توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل یاران ائمه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل یاران ائمه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل یاران ائمه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

اصحاب ائمه

عنوان اصحاب ائمه (ع) به کسانی اطلاق می شود که افزون بر درک حضور و محضر علمی یک یا چند امام و نقل روایت از ایشان، راه و روش امامان(ع)را پذیرفته و بر آن استوار باشند.

فهرست مندرجات

۱ – تعریف صحابه
۱.۱ – دیدگاه شیخ طوسی و مامقانی
۱.۲ – تعریف دایره المعارف تشیع
۱.۲.۱ – اشکال بر این تعریف
۲ – تاریخچه صحابه در فقه القرآن
۳ – پایه‌گذاران فقه قرآنی
۴ – پیش‌گامی اصحاب ائمه در فقه قرآن
۵ – اصحاب ائمه و تفاوت خط‌ مشی‌ها
۵.۱ – جدی بودن بحث خط مشی
۵.۲ – خط مشی سعید‌بن جبیر
۵.۲.۱ – مثالی از فتاوای ایشان
۵.۲.۲ – فتاوای دیگر از ایشان
۵.۳ – اختلاف فتاوا در تابعان از اصحاب
۵.۴ – دوران پس از عصر تابعان
۵.۵ – نظر اهل‌سنت درباره اصحاب ائمه
۵.۶ – خط مشی صحابه پس از تابعان
۵.۶.۱ – نوع برخورد داود رقی در سؤال
۵.۶.۲ – نوع برخورد ابوجعفر احول در سؤال
۵.۷ – روش صحابه پسین ائمه در تفسیر
۶ – سؤالات مطرح در خط مشی صحابه
۶.۱ – تفاوت برخورد اهل‌سنت با صحابه
۶.۱.۱ – عدم امکان حذف تابعین
۶.۱.۲ – ناگزیری از مراجعه
۶.۱.۳ – عدم مرزبندی بین فرق
۶.۱.۴ – تغییر شرائط در صحابه بعد
۷ – نظرات اهل‌تسن درباره صحابه ائمه
۷.۱ – نظرات درباره سعیدبن جبیر
۷.۲ – نظرات درباره سعیدبن مسیب
۷.۳ – نظرات درباره زهری
۷.۴ – نظر ذهبی درباه اصحاب ائمه
۸ – علل صدور فتاوای ناهم‌سو
۸.۱ – تنگناهای سیاسی
۸.۱.۱ – تقیه در کلام امام باقر
۸.۱.۲ – نقل معاذ درباره تقیه
۸.۲ – ناآگاهی به مکتب فقهی ائمه
۸.۲.۱ – علل ناآگاهی
۸.۳ – نسبت‌های نادرست به اصحاب
۸.۴ – اشتباه روایت‌گر یا شنونده
۸.۴.۱ – نقل شاذان‌بن خلیل
۸.۵ – نتیجه بحث فتاوای صحابه
۹ – آرای هم‌سو و هماهنگ
۹.۱ – مواردی از آرای هم‌سوی اصحاب
۱۰ – اصحاب غیر تابعی و آیات الاحکام
۱۱ – علل این خط مشی اصحاب
۱۱.۱ – گسترش مسائل مستحدثه
۱۱.۲ – نبود شرائط آموزش
۱۱.۳ – تنگناهای سیاسی
۱۱.۴ – پیدایش روش‌های نادرست
۱۱.۵ – درهم آمیختگی فرهنگ‌ها
۱۱.۶ – روایات هشداردهنده
۱۱.۶.۱ – روایت معلی‌بن خنیس
۱۱.۶.۲ – روایت ابی جارود
۱۱.۶.۳ – روایت عبدالاعلی
۱۱.۶.۴ – روایت حسن‌بن جهم
۱۱.۶.۵ – کلیت دلالت این روایات
۱۱.۷ – نوع برخورد اصحاب با این روایات
۱۲ – اثرات تأمین نظر ائمه
۱۳ – پی‌ریزی اجتهاد راستین
۱۴ – اصل کلی بودن تشویق به استنباط
۱۴.۱ – روایات تشویق به استنباط
۱۵ – طلایه‌داران فقه اجتهادی تشیع
۱۶ – شیوه بهره‌وری اصحاب از آیات الاحکام
۱۷ – تمایزات اصحاب در استنباط
۱۷.۱ – پرهیز از استناد به سخن صحابه
۱۷.۲ – استناد به سخنان ائمه
۱۷.۳ – تصریح به قواعد اصولی
۱۷.۴ – نقد اجتهاد عامّه در آیات الاحکام
۱۷.۴.۱ – نقد فضل‌بن شاذان
۱۷.۴.۲ – نقد دیگر فضل‌بن شاذان
۱۸ – نتیجه‌”گیری از بحث مقاله
۱۸.۱ – در صحنه بودن اصحاب ائمه
۱۸.۲ – بی‌اعتباری آرای صحابه تابعی
۱۸.۳ – شروع اجتهاد از زمان ائمه
۱۹ – پانویس
۲۰ – منبع

