توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint :

پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint

در این مقاله نگاهی فقهی به ماده‌های قانونی پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint می‌کنیم.

فهرست مندرجات

۱ – مقدمه
۲ – یادآوری
۳ – نفقه در آیین مسیحیت
۴ – نفقه در مذهب کاتولیک
۵ – نفقه در آیین زرتشت
۶ – نفقه در فرانسه
۷ – نفقه در ژاپن
۸ – نفقه در کشورهای کمونیستی
۹ – نفقه در ایتالیا
۱۰ – نفقه در انگلیس
۱۱ – علل نیازمند نبودن زن در بعضی از جاها
۱۲ – دلایل عدم نیازمندی زن به نفقه
۱۳ – طرح معیاری کلی در بحث
۱۴ – مقایسه قوانین اسلامی با غیر اسلامی
۱۵ – مراد از نفقه
۱۶ – دایره نفقه
۱۶.۱ – مختص به خوراک و پوشاک و مسکن
۱۶.۲ – در تمام موارد نیاز
۱۶.۲.۱ – آیات
۱۶.۲.۲ – روایات
۱۷ – آرای فقیهان
۱۷.۱ – شیخ مفید
۱۷.۲ – شیخ طوسی
۱۷.۳ – سلار
۱۷.۴ – ابن حمزه
۱۷.۵ – محقق حلّی
۱۷.۶ – شهید اوّل
۱۷.۷ – صاحب جواهر
۱۷.۸ – سیّد علی طباطبایی
۱۷.۹ – امام خمینی
۱۷.۱۰ – آقای سیستانی
۱۸ – هزینه دارو و درمان
۱۹ – چند نکته درخور توجه
۲۰ – میزان نفقه
۲۱ – آرای فقها و دلیل‌های آنان
۲۱.۱ – نفقه سازوار با شأن زن
۲۱.۱.۱ – دلیلها
۲۱.۲ – نفقه سازوار با شأن زن و توان مرد
۲۱.۲.۱ – دلیلها
۲۲ – یادآوری
۲۳ – آرای اهل سنت
۲۴ – قانون‌های کشورها
۲۵ – یادآوری
۲۶ – خودداری شوهر از پرداخت نفقه
۲۷ – دیدگاهها
۲۷.۱ – دیدگاه اول
۲۷.۲ – دیدگاه دوم
۲۸ – بررسی قانون
۲۹ – آرای فقیهان
۲۹.۱ – قول به فسخ یا طلاق
۲۹.۱.۱ – دلیلهای قول به فسخ یا طلاق
۲۹.۲ – قول به ناروایی فسخ و یا طلاق
۲۹.۲.۱ – دلیلهای باورمندان به ناروایی فسخ و یا طلاق
۳۰ – یادآوری
۳۱ – نتیجه
۳۲ – نکته
۳۳ – مسائل درخور توجه
۳۴ – پانویس
۳۵ – منبع

مقدمه

از ابتدای آفرینش، هماره مسأله برآوردن نیازهای زندگانی، ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. این امر، به گردآوری و نگارش قانونهایی جهت برآوردن نیازهای زندگی انجامیده است. قانونهای اقتصادی مختلفی که گاه به زندگانی فرد نظر داشته و گاه به زندگی خانوادگی و گا به جمع و جامعه.
خانواده، سامان یافته از فرزندانی است که تا سالها توان برآوردن روزی و نیازهای زندگانی خویش را ندارند و نیز زنی که از سویی، به دلیل بارداری و شیردهی و از دیگر سو، به دلیل بایستگی نگهداری کودک و همچنین همت گماردن به تربیت او، توان تلاشها و تکاپوهای اقتصادی اش کاهش می‌یابد.
از این روی، در درازای تاریخ، قانونهایی بر نهاده شده تا مرد که از قدرت بدنی بیش تر برخوردار است، نیازهای زندگانی همسر و فرزندان را برآورد و اداره زندگی آنان را بر عهده گیرد. البته در برابر این تکلیف، از حقوقی ویژه هم برخوردار گردد.

یادآوری

در یک قرن اخیر، با توجه به دگرگونیهایی که در جامعه‌ها روی داده در این قانونها هم دگرگونیهایی پدیدار شده است. به نمونه‌هایی از آن در قانونهای مذهبی و اجتماعی اشاره می‌شود.

[۱] قوانین یاد شده با مراجعه به اصل قانون یا با استفاده از کتاب:(پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint در حقوق ایران)، از حسن فرشتیان و نیز رساله دکترای علی شریف، موجود در کتابخانه ملی بیان شده است.

نفقه در آیین مسیحیت

در آیین مسیحیت، برابر ماده ۴۸ آیینها و قانونهای کلیسای پروتستان، هزینه روزانه زن به عهده شوهر است که عبارت باشد از: غذا، مسکن، لباس، اثاث که به گونه رسم و معمول شده در بین مردم و سازوار با حالت و چگونگی مالی زن و شوهر تهیه می‌شود. در صورتی که شوهر از پرد اخت هزینه زندگی همسر خویش خودداری کند و واداشتن او به پرداخت نفقه ممکن نباشد، کلیسا می‌تواند با طلاق موافقت و عقد ازدواج را منحل کند.

نفقه در مذهب کاتولیک

در مذهب کاتولیک، وظیفه شوهر عبارت است از:رهبری همسر، اداره امور خانواده و پرداخت هزینه زندگی که همانا عبارت باشد از:خوراک، لباس، مسکن و اثاث منزل و دارو که تمام اینها در درجه نخست، بر عهده مرد و چنانچه ناتوان و مریض باشد، به عهده زن است. در صورتی که با اجازه مرد و هماهنگی با وی، هر دو مشغول کار و کسب باشند، هزینه زندگی به عهده هر دوست. به موجب ماده ۱۰۷ قانون کلیسای کاتولیک، هرگاه شوهر از پرداخت هزینه زندگی و مخارج ضروری زن خودداری کند و واداشتن او به پرداخت هزینه ممکن نباشد، کلیسا می‌تواند حکم جدایی صادر کند.

نفقه در آیین زرتشت

در آئیین زردشت، تهیه خوردنیها و آشامیدنیها برای زن، بر شوهر واجب است. و افزون بر آن، مرد باید با همسر خود مهربانی کرده و وجود همسر را مثل وجود خودش یکی بداند و او را از هرگونه رنج و آسیب و سرما و گرما نگه دارد.
به قانون مدنی چند کشور نیز درباره برآوردن هزینه زندگی خانواده اشاره می‌شود، از جمله:

نفقه در فرانسه

ماده ۲۰۳ قانون مدنی فرانسه مقرر می‌دارد، نتیجه‌ای که از عقد ازدواج حاصل می‌شود، واداشتن زن و شوهر به اداره زندگی و برآوردن نیازهای خانوادگی و نگهداری و تربیت فرزندان است. البته چگونگی شرکت زن و شوهر در پرداخت هزینه‌ها و میزان مسؤولیّت هر یک و به طور کلی اداره امور مالی زن و شوهر، باید در ضمن قراردادی که به قرارداد ازدواج نامبردار است، معیّن شود و پیش از انجام عقد ازدواج، تنظیم گردد. قانون مدنی فرانسه در مورد مقدار و میزان نفقه و هزینه زندگی بیان می‌کند: هزینه زندگی برای کسی که واجب است پرداخت هزینه زندگی او، سازوار بانیازهای بایسته او در نظر گرفته شده و در باره نفقه، همه جا یادآور شده: غذا، لباس، مسکن و آنچه که برای زندگی روزمره مورد نیاز است، همانند:گرما، روشنایی و… یادآورد شده:
بر مبنای نظریه شماری از حقوقدانان فرانسه، رویه قضایی، دارو و هزینه بیماری و حتی تشییع جنازه را از مصداقهای نفقه دانسته و نظرداده است که نباید امور در چهار دیوار قانونها به بند کشیده شود؛ زیرا در این صورت، برابری آنها با حقایق مقدور نخواهد بود.
بنابراین، نفقه از نظر مقدار و میزان و گونه، بایستی پیرو زمان و مکان و سازوار با نیازهای زندگانی باشد.

