توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل واقعه پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل واقعه پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل واقعه پانزده خرداد ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

قیام پانزده خرداد

قیام، پانزده خرداد، نهضتی خودجوش و مردمی در تهران، قم و برخی از شهرهای دیگر در اعتراض به دستگیری امام خمینی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ بود.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی قیام پانزده خرداد
۱.۱ – تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی زمینه ساز قیام
۱.۱.۱ – مخالفت مراجع تقلید با این لایحه
۱.۲ – سخنان شاه در اولین کنگره شرکتهای تعاونی روستایی ایران
۱.۳ – طرح اصلاحات زیربنایی برای کشورهای زیرنفوذ امریکا
۱.۴ – لایحه اصلاحات ارضی
۱.۴.۱ – اغراض سیاسی از اصلاحات ارضی عامل مواجهه علما
۱.۴.۲ – اصلاحات ارضی بعد از درگذشت آیت الله بروجردی
۱.۴.۳ – اصول ششگانه انقلاب سفید
۱.۴.۴ – هدف نظام از برگزاری همه پرسی
۱.۴.۵ – موضع امام خمینی در برابر اصلاحات ارضی
۱.۴.۶ – اقدامات علما برای مقابله با همه پرسی
۱.۴.۷ – بیانیه گروهی از روشنفکران و تشکلهای سیاسی ملی
۱.۴.۸ – تعطیلی بازارها و تظاهرات تهران در پی این اعلامیه‌ها
۱.۴.۹ – اهانت به آیت الله سیداحمد خوانساری
۱.۴.۱۰ – دستگیر تعدادی از روحانیان و مبارزان سیاسی
۱.۴.۱۱ – ادعای شاه به همراهی روحانیت با برنامه‌های اصلاحی
۱.۴.۱۲ – برگزاری همه پرسی در در ششم بهمن
۱.۴.۱۳ – آگاه سازی مردم به دست روحانیون در ماه رمضان
۱.۴.۱۴ – تحریم جشنهای نوروزی در آن سال
۱.۵ – واقعه حمله به مدرسه فیضیه قم
۱.۵.۱ – حمله به مدرسه فیضیه قم زمینه برای قیام
۱.۵.۲ – اعلامیه شدیداللحن امام خمینی
۱.۵.۳ – همدردی آیت الله سیدمحسن حکیم به مراجع و علما
۱.۵.۴ – تشدید حملات شاه علیه روحانیت
۱.۵.۵ – اعلامیه امام خطاب به وعاظ و مبلغان دینی
۱.۵.۶ – تظاهرات عظیم روز عاشورا در تهران و قم
۱.۵.۷ – سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه قم
۱.۵.۸ – دستگیر امام خمینی و و تعدادی از علما و وعاظ
۱.۵.۹ – شهادت تعداد زیادی از مردم ورامین
۱.۵.۱۰ – اتفاقات قم در پی انتشار این خبر
۱.۵.۱۱ – حکومت نظامی در تهران و شیراز
۱.۵.۱۲ – صدور اعلامیه از طرف مراجع قم و مشهد و نجف
۱.۵.۱۳ – تظاهرات در مشهد و شیراز و تبریز
۱.۶ – بازتابهای قیام پانزده خرداد
۲ – بازتاب قیام پانزده خرداد در کشورهای همجوار
۲.۱ – سالگرد قیام پانزده خرداد
۲.۲ – عزای عمومی در پانزده خرداد برای همیشه
۳ – فهرست منابع
۴ – پانویس
۵ – منبع

معرفی قیام پانزده خرداد

زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و دینی این قیام به دهه ۱۳۳۰ ش و اقدامات تحریک آمیز نظام حاکم بازمی گردد.

تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی زمینه ساز قیام

تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، در ۱۶ مهر ۱۳۴۱ در کابینه اسدالله علَم، عامل اصلی برانگیختن احساسات دینی مردم بود.
هدف از تصویب این لایحه تشکیل انجمنهایی در روستاها و شهرها و استانها بر پایه آرای عمومی جهت اداره غیرمتمرکز امور اعلام شده بود، اما سه شرط جدید مندرج در این لایحه (حذف قید اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان، انجام مراسم تحلیف با هر کتاب آسمانی به جای قرآن و حق رأی زنان) بشدت احساسات دینی مردم را برانگیخت و اعتراضات و مخالفتهای شدید مراجع و علما را درپی داشت.

مخالفت مراجع تقلید با این لایحه

مراجع این لایحه را، که در آن «قرآن کریم را در عرض اوستای زرتشت و انجیل و بعض کتب ضاله» قرار داده بودند،

[۱] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۱۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

رویارویی علنی و جسورانه نظام حاکم با اسلام و قانون اساسی و عامل جدی تهدید استقلال مملکت و قرار دادن آن «در معرض قبضه صهیونیستها»

[۲] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۲۲، ص۲۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

می دیدند و به آگاه ساختن مردم از محتوای لایحه و مخالفت با آن پرداختند.
به دعوت امام خمینی ــ که در آن زمان آیت الله حاج آقا روح الله خمینی خوانده می‌شد ــ و چند تن از علما و مراجع حوزه علمیه قم، جلسه ای برای بررسی این موضوع در منزل مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه، تشکیل شد و در آن جلسه و جلسات بعدی تصمیم گرفتند که مخالفت با این لایحه با ارسال تلگرام به شاه اعلام شود.
متعاقب این جلسات بیش از پنجاه اعلامیه و تلگرام و نامه از سوی مراجع و علمای بلاد در مخالفت با لایحه مذکور صادر شد.
در غالب این اعلامیه‌ها برای ردّ این لایحه دلایلی چون مخالفت آن با شرع انور و قانون اساسی، سوءاستفاده دشمنان دیانت و استقلال مملکت از آن، تقلید از بیگانگان در تدوین آن، و پیامدهای سوء اجتماعی حاصل از کشاندن نسوان به محافل سیاسی ذکر شده بود.

[۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۲۵ـ۵۰، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۱۷ـ ۳۰، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

اعلامیه‌هایی نیز از سوی علما و روحانیان برای آگاه ساختن مردم از ماهیت و مضرات این لایحه و در نهایت فراخوان عمومی برای مبارزه صادر شد.

[۵] علی دوّانی، نهضت روحانیون ایران، ج۳، ص۵۳ ـ۵۶، تهران ۱۳۷۷ ش.

بعضی از احزاب و جمعیتهای سیاسی نیز با این اعتراضات همراه بودند و بیانیه‌هایی در افشای ماهیت سیاستهای جدید شاه منتشر کردند.

[۶] نهضت آزادی ایران، صفحاتی از تاریخ معاصر ایران: اسناد نهضت آزادی ایران، ج۱، ص۱۷۴ـ ۱۷۸، ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴، ج ۱: بیانیه‌ها و تفسیرهای سیاسی، تهران ۱۳۶۱ش.

سرانجام اسدالله علم، علی رغم مقاومت دو ماهه، مجبور به اعلام لغو این لایحه در ۱۰ آذر ۱۳۴۱ شد.

[۷] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۲۶۱، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

سخنان شاه در اولین کنگره شرکتهای تعاونی روستایی ایران

هنوز بیش از چهل روز از لغو لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی نگذشته بود که شاه در ۱۹ دی در اولین کنگره شرکتهای تعاونی روستایی ایران، در واکنش به اعتراضات و مخالفتهای علما، موضوع اصلاحات زیربنایی را پیش کشید و تلویحاً علما را مخالف آن خواند.
طرح این اصلاحات به سالهای آخر دهه ۱۳۳۰ بازمی گشت.

طرح اصلاحات زیربنایی برای کشورهای زیرنفوذ امریکا

به دنبال نفوذ روبه گسترش ایالات متحده امریکا در ایران در این دهه زمانی که در ۱۳۳۸ ش کندی،رئیس جمهور امریکا، طرح اصلاحات زیربنایی برای کشورهای زیرنفوذ امریکا را به منظور جلوگیری از شکل گیری جنبشهای اعتراض آمیز مردمی و نفوذ کمونیسم شوروی مطرح کرد، شاه ایران از کسانی بود که این طرح را پذیرفت و اجرای اصلاحات ارضی را محور آن قرار داد.

