خاک سپرده شد.

[۲۹] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۵۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۳۰] ابن ندیم، ج۱، ص۸۱.

[۳۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۵۶.

ثعلب یازده خلیفه عباسی (از مأمون تا مکتفی ) را درک کرد.

[۳۲] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۰۵، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

خصوصیات ثعلب

وی را فردی متدین ، راستگو ، صالح ، آشنا به غرایب لغت و شعر و راوی آرای پیشینیان معرفی کرده اند.

[۳۳] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۸.

[۳۴] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۱۹، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

[۳۵] ابن خلکان، ج۱، ص۱۰۲.

حافظه قوی

حافظه اش نزد دیگران زبانزد بود تا بدانجا که استادش (ابن اَعرابی) و ابونصر محمدطوسی ( فقیه و ادیب ، متوفی ۳۴۴) به هنگام فراموشی برخی مطالب یا تردید در صحت آنها، به سبب اعتماد بر حافظه ثعلب، صورت صحیح آن را از وی سؤال می‌کردند یا به او ارجاع می‌دادند.

[۳۶] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۳۷] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۸.

[۳۸] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

اعلمیت در علم نحو

ثعلب در ۲۵ سالگی سرآمد و پاسخگوی ادیبان شد.

[۳۹] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۵۴.

[۴۰] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

به گفته ابوالطیّب لغوی (متوفی ۳۵۱)

[۴۱] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

دانش کوفیان به ابن سِکّیت (متوفی ۲۴۴) و ثعلب منتهی می‌شد و جایگاه ثعلب در مکتب نحو کوفه همان جایگاه ابوالعباس محمدبن یزید مُبرّد (متوفی ۲۸۲) در مکتب نحو بصره بود و به اعتقاد برخی، تاریخ ادب و ادیبان در آن دوران به این دو تن ختم می‌شد.

[۴۲] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۳، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۴۳] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۲۲، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

زَجّاجی (متوفی ۳۴۰) مناظرات ثعلب را با دیگر دانشمندان در باره مسائل نحو و لغت گرد آورده

[۴۴] عبدالرحمان بن اسحاق زجاجی، مجالس العلماء، ج۱، ص۷۲ـ۸۴، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

و بخشهایی را به مناظرات ثعلب و مبرّد اختصاص داده است.

[۴۵] عبدالرحمان بن اسحاق زجاجی، مجالس العلماء، ج۱، ص۸۴ ـ۸۷، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۴۶] عبدالرحمان بن اسحاق زجاجی، مجالس العلماء، ج۱، ص۹۴ـ۹۹، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

به گفته داماد ثعلب، ابوعلی دینوری ، مبرّد بسیار خوش بیان و فصیح و بلیغ بود و ازاین‌رو ثعلب از مناظره با او امتناع می‌کرد

[۴۷] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۳، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۴۸] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

و هنگامی که از داماد ثعلب سؤال شد که چرا آگاهی مبرّد از الکتاب سیبویه بیش از ثعلب است، پاسخ داد که مبرّد، الکتاب را نزد دانشمندان خوانده ولی ثعلب، خود، آن را مطالعه کرده است.

[۴۹] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۱ـ۱۴۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۵۰] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۲۱، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

با وجود جایگاه بلند ثعلب در نحو، وی به هنگام سخن گفتن، گاهی کلمات را با اِعراب نادرست ادا می‌کرد

[۵۱] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۵۰.

[۵۲] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

و عامیانه نامه می‌نوشت.

[۵۳] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۲۲، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

[۵۴] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۵، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

به گفته یاقوت حموی ،

[۵۵] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۲۰، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

ثعلب در نحو مکتب بصره متبحر بود و به نظر گروهی دیگر، وی چندان با نحو بصره آشنا نبود

[۵۶] محمدبن حسن زبیدی، طبقات النحویین واللغویین، ج۱، ص۱۴۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۹۲/۱۹۷۳).

[۵۷] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

ولی بسیاری بر آن‌اند که ثعلب در مسائل نحوی قیاس نمی‌کرد و به استدلال در مسائل نحوی نمی‌پرداخت و با لغت شناسی و شناخت لهجه ها، مطالب استادان کوفی خود را نقل می‌کرد.

[۵۸] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۲۰، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

[۵۹] علی بن یوسف قفطی، اِنباه الرواه علی اَنباه النّحاه، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج۱، قاهره ۱۳۶۹/۱۹۵۰.

[۶۰] مهدی مخزومی، مدرسه الکوفه و منهجها فی دراسه اللغه و النحو، ج۱، ص۱۵۱، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

[۶۱] مهدی مخزومی، مدرسه الکوفه و منهجها فی دراسه اللغه و النحو، ج۱، ص۱۵۳، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

شیوه تدریس

تدریس ثعلب به صورت پرسش و پاسخ (مَجالس یا مُجالَسات) و به صورت «اَمالی»، یعنی املای مطالب نحوی، لغوی، شعر ، اخبار و معانی القرآن بود.

[۶۲] ابن ندیم، ج۱، ص۸۱.

[۶۳] یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۵، ص۱۴۴، مصر ۱۳۵۵ـ۱۳۵۷/ ۱۹۳۶ـ ۱۹۳۸، چاپ افست بیروت (بی تا).

[۶۴] مهدی مخزومی، مدرسه الکوفه و منهجها فی دراسه اللغه و النحو، ج۱، ص۱۵۱، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

وی در تدریس نوآوری چندانی نداشت و بیش‌تر بر آرای نحوی فرّاء و علی بن حمزه کسائی تکیه می‌کرد و حافظِ دیدگاههای نحوی آنان بود.

[۶۵] محمدبن احمد ازهری، تهذیب اللغه، ج۱، ص۲۷، ج۱، چاپ عبدالسلام محمدهارون، مصر ۱۳۸۴/۱۹۶۴.

[۶۶] شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص۲۲۶، قاهره (۱۹۶۸).

[۶۷] مهدی مخزومی، مدرسه الکوفه و منهجها فی دراسه اللغه و النحو، ج۱، ص۱۵۲، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

مذهب ثعلب

در منابع کهن به مذهب ثعلب تصریح نشده است.

خطیب بغدادی

[۶۸] خطیب بغدادی، ج۶، ص۴۴۹.

و ابن ابی یَعْلی ” (متوفی ۵۲۶)،

[۶۹] ابن ابی یعلی، طبقات الحنابله، ج۱، ص۸۳، ج۱، چاپ محمدحامد فقی، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.

به نقل از ثعلب، گفته‌اند که وی دوستدار دیدار با احمد بن حنبل (متوفی ۲۴۱) بود و در دیدار با او از دانش نحو و عربیت خود سخن گفت.

برخی منابع،

[۷۰] شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص۲۲۵، قاهره (۱۹۶۸).

به سبب ذکر این واقعه در کتابهای «طبقات الحنابله»، ثعلب را حنبلی دانسته اند.

ثروت زیاد ثعلب

ثعلب زندگانی خود را در رفاه گذرانید.

به درخواست اسماعیل بن بلبل شَیْبانی از الناصرلدین اللّه، ولیعهد خلیفه معتمد عباسی، الناصر ثروت هنگفتی به ثعلب اعطا