توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نقد تجسم اعمال ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۰۴ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نقد تجسم اعمال ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نقد تجسم اعمال ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل نقد تجسم اعمال ۱۰۴ اسلاید در PowerPoint

مساله ی تجسم اعمال مربوط به جهان پس از مرگ است، زیرا شاخه‌ای از کیفر و پاداش اخروی است. اگر چه این مسئله، در بحث شاهدان قیامت، نیز می‌تواند راهگشا باشد، زیرا هرگاه اعمال و کردار انسان گنه کار در سرای دیگر تجسم یابد، خود بهترین شاهد و گواه بر جرم بوده و راه هرگونه انکار را بر او می‌بندد.

فهرست مندرجات

۱ – مقصود از تجسم اعمال
۲ – اهمیت بحث
۳ – معنای لغوی تجسم اعمال
۴ – معنای اصطلاحی تجسم اعمال
۵ – مجرای تجسم اعمال
۶ – پیشینه بحث
۷ – تبیین مساله
۸ – دیدگاه منفی
۸.۱ – نظریات علما
۸.۲ – نقد دیدگاه منفی
۹ – دیدگاه مثبت
۹.۱ – تبیین کلامی
۹.۱.۱ – استدلال به آیات
۹.۱.۲ – استدلال به روایات
۹.۲ – تبیین عرفانی
۹.۳ – تبیین حکمت متعالیه
۱۰ – نتیجه بحث
۱۱ – عناوین مرتبط
۱۲ – فهرست منابع
۱۳ – پانویس
۱۴ – منبع

مقصود از تجسم اعمال

مقصود از تجسم یا تمثل اعمال و احوال انسان، این است که آن چه انسان در این جهان انجام داده است، در سرای دیگر مشاهده می‌کند؛ یعنی پاداش‌ها و کیفرها، نعمت‌ها و نقمت‌ها، شادمانی و دردها، همگی حقایق اعمال دنیوی انسانهاست که در حیات اخروی خود را نشان می‌دهند.

اهمیت بحث

مساله تجسم اعمال، اساس مذهبی دارد و شرایع و مذاهب آن را در باب اصول عقاید مطرح کرده‌اند و خواسته‌اند مساله چگونگی لذت و الم (درد) اخروی که شرایع، بدان نازل شده‌اند را بدانند. همچنین این مساله در عالم اسلام به طور جدی مورد بحث قرار گرفته است، و هر یک از عالمان اسلامی سعی کرده‌اند مساله را طوری حل کنند که با اصول اسلامی منافات نداشته باشد. اما در این میان حکمت متعالیه این مساله را به نحو خاصی مورد بررسی قرار داده است. و معتقد است که آثار و اعمال انسان در نشئه دنیوی، بعینه در نشئه دیگر مجسم می‌گردد.

معنای لغوی تجسم اعمال

تجسم اعمال در لغت به معنای به شکل، جسم، و پیکر درآمدن موجودات غیرمادی مانند: عقاید، اخلاق و اوصاف افعال و آثار انسان است.

[۱] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن (معاد در قرآن)، ج۵، ص۴۷.

معنای اصطلاحی تجسم اعمال

در اصطلاح به معنای آن است که آنچه را انسان در این جهان انجام می‌دهد در جهان دیگر به صورتی متناسب با آن جهان نمودار گردد. به عبارت دیگر هر عمل و کرداری که انسان در این جهان انجام می‌دهد، خواه خوب باشد و خواه بد، یک صورت مادی دارد که ما آن را مشاهده می‌کنیم، و یک صورت اخروی دارد که درون عمل نهفته است و در روز قیامت، پس از تحولاتی که در آن رخ می‌دهد، شکل مادی خود را از دست داده و با واقعیت اخروی خود جلوه می‌کند و باعث لذت و شادی عامل یا آزار و اندوه وی می‌گردد. یعنی اعمال خوب این جهان در روز قیامت تغییر شکل داده و به صورت باغ و حوریان زیبا و کاخ‌های مجلل درخواهد آمد. چنان که اعمال بد، قیافه دنیوی خود را دگرگون کرده و به صورت آتش و زنجیر و انواع عذاب نمودار خواهند شد.

[۲] سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج۹، ص۴۰۷.