نفقه در ژاپن

ماده ۷۶۰ قانون مدنی ژاپن، به روشنی بیان می‌دارد که: هزینه زندگی زن و شوهری، به عهده هر دوی آنهاست و برای ادا کردن این رقم خرج، اموال، دارایی، درآمد و سایر شرایط مربوط به زندگی و برآوردن هزینه‌ها، مورد توجه قرار خواهد گرفت.

نفقه در کشورهای کمونیستی

در کشور شوروی، پیش از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ اداره امور خانواده و اموال با مرد بود و از آن جایی که مرد سمت ریاست خانواده را داشت، می‌توانست در مال‌ها و دارایی‌هایی که از آنِ همسرش بود، نظارت کامل داشته باشد. ۱۹۲۶ رژیم جداسازی دارایی زن و شوهر را عوض کرده و رژیم قانونی و اشتراک اموال تحصیل شده را جایگزین آن کرد.
ماده ۹ قانون مدنی شوروی چنین بر نهاده شد: (زوجین آزادی کامل در انتخاب شغل و پیشه خود داشته و اداره زندگی با نظر متقابل آن دو انجام می‌گیرد.)
به طور معمول در حقوق کشورهای کمونیستی، زن و شوی آزادند و بدون قید و شرط کار می‌کنند و از محل درآمد خود، زندگی مشترک زناشویی را، از جمله: نگهداری کودکان و برآوردن هزینه زندگی آنان را اداره می‌کنند.

نفقه در ایتالیا

در قانون مدنی ایتالیا، ماده‌های ۴۳۳ و ۴۳۸ و ۴۳۹ به بحث نفقه زن و فرزندان پرداخته به موجب این قانون، ازدواج عملی است که نگهداری و هزینه‌های زن را به عهده شوهر می‌گذارد. در قانون برای این هزینه‌ها، اندازه‌ای در نظر گرفته نشده، ولی یادآور شده: شوهر باید تمام نیازهای زندگی زن را نسبت به تواناییهای مالی خود، برآورد.
برابر ماده ۴۴۵ قانون مدنی ایتالیا، اگر شوهر از پرداخت هزینه زندگی خود شانه خالی کند، با شکایت از طرف زن، دادگاه شوهر را وا می‌دارد، که نسبت به تواناییهای مالی خود، هزینه زندگی همسرش را بپردازد.

نفقه در انگلیس

در قانون مدنی انگلیس مقرر شده که مرد وظیفه دارد هزینه زندگی همسر خود را بپردازد و زن نیز در مواردی وظیفه دارد هزینه زندگی شوهر خود را بپردازد. فرق و ناسانی که بین مرد و زن در این امر وجود دارد این است که:مرد را در صورت تنگدستی می‌توان واداشت که کار کند و از دستمزد خود، هزینه زندگی همسر خود را بپردازد، ولی برای زن چنین الزامی نیست و البته در برابر این تکلیف که به عهده مرد است، حق اختیار مسکن و تعیین هزینه زندگی با اوست. در صورتی که مرد خانواده را ترک کند و از پرداخت مخارج ضروری زن سرپیچی کند، از طرف دادگاه به انفاق وادار می‌گردد و اگر مرد با داشتن اعتبار، خانواده خود را ترک کند، همسر او حق خواهد داشت به حساب شوهر برای هزینه‌های لازم از آن اعتبار استفاده ببرد.

علل نیازمند نبودن زن در بعضی از جاها

به دلیل آن که این مقاله در صدد بررسی قانونها و آیینها و دستورهای ملتها در این بحث نیست، به طرح این مسأله بسنده می‌شود: با دگرگونیهایی که در اوضاع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه‌ها پیش آمد، در قانونهای مربوط به برآوردن هزینه‌های خانواده نیز دگرگونیهایی صورت گرفت. از طرفی ابزارهای نوین چون ماشین لباسشویی، چرخ گوشت و… جانشین کار زن در منزل شد و با سیاست کنترل موالید در جهان، میزان فرزندآوری زنان بسیار کاهش یافت، در نتیجه زمان فراغت زنان افزایش چشمگیری پیدا کرد. افزون بر آن، نقش قدرت جسمانی در کارها و شغلهای گوناگون کاهش یافت و در عوض تفکر و دانش فنی اهمیت پیدا کرد که زنان در این زمینه کاستی و ضعف درخور توجهی، نسبت به مردان از خود نشان ندادند. این مسأله در کنار همت گماشتن جامعه‌ها بر آسان کردن و فراهم ساختن زمینه‌های دانش اندوزی و تحصیل دختران زمینه ساز نقش بیش تر زنان در امور اقتصادی شد. پدید آمدن سازمانهای اجتماعی جهت نگهداری کودکان و آموزش و تربیت آنان نیز، مجال بیش تری را برای زنان فراهم ساخت. اگر زمانی فرزندان وقت خود را تا روزگار نوجوانی در خانه و در کنار خانواده به سر می‌بردند، هم اکنون کودکان گاه در مهد کودکها و در مدارس، وقت زیادی از عمر خود را به دور از خانواده به سر می‌برند. همه این امور و افزون بر آن، چیرگی فرهنگیِ استقلال فکری، شخصیتی و اقتصادی فرد که از کودکی افراد برابر آن تربیت می‌شوند، زمینه ساز استقلال تک تک اعضای خانواده در کانون زندگی شد؛ از این روی زن، دارای هویت مستقل اقتصادی گردید. حرکتهای فمینیستی در نگرشها، اثر بسزایی داشت و چنین دیدگاهی با پشتوانه قانونهای تدوین شده بین المللی به جامعه‌های گوناگون راه یافت و در مواردی استوار و پا بر جا شد. هر کنفرانس جهانی زن، نشانگر گستردگی اهتمام سازمان ملل، جهت گسترش اندیشه برابری زن و مرد در تمام زوایا از جمله حقوق و مسؤولیتهای زن و شوهر در خانواده است. اعلامیه پکن، سند چهارمین کنفرانس جهانی زن، در بردارنده دستورها و برنامه‌هایی برای پدیدآوردن برابری کامل بین دختر و پسر از آغاز تولد تا پایان است برابر قانونهای بین المللی، زن و مرد به گونه یکسان نسبت به برآوردن هزینه‌های خانواده، مسؤول هستند و حکومتها و کشورها و جامعه‌های انسانی، وظیفه دارند، امکان دسترسی یکسان به کارها و شغلهای یکسان را برای زنان و مردان فراهم آورند. از جمله: باور اجتماع را نسبت به توانایی زنان در به عهده گرفتن کارها، دگرگون کنند. با بالا رفتن کمی و کیفی تحصیلات دختران، توان زنان را در پرداختن به کارها و پیشبرد کارها رشد دهند، بازدارنده‌های کار آنان را از سر راه بردارند و هرگونه ناسانی که در زمینه کار بین زنان و مردان وجود دارد، برطرف سازند و…
به عنوان نمونه به بخشی از این سند، که در راستای حمایت از زنان تدوین شده، اشاره می‌شود: (هدف استراتژیک که در جهت ارتقاء هماهنگ سازی کار و مسؤولیتهای خانوادگی برای زنان و مردان می‌باشد، بیان می‌دارد اقداماتی که باید توسط دولتها اتخاذ گردد، عبارتند از:
الف. پیشبرد توسعه شغلی بر پایه شرایط کار که مسؤولیتهای خانوادگی و کار را هماهنگ می‌سازد.
ب. تضمین آن که زنان و مردان به گونه‌ای برابر با یکدیگر می‌توانند کار تمام وقت یا پاره وقت را آزادانه برگزینند.
ج. تضمین وجود فرصتهایی برای زنان و مردان از طریق قوانین، انگیزه‌ها و یا ترغیب آنان در این راستا که با محفوظ بودن مشاغل خود از مرخصی ویژه والدین استفاده نمایند و مزایای ویژه والدین را دریافت کنند. ارتقای تسهیم برابر مسؤولیتهای خانواده میان زنان و مردان، از جمله از طریق قوانین، انگیزه‌ها و یا ترغیب مقتضی.
و. تمهید خط مشی هایی از جمله در آموزش، در راستای تغییر نگرشهایی که تقسیم کار بر مبنای جنسیت را تقویت می‌کنند و از این طریق ارتقاء مفهوم تسهیم مسؤولیت خانوادگی در مورد کار در خانه.)