لایحه اصلاحات ارضی

لایحه اصلاحات ارضی در ۲۰ دی ۱۳۴۰ تصویب و با مقاومتها و اعتراضهایی از جانب برخی گروهها مواجه شد و علی رغم تبلیغات گسترده نظام حاکم و شخص شاه در ارائه تصویری عدالت جویانه از این اصلاحات

[۸] محمدرضا پهلوی، مجموعه تألیفات، ج۳، ص۲۹۳۸، نطقها، پیامها، مصاحبه‌ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، تهران ۱۳۴۷.

و تلاش برای جلب نظر علما و مراجع تقلید (متن نامه حسن ارسنجانی، وزیر کشاورزی وقت و مجری اصلاحات ارضی، به آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی)

[۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۹، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

که آنان از موافقت با این طرح «استنکار» ورزیدند

[۱۰] رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۱۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۲۴، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

واز لحاظ موازین شرعی آن را نادرست خواندند.

اغراض سیاسی از اصلاحات ارضی عامل مواجهه علما

وجود شواهد متعدد بر اغراض سیاسی نیز عامل مؤثری در مواجهه علما و برخی صاحبنظران و مردم با این اقدامات بود.
پیش از آن نیز نمایندگانی از سوی شاه نزد مرجع تقلید وقت، آیت الله حاج آقا حسین بروجردی رفته و قصد دربار را برای اقدام به اصلاحات ارضی به اطلاع ایشان رسانده بودند؛ اما پاسخ صریح ایشان مبنی بر تقدم اصلاحات اساسی در حکومت بر اصلاحات ارضی موجب مسکوت ماندن طرح شده بود.

[۱۲] محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران، ج۱، ص۱۶، انقلاب سفید، تهران ۱۳۴۵ ش.

[۱۳] محمدباقر سلطانی طباطبائی، «مصاحبه با آیه الله سیدمحمدباقر سلطانی طباطبائی»، ج۱، ص۵۰ ـ۵۱، حوزه، سال ۸، ش ۱ و ۲ (فروردین ـ تیر ۱۳۷۰).

[۱۴] محمدفاضل موحدی لنکرانی، «مصاحبه با آیه الله محمدفاضل لنکرانی»، ج۱، ص۱۵۴، حوزه، سال ۸، ش ۱ و ۲ (فروردین ـ تیر ۱۳۷۰).

[۱۵] محسن لبانی، «(خاطرات) محسن لبانی»، ج۱، ص۱۸۴، در خاطرات ۱۵ خرداد، دفتر ۴: بازار.

[۱۶] غلامرضا کرباسچی، «زمینه های انقلاب اسلامی به روایت خاطره»، ج۱، ص۵۱، یاد، سال ۳، ش ۹ (زمستان ۱۳۶۶).

اصلاحات ارضی بعد از درگذشت آیت الله بروجردی

بعد از درگذشت آیت الله بروجردی شاه اجرای این برنامه را آغاز کرد.
لایحه اصلاحات ارضی در دی ۱۳۴۰ در کابینه علی امینی و درپی انحلال مجلسین به تصویب رسید، هرچند در اجرا با موانع و مخالفتهایی، از جهات متعدد، روبرو شد.
لغو اجباری لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و عدم توفیق در اجرای اصلاحات ارضی و بروز مخالفتهای مختلف با آن، موجب شد که شاه این بار در تحقق اصلاحات موردنظر خود، که آن را با عنوان «انقلاب سفید» (مشتمل بر شش اصل) اعلام کرد، به استناد اصل ۲۷ قانون اساسی و اصل ۲۶ متمم آن خواستار برگزاری همه پرسی برای اجرای این اصول شود.

