توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نقش خانواده حدیث در فهم متون نهج‌البلاغه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۳ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نقش خانواده حدیث در فهم متون نهج‌البلاغه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نقش خانواده حدیث در فهم متون نهج‌البلاغه ۱۰۳ اسلاید در PowerPoint :

رابطه خانواده حدیث و فهم نهج‌البلاغه

نهج البلاغه مجموعه خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است. خانواده حدیث به عنوان مجموعه احادیث هم‌محور مهم‌ترین نقش را در جلوگیری از خطا در فهم احادیث اهل بیت (علیهم‌السلام) ایفا می‌کند.
آنچه در این مقاله سامان یافته است، بررسی تطبیقی احادیث «حلم» در نهج البلاغه با احادیث این موضوع در سایر منابع روایی است که به منظور تبیینِ تاثیر خانواده‌ حدیث در فهم کامل از یک مفهوم اخلاقی است؛ به عبارت دیگر، غرض از این مقایسه آن است که معلوم گردد بسنده کردن به متون نهج البلاغه در یک موضوع، نسبت به مطالعه‌ تمام روایات مربوط به آن، چه میزان در شناخت ما از حقیقت آن موضوع تفاوت خواهد داشت.

فهرست مندرجات

۱ – مقدمه
۲ – پیامد غفلت از خانواده حدیث
۲.۱ – فقر محب اهل بیت و سفارش به طلب حلال
۲.۲ – جواب اشکال
۲.۳ – روایت خضاب کردن
۲.۴ – روایت حسد
۳ – فایده بازیابی خانواده حدیث
۴ – نتیجه بررسی
۴.۱ – تفاوت آماری
۴.۲ – تفاوت محتوایی
۴.۳ – موضوعات مشترک
۴.۳.۱ – آثار و نتایج حلم
۴.۳.۲ – هم‌گامی علم و حلم
۴.۳.۳ – وظیفه حلیم
۴.۳.۴ – اصل و ریشه حلم
۴.۴ – موضوعات خاص
۴.۴.۱ – تفسیر معنای حلم
۴.۴.۲ – مفاهیم متضاد حلم
۴.۴.۳ – نشانه‌های حلم
۴.۴.۴ – مصادیق حلم
۵ – نتیجه‌گیری
۶ – فهرست منابع
۷ – پانویس
۸ – منبع

مقدمه

فهم دقیق کلمات امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نهج البلاغه هدف بزرگی است که شارحان و مفسّران نهج البلاغه در رسیدن به آن تلاش‌های فراوانی کرده‌اند و هر یک فراخور استعداد و توانایی خود گام‌های مفیدی برداشته‌اند؛ امّا از آن‌جا که دست‌یابی به هر مطلوبی در گرو پیمودن مسیر خاصّ و پیروی از شیوه منطقی آن است، برای رسیدن به مقصدِ فهم کلمات امام علی (علیه‌السلام) نیز باید از روش و شیوه‌ ویژه به آن بهره جست که در دانش حدیث به «روش فهم حدیث» معروف است. این روش‌نامه که خود به دو بخش اصلی فهم متن و فهم مقصود تقسیم می‌شود، دارای مراحل متفاوتی است که تفصیل آن در کتاب‌های مربوط به این موضوع آمده است.

[۱] مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، ج۱، ص۱، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۴ش.

یکی از مراحل مهم روش فهم حدیث، تشکیل «خانواده‌ حدیث» است که در رسیدن به فهم کامل و نهایی از کلام معصوم (علیه‌السّلام) نقش مهم و بارزی دارد. منظور از تشکیل خانواده‌ حدیث، یافتن احادیث مشابه، هم‌مضمون و ناظر به یک موضوع محوری است که با شناختِ نسبت میان آن‌ها با یک‌دیگر، به فهم دقیق حدیث نزدیک می‌گردیم.
اهمیّت تشکیل خانواده‌ حدیث بدین خاطر است که تمام روایاتی که از معصومین (علیهم‌السّلام) به ما رسیده است، از یک منبع واحد سرچشمه گرفته‌اند؛ از این‌رو احادیث وارده از ایشان ـ گرچه از جانب چند معصوم صادر شده باشد ـ با یک‌دیگر، هم‌آهنگ و هم‌خوان هستند؛ به‌گونه‌ای که می‌توان از بعضی در تبیین و تفسیر بعض دیگر یاری جست؛ بنابراین اگر بخواهیم درباره‌ی یک موضوع و یا یک مفهوم روایی به نتیجه‌ای صحیح و کارآمد برسیم، باید تمام احادیث ناظر به آن موضوع را مطالعه کرده و بررسی کنیم، در غیر این صورت با آسیب‌های جدیّ و زیان‌باری مواجه خواهیم شد.