[۲] سند چهارمین کنفرانس جهانی زن (ناشر:دفتر امور زنان در نهاد ریاست جمهوری و نمایندگی صندوق جمعیت ملل متحد و صندوق کودکان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران).

با توجه به تمامی این بحثها و نیز بحثهای دیگر که مجال طرح آنها نیست، در اساس مسأله‌ای به نام هزینه زن، وجود نخواهد داشت؛ چرا که زن و شوی، هر دو حقوق و وظیفه‌ها و تکلیفهای یکسان در امور اقتصادی و دیگر مسائل خانواده خواهند داشت. گستردگی پیوندها و پیوستگیهای فکری در جهان، به آن جا انجامیده که در داخل کشور نیز مدتها قبل مباحث نظری درباره این مسأله مطرح گردید. زنان در نوشتارهای گوناگون خویش بر لزوم استقلال اقتصادی زن در کانون خانواده و نکوهش وابستگی اقتصادی او به شوهر پای فشرده‌اند و مردان نیز با توجه به دشواریهای اقتصادی و چه بسا برای فرار از مسؤولیتهای زندگی خانوادگی، توجیه‌هایی در لازم و ضروری نبودن پرداخت هزینه زندگی زن توسط شوهر مطرح کرده‌اند.
برای نمونه یکی از اینان می‌نویسد:
(زن اگر دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده باشد و از لحاظ نفقه نیازمند شوهر نباشد، ذلّت تمکین بی جا و هزار و یک مشکل دیگر را تحمل نمی‌کند و مردان از همین جهت می‌هراسند.)

[۳] مجله (زنان)، شماره ۹.

دلایل عدم نیازمندی زن به نفقه

این بحثها ابتدا در یکی دو مجله شروع شد و کم کم به روزنامه‌ ها راه یافت. با توجه به اسلامی بودن فضای فرهنگی جامعه ایران، گاه در توجیه این مسأله به دلیلها و جُستارهای دینی نیز استناد شده که اشاراتی بسیار مختصر بدان ها می‌شود:
۱. شماری با استناد به آیه (الرجال قوّامون علی النساء بما فضّل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا) بیان داشته‌اند که در صورت همرأیی و همسازی زن و شوهر می‌توان آنچه که بر عهده مرد گذاشته شده است، از برآوردن هزینه زندگی زن، از عهده اش برداشت و او را در این باره بی وظیفه کرد. و در برابر ریاست وی نیز در خانواده نیست گردد. (برابری جایگاه زن و مرد در کانون خانواده)
در جواب این گروه گفته شده: قوام بودن مرد به علت (بما فضل الله) است که نمی‌شود آن را هشت و افکند و نیز این امر که آیه در صدد بیان حقوق و تکالیف زن و شوهر است که خداوند بر نهاده و تعیین آن را به بشر واگذار نکرده است.
۲. به دلیل جایز بودن شرط ضمن عقد و بایستگی وفای به آن، مرد می‌تواند با عنوان شرط ضمن عقد، مسؤولیت پرداخت هزینه زندگی زن را از دوش خود بیفکند و زن نیز نمی‌تواند نفقه‌ای از شوهر بخواهد. برخی به این دلیل ایراد گرفته، گفته‌اند: چنین شرطی، مخالف مقتضای عقد و یا مخالف شرع و باطل است.
۳. دلیل دیگری که شاید در این بحث به کار آید، روایت سفیان بن عیینه از امام صادق (علیه‌السلام) است که می‌فرماید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) فرمود:

(… فالرجال لیست له علی نفسه ولایه اذا لم یکن له مال و لیس له علی عیاله امر ولا نهی اذا لم یجر علیهم النفقه…)

[۴] (اصول کافی)، ج۱، ص۴۰۶.

[۵] مستدرک وسائل، ج۲، ص۴۹۰.

به معنای برکناری مرد از ریاست خانواده در برابر نپرداختن نفقه.
حال این پرسش پیش می‌آید که برخلاف دلیلهای فراوان در آیات و روایات، دلالت کننده بر واجب بودن پرداخت هزینه زندگی زن (که به آن اشاره خواهد شد) آیا در صورت همرأیی و هماهنگی زن و مرد می‌توان از سویی وظیفه پرداخت هزینه زندگی زن و از سویی دیگر حق سرپرستی شوهر ر ا فرو افکند. به نظر می‌رسد به دلیل آیات و روایات فراوانی که به واجب بودن پرداخت هزینه زندگی زن از سوی شوهر دلالت دارند، نتوان چنین امری را پذیرفت.

طرح معیاری کلی در بحث

ناهمسانی و دگرسانی مهمی که در جهان بینی شخص مسلمان با غیر معتقد به دین وجود دارد در آن است که در یک اندیشه، حتی اگر انسانی آفریده خداوند به شمار آید، موجودی است به خود واگذاشته که بازشناخت چگونه باید بود و به چه سو باید رفت بر عهده خودش است. در این تفکر انسان برای زیستن سعادتمندانه، بهره و لذتهای شخصی، خویش را محور همه چیز قرار می‌دهد. در پیوندها و پیوستگیهای اجتماعی نیز، محور خود است، باید به دیگران احترام گذاشت تا از احترام دیگران برخوردار شد. باید امانت دار بود، تا دیگران نیز در امانت خیانت نورزند، باید صداقت پیشه کرد تا دیگران نیز صادقانه با من برخورد کنند و… در این گونه نگرش، خودخواهی محور بسیاری از روشها و نیز تعریفهای ارزشی خواهد بود. به نمونه‌هایی از این مباحث در مجلّه زنان، شماره ۵۰ و ۵۱، می‌توان اشاره کرد: در مقاله‌ای با عنوان: (من ارزش اخلاقی پیدا می‌کند) نویسنده بیان می‌کند: (زوجها افتخار می‌کنند که همانند (دوستانی خوب) از هم جدا شوند، چون وابستگی مفرط را نشانه عدم کمال خود می‌دانند. رفتارها باید به گونه‌ای باشد که علی رغم دشواریهایش، نشان دهد که می‌توان خودکفا بود.)
در مقاله‌ای دیگر با عنوان:(روشهای پیشنهادی برای گفتن نه) راهکارهای علمی نیز برای رسیدن به استقلال فردی ارائه می‌گردد به عنوان نمونه نویسنده بیان می‌کند: (به شخصی که در حال گدایی است چشم دوخته و بگویید:(نه، نمی‌دهم). سه روز هر درخواستی از شما می‌شود (نه) بگویید. مثلاً سر میز غذا هستید از شما نمکدان می‌خواهند، پاسخ دهید خودت بردار دستت که می‌رسد.)
در صفحه‌ای که مقاله قرارداده شده نیز، تصویر زنی که روی سینه او قلبی به رنگ قرمز که روی آن نوشته شده (نه) چاپ شده است.
در نگاه فرد دیندار، محور هستی خداوند است و بشر آفریده او، روبه سوی او دارد:(انا للّه وانا الیه راجعون) در این تفکر انسان بسیار بزرگ تر از آن است که در گرایشها و میلهای موجود بایستد. او با گذر از گرایشها و میلهای خاکی خود و نظر به جنبه خلیفه الهی، می‌کوش د تا تجلی رحمت، عدالت و حکمت و… الهی گردد. چنین فردی همگان را با فطرتی الهی می‌بیند که سرشار از صفا، توان سیر به سوی او دارند. در این نگرش فرد، بیش از آن که حقوق خویش را ببیند، به تکلیف خود نظر می‌کند والبته فارغ از این امر نیست که تکلیف و حق ملازم همدیگر و دو روی یک سکه‌اند.
در نگاه این فرد، ایثار یک ارزش به شمار می‌آید، نه نوعی ابلهی. لذا مرد که در کانون خانواده برای رفع نیازهای همسر و فرزند می‌کوشد، چون مجاهد فی سبیل الله است