اصول ششگانه انقلاب سفید

اصول ششگانه انقلاب سفید عبارت بود از:
۱) الغای رژیم ارباب و رعیتی با تصویب اصلاحات ارضی ایران براساس لایحه اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹ دی ۱۳۴۰ و ملحقات آن.
۲) تصویب لایحه قانون ملی کردن جنگلها در سراسر کشور.
۳) تصویب لایحه قانون فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی.
۴) تصویب لایحه قانون سهیم کردن کارگران در منافع کارگاههای تولیدی و صنعتی.
۵) لایحه اصلاحی قانون انتخابات.
۶) لایحه ایجاد سپاه دانش به منظور تسهیل اجرای قانون تعلیمات عمومی و اجباری

[۱۷] محمدرضا پهلوی ، مجموعه تألیفات ، نطقها، پیامها، مصاحبه ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، ج ۴، ص ۳۰۴۶ـ ۳۰۵۸، تهران ۱۳۴۷ .

هدف نظام از برگزاری همه پرسی

گویا هدف نظام از برگزاری همه پرسی این بود که ضمن کسب تأیید مردم، هرگونه مخالفت را ناموجه نشان دهد.
اعلام اصول ششگانه انقلاب سفید و تصمیم به برگزاری همه پرسی برای تأیید آن، حساسیت قشرهای مختلف، بویژه مراجع و علما، را برانگیخت.

موضع امام خمینی در برابر اصلاحات ارضی

امام خمینی، در اعلامیه‌ها و نامه های متعدّد، نگرانی خود را از این امر ــ که از آن به «انقلاب سیاه» تعبیر کرد ــ اظهار داشت

[۱۸] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۲، ص۲۷۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و تأکید کرد که دشمنان اسلام می‌خواهند از راهی دیگر اغراض لایحه لغو شده انجمنهای ایالتی و ولایتی را اجرا کنند و آن را مقدمه ای «برای از بین بردن مواد مربوط به مذهب» در قانون اساسی خواند که چون دولت متوجه شده که نمی‌شود با قوای مردم مقاومت کرد به «رفراندم اجباری» روی آورده است.

[۱۹] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۲۴، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

از نظر امام خمینی و دیگران، در وضع رقّت بار کشور از نظر کشاورزی و غیره، دولت به طرح تعبیرات فریبنده، «امثال دخالت زنان در انتخابات» پرداخته

[۲۰] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۱، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و «گمان کرده به اسم آزادی بانوان می‌تواند ملت مسلمان را اغفال کند تا مقاصد شوم اسرائیل را اجرا کند».

[۲۱] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۹، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

مجموعه اطلاعیه‌ها و تلگرافها و بیانیه‌ها حاکی از نگرانی جدّی علما از مواجهه دستگاه جبّار با اسلام و قرآن

[۲۲] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۸۰، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و «هدم احکام ضروریه اسلام»

[۲۳] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۳۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و همپیمانی با اسرائیل در مقابل دُوَل اسلامی

[۲۴] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

و متعاقب آن فاصله افکندن بین ملت مسلمان ایران و سایر ملتهای مسلمان و نیز سیطره اجانب بر مقدرات و اقتصاد کشور است

[۲۵] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۲۶] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۹، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

«ما باید به نفع یهود و امریکا هتک شویم، به زندان رویم»،

[۲۷] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۲۷، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

«الان تمام اقتصاد مملکت در دست اسرائیل است».

[۲۸] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۴، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

اقدامات علما برای مقابله با همه پرسی

در این شرایط، مراجع و علمای قم طی رایزنیهایی از آیت الله حاج آقا روح الله کمالوند ــ که از علمای متنفذ خرم آباد بود ــ خواستند تا برای اعلام مخالفت با همه پرسی، با شاه دیدار و وی را از عواقب آن آگاه کند.
شاه به پیشنهاد مراجع اعتنایی نکرد و حتی از مواجهه علما با سیاستهای رژیم گله کرد؛ لذا علما طی جلسه دیگری تصمیم گرفتند که با صدور اعلامیه‌هایی مردم را از شرکت در همه پرسی منع کنند.
در این اعلامیه‌ها ضمن ردّ مقبولیت مراجعه به آرای عمومی در احکام شرعی و تأکید بر مضر بودن این همه پرسی برای استقلال و مصالح مملکت، آن را مقدمه ای برای از بین بردن مواد مربوط به مذهب در قانون اساسی خواندند.