مجرای تجسم اعمال

مساله «تجسم اعمال» که غالبا ناظر به کردارهای مربوط به جوارح انسان است، در کنار بحث دیگری مطرح می‌شود که از آن به تبلور یا تجسم نیت‌ها و ملکات نفسانی تعبیر می‌کنند، و مقصود این است که صورت حقیقی انسان بستگی به همان نیت و خصلت‌ها و ملکات نفسانی او دارد. بر این اساس اگرچه انسانها از نظر صورت ظاهری یکسانند ولی از نظر صورت باطنی یعنی خصلت‌ها و ملکات، انواع یا اصناف گوناگونی دارند.
حکیم سبزواری در این باره می‌گوید:
فباعتبار خلقــــه الانســـــان ملـــک او اعجــم او شیطان
فهو و ان وحــــــد دنیا وزعـــا اربعــــه عقبی فکـان سبعا
بهیمه مع کون شـهوه غضب شیمتـه و ان علیه قد غلب
مکر فشیطان و اذ سجیــــه ســــنیه فصـــــور، تــهیــه

[۳] سبزواری، ملاهادی، شرح منظومه، ج۵، ص۳۴۳.

یعنی انسان به اعتبار اخلاق و ملکاتش، یا فرشته است و یا حیوان و درنده و یا شیطان. بنابراین اگرچه انسان از نظر صورت دنیوی یک نوع بیش نیست ولی از نظر صورت اخروی چهار نوع خواهد بود: هرگاه شهوت و غضب بر او غلبه نماید و کارهای او پیوسته از این دو غریزه صادر گردد، صورت اخروی او حیوان و درنده است، و اگر مکر و حیله حکمران وجود و کارهای او باشد، صورت اخروی او شیطان است و اگر اخلاق پسندیده در نفس او رسوخ کرده است، به صورت‌های زیبای بهشتی تمثل خواهد یافت. در این پژوهش، فقط دیدگاه‌ها درباره‌ی تجسم اعمال مطرح می‌شود و مباحث دیگر آن، باید در مجال دیگری بررسی شود.

پیشینه بحث

تجسم یا تجسد اعمال، که از آن به تجسم اعتقاد و تجسم احوال نیز تعبیر می‌شود،

[۴] صدر الدین شیرازی، محمد، الشواهد الربوبیه، ص۳۲۹.

اصطلاحی کلامی، عرفانی و فلسفی است.
این اصطلاح، سابقه‌ای دیرین دارد و نه تنها به سده‌های نخستین اسلامی باز می‌گردد،

[۵] کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ح۳ ص۲۴۱.

[۶] طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر الفرآن، ح۲، ص۴۳۷.

[۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۱۹.

بلکه می‌توان آن را در اندیشه‌های یونان باستان نیز باز جست.

[۸] صدر الدین شیرازی، محمد، المظاهر الاهیه، ص۷۰.

چنانکه ملاصدرا این مسئله را به فیثاغورس نسبت داده و از او سخنانی در این باره نقل کرده است.

[۹] صدر الدین شیرازی، محمد، اسفار، ج۹، ص۲۹۴.

صاحب کتاب مفاتیح الاعجاز، بی آنکه ترکیب تجسم اعمال را به کار ببرد، می‌گوید: «هیچ استبعادی در اینکه اخلاق و اعمال در نشئه‌ی اخروی، بر وفق آن عالم، مصور و مجسم شوند، نیست»

[۱۰] استبعادی دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، ص۵۷۹۰.

[۱۱] لاهیجی، محمد، مفاتیح الاعجاز، ص۵۲۴.

همچنین اهل عرفان تجسم اعمال را باور داشته‌اند؛ از جمله می‌توان به نظر مولوی اشاره کرد که به این موضوع پرداخته است

[۱۲] مولوی، محمد، مثنوی معنوی، ص۶۹۱.

؛ و همچنین گفته شده که این مساله در میان اخوان الصفا نیز سابقه داشته است.

[۱۳] سجادی، جعفر، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ص۱۷۵.

البته، ترکیب تجسم اعمال به عنوان یک لفظ یا یک اصطلاح، ساخته‌ی دوران‌های متاخر است، به طوری که در عصر صفویه از سوی متفکران این دوره، به ویژه از سوی شیخ بهائی و سپس در آثار ملاصدرا آشکارا به کار رفت. ملاصدرا در برخی از آثار از تعبیر تجسم اعمال و تکوین نیات،

[۱۴] صدرالدین شیرازی، محمد، مفاتیح الغیب، ص۸۳۰.