[۶] (امالی)، شیخ طوسی، ص۲۳۰.

[۷] (وسائل)، ج۱۲، ص۴۳.

و زنی که برای رفع نیازهای اعضای خانواده به بست و گشاد کارهای خانه مشغول است، از رحمت گسترده الهی برخوردار خواهد بود.

[۸] (امالی)، شیخ طوسی، ص۲۳۰.

[۹] (وسائل)، ج۱۴، ص۱۲۳.

مقایسه قوانین اسلامی با غیر اسلامی

آنچه مسلم است قانونهای اسلامی، برخلاف قانونها و آیینهایی که در مجامع بین المللی، گذرانده شده، نه تنها اعضای خانواده را به سمت استقلال کامل ره نمی‌نماید، بلکه با ابزار گوناگون می‌کوشد تا پیوند بین آنان را استوار سازد و پیوندی عمیق بین آنها برقرار سازد. از جمله این ابزار می‌توان به واجب بودن نفقه زن و نفقه نزدیکان اشاره کرد. و نیز مباحث حقوقی چون: ارث، حضانت، رضاع، دیه عاقله، ولایت بر دارایی فرزند غیر رشید در جهت مصالح کودک و احکامی چون:واجب بودن احترام به پدر و مادر، بایستگی به دست آوردن خشنودی آنان و آزار نرساندن به آنان، واجب بودن پرداخت زکات فطره، صله رحم، مسأله محرمیت، به واسطه نسب یا سبب یا شیرخوارگی، کمک پدر در برآوردن هزینه ازدواج فرزند، گرچه از زکات . مقدم بودن حق جنین بر گرایشها و میلهای فردی پدر و مادر یا پاره‌ای از وظیفه‌های آن دو ( حرام بودن سقط جنین، واجب نبودن روزه گرفتن زن باردار یا شیرده در بعضی اشکال و…) وظیفه پدر و مادر، یا فرزندان نسبت به هم، حتی پس از مرگ طرف مقابل (چون:واجب بودن به جا آوردن نماز و روزه قضای میت توسط فرزند او، واجب بودن غسل و کفن و به خاک سپردن میت توسط اولیاء او، ی ا با اجازه آنان، گماردن سرپرست، نگهداشت عده پس از مرگ شوهر) که این گروه از احکام همگی زمینه ساز پدید آمدن پیوندهایی تنگاتنگ در بین اعضای خانواده می‌شود که سرشار از حقوق و تکلیفهای دو طرف است.
در این نوشتار، پس از پذیرش اصل بایستگی پرداخت نفقه زن توسط همسر، سه موضوع مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد:
۱. مراد از نفقه چه چیزهایی است؟
۲. میزان نفقه به چه مقدار باید باشد؟
۳. در صورت نپرداختن هزینه زندگی زن از سوی شوهر، چه باید کرد؟

مراد از نفقه

در ماده ۱۱۰۷ق.م مطرح شده است: (نفقه عبارت است از:مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم، یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضاء.)
این ماده قانونی نفقه را در ۵ مورد دانسته است. گاه این پرسش پیش می‌آید:با توجه به این که نیاز زن در زندگی گسترده تر از این ۵ مورد است، چگونه قانون موارد دیگر را در نظر نگرفته است. مهم ترین مسأله‌ای که در این مورد مطرح می‌شود، هزینه دارو و درمان زن است که با توجه به رشد علم پزشکی و گستردگی درمان بیماریها، گاه هزینه بالایی می‌برد.
در احکام فقهی، به کار پرداختن زن شوهردار، بسته به راضی بودن همسر است. و در صورت موافق نبودن او، زن نمی‌تواند به کار خارج از خانه بپردازد. در کار درون منزل نیز، در صورت نیاز زن به رفت و آمد گاه و بیگاه خارج از منزل (فروش دسترنج خود، خرید لوازم مورد نیاز و …) باز مرد حق دارد که زن را از خارج شدن بازدارد. از این روی، در موارد بسیاری مردان بانوان را از فعالیتهای اقتصادی باز می‌دارند.

دایره نفقه

حال در صورتی که زن بیمار شد و درمان او نیاز به هزینه بالایی داشت، چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد دو راه بیش تر وجود نداشته باشد:

مختص به خوراک و پوشاک و مسکن

۱. نفقه را به خوراک، پوشاک و مسکن ویژه کنیم، ولی زن بتواند به تلاشها و تکاپوهای اقتصادی (والبته مشروع و سازوار با مصلحت خود و خانواده) بپردازد و مرد حق نداشته باشد همسر خود را از کار بازدارد. در این صورت، زن با به دست آوردن درآمد، می‌تواند سایر نیازمندیه‌ای خود را برطرف سازد:اموری چون هزینه درمان، هزینه سفرهای ضروری، مانند: سفر جهت درمان یا مسافرت برای دیدار با پدر و مادر و خویشاوندان و یا… برای این قول

[۱۰] این قول موافق رأی مرحوم سید علی طباطبائی و آیه الله اراکی است که دلیلهای یاد شده را در (ریاض المسائل)، ج۲، ص۱۶۶ و کتاب (رساله فی نفقه الزوجه)، ص۲، یادآور شده‌اند.

می‌توان به روایاتی چند استناد جست که عبارتند از:
الف. عن ابی عبداللّه (علیه‌السلام) قال:
(جاءت امرأه الی النبی (صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم) فسألته عن حقّ الزوج علی المرأه فخبرها ثم قالت:فما حقها علیه قال:یکسوها من العری ویطعمها من الجوع و اذا اذنبت غفرلها قالت:فلیس لها علیه شیء غیر هذا قال:لا.)

[۱۱] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۵.

[۱۲] (الفروع)، ج۲، ص۶۱.

[۱۳] (الفروع)، ج۳، ص۸۴.

ب.صحیحه شهاب بن عبد ربه قال:
(قلت لابی عبداللّه (علیه‌السلام) ما حق المرأه علی زوجها؟ قال یسدّ جوعتها ویستر عورتها ولایقبح لها وجها فاذا فعل ذلک فقد والله ادّی الیها حقّها….)

[۱۴] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۶.

[۱۵] (الفروع)، ج۲، ص۶۱.

[۱۶] (الفقیه)، ج۱، ص۸۸.