تعریف صحابه

برای تعبیر اصحاب ائمه(ع) از کتابهای رجال و درایه، تعریف دقیق و روشنی به دست نمی‌آید و اهل رجال معیار و ملاک صحابه بودن را به صورت روشن و گویا بیان نکرده‌اند، ولی در جای جای سخنان رجال شناسان، نکته‌ها و اشاره‌هایی وجود دارد که می‌تواند در ارائه تعریفی برای اصحاب ائمه کارآمد باشد.

دیدگاه شیخ طوسی و مامقانی

ازآن جمله شیخ طوسی عنوان صحابه ائمه را به کسانی اختصاص داده است که بدون واسطه از ائمه نقل حدیث داشته‌اند. او بر اساس این معیار، حتّی کسی چون اشعث بن قیس را از اصحاب علی (ع) شمرده و افزوده است:

(ثمّ صار خارجیاً ملعوناً)

پس از صحابی بودن، به خوارج پیوست و گرفتار لعنت شد.

مامقانی نیز پس از نقل نظر کسانی که ربیعه بن عبدالرحمن (م:۱۳۶) را از اصحاب ائمه دانسته اند، می‌گوید:

مقصود از صحابه بودن وی، معاصر بودن او با ائمه است وگرنه جدایی او از ائمه و روش آنان آشکار است.

[۱] رجال الطوسی، ص۳۵.

[۲] مامقانی، محمّدحسن، تنقیح المقال فی اسماء الرّجال، ج۱، ص۴۲۸.

با توجه به دیدگاه شیخ طوسی و علامه مامقانی، می‌توان عنوان اصحاب ائمه (ع) را این گونه تعریف کرد:

عنوان اصحاب ائمه (ع) به کسانی اطلاق می شود که افزون بر درک حضور و محضر علمی یک یا چند امام و نقل روایت از ایشان، راه و روش امامان(ع)را پذیرفته و بر آن استوار باشند.

در صورتی که تعریف بالا را، متقن و برابر با واقع بدانیم (که هست) ناگزیر خواهیم بود که برخی تعریف‌های دیگر را نپذیریم.

تعریف دایره المعارف تشیع

از آن جمله تعریفی است که دایره المعارف تشیع ارائه داده و نوشته است:

بنابر قول صحیح، افراد مسلمانی را می‌گویند که یک و یا چند امام را ملاقات کرده و بر آیین اسلام از دنیا رفته باشند.

و سپس می افزاید:

مقصود از اصحاب ائمه(ع) در اصطلاح رجال و سیره دو معنی است:

۱. کسانی که محضر یک یا چند امام را درک نموده و دورانی را در خدمت ایشان به‌سر برده باشند هر چند که روایتی از آن امام نقل نکرده باشند.

۲. آن‌هایی که از امام حدیث شنیده و روایت کرده‌اند هر چند مدّت کوتاهی محضر امام را درک کرده باشند.

[۳] دائره المعارف تشیّع، سازمان دائره المعارف تشیّع، ج۲، ص۲۵۸.