[۲۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۵۷ ـ۷۱، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۳۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۳۱ـ۳۲، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

بیانیه گروهی از روشنفکران و تشکلهای سیاسی ملی

گروهی از روشنفکران و تشکلهای سیاسیِ ملی نیز، در همراهی با علما و مردم، بیانیه‌هایی در مخالفت با اصول ششگانه منتشر کردند و اصلاحات مذکور را ترفندی از سوی شاه برای تحکیم موقعیت خود در خارج از کشور به عنوان مصلح کبیر قلمداد کردند.
بعلاوه، این اصول را سیاستی برای فروپاشی قدرت ملاّ کین بزرگ در داخل کشور دانستند تا کانونهای مخالفت با حکومت ایجاد نشود، و هدف این اصلاحات را دل مشغولی رعایا به مالکیت زمین و پیشگیری از هرگونه طغیان ارزیابی کردند.

[۳۱] مهدی بازرگان، مدافعات در دادگاه غیرصالح تجدیدنظر نظامی، ج۱، ص۲۸۱ـ ۲۹۴، تهران ۱۳۵۰ ش.

تعطیلی بازارها و تظاهرات تهران در پی این اعلامیه‌ها

با صدور این اعلامیه ها، بازارها تعطیل شد و اعتصاب و تظاهرات تهران را فراگرفت.
مردم از آغاز بهمن ۱۳۴۱ تا روز همه پرسی (ششم بهمن) به شکل وسیعی در تظاهرات شرکت کرده در تجمعات برخی از مساجد حضور یافتند و در مخالفت با نظام حاکم و همه پرسی شعار دادند. در درگیری نیروهای امنیتی با مردم، تعدادی مجروح شدند.
در چهارم بهمن در هجوم این نیروها به دانشگاه تهران، دانشجویان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.

[۳۲] حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران، ج۱، ص۲۴۴ـ ۲۴۵، ج ۱، تهران ۱۳۵۸ ش.

اهانت به آیت الله سیداحمد خوانساری

اوج خشونت نیروهای دولتی زمانی بود که آیت الله سیداحمد خوانساری، از مراجع طراز اول تهران، را در مسیر پیوستن به تجمع چند هزار نفری بازاریان و مردم مورد اهانت قرار دادند و پس از آن نیز به دستگیری روحانیان پرداختند.

[۳۳] غلامرضا کرباسچی، «انقلاب اسلامی ایران به روایت خاطره»، ج۱، ص۴۷ـ ۴۸، قسمت ۲، یاد، سال ۴، ش ۱۴ (بهار ۱۳۶۸ الف).

قاطبه علما و مراجع با صدور اعلامیه‌هایی هتک حرمت به آیت الله خوانساری را محکوم کردند.
در این مدت رسانه های تبلیغی نظام حاکم سعی داشتند عوامل مرتجع بخصوص زمینداران را محرک مخالفان نشان دهند.

دستگیر تعدادی از روحانیان و مبارزان سیاسی

همچنین، پیش از همه پرسی تعدادی از روحانیان و مبارزان سیاسی، از جمله آیت الله سیدمحمود طالقانی و مهندس مهدی بازرگان، که با صدور اعلامیه ای در مخالفت با همه پرسی به سیاستهای شاه تاخته بودند، دستگیر شدند.

[۳۴] مهدی بازرگان، خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت و مقاومت، ج۱، ص۳۸۸ـ۳۹۰، گفتگو با غلامرضا نجاتی، ج ۱، تهران ۱۳۷۵ ش.