بیان همراه با قسم، مبنی بر این که حق زن بر شوهر همانا سیر کردن، پوشاندن و خوشرفتاری با اوست. هر چند در سست کردن پایه‌های این دلیل، می‌توان به ادامه روایت که امام معصوم موارد نفقه را گسترده تر مطرح می‌کند، استناد نمود.
ج. دو روایت که احسان مرد را به زن در حد رفع گرسنگی، تهیه پوشاک و خوشرفتاری با زن مطرح می‌کنند با توجه به اینکه احسان به زوجه، همان معاشرت به معروف است، پس مراد از امر به معاشرت و امساک به معروف، پرداخت هزینه زندگی در حد نیاز ضروری بدن و غذا و پوشاک است. ۱. عن اسحاق بن عمار قالت:قلت لابی عبداللّه (علیه‌السلام):
(ما حق المرأه علی زوجها الذی اذا فعله کان محسناً؟ قال یشبعها و یکسوها وان جهلت غفرلها.)
۲. عن یونس بن عمار قال: (زوّجنی ابوعبدالله جاریه کانت لاسماعیل ابنه فقال:احسن الیها قلت:وما الاحسان الیها قال:اشبع بطنها واکس جثتها واغفر ذنبها.)

[۱۷] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۵.

[۱۸] (الفروع)، ج۲، ص۶۲.

در صورتی که نفقه واجب زن را تنها در طعام و پوشاک و مسکن بدانیم و برآوردن بیش از آن را بر شوهر لازم ندانیم، به یقین، با توجه به این امر که نیاز جسم و روح زنان به بیش از این مقدار است، باید تدبیری جهت رفع سایر نیازمندیهای وی اندیشید. بدین صورت که امکان کار و تحصیل درآمد برای وی هموار گردد و همسر حق بازداری او را از کار نداشته باشد، مگر به دلیل پذیرفته شده عقلی یا شرعی.
البته رسیدگی به امور منزل و خانواده نیز او را درخور و سزاوار هزینه‌ای با عنوان اجرت المثل خواهد کرد.

در تمام موارد نیاز

۲. دایره نفقه، به تمام موارد نیاز زن در شرایط زمانی و مکانی خاص خود، گسترانده شود. جهت بررسی این بحث، مبنای فقهی قانون را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

آیات

۱. آیاتی که به مردان امر می‌کند تا با زنان خویش به نیکی و به معروف رفتار کنند. ازجمله:
آیه ۲۲۹ سوره بقره :(فامساک بمعروف او تسریح باحسان) که امام رضا (علیه‌السلام) در تفسیر امساک به معروف می‌فرماید:
(امّا الامساک بالمعروف فکفّ الاذی واحباء النفقه.)

[۱۹] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۶.

و نیز، آیه‌های ۲۲۸ و ۲۳۱ سوره بقره، آیه ۲ سوره طلاق و آیه ۱۹ سوره نساء با جمله‌ها و واژگانی چون (امساک بمعروف) و (عاشروهن بالمعروف) و (امسکوهن بالمعروف.)

[۲۰] تفسیر (مجمع البیان)، ج۱-۲، ص۵۷۵.

[۲۱] تفسیر (مجمع البیان)، ج۱-۲، ص۵۸۲.

[۲۲] تفسیر (مجمع البیان)، ج۳-۴، ص۴۰.

[۲۳] تفسیر (مجمع البیان)، ج۹-۱۰، ص۴۶۰.

[۲۴] تفسیر (تبیان)، ج۱۰، ص۳۲.

[۲۵] تفسیر (مجمع البیان)، ج۳، ص۱۵۰.

۲. آیه ۳۴ سوره نساء:
(الرجال قوّامون علی النساء بما فضّل الله بعضهم علی بعض و بما انفقوا من اموالهم)
در این آیه شریفه، انفاق از مسؤولیتهای مردان بر شمرده شده و شماری از مفسران، مراد از (قوام) در آیه شریفه را بر عهده گیری مسؤولیت همسر معنی کرده که از مصداقهای روشن آن، برآوردن هزینه زندگی و تهیه پوشاک است.

[۲۶] تفسیر (المیزان)، ج۴، ص۳۶۵.

[۲۷] (مبسوط)، ج۶، ص۴.

[۲۸] (فقه القرآن)، قطب الدین راوندی، ذیل آیه.

۳. آیه ۲۳۳ سوره بقره:
(وعلی المولودله رزقهنّ و کسوتهنّ بالمعروف.)
در این آیه به، بایستگی برآوردن نیازهای غذایی و پوشاک زن برابر عرف جامعه، به خوبی بیان شده است.
۴. آیه، ۱ و ۶ سوره طلاق به بایستگی تهیه مسکن زنان اشاره می‌کند:
(یا ایّها النبی اذا طلّقتم النساء فطلّقوهنّ لعدّتهن واحصوا العدّه واتّقوا الله ربّکم لاتخرجوهنّ من بیوتهنّ ولایخرجن الاّ ان یأتین بفاحشه مبیّنه.)
(اسکنوهنّ من حیث سکنتم من وجدکم ولاتضارّوهنّ لتضیّقوا علیهنّ وان کنّ اولات حمل فانفقوا علیهنّ حتی یضعن حملهنّ.)
این دو آیه دلالت دارند بر این که مردان وظیفه دارند برای همسران خود در روزهای عدّه مسکن تهیه کنند که به طریق اولی در زمان زندگی مشترک، تهیه مسکن و سکنی دادن زن در جای مناسب، بر عهده مرد خواهد بود.
۵. در آیه ۷ سوره طلاق امر شده تا انفاق به میزان وسع باشد:
(لینفق ذوسعهٍ من سعته و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا آتاه الله…)

روایات

روایات مورد نظر در این بحث، در چند گروه تقسیم می‌شوند:
۱. روایاتی که به اصل بایستگی پرداخت هزینه زن اشاره کرده و دستور به انفاق را به طور مطلق یادآور شده‌اند.

[۲۹] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۶، ح۱۳.

[۳۰] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۵.

[۳۱] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۰.

[۳۲] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۶-۲۳۸، ح۱.

[۳۳] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۶-۲۳۸.

[۳۴] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۶ -۲۳۸، ح۵.

[۳۵] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۱- ۲۳۳،ح۱ تا ۸.

[۳۶] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۱ -۲۳۳، ح ۱۰.

[۳۷] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۱ -۲۳۴،ح ۱۱.

به عنوان نمونه روایت حلبی که گوید از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدم:من الذی اجبر علی نفقته؟
و آن حضرت فرمود:الوالدان والولد والزّوجه والوارث الصغیر.
۲. روایتهایی که برآوردن نیازهای غذایی و پوشاکی زن را بر شوهر لازم دانسته و تا حدّی نیز معیار در طعام و پوشاک را روشن ساخته‌اند، با این تعبیرها و واژه‌ها:
(انفق علیها ما یقیم ظهرها مع کسوه).
(یکسها ما یواری عورتها و یطعمها ما یقیم صلبها.)
(یشبع بطنها ویکسو جثّتها.)
(کساها ما یواری عورتها و یطعمها مایقیم صلبها.)
(یشبعها و یکسوها.)
(یکسوها من العری ویطعمها من الجوع.)
(اشبع بطنها واکس جثتها.)
(اشبعه واکسه.)
(رزقهنّ وکسوتهنّ بالمعروف.)

[۳۸] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۳-۲۲۵، ح۱ تا ۱۱.

[۳۹] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۳-۲۲۵، ح ۱۱.

[۴۰] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۳-۲۲۵، ح ۱۳.

[۴۱] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۳۰، خطبه وداع.