اشکال بر این تعریف

تصویری که دایره المعارف تشیّع از اصحاب ائمه ترسیم کرده است، با این اشکال روبه رو است که شرط هم‌فکری و هم‌اندیشی با راه و روش ائمه را نادیده گرفته است و ناگزیر باید مخالفانی را که از ائمه نقل روایت کرده‌اند در شمار اصحاب ائمه دانست! درحالی که به یقین چنین نیست.

تاریخچه صحابه در فقه القرآن

عنوان اصحاب ائمه شامل گروه عظیمی از راویان، فقیهان و مفسران قرن اوّل، دوّم و سوّم می‌شود که شماری از آنان در شمار اصحاب پیامبر (ص) و تابعان نیز بوده‌اند.

این گروه از دانشیان حدیث و اصحاب ائمه، به دلیل حضور در دو فضای متفاوت و ناهم‌گون (فضای حاکم بر صحابه و تابعانی که جدا از تعالیم ائمه به برداشت از آیات الاحکام روی آورده بودند و فضای صحابه و تابعانی که از مکتب فقهی و تفسیری معصومان بهره می‌جستند و مقایسه نزدیک و عینی این دو جریان با یک‌دیگر، آگاهی ژرف‌تری نسبت به پیام و مرام معلّمان معصوم یافته و به عنوان پرآوازه‌ترین افراد در حوزه تدریس و تفسیر قرآن و فتوا براساس آیات الاحکام، شناخته شده اند.

پایه‌گذاران فقه قرآنی

این‌گونه است که کسانی که چون ابن عباس (م: ۶۸) جابربن عبدالله انصاری که از صحابه بوده‌اند و کسانی همچون طاووس بن کیسان یمانی (م: ۱۰۶) زید بن اسلم (م: ۱۳۶)، محمد بن مسلم زهری (م: ۱۲۴) میثم تمار (م: ۶۰) سعید بن جبیر (م: ۹۵) سعید بن مسیب (م: ۹۲یا۹۵) سدّی (م: ۱۲۷) عطیه بن سعید (م: ۱۱۱) و جابربن یزید جعفی، که از اصحاب امام سجاد یا امام باقر یا امام صادق (ع) یا چند تن از آنان بوده و جزو تابعان نیز هستند،

[۴] مامقانی، محمّدحسن، تنقیح المقال، ج۳، ص۱۸۶.

از پایه‌گذاران بنام فقه قرآنی به شمار می‌آیند و پس از عصر تابعان نیز اشخاصی چون سفیان بن عیینه (م: ۱۹۶) از اصحاب امام صادق (ع)، عبدالرزاق صنعانی (م: ۲۱۱)( صنعانی را از دوستان علی (ع) می شمارد.)

[۵] ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۱، ص۳۶۴.

و مقاتل بن سلیمان (م: ۱۵۰ هـ) از اصحاب صادقین (ع) در ردیف مشهورترین عالمان به قرآن بشمارند.

جهت توضیح بیشتر در زمینه آنکه افراد یاد شده از اصحاب ائمه(ع) بوده‌اند به باب‌های مختلف رجال طوسی و مامقانی مراجعه کنید.

[۶] شیخ طوسی، محمّدبن حسن، رجال الطوسی/۳۱۲-۳۱۳.

همچنین برخی از آنان در شمار تابعین نیز شمرده شده‌اند.

[۷] رشید رضا، محمّد، مقدّمه تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص ۷.

پیش‌گامی اصحاب ائمه در فقه قرآن

اهتمام ائمه (ع) به تبیین معارف قرآنی و از آن جمله تفسیر و تثبیت آیات الاحکام، سبب شد تا در شمار پیش‌گامان تفسیر و تدوین آیات الاحکام، چهره اصحاب ایشان، نمایان و شاخص باشد و کسانی چون سعید بن جبیر، محمد بن سائب کلبی (م:۱۴۶)

[۸] ابن ندیم، محمّد، الفهرست، فن سوّم

، از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع)

[۹] تهرانی، آغابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۳۲۵.

و مقاتل بن سلیمان

[۱۰] داوودی، محمّد بن علی بن احمد، طبقات المفسرین، ج۲، ص۳۳۱.

[۱۱] تهرانی، آغابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۳۱۵.

درآن میان حضور داشته است.