و در جایی دیگر از اصطلاح تجسم اعمال و گاهی در پی آن از ترکیب تصور نیات بهره می‌جوید.

[۱۵] صدرالدین شیرازی، محمد، العرشیه، ص۹۵.

[۱۶] صدرالدین شیرازی، محمد، المبداء و المعاد، ص۵۸۹.

پس از وی این مساله در یک سلسله آثار دینی و تاریخی کاربردی روز افزون یافت و در عصر قاجاریه به اوج رسید.

[۱۷] خراسانی، محمد هاشم، منتخب التواریخ، ص۸۵۳.

به طور کلی باید گفت که تجسم اعمال از باورهای بسیاری از مردم بوده و در طول تاریخ حکایات بسیاری در این باره نقل شده و از دیرباز تاکنون موضوع آثار تمثیلی و ادبی هنری بوده است.

تبیین مساله

مساله تجسم اعمال، در واقع متضمن این معناست که ثواب و عقاب یا اعمال خوب و بد انسان‌ها چیزی جدا از آن اعمال نیست. و به بیان دقیق‌تر، اعمال انسان‌ها و عواقب آنها با یکدیگر رابطه‌ی تکوینی دارند و معذب خارجی در کار نیست؛ مثلا اگر در برابر گناهی آتش دوزخ وعده داده شده، آن آتش چیزی جدا از آن فعل گناه نیست، بلکه حقیقت آن است که تمثل پیدا کرده است.
از نظریه تجسم اعمال و نحوه‌ی تبدل اعمال تعبیرهای مختلف وجود دارد، از جمله گروهی عذاب را تجسم و صورت فعل و آثار نفسانی دانسته‌اند و گروهی دیگر عذاب را صورت باطنی اعمال دنیوی گفته‌اند. همچنین بعضی معتقدند که رابطه‌ی تکوینی عمل و جزای آن با وجود معذب و معاقب خارجی ناسازگار نیست. این نظریه، معتقدان و مخالفان بسیاری داشته و عالمان دینی نیز در مورد آن متفق القول نیستند. این تفاوت تعبیرات و اختلاف نظرها تا به امروز ادامه یافته است.

[۱۸] قدردان قراملکی، محمد حسن، مقالهی کاوشی در تجسم اعمال، ص۱۱۶.

در این پژوهش، مساله تجسم اعمال از دو دیدگاه منفی و مثبت مورد ارزیابی و بحث و تامل قرار می‌گیرد. البته تبیین دقیق مساله و بررسی تمامی جوانب آن از ساختار یک مقاله خارج است.

دیدگاه منفی

بر طبق این دیدگاه، تجسم اعمال با موازین نقلی (دینی) و عقلی (فلسفی) ناسازگار و در نتیجه منتفی است.
طرفداران این دیدگاه ضمن استناد به برخی از آیات ناسازگار با نظریه‌ی تجسم اعمال، به تاویل آیاتی می‌پردازند که ظاهرا مؤید و مثبت این نظریه به شمار می‌آید، چنان که مثلا رؤیت در آیه «… لیروا اعمالهم»

[۱۹] زلزال/سوره۹۹، آیه۶.

. که بیانگر «معرفت اعمال» است، به تصریح طبرسی دو گونه قابل تفسیر است: نخست، تفسیر باطنی که عبارت است از معرفت اعمال یا شناخت کردارها با چشم دل و در پرتو رؤیت قلب. دوم، تفسیر ظاهری که عبارت است از شناختی که در پرتو دیدن با چشم سر (=چشم ظاهری) به بار می‌آید که در این صورت، مراد از دیدن اعمال، در «دیدن نتیجه‌ی اعمال» یا «رؤیت نامه‌ی اعمال» است، نه دیدن خود اعمال و در هر دو صورت و بر طبق هر دو تفسیر، تجسم اعمال، منتفی است.

[۲۰] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۱۹.

نظریات علما

غالب مفسران، خصوصا متقدمان نیز می‌گویند خود اعمال در قیامت مجسم نمی‌شود. (مانند: طبری، زمخشری، فخر رازی، بیضاوی، ذیل آیه.)
همچنین مخالفان نظریه تجسم اعمال استدلال کرده‌اند که اعمال، عرض است و عرض طبق قاعده‌ی «العرض لایبقی زمانتین

[۲۱] طوسی، خواجه نصیرالدین، تلخیص المحصل، ص۱۸۱.