پیامد غفلت از خانواده حدیث

در فرایند فهم احادیث، شناسایی و بازیابی خانواده‌ حدیث امری ضروری است؛ زیرا آنچه موجب رسیدن به مقصود اصلی گوینده می‌شود و سیر حرکت از فهم متن تا فهم مقصود را سامان می‌بخشد، دست‌یابی به قرینه‌های لفظی و مقامی است؛ از این‌رو، نبود شناختِ جامع از قراینی که در احادیث متناظر و هم‌مضمون، پراکنده شده‌اند هدف از مطالعه‌ حدیث را تامین نکرده، فهم ناقص و ابتری را به‌دنبال خواهد داشت؛ علاوه بر آن، عدم دقّت در این‌باره و نسبت فهمِ نادرست به معصوم (علیه‌السلام) پیامدهای منفی آن را دو چندان خواهد کرد؛ بنابراین تتبّع ناقص و عدم گردآوری همه‌ متون مربوط به یک موضوع، آسیب جدّی را پدید می‌آورد که ارایه‌ نمونه‌هایی از این دست، گویای اهمیّت این بحث خواهد بود.

فقر محب اهل بیت و سفارش به طلب حلال

از امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) در کتاب شریف نهج البلاغه نقل شده است که فرمود: «مَنْ اَحَبَّنَا اَهْلَ الْبَیْت فَلْیَسْتَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً»؛ هرکس ما اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) را دوست دارد، باید برای پوشیدن جامه‌ فقر مهیّا باشد.

[۲] امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۸۸، دارالکتب لبنانی.

بر اساس مفهومی که از ظاهر حدیث به دست می‌آید، دوستی و محبّت اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) ملازمِ فقر و تنگ‌دستی است و تمام دوستان و محبّان خاندان پیامبر می‌بایست طعم فقر و تهی‌دستی را بچشند، در صورتی که پذیرش این مطلب با روایاتی که شیعیان را به تلاش برای تامین رفاه خانواده‌ خود تشویق کرده است. چنان‌که در سفارش امام صادق (علیه‌السلام) به معاذ آمده است: «اسْعَ عَلَی عِیَالِکَ وَ اِیَّاکَ اَنْ یَکُونَ هُمُ السُّعَاهَ عَلَیْک.»؛ «خانواده‌ات را در رفاه و آسایش قرار بده و کاری نکن که آن‌ها برای تو بکوشند.»

[۳] کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۱۴۹، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.

نیز در حدیثی از امام علی (علیه‌السلام) نقل شده است: «حُسنُ الخلق فی ثلاثٍ: اجتنابُ المَحارم و طلبُ الحلال و التَوسُّع علی العیال»؛ «خوش‌خلقی در سه چیز است، پرهیز از کارهای حرام، طلب حلال و فراهم آوردن آسایش و رفاه برای خانواده.»

[۴] ورام بن ابی‌فراس، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، ص۹۱، قم، انتشارات مکتبه الفقیه، ۱۳۷۶ق.

و نیز واقعیّت زندگی بسیاری از دوستان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) که از مکنت مالی برخوردار بوده‌اند، منافات دارد.

جواب اشکال

به خوبی روشن است که اشکال پدید آمده، از تتبّع ناقص و عدم گردآوری روایات ناظر به حدیث نشات گرفته است؛ چرا که اگر خانواده‌ حدیثی این موضوع تشکیل گردد و به دیگر روایات اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) مراجعه شود، معلوم می‌گردد که این مساله در دیگر کلمات ائمه‌ اطهار (علیهم‌السّلام) تفسیر شده است. (۱ـ قَالَ رَجُلٌ لِلْبَاقِرِ (علیه‌السّلام) وَ اللَّهِ اِنِّی لَاُحِبُّکُمْ اَهْلَ الْبَیْتِ قَالَ (علیه‌السّلام) فَاتَّخِذِ الْبَلَاءَ جِلْبَاباً

[۵] نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۲، ص۴۳۷، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.