در این دو گروه از روایات، هزینه زندگی زن در حد خوراک و پوشاک مطرح شده، ولی روایات دیگری وجود دارد که دایره نفقه را گسترده تر بیان می‌کنند، از جمله:
۱. صحیحه شهاب بن عبد ربّه، به صورت جزئی مواردی را با عنوان پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint مطرح کرده است:
(قلت لابی عبدالله (علیه‌السلام) ما حق المرأه علی زوجها؟
قال:یسدّ جوعتها ویستر عورتها ولایقبّح لها وجهاً فاذا فعل ذلک فقد واللّه ادّی الیها حقّها.
قلت:فالدهن.
قال:غباً یوم ویوم لا.
قلت:فاللّحم.
قال:فی کل ثلاثه فیکون فی الشهر عشر مرّات لا اکثر من ذلک والصبغ فی کل سته اشهر ویکسوها فی کل سنه اربعه اثواب ثوبین للشتاء وثوبین للصّیف ولاینبغی ان یقفر بیته من ثلاثه اشیاء دهن الرأس والخلّ والزیت ویقوتهن بالمدّ فانی اقوت به نفسی ولیقدر لکلّ انسان منهم قوته فان شاء اکله وان شاء وهبه وان شاء تصدّق به ولاتکون فاکهه عامه الاّ اطعم عیاله منها….)

[۴۲] (تهذیب)، ج۷، ص۴۵۸.

[۴۳] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۶.

[۴۴] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۷.

[۴۵] (کافی)، ج۵، ص۵۱۲ .

در این حدیث، افزون بر خوراک و پوشاک، روغن برای موها و رنگ هم ذکر شده، از مصادیق خوراک، به گوشت، روغن، سرکه و میوه اشاره شده است.
به نظر می‌رسد با توجه به آیات و روایاتی که امساک به معروف یا معاشرت به معروف را وظیفه مرد بر می‌شمرند، در پرداخت نفقه، معیار همان معروف باشد.
علامه طباطبائی در تعیین معروف می‌نویسد:
(معروف آن چیزی است که عقل بدان راهنماست و شرع نیز حکم به آن کرده است و خلق حسن و سنن آداب نیز مطابق همان است.)

[۴۶] (المیزان)، ج۲، ص۲۴۳.

پس مراد از امر به نفقه به معروف برآوردن نیازهای زن است، برابر آنچه عرف مردم آن را نیکو می‌شمرد و از روی عادت برای زنان به جهت همسری فراهم می‌گردد. به دیگر سخن، چون اندازه شرعی بیان نگردیده باید برابر عرف رفتار (مالاتحدید له شرعاً ترجع فیه الی العاده) در نتیجه با دگرگونی عرف اجتماع در زمانها و مکانهای گوناگون، موارد نفقه نیز دگرگون خواهد شد. در شرح صحیحه شهاب بن عبد ربّه که به سخنی آشکار و روشن به چند مورد و اندازه نفقه اشاره می‌کند، صاحب وسائل می‌نویسد:
(هذا وما تقدّم اما محمول علی الغالب او علی العاده فی ذلک الوقت….)

[۴۷] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۷.

صاحب حدائق نیز می‌نویسد:
(یمکن حمل الخبر المذکور علی انّ ذلک کان عادتهم فی تلک الاوقات کما یستفاد من جمله من الروایات بالنسبه الی الکفارات و الصّدقات کما فی حدیث ضیعه الصادق (علیه‌السلام) المسماه بعین زیاد.)

[۴۸] (الحدائق الناضره)، ج۲۵، ص۱۲۲.

صاحب جواهر نیز معیار نفقه را (القیام بما تحتاج المرأه الیه) بیان می‌کند.

[۴۹] (جواهر)، ج۲۱ مبحث پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint.

۲. در روایت محمد بن مسلم از امام باقر (علیه‌السلام) اندازه نفقه عیال:
(تکفیهم فی جمیع مایحتاجون الیه) ذکر شده است.

[۵۰] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۵۰.

۳. از روایتهایی که در آنها مردان امر به احسان و اکرام به زنها شده‌اند، می‌توان برداشت کرد که نفقه همه نیازمندیهای زن را در بر می‌گیرد. واژگان و تعبیرهایی، چون:(احسنوا الی نسائکم)

[۵۱] (بحارالانوار)، ج۸۸، ص۹۹.

[۵۲] (بحارالانوار)، ج۸۸، ص۱۰۱.

(فتکرمها و ترفق بها) (فان لها علیک ان ترحمها)

[۵۳] (من لایحضره الفقیه)، ج۲، ص۶۱۸.

[۵۴] (بحارالانوار)، ج۷۴، ص۵.

در روایات اشاره به این مطلب دارند.
۴. از جمله (انفق علیها ما یقیم ظهرها)

[۵۵] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۲۳-۲۲۵، ح۱، ۶، ۱۲.

می توان برداشت کرد که برآوردن تمام نیازمندیهای ضروری زن، (از جمله لوازم بهداشتی و درمان) بر عهده شوهر است.
۵. برنیاوردن نیازمندیهای ضروری زن (از جمله هزینه درمان و لوازم بهداشتی جهت جلوگیری از بیماری) می‌تواند از مصداقهای روشن و آشکار پایمال کردن حق همسر به شمار آید که روایات، مرد را از چنین رفتاری پرهیز داده‌اند.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
(کفی بالمرء اثماً ان یضیّع من یعوله.)

[۵۶] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۵۱، ح۴.

و یا می‌فرماید:
(قال رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم)… ملعون ملعون من ضیّع من یعول.)

[۵۷] (وسائل)، ج۱۵، ص۲۵۱، ح۵.

آرای فقیهان

بسیاری از فقیهان، میزان و معیار در هزینه‌ای که باید مرد در اختیار همسر خود قرار دهد، عرف و نیازهای بایسته زن دانسته‌اند. به این معنی که پرداخت هزینه، باید برابر عرف و برآورده کننده نیازهای زن باشد. از آن جمله‌اند: شهید اول، شهید ثانی، محقق حلّی، فاضل هندی، علاّمه حلّی، صاحب جواهر، سید ابوالحسن اصفهانی، سید ابوالقاسم خویی، امام خمینی و….

[۵۸] (لمعه)، ص۱۷۷.

[۵۹] شرایع الاسلام، ج۲، ص۳۴۹.

[۶۰] (کشف اللثام)، مبحث فی النفقات، کتاب النکاح.

[۶۱] (تحریر الاحکام)، ج۲، ص۴۷، کتاب النکاح.

[۶۲] (جواهرالکلام)، ج۲۱، مبحث پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint.

[۶۳] (وسیله النجاه)، کتاب النکاح فصل فی النفقات،ص۲۷۴.

[۶۴] (وسیله النجاه)، کتاب النکاح فصل فی النفقات، ص۲۷۵.

[۶۵] (منهاج الصالحین)، ج۲، ص۲۷۴- ۲۷۵.

[۶۶] (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۲۱۶ .

[۶۷] (تحریرالوسیله)، ج۲، ص۲۱۷.

امّا این که نفقه به چه چیزهایی می‌گویند و چه چیزهایی را در بر می‌گیرد و مصداقهای آن کدام است، گوناگون سخن گفته و هر کدام چیزهایی را به عنوان نفقه یاد کرده‌اند.

شیخ مفید

(وعلیه ان ینفق علی ازواجه ما دمن فی حباله نفقه، یسدّ بها جوعهن ویکسو اجسادهن بما یسترها.)

[۶۸] (مقنعه)، ص۵۱۸.