» در دو زمان باقی نمی‌ماند و به همین سبب، تجسم آن هم بی معناست.
فخر رازی در این باره می‌گوید: «چون عمل انسان عرض است و عرض (که) فانی می‌شود، نمی‌تواند در آخرت به صورت جسم درآید و جوهر گردد. بنابراین، مراد از وجدان عمل: «یوم یجدکل نفس ماعملت»

[۲۲] آل عمران/سوره۳، آیه۳۰.

. جزای عمل است یا مقصود، یافتن نامه و صحیفه عمل است؛ یعنی: یوم یجدکل نفس صحیفه اعمالها.»

[۲۳] فخر رازی، محمدبن عمر، تفسیر کبیر، ج۷۸، جزء ۳، ص۱۹۶.

علامه مجلسی نیز ضمن نقد نظریه تجسم اعمال می‌گوید: «محال دانستن انقلاب عرض به جوهر در این دنیا ممکن دانستن آن در سرای دیگر نوعی سفسطه است، زیرا دو نشئه دنیا و آخرت با هم تفاوتی ندارند، مگر از این جهت که مرگ و احیاء دوباره، میان آن دو فاصله ایجاد کرده است و این تفاوت نمی‌تواند وجه اختلاف احکام یاد شده باشد.»

[۲۴] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۷، ص۲۲۹-۲۳۰.

بنابراین مخالفان نظریه ی تجسم اعمال به دو مطلب تمسک کرده‌اند:
الف) اعمال انسان پس از صدور و مرگ، معدوم می‌شوند و چیزی نمی‌ماند تا در سرای دیگر تجسیم یابد.
ب) اصولا تجسم عمل از قبیل تبدیل عرض به جوهر است که امری محال است.

نقد دیدگاه منفی

حق این است که هیچ یک از این دو اشکال بر نظریه‌ی تجسم اعمال وارد نیست زیرا به مقتضای براهین عقلی، آنچه تحقق یافت و موجود شد، دیگر به هیچ وجه معدوم نمی‌گردد و در آن مرحله و در ظرف خود که تحقق یافته است همیشه باقی خواهد ماند و عارض شدن عدم بر آن، در آن مرحله از قبیل اجتماع وجود و عدم است که محال بودن آن بدیهی است. پس اشکال نخست از اساس باطل است.

[۲۵] سبحانی، جعفر، مفاهیم القرآن، ج۸، ص۳۴۲.

اما اشکال دوم نیز صحیح و پابرجا نیست، زیرا یک پدیده، ممکن است درجایی عرض و در جای دیگر جوهر باشد، چرا که بر طبق مثل «رنگ آب، همانا رنگ ظرف آب است»، تعیین کننده‌ی ماهیت و نام یک پدیده، موطن و مقام آن است و چنین است که یک پدیده، در جایی و در مقامی تجسم می‌یابد و جسم نام می‌گیرد و در جای دیگر و در مقام دیگر در هیئت عرض، پدیدار می‌گردد و عرض نامیده می‌شود. به عنوان مثال یک شیء مبصر، چون در موطن حس بصر ظاهر گردد و بر این حس عرضه شود، ناگزیر دارای ویژگی‌ها و به اصطلاح دارای عوارضی است که چون همین شیء در مقام حس مشترک پدیدار شود، عاری از آنهاست.

[۲۶] بهائی، محمدبن حسن، الاربعون حدیثا، ص۱۹۱.

آیت‌الله جوادی آملی می‌فرماید : (آنچه در خارج واقع می‌شود عمل معنون به عنوان خاص نیست، بلکه یک سلسله حرکاتی است که از بین می‌رود. عمل، همان عنوان اعتباری است که با روح عامل ارتباط دارد؛ مثلا نماز دارای حرکاتی است که از بین می‌رود، ولی آنچه به عنوان عمل شناخته می‌شود همان اثری است که در جان انسان نمازگزار برجا می‌ماند. از این رو در قبر به گونه‌ای نورانی ظاهر می‌شود؛ زیرا از نیت و اراده‌ی روح برخاسته و از نوعی ثبات درونی برخوردار است. پس وجود عینی ندارد تا در محدوده ی بحث‌های بود و نبود حکمت و کلام واقع شود و به جوهر و عرض متصف گردد، بلکه اعمال انسان از سنخ عناوین اعتباری باید و نباید است که هرگز در تحت مقولات ده گانه (جوهر و عرض) و مانند آن مندرج نشده است، و عرض انگاری اعمال از باب خلط تکوین و اعتبار است که در مواردی آثار چنین اختلاط نامیمون، مشهود است.