اصحاب ائمه و تفاوت خط‌ مشی‌ها

آنچه دراین مقطع نمی‌توان از نظر دور داشت، تفاوت دیدگاه‌ها و خط مشی اصحاب ائمه است.

جدی بودن بحث خط مشی

این تفاوت تا آن جا جدّی و سؤال‌انگیز است که در نتیجه آن، پای‌بندی برخی ازاصحاب به اصول مسلّم مذهب امامیه در هاله‌ای از ابهام فرورفته است!

خط مشی سعید‌بن جبیر

فقیه پاک‌‌باخته‌ای چون سعید بن جبیر، از یک سو شهید راه اهل‌بیت است و از سوی دیگر آرای فقهی او به گونه‌ای است که مورد استناد عالمان اهل‌سنت قرار گرفته است.

این در حالی است که اگر آرای سعید بن جبیر با آرای امامیه تفاوت نمی‌داشت مورد توجه اهل سنت قرار نمی‌گرفت.

مثالی از فتاوای ایشان

از آن جمله در آیه: بقره/ ۲۲۱ (ولاتنکحوا المشرکات حتّی یؤمنّ)

[۱۲] بقره/سوره۲، آیه۲۲۱.

با زنان مشرک ازدواج نکنید مگر زمانی که ایمان آورند.

علامه طبرسی پس از نقل آرای مختلف، نظر سعید بن جبیر را آورده است که می‌گوید:

آیه فقط شامل زنان کافر غیر کتابی می‌شود و امّا ازدواج زنان اهل کتاب (مسیحی و یهودی) ممنوع نیست.

طبرسی در ادامه این سخن می‌نویسد:

آیه بر ظهور و عمومش باقی است و شامل همه زنان غیر مسلمان می‌شود، بنابراین ازدواج مسلمان با زن غیر مسلمان جایز نیست، چه کتابی باشد و چه غیر کتابی و این نظر، موافق مذهب شیعه است.

[۱۳] مجمع البیان، ج۲، ص۵۶۰.

فتاوای دیگر از ایشان

این تنها موردی نیست که نظر سعید بن جبیر با نظر امامیه فرق دارد بلکه در آیه ۲۲۲ بقره

[۱۴] بقره/سوره۲، آیه۲۲۲.

در معنای (محیض) و نیز آیه ۲۲۸ بقره

[۱۵] بقره/سوره۲، آیه۲۲۸.

در معنای (قروء) و آیه ۱۷۳ بقره

[۱۶] بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.

درمعنای (باغٍ) و (عادٍ) آرای ناهم‌گون با نظر امامیه را اظهار داشته است.

اختلاف فتاوا در تابعان از اصحاب

در کوتاه سخن می‌توان ادّعا کرد که شاید کمتر آیه‌ای از آیات الاحکام را بتوان یافت که همه تابعان از اصحاب ائمه، نظر واحد و همسانی درباره آن اظهار کرده باشند، بلکه در میان آرای ایشان می‌توان شاهد آرایی بود که مورد استقبال اهل سنّت قرار گرفته است.

دوران پس از عصر تابعان

با سپری شدن عصر تابعان، این روند با تغییر اساسی روبه‌رو می‌شود، یعنی در اصحاب ائمه پس از عصر تابعان، کمتر چهره‌هایی دیده می‌شوند که مورد پذیرش اهل سنّت قرار گرفته باشند و آرای ایشان مورد استناد عامّه واقع شده باشد.

نظر اهل‌سنت درباره اصحاب ائمه

در میان اصحاب ائمه، پس از عصر تابعان، چهره‌های انگشت شماری چون صنعانی، سفیان بن عیینه و مقاتل بن سلیمان را می‌توان یافت که علی‌رغم پیوند آنان با ائمه، از سوی عامه نیز جزو مشاهیر علما شمرده شده‌اند.

[۱۷] احمد عمرابوحجر، التّفسیر العلمی للقرآن فی المیزان، ص۴۶.

شافعی می‌گوید: در تفسیر قرآن همه ریزه‌خوار مقاتل بن سلیمان هستند و سفیان بن عیینه را نیز یکی از دو نفری می‌داند که علم حجاز را حفظ بوده‌اند.