شیخ طوسی

(نفقه الزّوجان، معتبره بحال الزوج لابحالها فان کان موسر، فعلیه مدّان فی کل یوم وان کان متوسّطاً متجملاً فعلیه مُدّ و نصف وان کان معسراً، فقدر المدّ. فالنفقات ثلاثه:نفقه الموسر والمتوسط و المعسر و فیه خلاف و یعتبر بغالب قوت اهل البلد و ینظر الی غالب قوته فاوجب علیه کالاطعام فی الکفّارات و علیه ان یعطیها الحبّ لانه اکمل منفعه فان طلبت منه غیره لم یجب علیه لانها یطالب بغیر حقها. وان اراد أن یعطیها غیره، لم تجبر علی قبوله لأنّه یدفع غیر حقها وان اتّفقا علی اخذ البدل منها دراهم او دنانیر جاز عندنا وقال بعضه م لایجوز.
فامّا الکلام فی الخادم فقد ذکرنا أنها ان کانت ممن یخدم فعلیه اخدامها… وأمّا الأُدم فعلیه ان یعطیها مع الطعام ما تأته به لقوله عزوجل:(وعلی المولود رزقهنّ وکسوتهنّ بالمعروف) و ذلک من المعروف والمرجع فی جنسه الی غالب أدم بلدها من الزیت او الشّیرج،او السمن ومقداره یرجع فیه الی العاده….
فامّا اللّحم، فانّه یفرض لها کلّ اسبوع مرّه لانه هو العرف.
وامّا الدهن الذی تدهّن به شعرها و ترّجله والمُشط، فالکل معروف علی زوجها لانّه من کمال النفقه ولیس علیه أجره طبیب ولافصّاد ولاحجّام ولاثمن دواء… وکذلک الزّوج مایحتاج الیه للنّظافه وترجیل الشّعر فعلیه وما کان من الاشیاء التی تراد لحفظ الاصل والبنیه کالفصد والحجامه فعلیها….
فامّا الکلام فی الکسوه فانَّ کسوه الزّوجه علی الزّوج لقوله تعالی:(وعلی المولود له رزقهنّ وکسوتهنّ بالمعروف.) والمرجع فی عددها و قدرها و جنسها الی عرف العاده مما ذکرناه من الآیه….
واما العدد، فللزّوجه اربعه اشیاء:قمیص، و سراویل، و مقنعه و شیء تلبسه فی رجلها من نعل، او غیره.)

[۶۹] (مبسوط)، ج۶، ص۸.

[۷۰] (مبسوط)، ج۶، ص۹.

[۷۱] (مهذب)، ج۲، ص۳۴۶.

سلار

(النفقه واجبه:الاطعام والکسوه والمسکن علی قدر الزّوجه وحال الزّوج بالعدل والاخدام.)

[۷۲] (المراسم)، ص۱۵۴.

ابن حمزه

(فالموسرا ذا تزوّج بشریفه ووجبت النّفقه علیه لزمه من الاطعام والأدام علی حسب عاده البلد والکسوه للشّتاء والصّیف علی حسب یساره وقدر المرأه من الا بریسم والکتان وغیرهما ولزمه الاخدام و ماتحتاج الیه للزّینه.)

[۷۳] (الوسیله)، ص۲۸۵.

محقق حلّی

(فضابطه:القیام بما تحتاج الیه المرأه من طعام وإدام وکسوه واسکان وإخدام وآله الادهان تبعاً لعاده أمثالها من اهل البلد.)

[۷۴] (شرایع)، ج۲، ص۳۴۹.

شهید اوّل

(والواجب القیام بما تحتاج الیه المرأه من طعام وإدام وکسوه واسکان واخدام وآله الدهن تبعاً لعاده امثالها من بلدها.)

[۷۵] (تحریرالاحکام)، ج۲، ص۴۷.

[۷۶] (ارشاد الاذهان)، ج۲، ص۳۴.

[۷۷] (لمعه)، ص۱۷۷.

[۷۸] شرح لمعه، ج۵، ص۴۷۰.

صاحب جواهر

(وقد تعرّض بعض الاصحاب الی بیان المعتاد من ذلک فأوجبوا فیها اموراً ثمانیه:الاول الاطعام وانما یجب منه سدّ الخلّه‌ای حاجتها بحسب حالها….
فالثانی الأدام والبحث فیه جنساً وقدراً کالاطعام….
الثالث، الکسوه والمرجع فیها و فی جنسها و فی قدرها الی العاده ایضاً….
الرابع، الفراش، الداخل فی عموم الانفاق والمعاشره بالمعروف….
الخامس، آله الطبخ والشرب، مثل کوز و جره وقدر و مغرفه، امّا من خشب او حجر او خزف او صفر بحسب عاده امثالها.
السادس، آله التنظیف و هی المِشط والدهن ولایجب الکحل والطیب ویجب المزیل للسنّان….
السابع السکنی وعلیه ان یسکنها داراً یلیق بها، امّا بعاریه او اجاره او ملک.
الثامن نفقه الخادمه ان کانت من اهل الاخدام لشرف او حاجه والمرجع فیه العرف.)

[۷۹] (ایضاح الفوائد)، ج۳، ص۲۷۰.

[۸۰] (جواهر)، ج۳۱، مبحث پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint.

سیّد علی طباطبایی

(لاتقدیر للنفقه الواجبه، بل یجب بذل الکفایه من الطعام والکسوه والمسکن.)

[۸۱] (ریاض المسائل)، ج۲ کتاب النکاح النظر الخامس فی النفقات.

امام خمینی

(لاتقدیر للنفقه شرعاً بل الضابط القیام بماتحتاج الیه المرأه من طعام وإدام وکسوه وفراش و غطاء واسکان و اخدام وآلات تحتاج الیها لشربها و طبخها و تنظیفها و غیرذلک.
فامّا الطعام فکمیته بمقدار مایکفیها لشعبها و فی جنسه یرجع الی ما هو المتعارف لأمثالها فی بلدها والموالم لمزاجها و ماتعودت به بحیث تتضرر بترکه.
وامّا الأدام فقدراً و جنساً کالطعام یراعی ما هو المتعارف لأمثالها فی بلدها و مایوالم مزاجها و ما هو معتاد لها، حتی لو کانت عاده امثالها او الموالم لمزاجها دوام اللحم مثلاً وجب. کذا لو اعتادت بشیء خاص من الإدام بحیث تتضرر بترکه. بل الظاهر مراعاه ما تعارف اعتیاده لامثالها من غیر الطعام و الأدام کالشای والتنباک والقهوه ونحوها و اولی بذلک المقدار اللازم من الفواکه الصیفیه التی تناولها کاللازم فی الاهویه الحاره بل وکذا ما تعارف من الفواکه المختلفه فی الفصول لمثلها.
وکذلک الحال فی الکسوه فیلاحظ فی قدرها و جنسها عاده امثالها و بلد سکناها و الفصول التی تحتاج الیها، شتاءً وصیفاً….
وهکذا الفراش والغطاء، فان لها ما یفرشها علی الارض و ماتحتاج الیها للنوم من لحاف و مخده وماتنام علیها….
و تستحق فی الاسکان أن یسکنها داراً تلیق بها بحسب عاده امثالها… واما الاخدام فانما یجب ان کانت ذات حشمه وشأن من ذوی الأخدام…. والاولی ایکال الأمر الی العرف والعاده فی جمیع المذکورات وکذا فی الآلات والادوات المحتاج الیها، فهی ایضاً تلاحظ ما هو المتعارف لام ثالها بحسب حاجات بلدها التی تسکن فیها.)

[۸۲] (تحریر الوسیله)، ج۲، ص۳۱۵.

آقای سیستانی

(الغذاء واللباس والمسکن وسائر ماتحتاج بحسب حالها بالقیاس الیه… وکذا الحکم فیما لو سافرت الزّوجه بنفسها فی سفر واجب یرتبط بشؤون حیاتها کان کانت مریضه وتوقف علاجها علی السفر الی طبیب.)

[۸۳] (المسائل المنتخبه)، ص۳۹۸. الغذاء واللباس والمسکن وسائر ماتحتاج بحسب حالها بالقیاس الیه… وکذا الحکم فیما لو سافرت الزوجه بنفسها فی سفر واجب یرتبط بشؤون حیاتها کان کانت مریضه وتوقف علاجها علی السفر الی طبیب.