[۳۵] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۶۲، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

ادعای شاه به همراهی روحانیت با برنامه‌های اصلاحی

در پی این وقایع، شاه با ادعای همراهی روحانیت با برنامه های اصلاحی خویش در چهارم بهمن عازم قم شد.
در قم نیز، مانند تهران، در این روز بارها تظاهرات و درگیریهای پراکنده با نیروهای امنیتی روی داد و در واکنش به سفر شاه، مردم قم به توصیه علما از حضور در خیابانها و استقبال از شاه خودداری کردند.

[۳۶] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۲، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

شاه نیز طی سخنانی در مراسم اعطای اسناد مالکیت اراضی در قم، ضمن حمله شدید به روحانیان، مخالفان برنامه های اصلاحی خود را ارتجاع سیاه خواند.

[۳۷] محمدرضا پهلوی، مجموعه تألیفات، ج۴، ص۳۰۸۱ـ ۳۰۹۰، نطقها، پیامها، مصاحبه‌ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضاشاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران، تهران ۱۳۴۷.

برگزاری همه پرسی در در ششم بهمن

با این‌همه، همه پرسی که اولین بار زنان نیز در آن شرکت داشتند

[۳۸] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۴، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

در ششم بهمن برگزار شد.
حاصل همه پرسی، بنابه گزارش رسمی حکومت، پنج و نیم میلیون رأی موافق (۱۷۹ر۲۷۱ رأی بانوان) و ۱۱۵، ۴ رأی مخالف به اصول ششگانه بود.
بعد از همه پرسی نیز دولت امریکا این موفقیت را به شاه تبریک گفت

[۳۹] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۴۴، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

هر چند قراین و شواهد از «بی اعتنایی مردم به رفراندم» با توجه به مخالفتِ یکپارچه علما با آن، حکایت می‌کرد.

[۴۰] رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۴۱] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۰ـ۷۱، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

[۴۲] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۹۲، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

آگاه سازی مردم به دست روحانیون در ماه رمضان

دو روز پس از برگزاری همه پرسی، ماه رمضان ۱۳۸۲ آغاز شد. این همزمانی فرصت مناسبی در اختیار روحانیان گذاشت تا با عزیمت به نقاط مختلف کشور و ایراد سخنرانی، مردم را از وقایع آگاه سازند.
اسدالله علم برای مقابله با این فرصت تبلیغی قبلاً، در ۶ بهمن، در بخشنامه ای به استانداران و فرمانداران دستور داده بود به وعاظ تذکر دهند که فقط به امور دینی بپردازند.

[۴۳] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۴۸۷، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

همچنین، به مراکز ساواک اعلام کرده بود که کلیه وعاظ و اهل منبر به شهربانی احضار و تذکرات لازم به آن‌ها داده شود.

[۴۴] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۴۸۶، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

[۴۵] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۳۵۲، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

تحریم جشنهای نوروزی در آن سال

با وجود این، فعالیتهای روحانیان در این ماه ادامه یافت و به تداوم نهضت انجامید.
چون روز دوم فروردین ۱۳۴۲ با سالروز شهادت امام صادق علیه‌السلام (بیست و پنجم شوال) مقارن بود، به پیشنهاد امام خمینی

[۴۶] حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران، ج۱، ص۳۱۴، ج ۱، تهران ۱۳۵۸ ش.

و با همراهی مراجع تقلید، با توجه به «مصیبتهای مهمی (که) بر عالم اسلام و مسلمین وارد» و «شریعت مقدسه خاتم انبیاء (ص) و طریقه حقه جعفریه اثناعشریّه ملعبه دست مهاجمین به دین» شده بود و «جمعی از علما و رجال متدین و استادان و دانشجویان در زندان» به سر می‌بردند و «ابتلا و فقر و گرسنگی ملت را تهدید» می کرد، عید آن سال عزا اعلام شد و برگزاری جشنهای نوروزی تحریم گردید

[۴۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۷۲، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۵، ص۳۷، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

[۴۹] قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک، ج ۱: زمینه ها، ج۱، ص۵۴۳ ـ ۵۴۵، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش.