۲ـ عَنِ الْاَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهَ قَالَ کُنْتُ مَعَ اَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) فَاَتَاهُ رَجُلٌ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ یَا اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ اِنِّی وَ اللَّهِ لَاُحِبُّکَ فِی اللَّهِ وَ اُحِبُّکَ فِی السِّرِّ کَمَا اُحِبُّکَ فِی الْعَلَانِیَه… (فقال (علیه‌السّلام)) اذْهَبْ وَ اتَّخِذْ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً فَاِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یَقُولُ یَا عَلِیُّ وَ اللَّهِ الْفَقْرُ اَسْرَعُ‌ اِلَی مُحِبِّینَا مِنَ السَّیْلِ اِلَی بَطْنِ الْوَادِی.

[۶] صفّار، محمّد بن حسن، بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۹۱، قم، مکتبه آیه الله مرعشی، ۱۴۰۴ق.

۳ـ عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) قَالَ بَیْنَا اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) یَوْماً جَالِساً فِی الْمَسْجِدِ وَ اَصْحَابُهُ حَوْلَهُ، فَاَتَاهُ رَجُلٌ مِنْ شِیعَتِهِ فَقَالَ لَهُ یَا اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ اِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ اَنِّی اَدِینُهُ بِوَلَایَتِکَ وَ اُحِبُّکَ فِی السِّرِّ کَمَا اُحِبُّکَ فِی الْعَلَانِیَهِ… فَقَالَ لَهُ اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَدَقْتَ، امّا لِلْفَقْرِ فَاتَّخِذْ جِلْبَاباً، فَاِنَّ الْفَقْرَ اَسْرَعُ اِلَی شِیعَتِنَا مِنَ السَّیْلِ اِلَی قَرَارِ الْوَادِی‌.

[۷] مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ج۱، ص۳۱۲، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

)
چنان‌که مرحوم شیخ صدوق در معانی الاخبار آورده است که مردی از امام صادق (علیه‌السلام) درباره‌ این فرمایش امیرمؤمنان (علیه‌السلام) سؤال کرد و حضرت آن را معنا کردند:
«مردی به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کرد که روایت شده شخصی به امیرمؤمنان (علیه‌السلام) گفت: من تو را دوست دارم، پس حضرت به او فرمود: پوششی برای فقر مهیا کن. در این حال امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: علی (علیه‌السلام) این‌چنین نگفته است؛ بلکه به آن مرد فرمود: برای روز فقر و فاقتت (روز قیامت) آماده شو، (یعنی توشه طاعت و بندگی را بردار.)»

[۸] صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ج۱، ص۱۸۲، قم، انتشارات جامعه المدرسین، ۱۳۶۱ش.

بنابر این فهم ناقص و نادرستی که با اکتفا بر نهج البلاغه به دست آمده بود، با تشکیل خانواده‌ حدیث جبران گشته، مقصود حقیقی امام علی (علیه‌السلام) معلوم گردید.

روایت خضاب کردن

در روایتی دیگر آمده است که وقتی از امام علی (علیه‌السلام) درباره‌ خضاب نکردن محاسن شریفشان سؤال کردند، ایشان پاسخ دادند: «الْخِضَابُ زِینَهٌ وَ نَحْنُ قَوْمٌ فِی مُصِیبَهٍ»؛ خضاب کردن نوعی زینت است و ما قومی مصیبت‌زده هستیم.

[۹] امام علی (علیه‌السلام)، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۸، دارالکتب لبنانی.

سیّدرضی که پس از قریب به چهارصد سال این سخن امام (علیه‌السلام) را نقل کرده است، مصیبت یاد شده را به مصیبت وفات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) تفسیر می‌کند. این معنا، تا زمانی پذیرفته است که به همین حدیث بسنده شود و گزارش‌های دیگر این جریان را نیابیم؛ امّا هنگامی که از نهج البلاغه فراتر می‌رویم و نقل‌ها و متون دیگر را نیز از نظر می‌گذرانیم، متوجّه می‌شویم که واقعیّت چیز دیگری است؛ زیرا بر اساس گزارشی که «فاضل آبی» در نثر الدّرر آورده است، این سخن مربوط به فضای پس از جنگ صفین است و امام (علیه‌السلام) آن را با توجّه به غمِ از دست دادن برخی از یاران خود بیان کردند:
«علی (علیه‌السلام) از صفین بازگشت، در حالی که سر و صورتش مثل پنبه (سفید) بود، به او گفته شد: ‌ای امیر مومنان! کاش موهایت را رنگ می‌کردی. امام علی (علیه‌السلام) فرمود: “خضاب گونه‌ای آراستگی است و ما قومی غم دیده‌ایم.”»