همان گونه که دیده شد در کلام فقهاء موارد گوناگونی با عنوان موضوع نفقه مطرح شده است. بسیاری بر خلاف ذکر موارد نفقه بیان کرده‌اند که مرجع در نفقه زن، معروف است.
صاحب جواهر در یک جمع بندی، دیدگاه راهگشای خود را چنین بیان می‌کند:
(ان کان المدار فی الانفاق بذل جمیع ماتحتاج الیه المرأه لم یکن لاستثناء الدواء والطیب والکحل واجره الحمام والفصد وجه، وان کان المدار علی خصوص الکسوه والاطعام والمسکن لم یکن لعدّ الفراش والاخدام وخصوصاً ماکان منه للمرض و غیر ذلک مماسمعته فی الواجب منها وجه، وان جعل المدرک فیه المعاشره بالمعروف واطلاق الانفاق کان المتجه وجوب الجمیع بل وغیر من ذکروه من امور اخر لاحصرلها. فالمتجه احاله جمیع ذلک الی العاده فی انفاق الازواج علی الزوجات من حیث الزوجیه لامن حیث شده حبّ ونحوه من غیر فرق بین ما ذکروه من ذلک وما لم یذکروه مع مراعات حال الأمرأه والمکان والزمان ونحو ذلک.)

[۸۴] (جواهر)، ج۳۱، مبحث پاورپوینت کامل نفقه زوجه ۱۲۰ اسلاید در PowerPoint.

شهید ثانی نیز می‌نویسد: (المقصود من النفقه القیام بحاجتها وسدّ خلّتها لکونها محبوسه لاجله.)

[۸۵] (مسالک الافهام)، کتاب النکاح مبحث فی النفقات.

با نظر به دلیلهای موجود، چنین به نظر می‌رسد که برآوردن نیازهای زن بر عهده شوهر است و مصداق آن در زمانها و مکانها گوناگون خواهد بود آنچه که فقهاء نیز مطرح کرده‌اند. بنا به گفته آنان، برای بیان موارد رایج در عصر خودشان بوده است.

هزینه دارو و درمان

ییکی از نیازهای زن هزینه لوازم بهداشتی و درمان است. هر چند در عرف رایج، بیش تر مردان پرداخت این هزینه را بر خود واجب می‌شمرند، ولی دیده شده که پس از طرح این موضوع در بعضی مجامع عمومی و یا بعد از آشنایی با قانون و نیز فقه، شماری مردان از پرداخت هزینه درمان همسر بیمار خود سرباز زده‌اند، بویژه در مواردی که هزینه آن سنگین بوده و گرچه پرداخت آن برای مرد با توجه به امر مکرر خداوند به امساک و معاشرت به معروف با زن و دلیلهای دیگری که پیش از این ذکر شد، به نظر می‌رسد برآوردن تمامی نیازمندیهای زن بر شوهر لازم باشد که از موارد مهم آن هزینه درمان است. ذکر قیدهایی چون درمان بیماریهای رایج نیز به نظر صحیح نمی‌آید؛ چرا که عرف رایج، بر نیاوردن هزینه درمان بیماریهای غیر معمول را هم اگر برای مرد دشواری نیافریند، زشت و ناپسند می‌شمرد. روشن است که عمل جراحی قلب یا مغز زن، هر چند مخارج سنگین داشته باشد، برای مرد برخوردار، لازمه معاشرت به معروف خواهد بود.
اگر در گذشته این امر در کلام فقهاء لحاظ نشده، می‌تواند دلیلهای گوناگونی داشته باشد، از جمله آن که در گذشته دارو و درمان اهمیت کنونی را نداشته است.
در اصل عوامل بیماریزا ( میکروب‌ ها، باکتری‌ ها و…) از حدود چهار قرن قبل کشف شد و حدود سه قرن است که علم پزشکی گسترش یافته و صنعت داروسازی نیز حدود یک ونیم قرن است که پا گرفته و از نظر کیفی و کمی پیشرفت درخوری یافته است.
افزون بر آن، در گذشته رسم بر این بوده آنچه بیماران به طبیب می‌داده‌اند، فراخور حال خود آنان بوده و اندازه خاصی نداشته؛ از این روی، هزینه درمان در هزینه زندگی نقش چندانی نداشته است.

چند نکته درخور توجه

۱. در گذشته فقیهانی که هزینه درمان را جزء نفقه به حساب نمی‌آورده‌اند، به طور معمول، با چنین جمله‌ای نظر خود را بیان می‌داشته‌اند:(هزینه دارو ودرمان و فصد و حجامت بر زوج لازم نیست.) با گذشت زمان و پیشرفت علم پزشکی، آیا هنوز اهمیت دارو و درمان برابر با ارزش فصد و حجامت است؟
۲. همه این فقیهان که نامی از آنان به میان آمد، یادآور شده‌اند:خدمتکار برای زن در صورتی که وی اهل آن باشد، لازم است،گرچه بتواند با چند صباحی تمرین، کار خویش را خود به تنهایی انجام دهد دلیل این حکم را چنین بیان داشته‌اند:مردان امر به معاشرت به معروف با ز نان خود شده‌اند. آیا رها کردن همسر در روز‌های بیماری که نیاز به درمان دارد و بیماری هم جسم او را و هم روح او را در رنج و سختی و فشار قرار می‌دهد و چه بسا سستی در درمان، سبب پیشرفت بیماری و سرانجام مرگ او می‌شود، حال فراهم نکردن زمینه درمان و فراهم نیاوردن داروی او، با امر به معاشرت به معروف ناسازگاری ندارد؟
۳. شماری از این فقیهان حتی تهیه لباس آراسته و گرانبها، برای زن جاه مند و اهل جلال و حشمت را برای مرد واجب شمرده‌اند، ولی به روشنی یادآور شده‌اند برآوردن هزینه درمان بر مرد واجب نیست.

[۸۶] (تحریرالاحکام)، علامه حلّی، ج۲، ص۴۷.

[۸۷] (قواعد الاحکام)، علامه حلّی، ج۲، ص۵۳.

[۸۸] (ایضاح الفوائد)، ج۳، ص۲۷۰.

[۸۹] (کشف اللثام)، ج۲، ص۱۰۹.

از فقیهانی که برآوردن هزینه درمان زن بیمار را در هر صورت، یا در صوتی که بیماری استثنایی باشد، لازم نمی‌شمرند، پرسیده می‌شود:با توجه به این که نزدیکان نیز لازم نیست عهده دار این هزینه شوند و از طرفی چه بسا آن زنان، مال مستقل نیز نداشته باشند، چه باید بکن ند؟
از موضوع هزینه دارو و درمان که بگذریم، به نظر می‌رسد با دگرگونی‌هایی که در زندگی اجتماعی و در درازنای عصرها و زمان‌ها، به وجود می‌آید ممکن است مواردی مطرح شود که در گذشته از نیازمندی‌های زن به شمار نمی‌آمده، ولی اکنون از نیاز‌های زن به حساب می‌آید، همان گونه که پاره‌ای از چیز‌هایی که در گذشته از نیاز‌های زن به شمار می‌آمده، فقیهان فراهم کردن آنها را لازم شمرده‌اند. به عنوان نمونه می‌توان به مسأله خدمتکار اشاره کرد که اگر در گذشته دور، مسأله خدمتکار به صورت خرید کنیز مطرح می‌شده، کم کم جای خود را به خدمتکار دا ده و اکنون در بعضی از جامعه‌ها، ماشین لباسشویی یا ظرفشویی، یا [[|چرخ گوشت]] و… جای