واقعه حمله به مدرسه فیضیه قم

از سوی دیگر، به مناسبت شهادت امام صادق علیه‌السلام سخنرانیهای متعددی در مساجد برپا شد و از جمله واقعه مدرسه فیضیه قم رخ داد.
مراسم سوگواری امام صادق علیه‌السلام هرسال از سوی آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی، از مراجع تقلید وقت، در عصر روز بیست و پنجم شوال در مدرسه فیضیه برگزار می‌شد. آن سال نیز همین دعوت اعلام شده و جمع زیادی در مراسم شرکت کرده بودند.
عوامل ساواک که با طراحی قبلی در این مراسم حضور یافته بودند، از فرصتهایی برای برهم زدن مجلس و ایجاد آشوب و بلوا و فراهم آوردن زمینه مداخله نیروهای نظامی و امنیتی بهره گرفتند و در حالی که یکی از وعاظ معروف قم مشغول سخنرانی بود، نیروهای امنیتی به جمع عزاداران حمله بردند و با سرکوب شدید آنان مراسم عزا را بر هم زدند.
در این واقعه مأموران امنیتی بویژه به ضرب و شتم طلاب پرداختند که یکی از آنها، به نام سیدیونس رودباری، به شهادت رسید.

[۵۰] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۶، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

همچنین، حجره های طلاب را غارت کردند

[۵۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۵۹.

[۵۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۶۲.

[۵۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی . آرشیو، «پرونده های اسناد ساواک : قیام پانزده خرداد»، پرونده ش ۲۰۲، ص ۶۳.

[۵۴] جواد منصوری، تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، ج۱، ص۵۵۵ ـ ۵۵۸، ج ۱، تهران ۱۳۷۷ش.

نظیر چنین واقعه ای در مدرسه طالبیه تبریز نیز رخ داد و درگیری میان مأموران امنیتی و طلاب به مصدوم شدن و دستگیری تعدادی از طلاب انجامید.

حمله به مدرسه فیضیه قم زمینه برای قیام

درپی این وقایع، که به جریحه دار شدن عواطف دینی و ملی انجامید، مراجع تقلید و علما و دانشگاهیان و بعضی از گروههای سیاسی با صدور اعلامیه‌هایی اقدامات شاه و دولت را محکوم کردند.
با پخش اخبار این وقایع در سراسر کشور و شکست رسانه های رسمی نظام حاکم در تحریف واقعه و مطرح ساختن آن به عنوان درگیری میان عده ای از طلاب و دهقانان شاهدوست، افکار عمومی بشدت متأثر و ملتهب و بتدریج زمینه برای قیام آماده شد.
نکته مهم در این مرحله، تغییر لحن اعلامیه های مراجع بود که بشدت و این بار‌ به‌طور مستقیم شاه، نظام حاکم و اسرائیل و عمّال آن را نشانه گرفته بود.

[۵۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۱۰۸ـ۱۱۷، تهران، ج ۱، ۱۳۷۴ ش، ج ۵، ۱۳۷۴ش.

اعلامیه شدیداللحن امام خمینی

در این میان، اعلامیه امام خمینی از همه شدیداللحن تر بود و ایشان با افشای این واقعیت که «عده ای با شعار جاویدشاه به مرکز امام صادق و به اولاد جسمانی و روحانی آن بزرگوار حمله ناگهانی کردند» و با تعبیراتی چون «شاه دوستی یعنی غارتگری» «تجاوز به احکام اسلام» و «کوبیدن روحانیت» خطاب به رژیم شاه تصریح کرد که «من اکنون قلب خود را برای سرنیزه های مأموران شما حاضر کرده ام».

[۵۶] روح الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۷۳ـ ۷۵، صحیفه نور، تهران ۱۳۷۰ ش.

صراحت بیان این اعلامیه‌ها بازتاب وسیعی در افکار عمومی یافت و نقشه سران نظام حاکم، یعنی حمله به مدرسه فیضیه و ارعاب روحانیان، را با شکست مواجه ساخت.

همدردی آیت الله سیدمحسن حکیم به مراجع و علما

آیت الله سیدمحسن حکی