[۱۰] الابی، ابوسعید منصور بن الحسین، نثر الدّرر، ج۱، ص۳۰۷، مصر، الهیئه المصریه العامه، الطبعه الاول.

بنابراین، به کمک خانواده‌ حدیث و گردآوری متون مشابه معلوم گردید که معنای اوّل با تاریخ صدور حدیث ناسازگار بود و مراد حضرت از مصیبت، مصیبت فقدان دوستان خود در جنگ صفین بوده است.

روایت حسد

در فرازی از خطبه ۸۶ نهج البلاغه آمده است که امیرمؤمنان (علیه‌السلام) فرمودند: «وَ لَا تَحَاسَدُوا فَاِنَّ الْحَسَدَ یَاْکُلُ الْاِیمَانَ کَمَا تَاْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ وَ لَا تَبَاغَضُوا فَاِنَّهَا الْحَالِقَه»؛ به یک‌دیگر حسد نورزید؛ زیرا همان‌طور که آتش هیزم از بین می‌برد، حسد، ایمان را از بین می‌برد و با یک‌دیگر دشمنی نکنید که آن زداینده است.
طبق این فرمایش، کینه‌توزی و دشمنی هم‌چون وسیله‌ای بُرنده، موجب از بین رفتن و زدودن می‌شود؛ امّا این‌که این رفتار ناپسند چه چیزی را می‌زداید و از بین می‌برد، برای برخی از مترجمان نهج البلاغه معلوم نبوده، چرا که آنان را در تفسیر معنای «حالقه» به اشتباه‌ انداخت؛ چنان‌که برخی این واژه را به معنای «از بین برنده‌ نیکی‌ها» (ترجمه فقیهی) دانسته‌اند و برخی به معنای «قطع کننده‌ پیوند خویشاوندی» (ترجمه شهیدی)؛ بعضی آن را به «نابود کننده هر چیزی» (ترجمه دشتی) تفسیر کرده‌اند و برخی دیگر بدون اشاره به معنایی خاص، از تعیین نکته معنایی آن گذر کرده‌اند. (ترجمه دکتر جعفری)
این، در حالی است که با تشکیل خانواده حدیث می‌توان به‌معنای صحیح این واژه و مقصود واقعی امام (علیه‌السلام) پی برد. چنان‌که در حدیثی از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل شده است که فرمود:
«اَلَا اِنَّ فِی التَّبَاغُضِ الْحَالِقَهَ لَا اَعْنِی حَالِقَهَ الشَّعْرِ وَ لَکِنْ حَالِقَهَ الدِّینِ»؛ آگاه باشید که دشمنی با یکدیگر زداینده است. مقصودم زداینده‌ مو نیست؛ بلکه زداینده‌ دین است.

[۱۱] کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۳۴۶، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.

هم‌چنین در نقلی دیگر از ایشان آمده است: «… و فی التباغض الحالقه لا اعنی حالقه الشعر و لکن حالقه الدین»؛ دشمنی زداینده است نه زداینده‌ مو، بلکه زداینده‌ دین.

[۱۲] مفید، محمد بن محمد، الامالی، ج۱، ص۱۸۱، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

علاوه بر آن‌که امام علی (علیه‌السلام) در وصیتی که برای فرزندانشان نگاشتند، به این نکته نیز اشاره کرده و تصریح کردند:
«و ایاکم و البغضه لذوی ارحامکم المؤمنین فانها الحالقه للدین»؛ از دشمنی با خویشان مؤمنتان بپرهیزید که آن زداینده‌ دین است.

[۱۳] مغربی، قاضی نعمان بن محمّد، دعائم الاسلام، ج۲، ص۳۵۱، ایران، مؤسسه آل البیت.

بنابراین، معلوم گردید که مراد از زداینده‌ای که در کلام امام آمده است، زداینده دین است و این معنا در پرتو توجّه به خانواده حدیث و گردآوری احادیث مشابه و هم‌مضمون به دست آمد که متاسفانه بسیاری از مترجمان نهج البلاغه از آن غفلت کرده بودند.