[۱۸] داودی، محمّد بن علی بن احمد، طبقات المفسرین، ج۲، ص۳۳۱.

[۱۹] داودی، محمّد بن علی بن احمد، طبقات المفسرین، ج۱، ص۱۸۷.

خط مشی صحابه پس از تابعان

بیشتر اصحاب ائمه که پس از تابعان به تفسیر قرآن و یا تفسیر آیات الاحکام دست یازیده‌اند در حقیقت راوی روایات تفسیری ائمه (ع) بوده‌اند و نه اهل استنباط و اجتهاد. و این تفاوت آشکاری است که میان خط مشی و دیدگاه اصحاب ائمه (تابعان و پس از تابعان) دیده می‌شود.

اصل احتیاط در سیره این دسته از اصحاب، جای اجتهاد و اظهار نظر شخصی را می‌گیرد و بر همین اساس اگر در برابر سؤالی قرار می‌گرفتند، بدون درنگ به ائمه مراجعه کرده و در حل مشکل فقهی قرآنی از آنان مدد می‌گرفتند.

نوع برخورد داود رقی در سؤال

داود رقّی از اصحاب امام صادق (ع) است، زمانی که برخی از خوارج، از او درباره حلال و حرام چار‌ پایان که در آیه ۴۲ و ۴۳ سوره انعام

[۲۰] انعام/سوره۶، آیه۴۲-۴۳.

مطرح شده است، می‌پرسند، او از اظهار‌نظر شخصی سر باز می‌زند و تنها به نظر امام تکیه می‌کند.

[۲۱] بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۸.

نوع برخورد ابوجعفر احول در سؤال

ابو جعفر احول نیز از اصحاب امام صادق (ع) است، زمانی که درباره تعدد همسران که در آیه ۳

[۲۲] نساء/سوره۴، آیه۳.

و آیه ۱۲۹ سوره نساء

[۲۳] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

مطرح است، مورد سؤال قرار می‌گیرد، می‌گوید من جوابی نداشتم، مدینه رفتم و از امام صادق (ع) پرسیدم که نسبت میان این دو آیه چیست.

۱. (فانکحوا ما طاب لکم من النّساء مثنی و ثلاث ورباع فان خفتم ألاّ تعدلوا فواحده) نساء/ ۳

[۲۴] نساء/سوره۴، آیه۳.

پس ازدواج کنید با دو یا سه یا چهار تن از زنان پاک و اگر بیمناک هستید که عدالت را رعایت نکنید پس به یک همسر اکتفا کنید.

۲. (ولن تستطیعوا أن تعدلوا بین النّساء) نساء/ ۱۲۹

[۲۵] نساء/سوره۴، آیه۱۲۹.

هرگز نمی‌توانید میان زنان عدالت برقرار کنید.

امام صادق در پاسخ فرمود:

امّا قوله:(فان خفتم الا تعدلوا… ) فانما عنی به النفقه و امّا قوله (ولن تستطیعوا أن تعدلوا بین النّساء فانّما عنی به المودّه فانّه لایقدر أحد أن یعدل بین امرأتین فی المودّه.

در آیه: (فان خفتم… ) مقصود (عدالت) نفقه است و در آیه: (ولن تستطیعوا… ) مقصود محبّت است و کسی توان این را ندارد که در دوست داشتن دو زن عدالت را رعایت کند.

[۲۶] تفسیر القمی، ج۱، ص۱۵۵.

روش صحابه پسین ائمه در تفسیر

افزون بر این موارد که یاد شد، آثار به جای مانده از اصحاب پسین ائمه (ع) مانند: تفسیر علی بن ابراهیم قمی، تفسیر فرات کوفی و تفسیر استرابادی گواه این است که روش این گروه از اصحاب ائمه (ع) نقل روایات تفسیری وارده از سوی ایشان بوده است؛ مثلاً علی بن ابراهیم که زمان امام حسن عسکری (ع)را درک کرده روایات تفسیری ائمه را توسط پدرش ابراهیم بن هاشم از اصحاب امام رضا (ع) و ابن ابی عمیر از اصحاب امام صادق (ع) نقل می‌کند. دراین روایات از خود ابراهیم و ابن أبی عمیر اظهار نظری به چشم نمی‌خورد.