[۲۷] جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن (معاد در قرآن)، ج۵، ص۹۲.

)

دیدگاه مثبت

در برابر دیدگاه منفی، طرفداران این نظریه، تجسم اعمال را به دلایل نقلی و عقلی ممکن می‌دانند که به تبیین آنها می‌پردازیم:

تبیین کلامی

این نظریه از معانی صریح شماری از آیات و روایات شکل می‌گیرد، که در آنها به گونه‌های مختلف، از تجسم اعمال سخن می‌رود، که نمونه هائی را یاد آور می‌شویم:

استدلال به آیات

۱. یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ما عملت من سوء تود لو ان بینها و بینه امدا بعیدا

[۲۸] آل عمران/سوره۳، آیه۳۰.

. یعنی؛ روزی که هر انسانی هرکار نیکی انجام داده است، نزد خود حاضر می‌یابد، و هر کار بدی را که انجام داده است نیز حاضر و آماده می‌یابد، و آرزو می‌کند که میان او و آن عمل بد فاصله مکانی یا زمانی بسیاری وجود می‌داشت و او آن عمل بد را که در دنیا انجام داده است، در قیامت مشاهده نمی‌کرد.
پس خود آن کار خیر و عمل بد و همان عنوان که به عمل داده شده را، می‌بیند، نه آنکه مصادیق و مواد خام آن را ببیند.
۲. ان الذین یکتمون ما انزل الله من الکتاب و یشترون به ثمنا قلیلا اولئک ما یاکلون فی بطونهم الا النار ولایکلمهم الله یوم القیمه و لایزکیهم و لهم عذاب الیم• اولئک الذین اشتروا الضلاله بالهدی و العذاب بالمغفره فما اصبرهم علی النار.

[۲۹] بقره/سوره۲، آیه۱۷۴-۱۷۵.

یعنی بدرستی آنهائی که از کتاب خدا، آنچه را که خدا نازل کرده کتمان می‌کنند و با کتمان آن ثمن اندک، به دست می‌آورند، آنها آنچه می‌خورند جز آتشی نیست که به درون خود می‌کنند و خدا روز قیامت، با آنها سخن نخواهد گفت و آنها را تزکیه نکرده بلکه عذاب دردناک خواهند داشت. آنان با سرمایه هدایت، گمراهی را خریدند و مغفرت را با عذاب معاوضه می‌کنند، به راستی چقدر بر چشیدن آتش تحمل دارند؟!
این دو آیه شریفه، بیانگر آن است که، آنچه افراد از راه کتمان حقایق الهی به دست می‌آورند، در حقیقت آتش را، درون خود جای می‌دهند. شکی نیست که صورت ظاهری و دنیوی اموال یاد شده، آتش نیست، بلکه به صورت انواع لذت‌های دنیوی نمایان می‌شوند. پس باید بگوئیم اینگونه اموال، صورت دیگری دارد که اکنون از چشم ظاهر بین انسان پوشیده است ولی در سرای دیگر (که پرده‌ها بالا می‌رود و حقایق پنهان آشکار می‌گردد) مشاهده می‌کنند.

[۳۰] عقائد استدلالی، ج۲، ص۲۹۱.

علامه طباطبایی درباره آیه مذکور می‌فرماید: «در آیه شریفه دلالتی که بر تجسم اعمال و تحقق نتایج آن دارد، برکسی پوشیده نیست، چون اولا می‌فرماید: اینکه علمای اهل کتاب احکام نازله از ناحیه خدا را، در برابر بهائی اندک فروختند، همین اختیار ثمن اندک عبارتست از خوردن آتش و فرو بردن آن در شکم، و ثانیا در آیه دوم، همین اختیار کتمان و گرفتن ثمن اندک در برابر احکام خدا را، مبدل کرد به اختیار ضلالت بر هدایت، و ثالثا این اختیار را هم مبدل کرد به اختیار عذاب بر مغفرت، و در آخر می‌فرماید چقدر بر سوختن در آتش صبر دارند. پس معلوم می‌شود اختیار بهای اندک، بر احکام خدا، اختیار ضلالت است بر هدایت، و