فایده بازیابی خانواده حدیث

برای بازیابی خانواده حدیث، آثار و فواید بسیاری شمرده شده است.

[۱۴] مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، ج۱، ص۱۶۲، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۴ش.

که اگر بخواهیم همه آن‌ها را در یک عبارت خلاصه کنیم، «فهم دقیق و نهایی حدیث» بهترین تعبیر است. امّا از آن‌جا که احراز این واقعیّت، نیازمند یک نمونه عینی و ملموس است، کوشیده‌ایم تا با بررسی تطبیقی احادیث «حلم» در نهج البلاغه با سایر منابع روایی، تاثیر شگرف خانواده‌ حدیث در فهم کامل از این مفهوم اخلاقی را نمایان سازیم.
شیوه‌ به کار گرفته شده در این بررسی، چنین است که ابتدا تمام روایات حلم در نهج البلاغه را مطالعه کرده و سپس بر اساس صبغه‌ مفهومی روایات، آن‌ها را به گروه‌هایی تقسیم نمودیم؛ چه آن‌که برخی از احادیث، عهده‌دار بیان آثار و نتایج حلم‌ هستند و برخی به بیان آسیب‌های حلم پرداخته‌اند و… آنگاه به مطالعه‌ روایات سایر مصادر حدیثی پرداخته و بر همین اساس به دسته‌بندی احادیث پرداختیم.
در مرحله بعد، تمام روایات به دست آمده را در دو بخشِ «نهج البلاغه» و «غیر نهج البلاغه» و هر بخش را در ذیل عناوینی چون: وظیفه‌ حلیم، اصل و ریشه حلم، راهکار حلم‌ورزی و… قرار دادیم. سپس هر یک از عناوین بخش نهج البلاغه را با عنوان هم‌سان خود، در بخش دیگر مقایسه نمودیم که نتیجه این بررسی از این قرار است:

نتیجه بررسی

در اینجا به بررسی و مقایسه این روایات می‌پردازیم:

تفاوت آماری

اوّلین نتیجه‌ای که در مقایسه‌ میان دو گروه از روایات حلم به دست آمد، تفاوت در آمار و ارقام است که در بخش نهج البلاغه تنها ۱۷حدیث و با شش موضوع، امّا در بخش دوم ۴۹ حدیث با ده موضوع یافت شد، به بیان دیگر، با بررسی روایات حلم در غیر نهج البلاغه توانستیم علاوه بر کشف تعداد بیشتری از احادیث حلم، چهار موضوع جدید نیز به دست آوریم که گزارش آن از این قرار است:
موضوعاتی که در بخش اوّل (روایات نهج البلاغه) به دست آمد، عبارتند از:
۱) آثار و نتایج حلم، با شش حدیث؛ ۲) هم‌گامی علم و حلم، با پنج حدیث؛ ۳) وظیفه‌ حلیم، با یک حدیث؛ ۴) اصل و ریشه‌ی حلم، با دو حدیث‌؛ ۵) راهکار حلم‌ورزی، با یک حدیث؛ ۶) آسیب‌های حلم، با دو حدیث.
امّا موضوعاتی که در بخش دوم (روایات سایر منابع) یافت شد، عبارت است از:
۱) آثار و نتایج حلم، با یازده حدیث؛ ۲) هم‌گامی علم و حلم، با نه حدیث؛ ۳) وظیفه حلیم، با چهار حدیث؛ ۴) اصل و ریشه حلم، با سه حدیث؛ ۵) راهکار حلم‌ورزی، با سه حدیث؛ ۶) آسیب‌های حلم، با دو حدیث؛ ۷) تفسیر معنای حلم، با سه حدیث؛ ۸) صفات متّضاد حلم، با شش حدیث؛ ۹) نشانه‌های حلم، با هفت حدیث؛ ۱۰) مصادیق حلم، با یک حدیث.

تفاوت محتوایی

نتیجه دیگری که در بررسی میان دو گروه روایات به دست آمد، تفاوت محتوایی احادیث است؛ به این معنا که از میان موضوعاتی که از روایات دو بخش استخراج گردید، ۶ موضوع مشترک و ۴ موضوع مختصّ بخش دوم بوده است. با ا