[۲۷] موسوی جزائری، سیّد طیّب، مقدمه تفسیر قمی، ج۱، ص۱۱.

در تفاسیر یاد شده، عمدتاً آیات الاحکام برابر نظر شیعه تفسیر شده است و شرح مختصری که گویا از خود علی بن ابراهیم است، ذیل روایات آمده که آنها نیز برابر فقه شیعه است.

ابن ابی عمیر (که بخشی از روایات تفسیر قمی را روایت کرده است) تأکید دارد که به دلایلی فقط روایات خاصه را نقل می کند

[۲۸] موسوی جزائری، سیّد طیّب، مقدمه تفسیر قمی، ج۱، ص۱۱.

و ذهبی ادعا دارد که تفسیر استرابادی معروف به تفسیر امام حسن عسکری (ع) در زمینه‌های فقهی از فقه شیعه پیروی می کند.

[۲۹] ذهبی، محمّدحسین، التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۹۷.

سؤالات مطرح در خط مشی صحابه

در این جا باید دو موضوع را از هم جدا کرد و به طور مجزّا مورد بررسی قرار داد.

۱. چرا صحابه تابعی ائمه مورد توجه و اعتماد اهل سنّت قرار داشته‌اند، ولی در دوره‌های پس از ایشان چنین ارتباط و اتکایی دیده نمی‌شود؟

۲. چرا از برخی اصحاب ائمه فتاوایی نقل شده است که با اصول و ملاک‌های امامیه سازگار نیست؟

تفاوت برخورد اهل‌سنت با صحابه

در زمینه پرسش نخست (چرا صحابه تابعی ائمه مورد توجه و اعتماد اهل سنّت قرار داشته‌اند، ولی در دوره‌های پس از ایشان چنین ارتباط و اتکایی دیده نمی‌شود؟ باید گفت:

عدم امکان حذف تابعین

اوّلاً، آن گروه که از تابعان در شمار اصحاب ائمه بوده‌اند به دلیل بهره‌وری از سنت پیامبر (ص) و درس‌آموزی از مکتب اهل بیت به چنان غنا و رشدی رسیده بودند که حذف شخصیّت علمی آنان از نظام فقه و معارف اسلامی میّسر نبود.

ناگزیری از مراجعه

ثانیاً، به خاطر پراکندگی سنّت پیامبر و مدوّن نبودن بسیاری از آن و دورماندگی برخی عالمان از مکتب اهل بیت که مفسّر و مبیّن سنّت بودند، هر کس درصدد شناخت فقه و تفسیر بود ناگزیر به این شخصیّت‌های علمی شناخته شده مراجعه داشت و از ایشان کسب دانش و نقل حدیث می‌کرد.

عدم مرزبندی بین فرق

ثالثاً، در دوره تابعان، هنوز مرزبندی جدّی و تمایز یافته‌ای میان اصول شیعه و باورهای اهل سنّت در زمینه مسائل فقهی صورت نگرفته بود و خطوط سیاسی در قلمرو مباحث اعتقادی و عملی، نفوذ گسترده‌ای نیافته بود و به این دلیل، آنان که در صدد شناخت معارف دینی بودند از اصحاب دانشمند ائمه نقل حدیث و کسب علم می‌کردند.

تغییر شرائط در صحابه بعد

در دوره های بعد همه این شرایط تفاوت یافت و در برابر اصحاب ائمه و اندیشه امامیه صف‌بندی‌ها صورت پذیرفت و مانع از آن شد که عالمان اهل سنت همچون گذشته به آرای اصحاب ائمه رو کنند و از ایشان نقل حدیث کنند.

نظرات اهل‌تسن درباره صحابه ائمه

علمای اهل‌تسنن نظرات عجیبی درباره برخی از اصحاب ائمه دارند که به برخی از آنان اشاره می‌شود.

نظرات درباره سعیدبن جبیر

احمد بن حنبل می‌گوید:

سعید بن جبیر به دست حجّاج به شهادت رسید، در حالی‌که کسی در روی زمین وجود نداشت، مگر این که به دانش سعید نیازمند بود.

نظرات درباره سعیدبن مسیب

قتاده اظهار داشته است:

(کسی را دانشمندتر از سعیدبن مسیب نمی‌شناسد.

[۳۰] ابن خلکان، وفیات الاعیان،ج۲، ص۳۷۴. ۲/۳۷۴

علی بن مداینی می گوید:

میان تابعان، دانشمندتر و ارجمندتر از سعید بن مسیّب سراغ ندارم و او بود که جایزه فرمان‌روایان را نمی‌پذیرفت.

[۳۱] خضری بک، محمّد، تاریخ التشریع الاسلامی،ص۱۱۵.

نظرات درباره زهری

لیث بن سعد می‌گوید:

دانشمندی جامع‌تر از زهری ندیده‌ام.

[۳۲] خضری بک، محمّد، تاریخ التشریع الاسلامی،ص۱۱۳.

نظر ذهبی درباه اصحاب ائمه

ذهبی اعتراف می کند:

شمار زیادی از تابعین و تابعین آنان که لباس دیانت، تقوا و صداقت را به تن داشتند، [[|تشیع]] را پذیرفتند، بنابراین اگر حدیث آنان (شیعیان) پذیرفته نشود، قسمت عمده‌ای از آثار پیامبر (ص) ازبین می‌رود.

[۳۳] خضری بک، محمّد، تاریخ التشریع الاسلامی،ص۱۱۵.

رشد علمی اصحاب تابعی ائمه از یک سو و نیازمندی و تهی‌دستی عالمان اهل سنّت در آغاز، از سوی دیگر به تابعان از اصحاب ائمه جایگاهی داده بود که دیگران ناگزیر بودند از ایشان کسب دانش کنند.

علل صدور فتاوای ناهم‌سو

این که چرا از اصحاب ائمه، روایات ناهم‌سو و گاه نامتجانس با آرای امامیه نقل شده است، دلیل‌هایی دارد که می‌توان ازآن جمله به موارد ذیل اشاره کرد.

تنگناهای سیاسی

جامعه اسلامی، هر اندازه که از عصر پیامبر فاصله می‌گرفت، گرفتار تنگناهای شدیدتر و اختناق‌های سنگین‌تر می شد و بیش از دیگران، ائمه و اصحاب ایشان تحت فشارهای سیاسی قرار گرفته و به حبس و قتل و شکنجه تهدید می‌شدند. این زمینه‌ها کار علمی فقها و مفسران پیرو مکتب اهل بیت (ع) را با مشکل جدی روبه‌رو می‌ساخت، اصحاب ائمه (ع) در این دوره‌ها نیز به عنوان عالمان و فقیهان، مورد سؤال توده مردم قرار داشتند، ولی نمی‌توانستند آرای شیعه را بی‌پرده و برای همگان نقل کنند، ازاین رو به تقیّه تمسّک می‌جستند.

تقیه در کلام امام باقر

در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است:

(امّا یحیی بن طویل… طلبه الحجّاج فقال تلعن اباتراب و امر بقطع یدیه و رجلیه و قتله و امّا سعید بن المسیب فنجا عن الحجّاج و غیره و ذلک انّه کان یفتی بقول العامه… فنجا و اما ابوخالد الکابلی فهرب الی مکّه و اخفی نفسه فنجا…)

[۳۴] اختیار معرفه الرّجال، ج۱، ص۳۳۸.

… یحیی بن طویل، یکی از اصحاب امام سجاد (ع)، را حجاج فراخوانده واز وی خواست که علیّ (ع)را لعن کند و دستور داد که دست‌ها و پاهایش را قطع کرده و وی را به قتل رسانند و امّا سعید بن مسیّب به دلیل این که طبق نظر عامه فتوا می‌داد، از دست حجاج و غیر او جان سالم بدر برد و امّا ابوخالد کابلی به سوی مکه گریخت و با زندگی مخفیانه، جانش را حفظ کرد.

نقل معاذ درباره تقیه

معاذ بن مسلم نحوی، از اصحاب امام باقر و امام صادق(ع)، نقل می‌کند

امام صادق به من فرمود: به م